Kisi Paparan
A Aspek Yuridis Formal
B Kerangka Dasar
C Struktur Kurikulum
D Aspek Implementasi
PADA SKALA
IMPLEMENTA
SI
PERTANYAAN
KRUSIALNYA
ADALAH:
SEBAGAI AKADEMISI:
SEBAGAI MASYARAKAT:
Adakah jaminan dengan Kurikulum 2013 maka
pendidikan di Indonesia lebih terjangkau, berkualitas
Landasan Yuridis:
PP 32 Tahun 2013
tentang Perubahan atas
PP Nomor 19 Tahun 2005
Tentang SNP
Pasa Tatanan
l1
konseptual
Butir Kurikulum
17
yang
(Pen dikembangka
gerti n
berdasarkan
an
Kera Standar
ngka Nasional
Dasa Pendidikan.
r)
Pasa 1. Berisi
landasan
l 77
filosofis,
A
sosiologis,
(Isi
psikopedag
ogis, dan
dan
yuridis
Fung
STRUKTUR
KURIKULUM
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
Landasan Yuridis :
UU No. 20 Th.
2003 Tentang
Sistem
Pendidikan
Nasional
Pas (1) Kerangka
dasar dan
al
struktur
38
kurikulum
(KT
pendidikan
SP)
dasar dan
menengah
ditetapkan
Pemerinta
h.
(2)
Kurikulum
pendidika
n dasar
ISI
BAHAN
PELAJARAN
KEGIATAN
PEMBELAJARAN
Pedoman
penyelenggara
an kegiatan
pembelajaran
Landasan Yuridis :
UNDANG-UNDANG
SISDIKNAS
PP 32 TAHUN 2013
PERATURAN MENDIKBUD
NOMOR 54, 65, 66, 67, 68,
69, 70 TAHUN 2013
N NO
O M
. OR
URIAN
1 54
.
Standar Kompetensi
Lulusan Dikdasmen.
2 65
.
Standar Proses
Pendidikan Dasar
dan Menengah.
3 66
.
Standar Penilaian
Pendidikan.
4 67
.
Kerangka Dasar
Dan Struktur
Kurikulum SD/MI
5 68
.
(1/3)
Landasan Yuridis :
UU No. 20 Th.
2003 Tentang
Sistem
Pendidikan
Nasional
Pas
al
36(
Acu
an
dan
Prin
sip
Pen
yus
a. Meng
acu
pada
stand
ar
nasio
nal
pendi
dikan
(2/3)
Kompetensi Inti
Kompetensi Dasar
Muatan
Pembelajaran
Mata Pelajaran
Beban Belajar
Pengembangan
Implementasi
Monitoring dan
Evaluasi
Landasan Filosofis
Sosiologis
Psikopedagogis
Yuridis
Acuan Pengembangan
Struktur di tingkat
nasional
KTSP
Kompetensi
Materi
Media
Skenario
Pembelajaran
Penilaian
KURIKULUM
2013
KERANGKA
DASAR
STRUKTUR
SILABUS
RPP
Perkembangan Kurikulum di
2004
1975
1947
Indonesia
Kurikulum
Rintisan
Rencana Pelajaran
Sekolah Dasar
1994
Kurikulum 1994
1968
Kurikulum
Sekolah Dasar
1975
1985
1995
1984
Kurikulum 1984
1964
Rencana
Pendidikan
Sekolah Dasar
1973
Kurikulum Proyek
Perintis Sekolah
Pembangunan
(PPSP)
Kurikulum
Berbasis
Kompetensi
(KBK)
2013
Kurikulum 2013
2005
2015
2006
Kurikulum
Tingkat Satuan
Pendidikan
(KTSP)
1997
Revisi Kurikulum 1994
MATERI
Konstruski yang
holistik
Didukung oleh
Semua Materi
atau Mapel
Terintegrasi
secara Vertikal
maupun
Horizontal
Dikembangkan
Berbasis
Kompetensi
sehingga
Memenuhi Aspek
Kesesuaian dan
Kecukupan
Mengakomodasi
Content Lokal,
Nasional dan
Internasional
Berorientasi pada
karakteristik kompetensi:
PROSES
Menggunakan Pendekatan
Saintifik, Karakteristik
Kompetensi sesuai Jenjang
(SD: Tematik Terpadu, SMP:
Tematik Terpadu-IPA & IPSdan Mapel, SMA : Tematik
dan Mapel
Mengutamakan Discovery
PENILAIA
N
Berbasis Tes
dan Non Tes
(porfolio)
Menilai
Proses dan
Output
dengan
menggunak
an
authentic
assesment
Rapor
memuat
penilaian
kuantitatif
tentang
pengetahua
n dan
deskripsi
kualitatif
tentang
sikap dan
Model Pelatihan
Guru:
Mengamati,
menilai,
mengevaluasi
Menyusun,
Mengembangkan
Menghasilkan
dan Menyajikan
Melakukan dan
mensimulasikan
Amanat UUD, UU
Sisdiknas, PP 19
Daya Saing, Daya
Sanding, Dan Kapasitas
Adaptasi
Kompetensi Abad 21
Bonus Demografi
Filosofi Pendidikan
Filosofi Kurikulum
Teori Pengembangan
Kurikulum
Psikologi Perkembangan
Data-data Empirik:
TIMMS, PISA, PIRLS
PENGEMBANGAN
KURIKULUM 2013
Pengembangan dan
Penguatan:
Kompetensi Lulusan
Isi
Proses
Penilaian
Penyiapan
Buku
Penyiapan
Guru
Video
Pembelajaran :
Contoh dan Bukan
Contoh
Tematik Terpadu
Pendekatan
Scientific
Inquiry/Discovery
Learning
Problem Based
Learning
Project Based
Learning
PENDAMPINGAN DAN
EVALUASI
KURIKULUM 2013
IMPLEMENTASI
KURIKULUM 2013
Dukungan Berbagai
Pihak
Fakta Kompetensi Guru :
UKG, PKG dan PKB
Suasana Pembelajaran
Rekruitmen dan
Pengadaan Guru
Kesesuaian Sistem
Penilaian
Filosofi Kurikulum
2013
Buku Ajar
Model dan
Pendekatan Belajar
sesuai Kurikulum
1
REKONSTRUKSI KOMPETENSI
....... kurikulum 2013 itu adalah usaha yang terpadu antara
(1) rekonstruksi kompetensi lulusan, dengan (2) kesesuaian
& kecukupan, keluasan & kedalaman materi, (3) revolusi
pembelajaran dan (4) reformasi penilaian.......
Sk
ill
Attitu
de
SM
P
S
D
Sumber: Marzano (1985), Bruner (1960).
SKL
KOMPET
ENSI
INTI
KOMPETE
NSI
DASAR
MATER
I AJAR
PROSE
S
BELAJA
R
PENILAI
AN
T
E
K
S
P
E
L
A
J
A
R
A
N
ARSITEKTUR
INSTRUMEN
PENILAIAN
KOMPETENSI
RANCANGAN
PROSES
PENILAIAN
PENGADMINSTRA
SIAN
PELAPORAN
KOMPETENS
I SISWA
(RAPOR)
KOMPONEN UTAMA
PE LAYANAN
LAYANAN
HASIL
KOMPETENSI LULUSAN
SIKAP
ISI
1. EVALUASI RUANG
LINGKUP
2. EVALUASI
KESESUAIAN,
KECUKUPAN,
KEDALAMAN DAN
KELUASAN (STUDI
BANDING
INTERNASIONAL:
REASONING)
PTK
1.KOMPETENSI
GURU, KS ,PS.
2.KINERJA GURU,
KS, PS
3.PEMBINAAN
BERKELANJUTAN
4. REKRUT., PPA
dan PPG
PENGETAH
UAN
KETERAMPI
LAN
PROSES
1. TEMATIK TERPADU
2. PENDEKATAN
SAINTIFIK
3. INQIURY &
DISCOVERY
LEARNING
4. PROJECT BASED
LEARNING
5. BAHASA SEBAGAI
PENGHELA
SARPRAS
1.KECUKUPAN DAN
KESESUAIAN (USB,
REHAB,
PERAALATAN,
PERPUST., )
2.PEMANFAATAN
3.RESOURCE SHARING
PENGELOLAAN
1.MANAJEMEN
PERUBAHAN
2.POLA
KEPEMIMPINAN
PENILAIAN
1. AUTHENTIC
2. MENGUKUR TINGKAT
BERPIKIR DARI
RENDAH HINGGA
TINGGI
3. MENGUKUR PROSES
KERJA SISWA
4. TES DAN PORTFOLIO
PEMBIAYAAN
1. UNIT COST
2. SUMBER
PENDANAAN
3. KECUKUPAN
BOS, BSM,
BOPTN
4. EFISIENSI
PEMANFAATAN
Elemen Perubahan :
Deskripsi
Ele
me S SM SM SM
D P
A
K
n
Ko
mp
ete
nsi
Lulu
san
Adanya
peningkatan
dan
keseimbangan
soft skills dan
hard skills
yang meliputi
aspek
kompetensi
sikap,
keterampilan,
dan
pengetahuan
Ked
Kompetensi
1/4
E
l
e
m
e
n
St
ru
kt
ur
K
ur
ik
ul
u
m
(
M
at
a
SD
Ho
lis
tik
be
rb
asi
s
sai
ns
(al
a
m,
so
sia
l,
da
SM SM SM
P
A
K
TI
K
m
en
ja
di
m
ed
ia
se
m
ua
m
at
ap
el
aj
ar
P
e
r
u
b
a
h
a
n
s
i
s
t
e
m
:
a
d
P
e
n
ye
su
ai
a
n
je
ni
s
ke
a
hl
ia
n
Elemen Perubahan :
Deskripsi
Ele
me S S S
M M SMK
n
D
P A
Standar
Proses yang
semula
terfokus pada
Eksplorasi,
Elaborasi,
dan
Konfirmasi
dilengkapi
dengan
Mengamati,
Menanya,
Mengolah,
Menyajikan,
Menyimpulka
n, dan
Mencipta.
Belajar tidak
1/4
Elemen Perubahan :
El
e
m SD
en
Deskripsi
S
S
SM
M M
K
P A
Penilaian
berbasis
kompetensi
Pergeseran dari
penilain melalui
tes [mengukur
kompetensi
pengetahuan
berdasarkan
hasil saja],
menuju
penilaian
otentik
[mengukur
semua
kompetensi
sikap,
keterampilan,
dan
pengetahuan
1/4
Kerangka Dasar
Kurikulum
ASP
EK
FIL
OS
OFI
ASP
EK
YUR
IDIS
Landasan Pengembangan
Kurikulum
Filosofi
pendidikan
yang berbasis
pada nilai-nilai
luhur, nilai
akademik,
kebutuhan
peserta didik
dan
masyarakat.
Kurikulum
berorientasi
pada
pengembangan
kompetensi.
Amanat UU
Sisdiknas,
PP32, dan
Permendikbud
RPJMN 20102014 Sektor
Pendidikan
Perubahan
Metodologi
Pembelajaran
Penataan
Beriman dan
bertakwa
kepada Tuhan
Yang Maha Esa
Berakhlak
mulia, sehat,
mandiri, dan
Sk
ill
SM
P
S
D
Sumber: Marzano (1985), Bruner (1960).
Attitu
de
SI
KA
P
SD
SMP
SMASMK
Menerima +
Menjalankan +
Menghargai +
Menghayati +
Mengamalkan
PRIBADI YANG
BERIMAN,
BERAKHLAK MULIA,
PERCAYA DIRI, DAN
BERTANGGUNG
JAWAB DALAM
BERINTERAKSI
SECARA EFEKTIF
DENGAN
LINGKUNGAN SOSIAL,
ALAM SEKITAR,
Gradasi antar
Satuan
Pendidikan
SERTA
DUNIA
DAN
memperhatikan;
PERADABANNYA
1.
2.
3.
4.
KE
KOMPET
ENSI INTI
SIKAP
DAN
PERILAKU
:
Menerima
+
Menjalank
an +
Mengharg
ai +
Menghayat
i+
Mengamal
kan
1. Mengha
yati dan
menga
malkan
ajaran
agama
yang
dianutny
a
2. Mengem
bangkan
perilak
u (jujur,
disiplin
,
tanggu
ngjawa
b,
peduli,
santun,
ramah
lingkun
gan,
gotong
royong,
kerjasa
ma,
cinta
damai,
respons
1.
Beriman,
berakhlak
mulia
(jujur,
disiplin,
tanggung
jawab,
peduli,
santun),
rasa ingin
tahu,
estetika,
percaya
2
ANALISIS KESESUAIAN & KECKUKPUAN
SERTA KELUASAN DAN KEDALAMAN
Matematika
NK K
ouu
rr
i i
kk
uu
l l
uu
mm
LB
aa
mr
au
1L
a
n
g
s
u
n
M
u
l
a
i
d
Bahasa Indonesia/Inggris
NKK
ouu
rr
i i
kk
uu
l l
uu
mm
LB
aa
mr
au
1 MM
a a
t t
e e
Konsep
M
Kurikulum
P
SMP/MTs (I)
I Materi disajikan
P terpadu, tidak
S dipisah dalam
kelompok
Geografi,
Sejarah,
Ekonomi,
Sosiologi.
Geografi sebagai
paltform untuk
menunjukkan
keberagaman
sehingga
terbentuk
konektivitas
Konsep
Kurikulum
SMP/MTs (I)
Merujuk pada
standar
internasional
(PISA, TIMSS,)
baik keluasan
maupun
kedalaman.
Dimulai dengan
permasalahan
konkret
berangsur
dibawa ke
bentuk abstrak
(model).
Menekankan
pentingnya
prosedur
[algoritma]
M Konsep
P Kurikulum
SMP/MTs
(II)
P
P
K
N
Disajikan
terpadu,
tidak
berdasarkan
pada
pengelompok
kan menurut
empat pilar
kebangsaan
tetapi
berdasarkan
M
Konsep
P Kurikulum
SMP/MTs
(II)
S
e
n
i
B
u
d
a
y
a
Diberikan
pengetahuan
dan
penguasaaan
teknik dasar
yang cukup
supaya gemar
berkesenian
yang berbudaya
untuk
meningkatkan
kepekaan dan
apresiasi
terhadap
Kompete
nsi Inti
Menerima dan
menjalankan
ajaran agama
yang
dianutnya.
Memiliki
perilaku jujur,
disiplin,
tanggung
jawab,
santun,
Tiap
mata
pelaj
aran
men
duku
ng
semu
a
kom
pete
nsi
[sika
p,
keter
Tiap
mata
pelaja
ran
mend
ukung
semu
a
komp
etensi
[sikap
,
keter
ampil
an,
1/3
Baha
sa
Indo
nesia
seba
gai
alat
kom
unik
asi
dan
carri
er of
know
ledg
Bahas
a
Indon
esia
sebag
ai alat
komu
nikasi
dan
carrie
r of
knowl
edge
2/3
SMP
SMA/S
MK
TIK
merup
akan
saran
a
pemb
elajar
an,
diperg
unaka
n
sebag
ai
media
SMA
dan
SMK
memil
iki
mata
pelaja
ran
wajib
yang
sama
terkai
t
dasar-
3/3
3
REKONSTRUKSI PROSES
PEMBELAJARAN
SI
KA
P
SD
SMP
SMASMK
Menerima +
Menjalankan +
Menghargai +
Menghayati +
Mengamalkan
PRIBADI YANG
BERIMAN,
BERAKHLAK MULIA,
PERCAYA DIRI, DAN
BERTANGGUNG
JAWAB DALAM
BERINTERAKSI
SECARA EFEKTIF
DENGAN
LINGKUNGAN SOSIAL,
ALAM SEKITAR,
Gradasi antar
Satuan
Pendidikan
SERTA
DUNIA
DAN
memperhatikan;
PERADABANNYA
1.
2.
3.
4.
KE
SKL
KOMPET
ENSI
INTI
KOMPETE
NSI
DASAR
MATER
I AJAR
PROSE
S
BELAJA
R
PENILAI
AN
Characteri
zing/
Actualizing
Organizi
ng/
Internali
zing
Creati
ng
Communica
Evaluat
ting
ing
Associa
ting
Analyz
ing
Valuing
Experimenting
Applying
Responding
Questioning
Understandin
g
Accepting
Observing
Knowing
Attitude
(Krathw
ohl)
Skill
(Dye
rs)
Knowle
dge
(Bloom)
PENGUATAN PROSES
KOMPETEN
SI
LULUSAN
LE
A
R
NI
N
G
A
CT
IVI
TI
LE
A
R
NI
N
G
O
UT
P
LE
A
R
NI
N
G
O
UT
C
O
LE
A
R
NI
N
G
R
ES
O
U
R
LE
A
R
NI
N
G
A
SS
ES
M
PENGUATAN
PROSES:
PENDEK
ATAN/M
N
ODEL
O
BELAJA
R
1 Temat
. ik
Terpa
du
2 Pende
. katan
Scient
ific
3 Disco
. very
MODUL
PELATIH
AN
Kons
ep
Dasa
r
Succ
es
Story
/Fakt
a
Empi
rik
4
REKONSTRUKSI PENILAIAN
SI
KA
P
SD
SMP
SMASMK
Menerima +
Menjalankan +
Menghargai +
Menghayati +
Mengamalkan
PRIBADI YANG
BERIMAN,
BERAKHLAK MULIA,
PERCAYA DIRI, DAN
BERTANGGUNG
JAWAB DALAM
BERINTERAKSI
SECARA EFEKTIF
DENGAN
LINGKUNGAN SOSIAL,
ALAM SEKITAR,
SERTA DUNIA DAN
AUTHENTIC
PERADABANNYA
KE
ASSESMENT
Sruktur Kurikulum
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
Kompetensi Dasar
merupakan tingkat
kemampuan dalam
konteks muatan
Pembelajaran, pengalaman
belajar, atau mata
pelajaran yang mengacu
pada Kompetensi inti.
Kompetensi Dasar
dikembangkan dalam
konteks muatan
Pembelajaran, pengalaman
belajar, mata pelajaran
atau mata kuliah sesuai
STRUKTUR
KURIKULUM
KOMPETENSI
INTI
PENDIDIKAN DASAR
SD/MI/SDLB
SMP/MTs/SMPLB
PENDIDIKAN
MENENGAH :
KOMPETENSI
DASAR
SMA/MA/SMALB/SMK/M
AK
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
PENDIDIKAN NON
FORMAL
pribadi anak.
SATUAN PENDIDIKAN DASAR : berisi
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
muatan umum
(muatan nasional
untuk satuan pendidikan; dan
muatan lokal untuk satuan pendidikan
sesuai dengan potensi dan keunikan
lokal)
SATUAN PENDIDIKAN MENENGAH terdiri
atas:
a. muatan umum (muatan nasional untuk
satuan pendidikan; dan muatan lokal
untuk satuan pendidikan sesuai dengan
potensi dan keunikan lokal)
b. muatan peminatan akademik;
c. muatan peminatan kejuruan; dan
d. muatan pilihan lintas minat/pendalaman
minat.
BEBAN BELAJAR
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
PENDIDIKAN MENENGAH
terdiri atas :
a. muatan umum untuk
SMA/MA, SMALB dan
SMK/MAK;
b. muatan peminatan
akademik SMA/MA dan
SMK/MAK;
c. muatan pilihan lintas minat
atau pendalaman minat
untuk SMA/MA, SMALB;
d. muatan peminatan
kejuruan untuk SMK/MAK;
dan
e. muatan pilihan lintas minat
atau pendalaman minat
untuk SMK/MAK.
6/1
KETERPADUAN PENDIDIKAN MENENGAH:
2
PENDIDIKAN MENENGAH :
SMA/MA
/SMALB
MUATAN UMUM
(SEBAGAI
COMMON
GROUND)
SMK/
MAK
PT
SMA/
K
SM
P
SD
TEMATIK
TERPADU
(Semua
Muatan
kecuali
agama)
TEMATIK
TERPADU
(IPA dan
IPS)
+
MAPEL
TEMATIK
+
MAPEL
(Integras
i
Pendidik
an
Menenga
h SMA
dan SMK)
TEMATIK
+
MATA
KULIAH
PENDIDIKAN MENENGAH:
PENGET
AHUAN
SM
SMK/M
A/
AK
MA
123412345678
PEMINATAN
PEMINATAN
KETERA
MPILAN
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
PENDIDIKAN MENENGAH
terdiri atas :
b. Muatan peminatan
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
11/12
PENDIDIKAN MENENGAH terdiri atas :
Muatan peminatan kejuruan SMK/MAK
bentuk lain yang sederajat terdiri atas:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
KOMPETENSI
INTI
KOMPETENSI
DASAR
MUATAN
PEMBELAJARAN
MATA
PELAJARAN
BEBAN BELAJAR
PENDIDIKAN NONFORMAL
terdiri atas :
a. Struktur Kurikulum pendidikan
nonformal berisi program
pengembangan kecakapan hidup
yang mencakup keterampilan
fungsional, sikap dan kepribadian
profesional, dan jiwa wirausaha
mandiri, serta Kompetensi dalam
bidang tertentu.
b. Struktur Kurikulum pendidikan
nonformal terdiri atas struktur
kurikulum:
1. satuan pendidikan nonformal;
dan
2. program pendidikan nonformal.
(Ketentuan lebih lanjut mengenai Struktur
Kurikulum pendidikan nonformal diatur
dalam Peraturan Menteri)
NKompone
II
I II IV V VI
on
I
Matapelaj
A
aran
Pend.
1
3 3 3
Agama
Pend.
2 Kewargan
2 2 2
egaraan
Bahasa
3
5 5 5
Indonesia
Matematik
4
5 5 5
a
5IPA
4 4 4
6IPS
3 3 3
Seni
7 Budaya &
4 4 4
Ketrpln.
Pend.
8 Jasmani,
4 4 4
OR & Kes.
Muatan
B
2 2 2
Lokal
Pengemb
C
2 2 2
angan Diri
K
o
m
N
p
I II III IV V VI
oo
n
e
n
K
e
l
o
m
A
p
o
k
Temat
ik
A
P
e
n Fenomena Alam, Sosial dan Budaya
d
sebagai obyek pembelajaran. Oleh
.
1 4 4karena
4 4 4 4itu, secara substantif tetap
A diajarkan.meskipun tidak ada Mapel
g
IPA, IPS.
a
m
a
NKompone
II
I II IV V VI
on
I
Matapelaj
A
aran
Pend.
1
3 3 3
Agama
Pend.
2 Kewargan
2 2 2
egaraan
Bahasa
3
5 5 5
Indonesia
Matematik
4
5 5 5
a
5IPA
4 4 4
6IPS
3 3 3
Seni
7 Budaya &
4 4 4
Ketrpln.
Pend.
8 Jasmani,
4 4 4
OR & Kes.
Muatan
B
2 2 2
Lokal
Pengemb
C
2 2 2
angan Diri
Temat
ik
Struktur Kurikulum
2004
N
Komponen
I II III IV V VI
o
1 Pend. Agama
3
Pend.
2 Kewarganegaraa
n
Bahasa
3
5
Indonesia
Pend
4 Matematika
5
ekata
5 IPA
4
n
6 IPS
4
TEM
Ker. Tangan &
ATIK
7
4
Kesenian
Pend. Jasmani,
8
4
OR & Kes.Kurikulum
Struktur
9 Muatan Lokal
2013
N
Pengembangan I II III IV V VI
Komponen
10
o
2
Diri
1 Pend. Agama
4 4 4 4 4 4
Jumlah
27
31
Pend. Pancasila
&
2
5 6 6 6 6 6
Kewarganegaraa
n
Bahasa
3
8 8 10 10 10 10
Indonesia
4 Matematika
5 6 6 6 6 6
5 IPA
- - - - - 6 IPS
- - - - - Seni Budaya &
7
4 4 4 6 6 6
Prakarya
Struktur Kurikulum
2004
N
Komponen
VII VIII IX
o
1 Pend. Agama
2 2 2
2 Pend. Kewarganegaraan 2 2 2
3 Bahasa Indonesia
5 5 5
4 Matematika
5 5 5
5 IPA
5 5 5
6 IPS
5 5 5
7 Bahasa Inggris
4 4 4
8 Kesenian
2 2 2
9 Pend. Jasmani
3 3 3
1
TIK / Keterampilan
2 2 2
0
Struktur Kurikulum 35 35 35
Jumlah
2013
N
Komponen
VII VIII IX
o
1 Pendidikan Agama
3 3 3
Pendidikan Pancasila
2
3 3 3
& Kewarganegaraan
3 Bahasa Indonesia
4 Matematika
Ilmu Pengetahuan
5
Alam
Ilmu Pengetahuan
6
Sosial
7 Bahasa Inggris
Seni Budaya
8
(termasuk mulok)
6
6
5 5 5
5 5 5
4
4
4
4 4 4
3 3 3
P
e
r
l
u
n
y
a
p
r
o
s
e
1 B
e
r
b
a
s
STRUKTUR KURIKULUM SD
K
o
m
N
p
I V
I II III V
oo
V I
n
e
n
K
e
l
o
m
p
o
k
A
1P4 4 4 4 4 4
Catatan:
e Muatan lokal* dapat memuat Bahasa Daerah
1.
n IPA dan IPS kelas I s.d. Kelas III diintegrasikan ke mata
2.
K
e
l
o
m
p
o
k
A * Muatan lokal dapat memuat Bahasa
P Daerah
M
at
a
Pe
X
laj X X I
I
ar
I
an
K
el
o
m
po
k
A
(
W
aji
b)
P
e
n
d
i
d
i
k
KELAS
MATA PELAJARAN
X
X X
I II
Kelompok A
(Wajib)
1
.
Pendidikan
Agama dan
Budi Pekerti
3 3
2
.
Pendidikan
Pancasila dan
Kewarganegara
an
2 2
3
.
Bahasa
Indonesia
4 4
4 4
4
.
Matematika
5
.
Sejarah
Indonesia
2 2
6
.
Bahasa Inggris
2 2
Kelompok B
(Wajib)
7
.
Seni Budaya
2 2
8
.
Prakarya dan
Kewirausahaan
2 2
Aspek Implementasi
PADA SKALA
IMPLEMENTA
SI
PERTANYAAN
KRUSIALNYA
ADALAH:
SEBAGAI GURU :
Bagaiaman saya harus mengelola pembelajaran
sesuai roh kurikulum 2013 ?
Langkah-langkah apa yang saya akan lalui
untuk tematik terpadu, pendekatan saintifik,
inquiry, discovery learning, project based
learning ?
Bagaimana cara menilainya ? Seperti apa
menerapkan authentic, portfolio ?? Dan
bagaimana itu saya tuangkan kedalam rapor,
yang akan berisi sikap, pengetahuan dan
keterampilan ?
SEBAGAI KEPALA SEKOLAH :
SEBAGAI AKADEMISI:
SEBAGAI MASYARAKAT:
ARSITEKTUR
INSTRUMEN
PENILAIAN
KOMPETENSI
RANCANGAN
PROSES
PENILAIAN
PENGADMINSTRA
SIAN
PELAPORAN
KOMPETENS
I SISWA
(RAPOR)
EVALUASI DIRI
SEKOLAH (EDS)
SEKOLAH
SBG
PUSAT
PERADAB
AN
BAGI
SISWA
PROSES BELAJAR
Tematik Terpadu
Pendekatan
Scientific
Problem dan
Project Based
learning
MBS DAN
KEPEMIMPINAN
SEKOLAH
IKLIM DAN
KULTUR SEKOLAH
SISTEM EVALUASI
PROSES
STANDARISASI :
Kriteria
Instrumentasi
Kewilayahan
BENCMARK
Quality Control
Motivator
Accountability
Seleksi
Diagnostik
Legitimasi
20
11
20
11
20
11