Alatukur DC XP
Alatukur DC XP
Menerapkan konsep konsep kelistrikan (baik statis maupun dinamis) dan kemagnetan dalam berbagai penyelesaian masalah dan berbagai produk teknologi Merangkai alat ukur listrik, menggunakannya secara baik dan benar dalam rangkaian listrik
Indikator
Membedakan jenis dan fungsi alat ukur listrik Menjelaskan cara membaca dan memasang alat ukur kuat arus dan alat ukur tegangan
Indikator
Menjelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi besar hambatan suatu penghantar Menjelaskan besar dan arah kuat arus listrik dalam rangkaian sederhana (satu loop) Menjelaskan tegangan yang tertera pada alat listrik dan mampu menghitung energi dan daya yang terpakai pada alat listrik Menentukan kuat arus pada rangkaian majemuk dua loop *) Menentukan kuat arus pada rangkaian majemuk lebih dari dua loop *)
Mengidentifikasi penerapan listrik AC dan DC dalam kehidupan sehari-hari Membedakan tegangan DC dan tegangan AC dalam bentuk grafik misalnya yang dihasilkan osiloskop Menjelaskan bentuk rangkaian AC yang digunakan dalam rumah-rumah. Menunjukkan penerapan listrik AC dan DC dalam kehidupan sehari-hari.
Ampermeter
Ampermeter
Voltmeter
Multimeter
Analog
Digital
Digital
DIGITAL
ANALOG
CARA MEMASANG ALAT UKUR KUAT ARUS (AMPER METER) DAN CARA MEMBACA HASIL PENGUKURAN
CARA MEMASANG ALAT UKUR KUAT ARUS (AMPER METER) DAN CARA MEMBACA HASIL PENGUKURAN PADA RANGKAIAN SERI
i3 = 1,4 A
SERI i1 = 1,4 A
i2 = 1,4 A
i = i1 = i2 = i3
CARA MEMASANG ALAT UKUR KUAT ARUS (AMPER METER) DAN CARA MEMBACA HASIL PENGUKURAN RANGKAIAN PARALEL
A
i2
E A A
R
i1
PARALEL
A R
=i = i1 = i2
i = i1 + i2
CARA MEMASANG ALAT UKUR TEGANGAN (VOLT METER) DAN CARA MEMBACA HASIL PENGUKURAN
MENGUKUR BEDA POTENSIAL DAN ARUS LISTRIK (AMPER METER DIPASANG SERI)
MENGUKUR BEDA POTENSIAL (VOLT METER DIPASANG PARALEL)
R
R
A
V
E E
Voltmeter dipasang paralel Ampermeter dipasang seri arus dari sumber = arus yang melalui hambatan (R)
CARA MEMASANG ALAT UKUR TEGANGAN (VOLT METER) DAN CARA MEMBACA HASIL PENGUKURAN
SERI
2,5 volt
3,5 volt
6 volt
V
V1
V2
V = V1 +V2
Faktor-faktor yang mempengaruhi l = panjang bahan (m) r = hambat jenis bahan (ohm.m) A = luas penampang bahan (m2) Suhu mempengaruhi besar hambatan Rt = Ro ( 1 + a Dt ) Rt = hambatan pada suhu t (ohm/W) Ro=hambatan pada suhu awal (ohm/W) a = Koefisien suhu ( 0C-1) Dt = kenaikan suhu ( 0C )
V = i.R
atau i = V/R
R = V/i
RANGKAIAN SERI
2.
3.
R1 R2
R1
R2
R3
RANGKAIAN PARALEL
2.
3.
R1 R2
R R R R R R
SERI
R
R
RS1 = R + R = 2R
RS1 R S1
R R R RP1
SERI
RS2 R
12 V
12 V
2W
V
E
R
A
R2
i = E/R = 12/4 = 3 A
V = i .R = 3.4 = 12 V
V = i .Rs = 2.6 = 12 V
V1 = i .R1 = 2.4 = 8 V
V2 = i .R2 = 2.2 = 4 V
i
i1 i1
3W
8W
4W
6W
Berapa besar arus yang berasal dari sumber tegangan serta arus pada masingmasing lampu.Dan berapa beda potensial pada masing-masing lampu
Rangkaian PARALEL 1/RP = 1/3 + 1/6 = 2/6 + 1/6 = 3/6 RP = 6/3 =2 W i = E/RP =12/2=6 A V1 = V2 = E = 12 V i1 = V1/R1 = 12/3 = 4 A i2 = V2/R2 = 12/6 = 2 A
HUKUM KIRCHOOF I :
Jumlah arus pada titik cabang = nol
i2 i4 i5
Si = 0 i1 + i 2 i3 i4 i5 = 0 Atau i 1 + i 2 = i 3 + i 4 + i5
i1
Si = 0 i1 i2 i3 = 0 Atau i1 = i 2 + i 3
i2 i3
i3
i1
i1+ i2
SE = S i.R
Lop I E1= i1R1+(i1+i2 )R2 Lop II E2= i2R3+(i1+i2 )R2
R1 I E1
i1
R2
II
R3
i2
E2
HUKUM KIRCHOOF I :
Jumlah arus pada titik cabang = nol
i2
i1= 7A i3
Jika i1 = 7 A dan i2 = 3 A Hitung lah besarnya arus i3
i5 = 2 A
Arus yang menuju cabang bertanda positif (+) dan yang meninggalkan titik cabang bertanda negatif (-) Jumlah arus di titik cabang = 0 Si = 0 i1 + i2 + i3 = 0 7 3 + i3 = 0 4 + i3 = 0 i3 = - 4 A
Arus yang menuju cabang bertanda positif (+) yaitu i1 dan i2 dan yang meninggalkan titik cabang bertanda negatif (-) yaitu i3 , i4 dan i5 Jumlah arus di titik cabang = 0 Si = 0 i1 + i2 i3 i4 i5 = 0 6 + i2 - 3 - 5 - 2 = 0 6 10 + i2 = 0 -4 + i2 = 0 i2 = 4 A
HUKUM KIRCHOOF II A B
i1+ i2
Penjelasan : Arus di EFAB besarnya i1 Arus di EDCB besarnya i2 Besarnya arus di BE i1+ i2 Di titik cabang B berlaku Si =
i1
i2
Arus keluar dari kutub positif sumber tegangan (E) Besarnya arus keluar dari sumber tegangan sama
dengan besarnya arus yang masuk ke sumber tegangan Selama arus mengalir melalui penghantar yang tidak bercabang besarnya sama Pada titik cabang berlaku Si = 0 Rangkaian tertutup berupa satu blok (ABEF , BCDE) di sebut loop Pada loop berlaku SE = S i.R
- yang masuk ke B arus i1& i2 - sedangkan yang keluar i1+ i2 i1 + i2 (i1 +i2 ) = 0 Di titik cabang E berlaku Si = 0 - arus yang masuk i1+ i2 - sedangkan yang keluar i1 & i2 -i1 - i2 + (i1 +i2 ) = 0 Aturan pada Loop yaitu - beri arah mengalirnya arus dalam loop berlawanan atau searah jarum jam - arus yang sudah diberi nama jika berlawanan dengan arah loop bertanda negatif dan yang searah bertanda positif Pada Loop EFABE berlaku SE = S i.R E1 = i1.R1 + ( i1+i2 ).R2 Pada Loop DCBED berlaku SE = S i.R E2 = i2.R3 + ( i1 +i2 ).R2
MENJELASKAN BESAR DAN ARAH KUAT ARUS LISTRIK DALAM RANGAKAIAN SEDERHANA ( 1 LOOP)
SE = S i.R
SE = S i.R 1,5 = i.r + i. R 1,5 = i.0,1 + i.R 1,5 = 1.0,1 + 1.R 1,5 -0,1 = R R=2W
A I =4W
i1 Penjelasan :
B
i1+ i2
C II =2W
i2
LOP I ( EFABE ) SE = S i.R E1= i1R1 + ( i1+i2 )R2 10 = i14 + ( i1+i2 )2 10 = 4i1 + 2i1+ 2i2 10 = 6i1 + 2i2 ( I )
LOP II ( EDCBE ) SE = S i.R 3 W E2= i2R3 + ( i1+i2 )R2 12 = i23 + ( i1+i2 )2 12 = 3i2 + 2i1+ 2i2 12 = 2i1 + 5i2 ( II ) Dari persamaan (I) dan (II) (I) X 1 10 = 6i1+ 2i2 (II) X 3 36 = 6i1+ 15i2 -26 =-13i2 i2 = 2 A Dari persamaan (I) 10 = 6i1+ 2i2 10 =6.i1+2.2 10 = 6i1+ 4 6i1 = 10-4 =6 i1 = 1A
Arus di EFAB = i1= 1 A Arus di EDCB = i2 = 2A Arusdi BE = i1+ i2 = 1+2 = 3A
10 V
12 V
Arus di EFAB = i1, di EDCB = i2 ,di BE = i1+ i2 Di titik cabang B berlaku Si = 0 , arus yang masuk i1& i2,
sedangkan yang keluar ( i1+ i2 ) i1 + i2 (i1 +i2 ) = 0 Di titik cabang E berlaku Si = 0 . arus yang masuk i1+ i2 sedangkan yang keluar i1 & i2 -i1 - i2 + (i1 +i2 ) = 0 Pada Loop EFABE berlaku SE = S i.R E1 = i1.R1 + ( i1+i2 ).R2 Pada Loop DCBED berlaku SE = S i.R E1 = i2.R3 + ( i1 +i2 ).R2
A i2
i3
R2
R3
E1
II
R4
Hitunglah arus yang ada pada masing-masing cabang dan beda potensial di AB.
Jawab . VAB = i3.R2 i2 = 0,25 A i3 = i 1 - i2 Lop I SE = S i.R E1= i1R1+ i3R2 1,5 = 0,75i1 + (i1 - i2 ).1 1,5 = 0,75i1 + i1 - 0,25 1,5 + 0,25 = 1,75 i1 1,75 = 1,75 i1 i1 = 1 A i3 = i 1 - i2 = 1 0,25 = 0,75 A
ATAU Lop II SE = S i.R 0 = i2R3 + i2R4 - i3R2 0 = 0,25. 1,5 + 0,25. 1,5 - i3 . 1 0 = 0,375 + 0,375 i3 0 = 0,75 i3 i3 = 0,75 A VAB = i3 . R2 = 0,75.1 = 0,75 V
TENTUKAN KUAT ARUS PADA MASING-MASING CABANG PADA RANGKAIAN MAJEMUK ( LEBIH 2 LOOP)
i1 - i3 i1+ i2- i3 i2 i3 i1
i1 - i3 i2 i1+ i2- i3 i2 i1 - i3 i3 i1 i1
III
II
i1+ i2- i3 i2 i1 - i3 i1
i2 i2 i 2 i 2
i1 i1 i1 i 1
II
II
i1+ ii2+ -i i3 - i
1 2 3
III
III
II
i2 i i i i- i 21 1 3 i 3 - i
1
i1 i 1
Kuat arus pada masing-masing cabang Di hambatan : 1W =i1i3=2,52=0,5A 4W =i1+i2i3=2,5+02 =0,5 A 3W =i1i3 =2,52=0,5A 2W =i1i3 =2,52=0,5A Arus yang berasal dari sumber tegangan : 2 V = i2 = 0 4 V = i1 = 2,5 A
Lop II SE = S i.R 2 =(i1+ i2 - i3 ).4 2 =(i1+ i2 - 2 ). 4 2 =4i1 + 4i2 - 8 10 = 4i1 + 4i2 (II)
Dari persamaan (III) dan (II) (III) 20 = 8i1- 4i2 (II) 10 = 4i1+ 4i2
10 = 4i1 - i1 = 2,5 A Dari persamaan (II) 10 = 4i1+ 4i2 10 = 4.2,5 + 4i2 10 = 10 + 4i2 4i2=0 i2 = 0
CONTOH
i3 3 A
I i1 1 i1 - i3 B
i2 2
i3 3 C i2 + i3
II D
III i1 1+ i2 2
Lop II (ADB) SE = S i.R 4 =(i1-i3).4+(i1+i2).2 4 =4i1-4i3+2i1+2i2 4 =6i1+2i2-4i3 4 =6i1+2i2-4.-0,5 4 =6i1+2i2-2 2 =6i1+2i2 (II)
Lop III (CDB) SE = S i.R 8 =(i2+i3).6+(i1+i2).2 8 =6i1+6i3+2i1+2i2 8 =2i1+8i2+6i3 8 =2i1+8i2+6.-0,5 8 =2i1+8i2-3 11 =2i1+8i2 (III)
Dari persamaan (III) dan (II) (III) 11 = 2i1+ 8i2 x 1 11 = 2i1+ 8i2 (II) 2 = 6i1+ 2i2 x4 8 = 24i1+ 8i2 Dari persamaan (II) 2 = 6i1+ 2i2 2 = 6.-0,14 + 2i2 2 = -0,84 + 2i2 2i2=2,84 i2 = 1,42 A 3 = -22i1 i1 = -0,14A Kuat arus di : BA = i1 = -0,14 A BC = i2 = 1,42 A AD = i1 i2 = -0,14-(-0,5) =0,36 A AC = i3 = -0,5 A CD = i2+i3 = 1,42-0,5=0,92A DB = i1+i2 = -0,14+1,42=1,28A
W = V.i.t W = i.R2.t V2 W= .t R
V = i. R
W V.i.t P= = t t
P=
P = V.i P = i.R2
V2
R atau
W = energi listrik ( Joule/J) V = Beda potensial (volt) R = Hambatan (ohm) I = Arus listrik (A) P = Daya listrik (Watt/W)
MENJELASKAN TEGANGAN YANG TERTERA PADA ALAT LISTRIK DAN MAMPU MENGHITUNG ENERGI DAN DAYA YANG TERPAKAI PADA ALAT LISTRIK Lampu ini memerlukan beda potensial 6 Volt dan arus 0,3 A. Bagaimana jika diberi beda potensial lebih kecil misalnya 5 Volt ? Atau arus lebih kecil misalnya 0,2 A ? Lampu menyala tidak terang . Bagaimana jika beda potensial dan arusnya diperbesar ? Lampu akan putus.
Berapa besar hambatan lampu, dan berapa arus yang diperlukan lampu
JOULE METER MERUPAKAN ALAT UNTUKMENGUKUR DAYA,ALAT INI TERPASANG PADA SETIAP RUMAH YANG MENGGUNAKAN LISTRIK DARI PLN
kWh merupakan singkatan dari kilo watt hour , artinya daya yang digunakan oleh alat-alat dirumah ( lampu, AC, pompa listrik, Komputer, setrika dll ) dihitung dalam kilo watt untuk waktu 1 jam. PLN menghitung biaya dalam 1 jam (hour). 1 kW = 1000 watt. Biaya per kWh Rp 500,Misalnya dikamarmu menggunakan lampu 25 watt dimana setiap hari dinyalakan rata-rata selama 10 jam. Berapa biaya yang harus dibayar setiap bulan ( 30 hari ). Jawab : 25 watt = 0,025 kW Penggunaan selama 1bulan = 10 x 30 = 300 jam Daya yang digunakan 300 x 0,025 = 7,5 kWh Biaya yang harus dibayar = 7,5 x 500 = Rp 3750
JOULE METER
Tunjukkan alat mana yang menggunakan sumber tegangan AC dan mana yang menggunakan sumber tegangan DC atau keduanya
Pada sumber tegangan : Arus yang keluar ( A1 ) = arus yang masuk ( A4 ) Pada titik cabang berlaku : jumlah arus = 0 A1 + (-A2 ) + (-A3 ) = 0 A1 = A2 + A3 4 = 2 + 2
Pada rangkaian paralel tegangan pada masingmasing hambatan nilainya sama dan besarnya sama dengan sumber tegangan VVY=VWX =VUZ = 6 volt
1/Rtot =1/3 + 1/6 = 2/6 + 1/6 = 3/6 Rtot = 6/3 = 2 W i = V/Rtot = 6/2 = 3 A iVY = VVY/RVY = 6/3 = 2 A iWX = VVY/RWX = 6/6 = 1 A atau iWX = 3 2 = 1 A
ARUS DARI SUMBER SAMA DENGAN ARUS YANG ADA PADA MASING-MASING HAMBATAN
i1 = i2 = i3 = 0,5 A
Arus yang keluar dari sumber tegangan (GGL) sama dengan arus yang masuk sama besar
-TEGANGAN PADA RESISTOR TIDAK BERGANTUNG PADA BESAR KECILNYA HAMBATAN, -BESARNYA SELALU SAMA DENGAN TEGANGAN SUMBER TEGANGANNYA
-JIKA HAMBATAN BERBEDA-BEDA, MAKA ARUS YANG ADA PADA HAMBATAN BERBEDA-BEDA
-TEGANGAN PADA RESISTOR TIDAK BERGANTUNG PADA BESAR KECILNYA HAMBATAN, -BESARNYA SELALU SAMA DENGAN TEGANGAN SUMBER TEGANGANNYA -JIKA HAMBATAN BERBEDA-BEDA, MAKA ARUS YANG ADA PADA HAMBATAN BERBEDA-BEDA
Terdapat dua rangkaian listrik A dan B , pada rangkaian mana terdapat lampu putus, Jika ada lampu yang warna apa
Lampu hijau P = V.i P = V2/R RH = V2/P = 82/16 = 4 W Lampu merah P = V.i P = V2/R RM = V2/P = 42/4 = 4 0hm Lampu hijau P = V.i P = V2/R RH = V2/P = 82/16 = 4 0hm Lampu merah P = V.i P = V2/R RM = V2/P = 82/8 = 8 0hm Rangkaian lampu SERI, Hambatan total lampu RT = RH + RM = 4 + 4 = 8 ohm Arus pada rangkaian i = V/RT = 12/8 = 1,5 A Arus di lampu merah = arus di lampu hijau Tegangan di lampu hijau ,VH = i x RH = 1,5 x 4 = 6 volt Daya di lampu hijau , P = VH x i = 6 x 1,5 = 9 W Tegangan di lampu merah ,VM = i x RM = 1,5 x 4 = 6 volt Daya di lampu merah , P = VM x i = 6 x 1,5 = 9 W Daya listrik yang masuk di lampu merah 9 W lebih besar dari daya lampu yang ada yaitu 4 W akibatnya lampu merah putus.
Rangkaian lampu SERI, Hambatan total lampu RT = RH + RM = 4 + 8 = 12 ohm Arus pada rangkaian i = V/RT = 12/12 = 1 A Arus di lampu merah = arus di lampu hijau Tegangan di lampu hijau ,VH = i x RH = 1 x 4 = 4 volt Daya di lampu hijau , P = VH x i = 4 x 1 = 4 W Tegangan di lampu merah ,VM = i x RM = 1 x 8 = 8 volt Daya di lampu merah , P = VM x i = 8 x 1 = 8 W Jadi lampu merah lebih terang dibanding lampu hijau
12 V
Rangkaian lampu SERI, Hambatan total lampu RT = RH + RM = 4 + 8 = 12 ohm Arus pada rangkaian i = V/RT = 12/12 = 1 A Arus di lampu merah = arus di lampu hijau Tegangan di lampu hijau , VH = i x RH = 1 x 8 = 8 volt Daya di lampu hijau , P = VH x i = 8 x 1 = 8 W Tegangan di lampu merah , VM = i x RM = 1 x 4 = 4 volt Daya di lampu merah , P = VM x i = 4 x 1 = 4 W Jadi lampu hijau lebih terang ( 8 W ) dibanding lampu merah ( 4 W )
Terdapat dua rangkaian listrik A dan B , pada rangkaian mana terdapat lampu putus, Jika ada lampu yang warna apa
6 Volt
6 Volt
-TEGANGAN PADA MASING-MASING RESISTOR JIKA DIJUMLAH SAMA DENGAN BESARNYA TEGANGAN PADA SUMBER ( E ). -ARUS YANG BERASAL DARI SUMBER BESARNYA SAMA DENGAN ARUS YANG ADA PADA MASING-MASING HAMBATAN
R1 = 4 W ; R2 =6 W RS = 4 + 6 = 10 W i =E/RS = 2/10 = 0,2 A V1 = i.R1 = 0,2 x 4 = 0,8 Volt V2 = i.R2 = 0,2 x 6 = 1,2 Volt
R1 = 7 W ; R2 =3 W RS = 7 + 3 = 10 W i =E/RS = 2/10 = 0,2 A V1 = i.R1 = 0,2 x 7 = 1,4 Volt V2 = i.R2 = 0,2 x 3 = 0,6 Volt
R1 = 4 W ; R2 = 7W ; R3 = 9 W RS = 4 + 7 + 9 = 20 W i =E/RS = 2/20 = 0,1 A V1 = i.R1 = 0,1 x 4 = 0,4 Volt V2 = i.R2 = 0,1 x 7 = 0,7 Volt V3 = i.R3 = 0,1 x 9 = 0,9 Volt
R1 = 5 W ; R2 =2 W ; R3 = 3 W RS = 5 + 2 + 3 = 10 W i =E/RS = 2/10 = 0,2 A V1 = i.R1 = 0,2 x 5 = 1 Volt V2 = i.R2 = 0,2 x 2 = 0,4 Volt V3 = i.R3 = 0,2 x 3 = 0,6 Volt
-TEGANGAN PADA MASING-MASING RESISTOR JIKA DIJUMLAH SAMA DENGAN BESARNYA TEGANGAN PADA SUMBER ( E ). -ARUS YANG BERASAL DARI SUMBER BESARNYA SAMA DENGAN ARUS YANG ADA PADA MASING-MASING HAMBATAN