PRINSIP PENGGUNAAN ANTIBIOTIKA DAN SELEKSI TERAPI EMPIRIK PNEUMONIA

Oleh : Andri Reza Rahmadi

PENDAHULUAN Penyaki in!ek"i "erin# di$%m&ai Dalam keadaan lan$% in!ek"i '( an)aman kema ian Di ne#ara'ne#ara *erkem*an# '( &er"+alan *e"ar : lin#k%n#an yan# idak *er"aha*a , #aya hid%& yan# idak men%n$an# ke"eha an, daya *eli ma"yaraka erhada& &en#+*a an er*a a" ke*ia"aan menk+n"%m"i "endiri an imikr+*a k%man re"i" en m%lai %m*%h an imikr+*a *ar% yan# har#anya "an#a mahal

Pem*erian an i mikr+*a yan# e&a : har%" *erda"arkan *iakan k%man - %$i ke&ekaan memerl%kan .ak % *e*era&a hari men%n##% em&irik *erda"arkan ke&ekaan da a Pe a K%man yan# dan &+la dari an i mikr+*a di&er+leh ha"il di*eri era&i an i mikr+*a

.ak % "e*el%mnya

PRINSIP PENGGUNAAN ANTIBIOTIK /0 Mekani"me Ker$a *ak eri"id '( men#ham*a dan me a*+li"me *ak eri+" a ik ' ( men#ham*a &er %m*%han 10 Pene ra"i Kedalam Par% &ermea*ili a" ka&iler dera$a daya ika &r+ ein erhada& +*a ada idaknya ran"&+r ak i! %n %k an i*i+ ik "in e"a dindin# "el

 L+ka"i

&a +#en

+r#ani"me

in ra"el%ler

dieradika"i +leh +*a makr+!a# in##i0

yan# k+n"en ra"inya di

Ta*el /0 Pene ra"i An i*i+ ik ke dalam Sal%ran Perna!a"an Penetrasi Baik : Lipid soluble, konsentrasi dalam paru tidak tergantung inflamasi Quinolon Makrolide baru : azitromisin, klaritromisin Tetrasiklin Klindamisin Kombinasi trimetroprim dan sulfametoksazol Penetrasi Buruk : Relatif lipid insoluble, konsentrasi dalam paru tergantung inflamasi Aminoglikosida Beta laktam : Penisilin efalosporin

- Monoba!tam - Karbapenem

TERAPI ANTIBIOTIK EMPIRIK IN2EKSI PERNA2ASAN Tera&i em&irik : Tera&i an i*i+ ik "&ek r%m l%a" Sam&ai dida&a kan ha"il e" dia#n+" ik Be*era&a di em%kan Tera&i em&irik dilan$% kan "e"%ai den#an re"&+n ka"%" &a +#en &enye*a* idak

Te" dia#n+" ik er*a a" : e i+l+#i "&e"i!ik 345 &enderi a0 Bak eri+l+#i" da&a di&redik"i *erda"arkan *era nya &enyaki A#ar e!ek i! e&a &ne%m+nia, %m%r, !ak +r dan

k+m+r*id dan &+la e&idemi+l+#i0 era&i an i*i+ ik har%" )e&a

Predik"i Pa +#en Penye*a* A#en Pada &enye*a* +ran# %a er% ama dan &er+k+k S re& +)+))%" Hem+&hil%" enan#7 dan &ne%m+ni+ae0 in!l%enzae Pada +ran# %a : +r#ani"me anaer+* Pa +#en a y&i)al dan 8ir%" "erin# &ada anak m%da - "eha 0 Pada +ran# %a &enyaki kr+ni" #ram ne#a i! Pne%m+nia *era P"e%d+m+na" aer%#in+"a Pne%m+nia &a"ka in!l%en"a, dia*e e" dan #a#al #in$al &ikirkan S a&hil+)+))%" a%re%"0 a"&ira"i 6"erin#

POLA KUMAN SALURAN PERNA2ASAN - PEMILIHAN ANTIBIOTIK Da a k%man : 144/ RSUPN 9i& + Man#%nk%"%m+ RS Per"aha*a an RS Kan#ker Darmai" Di&%*lika"ikan +leh Ba#ian Pa +l+#i Klinik 2KUI :akar a 14410

Ta*el 10 P+la K%man Sal%ran Na!a" A a" "o# $ Kuman Klebsiella %&',&() 0 Mora/ella !at+arr+alis %01,&() Antimikroba pneumoniae *ep+alosporin , --.entami!in *otrimo/azol *ep+alosporin , --Azitromi!in .entami!in 2 ' 3s!+eria !oli %$4() tap+5lo!o!!us aureus

Sal%ran Na!a" Ba.ah A"&ira"i ran" h+rakal, e a&i "an#a in8a"i!0 Sika an *r+nk%", e a&i )ara ini "%li N+n in8a"i! : "&e"imen *er%&a "&% %m yan# di*a %kkan

 An#ka k+n amina"i )%k%& in##i0 Ta*el N+0 / 1 ; < 3

"o# $ 0 2

;0

P+la

K%man

Sal%ran

Na!a"

Ba.ah

6Pne%m+nia7 K%man Kle*"iella &ne%m+niae A) in+*a) er P"e%d+m+na" S a&hyl+)+))%" S re& +)+))%"

Kuman Pseudomonas %22() Klebsiella pneumoniae %00() MR A %Met+i!ilin Resistant tap+5lo!o!!us aureus) Antimikroba Aminoglikosida *ep+alosporin , --- 6 -7 7an!om5!in

Ta*el <0 P+la K%man Sal%ran Na!a" &ada Pa"ien di I9U

REGIMEN SPESI2IK UNTUK TERAPI EMPIRIK IN2EKSI PERNA2ASAN O*a den#an ak i8i a" an i &"e%d+m+na" : Prin"i& Tera&i : d%a an i &"e%d+m+na" Amin+#lik+"id : T+*ramy)in, Ne ilmy)in,

Amika)in, Gen ami)in 9e&hal+"&+"rin : 9e! azidime, 9e!+&eraz+ne

 =%in+l+n : 9i&r+!l+>a)in 9e&hal+"&+rin #enera"i I? : 9e!e&ime, 9e!&ir+me Ti)ar)ilin, Pi&era)ilin M+n+*a) am : Az re+nam 9ar*a&enem" : Imi&enem O*a *aik : 9lindamy)in, 9e!+>i in, Me r+nidaz+le, Imi&enem, 9hl+ram&heni)+l, S%l*a) am, Am&i)ilin den#an ak i8i a" an i #ram ne#a i! yan#

Am+>y)ilin a"am Kla8%lana , Peni)ilin d+"i" in##i O*a aman %n %k &enyaki Li8er : Amin+#lik+"id, Am&i)ilin, 9e!%r+>im, O!l+>a)in, Peni)ilin G, Imi&enem, 9e&hale>in, 9e!+>i in0 O*a &ilihan %n %k a"&ira"i &ne%m+nia : 9lindamy)in Me r+nidaz+le, Imi&enem, Mer+&enem0 Dia#n+"i" : Pre&ara Gram, K%l %r dan Re"i" en"i e" 0

Ta*el 30 Tera&i Em&irik *erda"arkan D%#aan K%man

Penyaki P+aringitis Or#ani"me .rup A, trepto!!us *or5ne# 8ip+teriae inusistis trep# Pneumoniae, .rup trpto!o!!us Bronk+itis tap+# aureus M5!op# Pneumoniae 7irus, Pneu# Aspirasi Pneumonia Bordetella pertusis Mi/ed bakteri orop+arink Pneumonia *AP dan Makrolide Le9oflo/a!in atau 7ankom5!in ditamba+ makrolide le9oflo/a!in atau anaerob # pneumoniae, Klebs# Pneumoniae, M# pneumoniae, aureus, pneumoniae, -nfluenza, Pneumonia <AP Legionella, 9irus # aureus, MR A Pierasilin tazoba!tam, dan -mipenemm meronem atau tamba+ # *# <# *lindam5!in Peni!ilin . *+lamidia A# Amo/5!iliin, Amo/5!ilin *la9# 3ritromisin as# * Em&irik Peni!ilin 7 Al erna i8 Makrolide, !ep+alosporin, ampi!ilinsulba!tam TMP: M; !laritrom5!in !efuro/im atau atau

*5sti! =ibrosis

Pseudomonas aeriginosa, aureus #

gentami!in "af!ilin, tobramisin !eftazidime,

atau dan

gentami!in# Piperasilin, tobramisin#

atau

%Manual of Antibioti!s and -nfe!tious 8iaseases, Treatment 6 Pre9ention, 4 t+ ed) 0>>0, Lippin!ott ?illiams 6 ?ilkins#

Ta*el @0 Ke#%naan An i*i+ ik *erda"arkan $eni" k%man

N+0 O*a Gram 6A7 Penisilin biasa $ Penisilin "atural @@@ Penisilinase , Resistant Penisilin $ A/a!ilin @@ 0 =lu!lo/a!ilin @@ .l5!opeptide $ 7an!om5!in @@@ Gram 6'7 Anaer+*ik @@ @ @ $:0 Ke eran#an pektrum luas pesifik untuk : tap+# Aureus pesifik untuk : tap+# Aureus 6 3ntero!o!!us Aminopenisilin $ Amo/isilin 0 Ampisilin 2 Amo/ ' @@ @@ @@$:0 @@ @@ @@ @@$:0 @@ @@$:0 @@$:0 @ pektrum luas Baik infeksi untuk dengan

asam

*la9ulanat Ampi ulba!tam

kuman anaerob Antipseudomon as

Penisilin dengan akti9itas anti pseudominas : $ Piperasilin: @@ @@$:0 Tazoba!tam Monoba!tam $# Aztreonam

@@@

ebagai pengganti aminoglikosida pd Renal =ailure

*arbapenem $ -mipenem-*ilastin 0# Meropenem Makrolide $ 3r5tromi!in 0 Az5tromi!in

@@@ @@@ @@$:0 @@$:0

@@@ @@@ @$:0 @@

@@@ @@@ @ @$:0

<arga Ma+al 3 A : .- upset

2 ' &

*lar5trom5!in Ro/5tromisin 8iritrom5!in Gram 6A7 @@ @ Gram 6'7 @@ @@@ Anaer+*ik @$:0 Anti Pseudomonas AAT @ @@@ Terbaik untuk Ke eran#an

N+0 O*a Tetra!5!lin $ 8o/5!i!lin 0 Tetra!5!lin Aminoglikosid $ Amika!in 0 .entami!in 2 Tobrami!in ' "etilmi!in & treptom5!in Quinolon $ *iproflo/a!in 0 "orflo/a!in 2 Aflo/a!in ' =lero/a!in & Peflo/a!in 1 Roso/a!in C parflo/a!in "eD =uoroEuinolon $ Le9oflo/a!in 0 .atiflo/a!in 2 Mo/iflo/a!in .enerasi - *ep+alosporin $ *ep+ale/in 0 *efazolin 2 *efalotin, *ep+radine .enerasi -- *ep+alosporin $ *efuro/im 0 *efo/itin 2# *efa!lor, *efprozil, *efotiam, *efamandole N+0 O*a .enerasi --- *ep+alosporin $ *eftria/one 0 *eftazidime

Pseudomonas e9ere BT-

@@ @@

@@ @@@

@ @ Akti9itas anaerobik lebi+ baik

@@@

@@$:0 @@

@@ @@

@ @@$:0

Baik anaerob

untuk

Gram 6A7 @@

Gram 6'7 @@@

Anaer+*ik @@

Ke eran#an Baik untuk M8R t5p+oid Baik as Baik meningitis untuk

antipseudomon 2 *efota/im untuk

'#

*efetamet, *eftibuten, *efi/ime, *efoperazone, *eftizo/ime

.enerasi -7 *ep+alosporin $ *efepime 0 *efirome Abat .olongan lain $ *lindam5!in 0 2 ' *+loramp+enikol *o Trimo/azol Metronidazole

@@@

@@@

@@

Baik strain resisten

untuk bakteri

@@ @@$:0 @@$:0 -

@@$:0 @@$:0 -

@@@ @@$:0 @@$:0

Baik

untuk

anaerob 8A* T5p+oid Bntuk anaerob

Keterangan : - F Tidak ada aktifitas pada mikroorganisme @ F Aktifitas !ukup pada mikroorganisme @@ F Aktifitas baik pada mikroorganisme @@@ F Aktifitas sangat baik pada mikroorganisme

Ta*el B0 Dr%# O! 9h+i)e An i*i+ ik *erda"arkan Biakan K%man

Bak eri Mora/ella !atarr+alis DO9 *o-Amo/i!la9 *efalosporin Trimet+oprim ulfametoksazole Peni!ilin . Penisinil . atau 7 8itamba+ .entamisin Peni!ilin . @ Aminoglikosida 7an!om5!in Al erna i8 Makrolide, =luoroEuinolon

Gram P+"i i! K+k%" Pneumokokus trep# Pneumoniae treptokokus P5ogenes, +emolitikus grup A,B, *, ., =# treptokokus 7iridans tap+5lo!o!!us

Amo/5/ilin, 3r5tromisin, *ep+alosporin, 7an!om5!in emua Beta Laktam, Makrolide *ep+alosporin -, 7an!om5!in Trimetropim

Aureus, Met+i!ilin Resistant tap+ilo!o!us non Penisilinase tap+ilo!o!!us Penisilinase

ulfametoksazole Peni!ilin . Penisilinase resistant Penisilin *ep+alosporin -, 7an!om5!in 7an!om5!in, *ep+alosporin, *lindam5!in, *o-Amo/5!la9, Ampi!ilin ulba!tam -mipenem, Ampi!ilin, *+loramp+eno!ol *iproflo/a!in, Aflo/a!in, Aminoglikosides# *laritromisin *eftazidime @ Aminoglokoside atau !iproflo/a!in -mipenem @ Aminoglokoside atau !iproflo/a!in *+loramp+eni!ol, Tetra!i!lin, Trimetropim ulfametoksazole, *oAmo/ikla9 *+loramp+eni!ol @ Tetra!i!lin 8o/5!5!line 3ritrom5!in, *laritrom5!ine, *iproflo/a!ine#

Gram Ne#a i8e Ba an# <aemop+ilus *efota/im, *eftria/one -nfluenza Klebsilellae *ep+alosporin --pneumoniae Legionella sp Azitromisin, *iproflo/a!in Pseudomonas Aminoglikoside Aeriginosa Antipseudomonal penisilin

Pseudomonas Pseudomallei Pseudomonas Mallei S&ir+)he e" : M5!oplasma Pneumoniae *+lam5dia Pneumoniae

*eftazidime

trptom5!in @ Tetra!i!lin Az5trom5!in, 3r5trom5!in 8o/5!i!lin *laritrom5!in,

2armak+l+#i" An i*i+ ik 9e! riak"+ne E!ek "am&in# : L+kal : Phle*i i", nyeri, &eradan#an &ada "%n ikan em&a

General : Ana!ilak"i", )andidia"i", K%li : Ra"h, Ur ikaria, Pr%ri %" GI : M%al, m%n ah, nyeri &er% , diare, &enin#ka an li8er enzim Renal : &enin#ka an BUN ran"ien Hema +l+#i" : E+"in+&hilia, Le%k+&lakia, Anemia In erak"i O*a : P+ en"ia"i renal +>i)i y den#an +*a ne!r+ +k"ik lain a ral#ia, e+"in+&hilia, dr%# !e8er,

9e! azidime, 9e!+&eraz+ne E!ek "am&in# :

9e!+ a>ime,

9e! iz+>im",

L+kal : Phle*i i", nyeri, &eradan#an &ada "%n ikan General : Ana!ilak"i", )andidia"i", K%li : Ra"h, Ur ikaria, Pr%ri %" a ral#ia, e+"in+&hilia, dr%#

em&a

!e8er,

GI : M%al, m%n ah, nyeri &er% , diare, &enin#ka an li8er enzim Renal : &enin#ka an BUN ran"ien Hema +l+#i" : E+"in+&hilia, Le%k+&lakia, Anemia In erak"i O*a +*a : P+ en"ia"i renal +>i)i y den#an ne!r+ +k"ik lain , 2al"e 6A7 %n %k #l%k+"a

%rine, 2al"e 6A7 9+mm*" Te"

9lari hr+my)in, Azi hr+my"in E!ek "am&in# : L+kal : Thr+m*+&hle*i i", nyeri, &eradan#an &ada em&a "%n ikan K%li : Ra"h, Ur ikaria, Ph+ +"en"i y!i y GI : M%al, m%n ah, nyeri &er% , diare, di"&e&"ia 9NS : 9+n!%"e, Tini %", rem+r, in"+mnia, 8er i#+ In erak"i O*a : Menin#ka kan k+n"en ra"i 9PC e+!ilin rani idin dan +me&raz+le dalam "er%m0 =%in+l+ne E!ek Sam&in# : 9NS : nyeri ke&ala In erak"i +*a : Men#inhi*i"i me a*+li"me dari e+!ilin An a)id dan "%)ral!a men#ham*a a*"+r&"i

G+l+n#an &eni"ilin

E!ek "am&in# : General : Ana!ilak"i", "er%m "ikne"", ne&hri i", dr%# !e8er, K%li : Ra"h, Ur ikaria, Pr%ri %" GI : M%al, m%n ah, diare Renal : in er i ial ne&hri i" Hema +l+#i" : Anemia hem+li ik &ada d+"i" in##i In erak"i O*a d+"i" in##i : Inak i8a"i amin+#lik+"ida &ada

9lindamy)in GI : Diare, 9+li i" He&a + +>i) : *ila di"%n ikan IM menin#ka kan SGOT In erak"i +*a : An a#+ni" eri r+my)in

Imi&enem E!ek "am&in# : General : Dr%# 2e8er L+kal : Thr+m*+&hle*i i", nyeri, edema, &eradan#an &ada em&a "%n ikan K%li : Ra"h, Ur ikaria, &r%ri %" GI : M%al, m%n ah, nyeri &er% , diare, )+li i" 9NS : S+mn+len, Ke$an# In erak"i O*a : Den#an #an"ikl+8ir da&a menye*a*kan ke$an# Trime r+&rim S%l!ame h+>az+le E!ek "am&in# : General : Kern Ik er%" K%li : Derma i i", S e8en :+hn"+n Syndr+me, GI : M%al, m%n ah Renal : ATN Hema +l+#i" : A#ran%l+"i +"i", Tr+m*+"i +&enia, Anemia Hem+li ik &ada in"%!i"ien"i G@PD, Anemia de!i"ien"i a"am !+la , Le%k+&enia &ada AIDS In erak"i O*a d+"i" in##i : Inak i8a"i amin+#lik+"ida &ada