BAB 8: PEMBAHARUAN & PENGARUH ISLAM DI MALAYSIA SEBELUM KEDATANGAN BARAT

8.1 KESAN KEDATANGAN ISLAM TERHADAP POLITIK

Pengenalan
Penyebaran Islam merangkumi sebahagian Eropah, Asia Tengah, Asia Selatan, Asia Timur & Asia Tenggara. Kedudukan Asia Tenggara di tengah perjalanan Timur-Barat menjadi wilayah terbuka kedatangan pedagang serata dunia seawal abad Masihi . Pedagang Islam juga turut terlibat dan berdagang di pelabuhan Perlak, Pasai, Sulu, Acheh, Pattani, dan Brunei, Tanah Melayu Melaka jadi pusat perdagangan dan penyebaran Islam. Kemudian diikuti Kedah, Kelantan, Terengganu, Pahang dan Johor.. Pertapakan Islam di Tanah Melayu bermula abad ke 14M. Pengaruh dalam politik, ekonomi, dan sosial hanya berlaku dan ketara selepas abd ke 15M Zaman Melaka. Melaka - Islam jadi teras kehidupan dalam politik, ekonomi, dan sosial. - Menerusi peluasan kuasa, perkahwinan, pendidikan, dan kegiatan intelektual.

Pengaruh Islam Terhadap Politik: Pentadbiran dan Pemerintahan

a. Ulama sebagai penasihat Sultan:

Melaka: Makhdum Sayid Abdul Aziz, Maulana Abu Bakar, Maulana Sadar Jahan, Maulana Jalaludin, Qadi Yusuf. Kelantan : Tuk Pulau Condong Terengganu: Tuk Pulau Manis

b. Pengaruh Islam - pentadbiran & pemerintahan

Gelaran sultan bayangan Allah di muka bumi Gelaran Khalifatul Mukminin pemimpin orang Mukmin : Sultan Mahmud Melaka dan Sultan Abdul Ghafar Muhyidin Pahang. Nasab sultan dari Iskandar Zulkarnain. Sebelum ini daripada Dewa. Kekal sebagai institusi warisan sultan kuasa tertinggi Pentadbiran dibantu oleh pembesar spt Bendahara, laksamana, Temenggong & Penghulu Bendahari. Ulama jadi penasihat Sultan.

Sambungan
Konsep daulat ikatan taat setia terhadap sultan Adat istiadat yang membabitkab budaya istana gambarkan kedaulatan sultan Amalan protokol atau hijabah pengaruh Umaiyah Upacara lafaz taat setia = baiah dalam pelantikan sultan Pengganti sultan dilantik sebelum pemakaman sultan = spt dalam Bani Umaiyah

Pengaruh Islam Terhadap Politik: Perundangan

UNDANG-UNDANG TIDAK BERTULIS ( ADAT )

a. Terikat dengan hukum adat = undang-undang tidak bertulis yang jadi amalan orang Melayu. b. Dua jenis adat Adat Perpatih dan adat Temenggung c. Peranan adat: i. Menjamin keselematan ii. Mengawal pelakuan dalam masyarakat iii. Menentukan hak pewarisan harta iv. Menentukan bidang tugas v. Mewujudkan masyarakat bersistem & berorganisasi vi. Merapatkan tali persaudaraan

d.

Beza Adat Perpatih dan Temenggung

ADAT PERPATIH ASPEK PENGASAS ADAT TEMENGGUNG Dato Ketemenggongan Palembang Negeri lain di Tanah Melayu selain Negeri Sembilan dan Naning, Utara Melaka

Dato Pepatih Nan Sebatang Pagar Ruyung Negeri Sembilan dan Naning, Utara Melaka

TEMPAT DIAMALKAN

Musyawarah Asas sistem pentadbiran & penyelesaian masalah dihadiri oleh 12 suku (keluarga besar) Setiap suku mempunyai ketua adat iaitu Lembaga

SISTEM Asas Pentadbiran Mutlak PENTADBIRAN Raja/ Sultan mempunyai kuasa yang tertinggi Baginda dibantu oleh lapisan pembesarnya spt pembesar peringkat pusat, daerah dan kampung

Sambungan
ADAT PERPATIH ASPEK ADAT TEMENGGUNG

Ketua di pelbagai peringkat dilantik oleh kumpulan ketua daripada peringkat bawah Pemilihan ketua memperlihatkan unsur demokrasi
Undang memilih Yamtuan/ Yang Dipertuan Besar Lembaga memilih Undang Buapak memilih Lembaga

PEMILIHAN Raja/ Sultan KETUA memerintah secara autokratik

Diwarisi oleh putera sulung selepas kemangkatan Sultan Sekiranya tiada putera, takhta akan diserahkan kepada adinda baginda

Anak Buah memilih Buapak

Sambungan
ADAT PERPATIH Berbentuk pemulihan/denda Tidak membenarkan perkahwinan sama suku kerana setiap suku dianggap keluarga yg besar Bersifat matrilineal iaitu mengutamakan jurai keturunan ibu. Anak perempuan diberi hak mewarisi harta ASPEK HUKUMAN ADAT TEMENGGUNG Berbentuk pembalasan

PERKAHWINAN Bebas memilih pasangan asalkan tidak bertentangan dengan ketetapan hukum Islam NASAB KETURUNAN Bersifat patrilineal iaitu mengutamakan jurai keturunan bapa Anak lelaki lebih diutamakan daripada anak perempuan Ini bersesuaian dengan hukum faraid dalam Islam

PEWARISAN HARTA PUSAKA

UNDANG-UNDANG BERTULIS

Peraturan atau hukum dalam sesebuah masyarakat. Hukum-hukum Islam- asas undang-undang yg dikuatkuasakan Panduan perjalanan pemerintahan dan pentadbiran kerajaan lambang kddkn raja/sultan sbg kuasa tertinggi kerajaan Panduan bg masyarakat- menentukan sgl jenis perlakuan, tanggungjawab, serta hukuman yg dilakukan

Sambungan
Di Melaka : i. Hukum Kanun Melaka - Menjelaskan tanggungjawab
pembesar dan raja, pantang larang anggota masyarakat, hukuman terhadap pesalah , undang-undang keluarga, pemasalahan ibadat, jenis hukuman. ii. Undang-undang laut Melaka Jelaskan seorang nakhoda diertikan sebagai imam dan anak buah makmum.

Sebab Penggubalan Undang-undang Melaka i. Sebagai peraturan dan hukuman

ii. iii. Corak perjalanan pemerintahan dan pentadbiran Perjalanan masyarakat tersusun dengan pelakuan, tanggungjawab serta hukuman terhadap pesalah

UNDANG-UNDANG LAIN

UNDANGUNDANG PAHANG

UNDANGUNDANG KEDAH

UNDANGUNDANG PERAK

UNDANGUNDANG JOHOR 1789

Digubal semasa pemerintahan Sultan Abdul Ghaffur Muhyddin (1592 1614)

4 fasal: Undang2 Pelabuhan Undang2 Tentera (1667) Hukum Kanun Dato Star Undang2 1784

Dikenali sbg Undang2 99 Perak DiperkenalkanSayid Hussain alFuradz (Arab) pd abd ke-17

Didasarkan pd Undang2 Laut & Hukum Kanun Melaka

Pengaruh Kedatangan Islam Terhadap Sosiobudaya

a) Pendidikan b) Bahasa dan Kesusasteraan

A) Pendidikan
2 Jenis Pendidikan

Tidak Formal

Formal

berasaskan didikan keluarga yang memberi tumpuan kepada nilai-nilai moral Diamalkan sehingga hari ini

pendidikan berkaitan keagamaan secara langsung berasaskan tradisi HinduBuddha

i) Pendidikan Tidak Formal

pendengaran Penglihatan pemerhatian

Cara Penyampaian

Cerita Lisan

Kaedah bercerita Contoh: Cerita Sang Kancil dengan Buaya, pengajaran yang diperolehi ialah kepandaian dan kebijaksanaan dapat menyelesaikan masalah.

Sambungan
Pergaulan Sosial
Berkaitan pantang larang dan adat istiadat Contoh: tunduk dan hulurkan tangan apabila lalu di hadapan orang yang lebih tua atau dewasa.

Unsur-unsur Pengajaran

Menerusi pantun, peribahasa dan teka-teki Contoh: Siakap senohong gelama ikan duri, bercakap bohong lama-lama mencuri Tujuan: kanak-kanak berkelakuan baik dan jangan sesekali bercakap bohong kerana perbuatan ini boleh membawa kepada perbuatan tidak baik yang lain.

ii) Pendidikan Formal

Sebelum Kedatangan Islam
Siapa yang mendapat pendidikan?
Golongan Istana Golongan atasan

Di mana?
Istana sebagai pusat pengajian

Siapa yang mengajar?

Golongan pendeta Guru yang dilantik khas

Selepas Kedatangan Islam

Institusi Pendidikan
Istana Masjid Rumah Surau Madrasah Pondok

Asas pendidikan

Penekanan kepada pengajaran AlQuran Penekanan keppada keagamaan

Peranan Institusi Pendidikan

a) Istana
Sebagai pusat pendidikan dan ilmu pengetahuan Tempat menyimpan buku hikayat penting seperti Hikayat Amir Hamzah dan Hikayat Muhamad Ali Hanafiah Juga melibatkan hal pentadbiran negara dan sistem politik

b) Masjid dan surau

Pusat pertemuan dan perkumpulan masyarakat Kanak-kanak diajar ilmu fiqah, tajwid, cara dan bacaan dalam sembahyang , serta perkara-perkara yang seharusnya diketahui oleh orang Islam Waktu malam jadi pusat pengajian orang dewasa Kandungan pengajian kepada aspek keagamaan ilmu fiqah, usuludin, hadis, tasawuf dan sebagainya tahap lebih tinggi

c) Pondok
Penekanan kepada ilmu agama Menyediakan pelajar untuk bertugas sebagai guru agama dan berkhidmat dengan masyarakat Meluas di negeri Kedah, Kelantan, Terengganu, Perlis dan Pattani Tidak mempunyai batasan waktu Mengambil masa sehingga 10 tahun untuk menamatkan pengajian

Pondok yang terdapat di Negeri-negeri di Tanah Melayu

Nama Pondok Pondok Pulau Condong Pengasas Haji Abdul Samad bin Abdullah Haji Mohamad Salleh Kelantan Negeri

Pondok Kutan

Kelantan

Pondok Pulau Manis

Syaikh Abdul Malik bin Abdullah (Tuk Ku Pulau Manis) Haji Muhamad Taib Haji Mohamad Nor

Terengganu

Pondok Titi Gajah Pondok Langgar

Kedah Kedah

d) Madrasah
Diperkenalkan pada zaman khalifah Bani Saljuk yang memerintah Iraq tahun 447 H./1056 M. Berdasarkan sukatan pelajaran dan dilaksanakan secara kelas Pendidikan mengikut tahap, permulaan pertengahan pengkhususan Diawasi oleh mudir (guru besar) Diselia oleh sebuah lembaga, jawatankuasa kewangan dan sebagainya.

B) Bahasa dan Kesusasteraan

i) Tulisan
Sebelum Kedatangan Islam Selepas Kedatangan Islam

Pallava

Kawi (Jawa Kuno)

Sunda Kuno

Batak

Rencong

Jawi

Pallava

Jawa Kuno

Sunda Kuno

Batak

Rencong

Jawi

ii) Kosa Kata

Istilah baru berasal daripada bahasa Arab atau bahasa al-Quran
- adat, adil, daulat, hakim, hukum

Istilah bidang lain dalam cabang ilmu Islam

- fikah, tauhid dan tafsir

iii) Sastera Lisan

Cerita asal usul yang merangkumi kepercayaan - Kejadian alam, nama tempat, tumbuh-tumbuhan dan binatang - Haiwan sebagai watak utama

Cerita jenaka/lucu yang memperkenalkan nama-nama tertentu untk menunjukkan sifat atau watak

Contoh: Lebai Malang kebodohan

Pak Belalang kecerdikan

Cerita dongeng yang memberikan pengajaran Contoh: Bawang Putih Bawang Merah

Puisi pantun, teka-teki, gurindam, seloka

iv) Sastera Bertulis

Hikayat tentang Nabi Muhammad s.a.w Hikayat Nur Muhammad Hikayat Bulan Berbelah Hikayat tentang para sahabat Hikayat Abu Bakar Hikayat Hasan dan Husin

Puisi Syair Dahulu Kala ditulis oleh Tengku Ampuan Mariam di Terengganu.

Kesan Kedatangan Islam Terhadap Sosiobudaya

Kesenian
Seni Bina Seni Ukiran Akidah, Syariah ,Akhlak Amalan Hijabah
Amalan hormatmenghormati

Gaya Hidup

Seni Persembahan

Amalan gotongroyong

Kesenian
Seni ialah sesuatu yang indah dan menyenangkan kepada pencipta dan orang yang melihatnya. Orang yang terlibat dalam aktiviti seni ini digelar seniman. Kesan kedatangan Islam terhadap kesenian amat ketara dari aspek seni bina,seni ukir dan seni persembahan. Seni Bina Seni Ukiran Seni Persembahan

Menggabungkan elemen agama Islam dan kehalusan seni tempatan. Binaan masjid mempunyai ciriciri mihrab, mimbar, telaga dan bumbung khas. Contohnya masjid Tengkera di Melaka. Binaan rumah dan istana juga dilengkapi dengan balairung,tempat bersemayam diraja dan balai istiadat yang terdapat dalam istana Melaka.

Motif ukiran Islam terdiri daripada motif tumbuhan, bunga-bungaan dan geometri. Kesenian tertua ditemukan pada Batu Bersurat Terengganu yang bertarikh 1303 masihi diukir dengan tulisan khat. Ini menunjukkan orang Melayu prihatin terhadap seni epigrafi, tulisan khat atau kaligrafi.

Kedatangan Islam menambahkan lagi seni persembahan dalam masyarakat Melayu. Contohnya tarian dabus di negeri Perak, dipengaruhi unsur Arab, Nyanyian nazam atau naban di Terengganu,Pahang dan Melaka, Seni dikir dan ghazal iaitu sejenis puisi Arab yang memuji-muji kebesaran Islam.

Gaya Hidup
Kedatangan Islam ke Tanah Melayu membawa perubahan yang besar dalam kalangan masyarakat Melayu serta mempengaruhi gaya hidup mereka. Perubahan cara hidup masyarakat orang Melayu, merangkumi segenap aspek hidup bermula daripada prinsip akidah, syariah dan akhlak.

Pengaruh amalan hijabah (protokol) dalam pemerintahan serta adat istiadat di istana

Amalan hormatmenghormati dalam keluarga, adab bertutur, adab makan, berziarah adalah kesan pengaruh ajaran Islam.

Amalan gotong royong dalam masyarakat menggambarkan kepentingan nilai perpaduan dalam Islam

8.3) KESAN KEDATANGAN ISLAM TERHADAP EKONOMI

EKONOMI

Perdagangan

Mata Wang

Percukaian

-Kerajaan-kerjaan yang muncul di Asia Tenggara seperti Funan, Srivijaya, dan Kedah Tua telah menjalankan aktiviti perdagangan.

Aktiviti perdagangan semakin berkembang dengan kemunculan kerajaankerajaan Islam seperti Melaka, Acheh, Brunei, Sulu, Johor, Kedah, Kelantan dan Terengganu.

Perdagangan
Dijalankan di Lautan Hindi dan Laut China Selatan. Didominasi oleh pedagang Islam pada abad ke-12 hingga abad ke-18. Nabi Muhammad SAW terlibat secara langsung. Perkembangan dan penyebaran agama Islam. Abad ke-17 kerajaan Johor meneruskan perdagangan. 1511 Melaka jatuh ke tangan Portugis

Kedudukan Melaka yang strategik sebagai pusat perdagangan.

Ciri-ciri: i) Kedudukan yang strategik ii) Saranan agama Islam iii) Kemudahan pentadbiran dan pelabuhan iv) Jawatan Laksamana v) Syahbandar vi) Undang-undang vii) Sistem timbang viii) Tumpuan pedagang asing

a)

Kaedah Sistem Barter

b)

Kaedah Jual Beli

Jawatan
Syahbandar: Ketua Pelabuhan Laksamana: Urusan Kelautan

Mata Wang
digunakan sebagai perantaraan nilai barangan secara langsung dan memudahkan urusan perdagangan dan jual beli.

Sultan Muzaffar Syah

Sultan Muhammad Jiwa Zainal Abdin II

Sultan Alaudin Riayat Syah

Khaliful Muslimin

PERCUKAIAN
- Bayaran yang dikenakan oleh pihak pemerintah terhadap aktiviti yang dijalankan di pelabuhan.
Hukum Kanun: -Pedagang-pedagang dari - Cukai diraja dikenakan sebanyak 3% terhadap orang asing yang datang dari Kepulauan Melayu dan menetap di Melaka. - Orang asing lain pula dikenakan cukai sebanyak 6%

a) India, Ceylon, Tanah Arab dan Pegu dikenakan cukai 6%

b) Jepun dan China membayar cukai sebanyak 5%

a) Melaka: penegasan tentang larangan amalan riba.

b) Pahang: menekankan dan melaksanakan Hukum Kanun Melaka. - Harta Zakat dikutip dan disimpan di Baitul Mal sebagai penyelenggara harta kerajaan

KESIMPULAN
ISLAM

Politik

Ekonomi

Sosial Masyarakat

Sambungan

Kedatangan Islam mengikis pengaruh Hindu-Buddha. Melaka sebagai pusat perdagangan dan penyebaran Islam. Warisan Melaka diteruskan oleh kerajaan-kerajaan lain seperti Kerajaan Johor-Riau, Kelantan, Terengganu, dan Kedah selepas kejatuhan Melaka di tangan Portugis. Asas syariat diguna dalam undang-undang negeri-negeri Melayu. Sultan dasar atau akar kepada kerajaan dalam bidang keagamaan. Sistem sosial dipengaruhi dalam pendidikan, bahasa, kesusasteraan dan kesenian.