Ekzistojn katr segmente kryesore t tregjeve financiare: 1. Tregjet e paras 2. Tregjet e kapitalit 3. Tregjet devizore 4.

Tregjet e letrave me vler

MSc. Alban Elshani

Tregu i paras paraqet vendin ku takohet oferta dhe krkesa pr instrumente t borxhit, afati i maturimit i t cilave sht nj ose m pak se nj vit. Kto Instrumente financiare i referohen afatit t kthimit t huas dhe quhen instrumente t tregut t paras. Tregu ku tregtohen kto instrumente quhet treg i paras.

MSc. Alban Elshani

Prmes tregut t paras realizohen disa qllime fundamentale t politikave ekonomike t do vendi: a) Mundsohet mbajtja e likuiditetit t pjesmarrsve n jetn ekonomike b) Sigurohet mundsia e financimit t buxhetit qeveritar prmes politiks s huas publike c) Konsolidohet ruajtja e stabilitetit makroekonomik d) Ofrohet nj siguri n nivel kombtar se do t ket para t shndetshme e) Mirmbahet stabiliteti i norms s kamats, i mimeve, i kursit devizor etj. - Pjesmarrs kryesor jan: bankat qendrore, bankat afariste dhe institucionet tjera financiare. - Shumica e tregjeve t paras funksionojn prmes DILERVE.

MSc. Alban Elshani 3

a) b)

c)
d) e) f)

AKTIVI FINANCIAR q tregtohet n SHBA prfshin: Bonot e thesarit Letrat komerciale Akceptet bankare Obligacionet afatshkurtra t komunave ertifikatat mbi depozitin Fondet federale etj.

MSc. Alban Elshani

Thesari i SHBA-ve emiton tre lloje t letrave me vler: a) Bonot afati i maturimit nj vit ose m pak b) Notat dy deri n dhjet vite c) Obligacionet m shum se dhjet vite - Bonot e thesarit nuk prodhojn pagesa periodike t interesit, poseduesit e bonove n ditn e maturimit marrin kryegjn m t madhe se mimi q kan paguar pr te. - Letrat me vler t thesarit emitohen n ankande q mbahen n termine t caktuara.

MSc. Alban Elshani 5

Shembull 1. Vlera nominale 100.000, i bler pr 98.000, afati i maturimit 100 dit. Yd = (D : F) x (360:t) Yd- t ardhurat vjetore n baz t diskontit D- diskonti n Dollar diferenca midis vlerr nominale dhe mimit t blerjes F- vlera nominale t- numri i ditve q mbesin pr maturim.

MSc. Alban Elshani

Shembull 2. vlera nominale 100.000, afati i maturimit 100 dit, e ardhura vjetore ne baze te diskontit 8% D = Yd x F x t/360 =F-D

MSc. Alban Elshani

Letrat komerciale paraqesin letra me vler afatshkurtr instrumente borxhi, t cilat I emitojn ndrmarrjet me qllim t grumbullimit t mjeteve financiare. Afati i maturimit: 2 270 dit Shkaku kryesor i emisionit dhe i shfrytzimit t letrave komerciale qndron n prparsit e grumbullimit t shpejt t mjeteve t lira financiare.

MSc. Alban Elshani

a)

b)

Akcepti bankar - instrument financiar I krijuar pr t ndihmuar transaksionet komerciale. Banka e pranon (akcepton) prgjegjsin prfundimtare t pagimit t huas pr poseduesit e saj. Transaksionet komerciale pr t cilat jan krijuar akceptet bankare jan: Eksporti dhe importi i produkteve Magazinimi dhe transporti i mallrave midis dy shteteve dhe/ose midis dy entiteteve brenda shtetit
MSc. Alban Elshani 9

sht letr me vler afatshkurtr, emitenti i s cils obligohet q poseduesit t ertifikats ti paguaj shumn e mjeteve t deponuara me kamatn e parapar dhe n kohn e caktuar, ku si emitent m s shumti paraqitet banka. Investitort m t mdhenj t CD-ve jan kompanit investive dhe fondet e tregut t paras.

MSc. Alban Elshani

10

a)

b)

N SHBA ekzistojn dy tipe t CD-ve: CD-t me denominacion t lart zakonisht emitohen n vler nominale prej 1 milion $ ose m shum CD-t me denominacion t vogl emitohen n vler nominale m pak se 100 mij.

MSc. Alban Elshani

11

a) b)

c)

d)

Varsisht nga emituesi i CD-ve (SHBA) ato ndahen n: CD t emituara nga bankat domicile CD t denominuara n dollar por jan t emituara jasht SHBA-ve (EURODOLLAR) YANKEE CD t denominuara n dollar, t emituara nga bankat e jashtme n SHBA CD e kursimeve jan t emituara nga asociacionet e kursimeve dhe t huas si dhe nga bankat e kursimeve
MSc. Alban Elshani 12

Nga bankat komerciale dhe kursimoret krkohet q t mbajn rezerva t mjeteve t tyre monetare. Rezervat mbahen si depozita n Bankn Federale t Rezervave. Kto depozita quhen FONDE FEDERALE. Nuk ka t ardhura/prfitime nga kamata n fondet federale.

MSc. Alban Elshani

13

a)
b)

Vendi ku takohet oferta dhe krkesa pr kapital, d.m.th. pr instrumente financiare afatgjata quhet TREG I KAPITALIT. Tregu i Kapitalit ushtron dy funksione: N tregun primar (emisionet e reja t kapitalit) N tregun sekondar (t emituara m par)

MSc. Alban Elshani

14

a)

b)

c)

Tregu i Kapitalit prbhet nga: Tregu kreditor (tregu i instrumenteve t borxhit)- obligacionet Tregu hipotekar (kredia hipotekare) letra me vlere ne baze te hipotekes Tregu i instrumenteve pronsore (primar dhe sekondar)- bursat e aksioneve

MSc. Alban Elshani

15

a)
b) c) d) e) f)

g)

Funksionet kryesore t tregjeve t kapitalit jan: Transferi i kapitalit nga subjektet q kan tepric drejt subjekteve q kan munges Grumbullimi i kapitalit pt t siguruar nj zhvillim shoqror Funksionimi i selektimit t projektit Kontrollon me monitorimin Respektimi i obligimeve t kontraktuara Transferi, ndarja, bashkimi i rrezikut Krijimi i klims me t ciln mbrohet pronsia dhe interesat e pronarve t kapitalit shprndarja e rrezikut
MSc. Alban Elshani 16

Shitja e kreditit (borxhit) dhe e aksioneve (e prons), ndrmarrjes i sjell prparsi dhe t meta:
Prparsit: T metat:

Shtimi (i kapitalit) Pozita (listimi n burs) Fleksibiliteti (financimi) Shitja e prons

Ekspozimi (ndaj publikut) Presioni i investitorve Shkrirja Dhnia e informatave

MSc. Alban Elshani

17

Definohet si segment i tregut financiar, n t cilin ndodhen oferta dhe krkesa pr deviza. Vendi ku kryhen punt e shitblerjes s valuts vendore pr deviza. Rol t rndsishm luan Banka Qendrore e cila ushtron politik devizore q t mbaj nj kurs devizor stabil. Qllimi themelor - t siguruarit e qarkullimit t lir t pagesave ndrkombtare dhe ruajtja e likuiditetit t vendit
MSc. Alban Elshani 18

1.

2.

Paraqitet si mim i nj njsie t valuts, t shprehur n valut tjetr. Kursi i kmbimit prcaktohet n dy mnyra: mimi i euros (valuta vendore) pr 1 dollar (mnyra direkte) mimi i dollarit pr 1 euro (mnyra indirekte)

MSc. Alban Elshani

19

Kur t hyrat n para t gatshme nga asetet jan t denominuara n valuta t huaja, rrjedh se ato i jan ekspozuar rrezikut nga pasiguria e ndryshimeve.

MSc. Alban Elshani

20

a)

b)
c) d)

Inovacionet q shrbejn pr ti mbrojtur investitort nga rreziku i kmbimit t valutave jan: Kontratat Forvard Kontratat Fjuers Opcionet Svopet

MSc. Alban Elshani

21

Jan marrveshje ku nj pal pajtohet t blej dika, ndrsa pala tjetr pajtohet t shes t njejtn gj, n kohn e paracaktuar n t ardhmen. Afati i maturimit m pak se dy vjet

MSc. Alban Elshani

22

Kontratat fjuers q tregtohen n tregun financiar jan pr: jenin japonez, euron, dollarin kanadez, frankun zviceran dhe dollarin australian. Ciklet e maturimit: Mars, Qershor, Shtator dhe Dhjetor. Maturimi m i gjat sht nj vit

MSc. Alban Elshani

23

Pr dallim nga forvardi dhe fjuersi, opcioni si kontrat i jep blersit t opcionit rastin q t prfitoj nga lvizjet e favorshme t norms s kmbimit valutor, por kontrata opcion e valutave e vendos maksimumin e humbjes financiare. Shembull. Afati 60 dit. Dita 0: 1 dollar= 1.20 euro, dita 4 : 1$=1.30, dita 15 : 1$=1.22, blersi I opcionit mund ta shfrytzoj q t konvertoj dollarin me 1.30 edhe n ditn 15. dmth brenda 60dite e shfrytzon shumen maksimale
MSc. Alban Elshani 24

Svopet e valutave sigurojn ndryshimin, si t interesit ashtu edhe t kryegjs. Svopet e valuatve jan pako t kontratave forvard t valutave, me nj prparsi se kto pranojn mbrojtjen nga rreziku afatgjat i kmbimit dhe jan m efiente gjat transaksioneve n tregun devizor t kmbimit dhe t tregtimit t valutave t jashtme.

MSc. Alban Elshani

25

a)
b)

Ekzistojn edhe tregje ku nuk tregtohet me mallra dhe me letra me vler, por tregtohen instrumente t derivuara n baz t mallrave apo letrave me vler. Ekzistojn tregjet e: Fjuersave Opcioneve Tregjet e letrave me vler t derivuara kan lindur si rezultat i pasiguris q mbretron lidhur me mimet e ardhshme t mallrave dhe letrave me vler
MSc. Alban Elshani 26

Kontratat fjuers dhe kontratat opcion ndryshe quhen instrumente derivative. Dallimi midis tyre qndron n ate se n rastin e kontratave fjuers, q t dyja palt jan t obliguar q tI kryejn detyrimet, ndrsa te opcionet, blerri I opcionit I paguan shitsit aq sa sht mimi, ndrsa shitsi ka t drejt, por jo obligim q t bj biznes.

MSc. Alban Elshani

27

a)

b)

Fjuersat jan produkte t krijuara nga bursat. Dallohen: Kontratat fjuers t mallrave (kafja, kakao, sheqeri, drithi, pambuku etj.) Kontratat fjuers q bazohen n instrumente financiare fjuersa financiar, q klasifikohen 1. fjuersa t indekseve t aksioneve 2. fjuersa t norms s interesit 3. fjuersa t valutave
MSc. Alban Elshani 28