PENGELASAN ORGANISMA HIDUP DENGAN CARA SISTEMATIK MOLEKULDAN BIOINFORMATIK Biologi molekul merupaka !

a"u #i$a g $ari %a#a g pe gka&ia #iologi 'a g #erkai"a a!a! ak"i(i"i molekul #iologi) Bi$a g i i &uga mempu 'ai per!amaa $e ga #i$a g lai $i$alam pe ga&ia #iologi $a kimia !eper"i ka&ia ge e"ik $a #iokimia) Pe gela!a orga i!ma *i$up $e ga me ggu aka %ara !i!"ema"ik molekul a$ala* $e ga mema*ami i "erak!i a "ara pel#agai !i!"em !el "erma!uk i "erak!i $i a "ara pel#agai &e i! DNA+ RNA !er"a pro"ei #io!e "e!i!) Si!"ema"ik molekul a$ala* pe ggu aa ,a,a!a ke$alam !e&ara* kumpula ge e"ik molekul u "uk me gka&i e(olu!i pro!e! e(olu!i 'a g me,u&u$ka $ua #a*agia ama La"i u "uk *u#u ga a "ara i $i(i$u $a !pe!ie!) Ma"lama" ka&ia !i!"ema"ik a$ala* u "uk me 'e$iaka orga i!ma $a kepel#agaia $i kala ga !pe!ie!) Pa$a "a*u -./0 a"urali! S,e$e Carolu! Li aeu! "ela*

me %ip"a !a"u !'!"em kla!i1ika!i *ierarki me ggu aka

me gka"egorika "um#u*a $a *ai,a ) Si!"em i i ma!i* $igu aka *ari i i) Li aeu! "ela* #er"e "a ga $e ga "eori e(olu!i+ $a !i!"em i"u pa$a a!al 'a #er$a!arka %iri2%iri mor1ologi !"ruk"ur $a #e "uk) Bagaima apu + para pe 'oko g e(olu!i me ggu a pakai !i!"em Li aea $a mem#a gu ka ia ke$alam kla!i1ika!i #er$a!arka p*'loge e"i%!+ pem#a gu a e(olu!i !pe!ie!) Me &ela g "a*u -033+ 4oolog' 5erma Er !" Hae%kel "ela* me er#i"ka kolek!i "erperi %i 1iloge i 6pokok6 'a g kemu$ia 'a $ike"a*ui "e "a g !e&ara* e(olu!i ke*i$upa )

Sa"u re(olu!i $alam #iologi molekul #erlakupa$a -7382a ) Kae$a* u "uk me e "uka !"ruk"ur molekul pro"ei $a a!i$ ami o $i#e arka #iologi u "uk memulaka u "uk me ga ggarka *u#u ga 1iloge i) Per"um#u*a re!po e !i!"ema"ik molekul $alam a#a$ ke$ua pulu* a$ala* $i!e#a#ka ole* pe i gka"a ke%a ggi*a pe ggu aa "ek ologi me i gka" $alam "ek ik2"ek ik #iologi molekul+ $a kema&ua %ompu"er $alam perkaka!a $a peri!ia 'a g mem#ole*ka !ai "i! mem#i a mo$el !e" $a"a 'a g #e!ar $a komplek!) Si!"ema"ik molekul me ggu aka pel#agai "ek ik u "uk me $apa"ka a!a! 1iloge e"ik) Ti $ak #ala! ra "ai polimera!e 9PCR: $igu aka u "uk me 'ia!a" (aria!i DNA pa$a !kala 'a g #e!ar) Pe gua"a ge &uga a!a! kepa$a pe $eka"a #aru u "uk DNA) Sai "i! #ole* me ggu aka 6&am molekul6 u "uk meramalka kea$aa ma!a 'a g lalu $a ma!a $epa #er$a!arka per#e4aa molekul $alam ge ) Teori i i me $ak,a #a*a,a peru#a*a molekul %ukup #er"eru!a u "uk me e "uka #agaima a ke"uru a

ge e"ik !ema!a #er%a#a g $aripa$a !a"u ke"uru a

$a

u "uk me e "uka

apa#ila #erlaku

perkem#a ga ) Pe a $a ge e"ik 'a g $igu aka u "uk mem#ua" ke!impula "e "a g *u#u ga a "ara per!eki"ara $a mor1ologi+ !er"a 1i!iologi $a "i gka* laku Bioi 1orma"ik pula a$ala* !a"u %a#a g !ai ! #iologi 'a g #eruru!a kae$a* u "uk me 'impa + me $apa"ka !emula $a $e ga ka&ia me ga ali!i! $a"a #iologi+ !eper"i

a!i$ ukleik 9DNA ; RNA: $a uru"a pro"ei + !"ruk"ur+ 1u g!i+ lalua $a i "erak!i ge e"ik) Ia me g*a!ilka pe ge"a*ua #aru 'a g #ergu a $alam #i$a g2#i$a g !eper"i reka #e "uk $a$a* $a pem#a gu a ala" peri!ia #aru u "uk me,u&u$ka pe ge"a*ua i"u) Bioi 1orma"ik &uga memperka"aka ,e#+ke%er$a!a !"ruk"ur+peri!ia $e ga #ua"a algori"ma+ pa gkala $a peri!ia $a"a $a !i!"em makluma"+ "ek ologi pe giraa + #iologi $a ime&+ pemo$ela pe gkompu"era + makluma" $a

ke&uru"eraa + $a"a perlom#o ga + pempro!e!a

!imula!i+ma"ema"ik $i!kre"+ ka,ala $a "eori !i!"em+ li"ar"eori+ $a !"a"i!"ik) Bioi 1orma"ik iala* ilmu 'a g mempela&ari pe erapa "ek ik kompu"er u "uk me gelola $a me ga ali!i! makluma" 'a g $iperole*i) Bi$a g i i mera gkumi pe erapa kae$a*2kae$a* ma"ema"ik+ !"a"i!"ik+ $a "ek ologi makluma" u "uk me 'ele!aika ma!ala*2ma!ala* #iologi+ "eru"ama 'a g "erkai" $e ga pe ggu aa DNA $a a!am ami o)

Bioi 1orma"ik a$ala* !a"u #i$a g !ai ! $i ma a #iologi+ !ai ! kompu"er $a "ek ologi makluma" $iga#u gka $alam !a"u $i!ipli ) Tu&ua #i$a g i i a$ala* u "ukmem#ole*ka pe emua $alama #iologi 'a g #aru !er"a me %ip"a per!pek"i1glo#al $i ma a pe 'a"ua pri !ip2pri !ip $alam #iologi $apa" $i%erap)Bioi 1orma"ik #ole*la* $i1a*ami !e#agai #i$a g 'a g mera gkumi $ua i "er$i!ipli !u# #i$a g2#i$a g -7) TUMBUHAN BERE<OLUSI Paki! #erko g!i #a 'ak per!amaa morp*log' $e ga "um#u*a lai (a!kular $a $alam#a 'ak ke! i!"ila* $e!krip"i1 'a g !ama $igu aka ) =alau #agaima apu + "er$apa" #e#erapaper#e4aa a!a! $a pe "i g !"ruk"ur u ik u "uk p"eri$op*'"e! $a i!"ila* k*u!u! "ela*#erkem#a g)Per#e4aa 'a g pali g &ela! a "ara p"eri$op*'"e! $a #aki "um#u*a (a!kulara$ala* #a*a,a paki! $a !eku"u mereka "i$ak me g*a!ilka !"ruk"ur #e!ar #u ga a"aupem#iaka 'a g me im#ulka #e i* 'a g ak*ir 'a #erkem#a g me &a$i ge era!i !e"eru! 'a"um#u*a ) P"eri$op*'"e! mem#iak $a #er!urai melalui !pora mikro!kopik+ !"ruk"ur $a pem#a gu a 'a g !e"iap #i" !e#agai rumi" $a me gagumka !eper"i #u ga2#u ga "um#u*2 "um#u*a 'a g le#i* ma&u)Tum#u*a Paki!) Paki! a$ala* !e#ua* keluarga 'a g !a ga" pur#a+ "um#u*a > a,al 1o!il paki! me $a*uluipermulaa era Me!o4oi%+ ?38 &u"a "a*u $a*ulu) Mereka a$ala* le#i* "ua $aripa$a *ai,a $ara"$a &au* le#i* "ua $aripa$a $i o!aur) Mereka "ela* #erkem#a g ma&u $i Bumi @88+888+888 "a*u !e#elum "um#u*a #er#u ga #erkem#a g)Seper"i 'a g ki"a "a*u+ ke#a 'aka paki! a$ala* "um#u*a #er$au 'a g "um#u* $i ka,a!a lem#ap $i #a,a* ka opi *u"a ) Mereka a$ala* 6"um#u*a (a!kular6 $e ga ma&u !"ruk"ur ura"$alama 'a g me ggalakka alira air $a u"rie ) Ti$ak !eper"i "um#u*a lai (a!kular+"um#u*a #er#u ga $a ko i1er+ $i ma a lo&i $e,a!a "um#u* !egera $ari #e i*+ paki! mem#iak$aripa$a !pora $a "um#u*a peri gka" per"e ga*a $ipa ggil game"op*'"e)Paki! "um#u*a 'a g agak *alu! 'a g *a 'a "um#u* $i ka,a!a 2ka,a!a $i ma a "er$apa"!'ara"2!'ara" 'a g !e!uai lem#ap) Ia memi*ak kepa$a ka,a!a "erli $u g $i #a,a* ka opi*u"a + #er!ama2!ama a ak2a ak !u gai $a !u gai $a !um#er2!um#er lai 'a g kekalkelem#apa 'a) Ia "i$ak #ole* "um#u* $e ga mu$a* $i ka,a!a pa a! keri g !eper"i "um#u*a #er#u ga $a ko i1er)Paki! mem#iak #er#e4a $aripa$a %o i1er $a "um#u*a #er#u ga) Ia !emua mempu 'ai kai"a $e ga kelem#apa ) Buka *a 'a kelem#apa 'a g mem#ole*ka "um#u*a u "uk *i$up $ima a ia "i$ak+ "e"api kelem#apa la* 'a g mem#ole*ka ia u "uk mem#iak) @8) HABITAT PAKU PAKIS)Se!e"e ga* paki! 'a g $i!e!uaika kepa$a *a#i"a" 'a g keri g "e"api ke#a 'aka le#i* !ukakea$aa lem#ap *u"a re $a g) Mereka ama" #a 'ak $i *u"a *u&a "ropika $a $alam $u iamo$e ma!i* "er$apa" #eri#u2ri#u !pe!ie! 'a g #er#e4a kumpula i i ku o $a !a ga" #er&a'a)Pa "ai $a "e#i g Paki! 'a g *i$up $i pa "ai 'a g "er$e$a* a"au keri g) Paki! Pa "ai !eper"iBle%* um#le%* oi$e!+ B) $urum+ pa "ai !plee ,or" 9A!ple iumo#"u!a"um: $a A!ple iumappe $i%ula"um mempu 'ai #eri!i a"au pelepa* kera! 'a g me a*a !em#ura garam $a meli $u gi $ari pa$a kekeri ga ) Paki! #erkem#a g pa$a muka #a"u keri g #ia!a 'a $ili $u gi$alam ram#u" a"au !kala 'a g meli $u gi $aripa$a a gi pe geri ga $a %a*a'a ma"a*ari 'a gkua")Hu"a Ke#a 'aka paku paki! $i$apa"i $i $alam *u"a ) Ba 'ak !pe!i! &uga "er*a$ kepa$alem#a#+ re $a g+ *u"a "a a* pama*)I i a$ala* per!eki"ara !emula&a$i paki! a'am 1ilm'+$a a'am paki! 9A!ple ium#ul#i1erum:+ pari" paki! 9P euma"op"eri!pe igera: $a ki,a ki,a9Ble%* um1lu(ia"ile:) Kelem#apa "a a* mempu 'ai kai"a 'a g !pe!ie! "um#u*)

Pokok paki!Perak 9C'a"*ea$eal#a"a: $a ma*ko"a paki! 9Ble%* um me g*i"amka : #ole* #er"olak a !ur @-) $e ga kea$aa keri g $a a$ala* le#i* mu gki $i"emui $i lere g $a a"a! ra#u g $aripa$a$alam !alur lem#ap) Pa$a al"i"u$ 'a g le#i* "i ggi+ $i *u"a gu u g #a!a*+ rumpu #e!ar paki! krep9Lep"op"eri!*' me op*'lloi$e! $a L) Super#a: a$ala*%iri2%iri 'a g me arik) Nipi! mereka+pelepa* lu" a$ala* !ama u "uk 1ilm' paki!+ "e"api #er$iri me"er "i ggi+ paki! krep mu gki $i!ala* a ggap !e#agai !pe!i! 1ilm' paki! 'a g le#i* ke%il)Hu"a epi1i"Epi1i" $a paki! mema &a" a$ala* #ia!a $alam *u"a #a!a*) Empa" !pe!ie! garpu paki!9Tme!ip"eri!: "um#u* $i #a"a g paki! pokok #er!era#u") Pelik2%ari+ mereka kekura ga akar+ $a "er$iri $aripa$a #a"a g me o &ol $e ga $au $ira"aka ) Ha gi g %lu#mo!! 9Huper4ia AMPAT:+"erga "u g !plee ,or" 9A!ple ium1la%%i$um: $a !a#i" !plee ,or" 9A) pol'o$o : $ikai"ka $e ga "era"ai per%*i g #e!ar 9A!"elia $a Collo!permum:+ $a !eri g $i&umpai "erga "u gkeluar $ari rumpu epi1i" !ara g)Ka,a!a Alpi e Kira2kira @8 !pe!i! paki! $a l'%op*'"e "um#u* $i ka,a!a pergu u ga ) Alpi e paki!peri!ai 9Pol'!"i%*um%'!"o!"egia: "um#u* $i "empa" perli $u ga #a"u2 #a"u #e!ar a"au rumpu"Tu!!o%k pa$a mu!im pa a!) Pelepa* ma"i kem#ali ke#er&am#ul pu!a" !ema!a mu!im !e&uk)Dua%lu#mo!!e! alpi e+ Huper4ia au!"ralia a $a L'%opo$ium 1a!"igia"um+ $i$apa"i $alampel#agai per!eki"ara !u# alpi e $a alpi e $aripa$a "a a* #erlumpur kepa$a #i$a g #a"u)Pe$alama 'a g !a ga" "er$e$a*+ L)1a!"igia"um a$ala* #ia!a 'a #er,ar a ore "era g)Per!eki"ara 'a g *a ga" Be#erapa !pe!ie! "ropika+ "erma!uk paki!lem#u" 9C*ri!"ella$e "a"a: $a pa'a paki!9C'%lo!oru!i "errup"u!: *i$up $i u"ara &au*+ $i ma a mereka a$ala* !elama" $aripa$a 1ro!"!)+ka,a!a *a#a Pulau U"ara pu!a" !eper"i Karapi"i+ =aima gu $a ArBkei KCrako a$ala* ruma* @@) kepa$a garpu paki! 9P!ilo"um u$um: $a "a gga paki! 9Nep*rolepi!1leDuo!a:+ 'a g "um#u* $ia"a! "a a* 'a g pa a!)KITAR HIDUP PAKU PAKIS)a)Spora 'a g $i*a!ilka $i #a,a* pelepa* $alam kelompok !pora gia $ipa ggil !ori#)Spora me &ala i meio!i!+ "er!e#ar ole* a gi $a #er%am#a* $i "a a* lem#ap u "ukmem#e "uk pro"*allu!)%)Pro"*allu! #ermula peri gka" Game"op*'"e$)Game"op*'"e! Pa!a ga a$ala* ke%il+ #er#e "uk &a "u g !"ruk"ur 'a g "i ggal *a 'a ma!a'a g !i gka"e)&a "a a "*eri$ia $a #e"i a ar%*ego ia #erkem#a g pa$a pro"*alli1)Sperma me!"i #ere a g ke"elur u "uk me 'u#urka $a mem#a gu em#rio me &a$i ge era!iSporop*'"eg)Baru mem#e "uk pelepa* $ipa ggil 1i$$le*ea$! $a meluru!ka KEPENTINGAN PAKU EPAKIS) Se#agai !a"u kumpula "um#u*a + paki! "ia$a ilai eko omi 'a g #e!ar)Ba 'ak !pe!ie!'a g #er#e4a "ela* $igu aka !e#agai !um#er maka a ke%il $a peru#a"a $i pel#agai #a*agia $u ia) E$i#le %ro!ier! paki! 9$au mu$a $e ga #ergelu g "ip! #er#e "uk %a gkuk: a$ala*popular $i !e!e"e ga* ka,a!a ) Buru g u "a paki! 9Ma""eu%%ia: "imur lau" Amerika U"ara !eri g$imaka + ampak 'a $e ga "ia$a ke!a !aki"+ "e"api $ua paki! 'a g pali g #ia!a $igu aka $i @?) A!ia Timur 9O!mu $a $a P"eri$ium: "ela* $i"u &ukka u "uk me &a$i kua" kar!i oge ik)N'amuk paki! akua"ik mi i" 9A4olla: "ela* me &a$i !e#ua* kila g 'a g #er*arga+ "eru"ama 'a $iA!ia Te ggaraF alga #iru2*i&au 9A a#ae a a4ollae: !e "ia!a me $apa"i $alam poke" pa$a $au A4olla $a mem#a "u me ukarka i"roge kepa$a#e "uk 'a g #ole* $igu aka ole* "um#u*a lai + !upa'a me am#a*ka pro$uk"i(i"i !a,a* pa$i $i ma a paki! #erlaku) Nilai "er#e!areko omi paki! iala* *or"ikul"ur+ $e ga !kala #e!ar mem#ekalka #er&u"a2 &u"a "um#u*a !e"iap"a*u !elai u "uk *ia!a $alama $a "ama luar $a la $!kap) Dari !u$u" ega"i1+ Bra%ke #era%u 9P"eri$iumaGuili um:+ 'a g !eri g mero!akka ilai ragu" pel#agai "a a*+ $ia ggaprumpai #er#a*a'a $i #a 'ak egara) Sa"u ilai u"ama paki! a$ala* $alam pe 'eli$ika #iologi+ kera a mereka "ela*me gekalka ki"ara ke*i$upa primi"i1 'a g

meli#a"ka $ua #era!i ga $a le#i* a"au kura gge era!i #e#a!+ a"au 1a!a per"um#u*a + "um#u*2 "um#u*a 'a g #er#e4a !epe u* 'a $alam#a 'ak a!pek) Paki! Air 9ge u! Cera"op"eri!:+ 'a g mempu 'ai ki"ara *i$up 'a g agak !i gka"$a #agi 'a g #a 'ak mu"a!i "ela* $i%irika + "ela* me &a$i orga i!ma mo$el u "uk pe ga&ara $a pe 'eli$ika ge e"ik)A$ap"a!i Pakupaki!) Ter$apa" #e#erapa 1ak"or #a*a,a paki! $e,a!a perlu u "uk "eru! *i$up me ga#aika pero!ak a"au pe 'aki" me ga$ap"a!i ke $iri) a)kelem#apa $alam "a a* #)kelem#apa $i u$ara % ) u"rie 'a g !e!uai $i $alam "a a* @H) $)%a*a'a 'a g me %ukupi u "uk 1o"o!i "e!i! e)!u*u 'a g !e!uai 1)perli $u ga $aripa$a a gi g)perli $u ga $ari %a*a'a ma"a*ari 'a g "erlalu #a 'ak *)perli $u ga $aripa$a pem#ekua ) Seper"i !emua "um#u*2"um#u*a + paki! "ela* #erkem#a g u "uk $i!e!uaika $e ga per!eki"ara mereka) Se!e"e ga* #ole* #er"olak a !ur $e ga kemarau 'a g melampau $a *a#a'a g "i ggi+ 'a g lai *a 'a"i ggal $i $alam *u"a *u&a 'a g me $alam) Paki! a$ala* "um#u*a k*u!u! !a ga" #er&a'a) Mereka &uga $i!e!uaika $e ga per!eki"ara "er"e "u alam !eki"ar E kelem#apa "a a*+ kelem#apa + %a*a'a+ $a lai 2lai Mereka&ara g "um#u* $i luar li gku ga per!eki"ara i i+ #e#erapa 'a g !a ga" k*u!u!) Se#agai %o "o*+$i ra "au ki"a+ paki! !e "ia!a "um#u* #er*ampira air "er&u )