Anda di halaman 1dari 27

Mencari

Akar Masalah Air (Banjir &


Krisis air bersih ) BANDUNG
TARGET MASYARAKAT BANDUNG
PAHAM TENTANG MENEJEMEN AIR
HUJAN YANG TEPAT.

17 Oktober 2013

PROFIL & LATAR BELAKANG


Luas Bandung = 167,3 km2
Populasi penduduk ( 2013 ) =
2,5 jt jiwa memerlukan 182,5
juta M3 air
Curah hujan= 1.500 s/d2.000
mm/th
Jumlah air hujan yg turun per
tahun di Bdg = 250 jt M3 s/d
334 jt M3
BANJIR pada saat curah
hujan lebat > 40 mm/ 2 jam
KRISIS AIR pada saat musim
kemarau ( muka air tanah
sumur turun setiap tahun ).

Bandung 167,3 km2


Kali Cikapundung 15,5
km

850
m

670
m

ANALISA & KESIMPULAN MASALAH

SUMBER
MASALAH

AIR HUJAN YANG DAHULUNYA SECARA ALAMIAH MASUK KE DALAM


TANAH, SAAT INI AIR HUJAN YANG JATUH MELALUI TIAP GENTENG &
TALANG RUMAH DIBUANG LANGSUNG KE SUNGAI.
RUANG TERBUKA HIJAU SEBAGAI AREA RESAPAN BERALIH FUNGSI

1. PENINGKATAN DEBIT AIR KESUNGAI EROSI DINDING SUNGAI

DAMPAK
MASALAH

2. EROSINYA DINDING SUNGAI

PENDANGKALAN SUNGAI

3. DANGKALNYA SUNGAI

TURUNNYA DAYA TAMPUNG

4. TURUNYA DAYA TAMPUNG SUNGAI BANJIR SEMAKIN MELUAS

KESIMPULAN
MASALAH

POLEMIK BANJIR & KEKURANGAN AIR BANDUNG HARUS DIPAHAMI


SEBAGAI SATU KESATUAN MASALAH YANG DISEBUT SEBAGAI
MASALAH AIR CEKUNGAN BANDUNG.
MASALAH AIR BANDUNG TIMBUL KARENA DISEBABKAN OLEH
KESALAHAN MANAGEMENT AIR HUJAN
MEMB
KESALAHAN UTAMA IALAH ...............
AIR HUUANG
KE SU JAN
NGAI

FALSAFAH PENYELESAIAN
MASALAH MAKNA & HAKIKAT AIR
1.
2.
3.
4.

ISLAM
KRISTEN
BUDHA
HINDU

1. KONSTITUSI NKRI
2. UUD-45, Pasal 33 & 34

FALSAFAH

Surat 23 : Al Mu'minuun
Ayat 18 ; Dan Kami turunkan air
dari langit menurut suatu
ukuran; lalu Kami jadikan air itu
menetap di bumi, dan
sesungguhnya Kami benarbenar berkuasa
Surat
25 : Al Furqaan
menghilangkannya
Ayat 48 ; Dia lah yang
meniupkan angin (sebagai)
pembawa kabar gembira
dekat sebelum kedatangan
rahmat-nya (hujan); dan
Kami turunkan dari langit air
yang amat bersih,

SeWate
cu r
BA fo rity
ND r
UN
G

Memelihara
keberadaan serta keberlanjutan keadaan,sifat
dan fungsi air
agar senantiasa tersedia dalam kuantitas dan
kualitas yang memadai
untuk memenuhi kebutuhan mahluk hidup,

SIKLUS IDEAL , Zaman Prabu Siliwangi tahun


1.482 1.521

Hutan
Lebat

Delta Q
<<

SIKLUS IDEAL , Zaman Prabu Siliwangi


tahun 1.500

P = SR + I + ( T
+E)
HUTAN
MERESAP ( I )

= 73% ~95%

1
2

1.
2.
3.
4.
5.

ATB
CLAY-1
ATT-1
CLAY-2
ATT-2

TERBUANG( SR ) = 27% ~ 5%

Kebun Teh Ciater : Zaman Belanda th


1920

PERUBAHAN ALIH FUNGSI 1


Hutan menjadi kebun teh Ciater
Q = 0,278 C
IA
Q=VxA
LAHAN BUDIDAYA
MERESAP
1
2

1.
2.
3.
4.
5.

ATB
CLAY-1
ATT-1
CLAY-2
ATT-2

= 50% ~ 73%

TERBUANG = 50% ~ 27%

Pemukim
an
penduduk
bertamba
h

S Citarum
Dayeuh
Kolot
Bandung
Feb 2013

PERUBAHAN ALIH
FUNGSI 2
Bdg 2013 banjir curah > 40
mm/2 jam
PERKOTAAN
MERESAP

= 5% ~ 27%

TERBUANG = 95% ~ 73%


1

Kali Cikapundung
& Sungai Citarum
meluap ?

AIR TANAH
HABIS
4

1.
2.
3.
4.
5.

ATB
CLAY-1
ATT-1
CLAY-2
ATT-2

Dayeuh kolot
BANJIR

Langkah konkrit Solusi Banjir &


Krisis air bersih :
KONSERVASI TOTAL : hindari
Horizontal Drainage dg melakukan
Vertical Drainage
1. Pengembangan RTH ( Ruang Terbuka Hijau )
Bdg s/d 20 %
2. Pengembangan RTB ( Ruang terbuka Biru )
Bdg s/d 12 %. ( Waduk/ Danau/ Embung
resapan )
3. Artificial recharge : sumur resapan oleh Pemda
50 % dan oleh Masyarakat kelas menengah atas 50 %
4. Partisipasi masyarakat kelas bawah ( biopori )

SOLUSI UNTUK BANDUNG

Konservasi Total
Mengubah paradigma horizontal drainage
vertical drainange
PERKOTAAN + RESAPAN
KONSERVASI TOTAL = 73% ~ 95%
TARGET TERBUANG = 27% ~ 5%
1

Kali Cikapundung &


Sungai Citarum

RINGAN BEBANNYA

RAKYAT

Mudah
Mendapatkan AIR
TANAH
3

Dayeuh kolot
AIR TANAH

BERLIMPAH
4

1.
2.
3.
4.
5.

ATB
CLAY-1
ATT-1
CLAY-2
ATT-2

BEBAS
BANJIR

CONTOH
PERHITUNGAN SUMUR
RESAPAN
SR = Tinggi curah hujan x Luas
bidang tutup/ Kapasitas SR

Kampus ITB
Luas 359.638
m2

Banjir kiriman
dari Kampus
ITB

K Cikapundung

Kampus ITB
Luas Tanah = 359.638 m2
Luas tanah yg tidak meresapkan air :
Luas dasar bangunan
= 86. 313 m2
Luas jalan
= 71.927 m2
-------------------------------------------------------Total luas tertutup ( C = 1 )
= 158.240 m2
Tinggi curah hujan = 80 mm / jam ( 80 liter/m2/jam )
Jumlah air hujan = 12.658.200 liter/jam ( 12.658
m3/jam )
Kapasitas sumur resapan = 3.000 liter/jam
Jumlah Sumur Resapan yg diperlukan = 4.220 SR

Air hujan di jalan dibuang ke Saluran


Jl Sukajadi

Vertical Drainage
SARAN

UNTUK MENGGALANG
DUKUNGAN PUBLIK MAKA
PERLU DILAKUKAN HAL
SBB :
1. Menggandeng Perguruan tinggi
dan LSM untuk jadi
penyelenggara perlombaan
rancangan Sumur Resapan.
2. Kriteria sumur harus mencakup
3 unsur (Biaya Rendah,
Pemasangan cepat dan
perawatan mudah + murah).
3. Jenis Sumur Resapan terdiri
dari 3 jenis berikut (Milik
Pemda, Korporasi dan
Masyarakat).
4. Proses Perlombaan merupakan
bagian dari Program
Sosialisasi Zero run Off.
5. Melibatkan dukungan total
Media komunikasi, Perangkat
Pemda BDG dan LSM serta
Ormas keagamaan.

CONTOH SUMUR RESAPAN JALAN


Dago, Cihampelas, Cipaganti dll
SUMUR
RESAPAN

BAK
KONTROL
PERMUKAAN JALAN

Luas Jalan Utama Bandung

Jl
Jl
Jl
Jl

Dago
: 47.060 m2
Cihampelas : 21.112 m2
Cipaganti
: 19.288 m2
Sukajadi
: 23.056 m2

Tinggi curah hujan : 80 mm /jam ( 80 liter/m2/jam )


Luas bidang tertutup C=1 : 110.516 m2
Jumlah air hujan : 8.841.280 liter/jam ( 8.841
m3/jam )
Kapasitas SR : 5.000 liter / jam ( perlu survey statistik )
Jumlah Sumur Resapan yg diperlukan = 1.768 SR

850
m

K Cikapundung 15,5
km

670
m

Banjir di DAS Cikapundung BANDUNG

DAS Cikapundung : Panjang kali


Cikapundung 15,5 km dan luas DAS
Cikapundung .?
Banjir di Bandung : Kelurahan Cicendo,
Andir, Paledang dst?
Petakan Kapasitas Sumur Resapan .
Perhatikan kestabilan lereng dalam
penempatan Sumur Resapan

SUMUR RESAPAN TIPE A


untuk MUKA AIR TANAH 4 m
2m
2m

Muka air tanah -4m


tebal
50 cm

kerakal
pasir
ijuk

Muka tanah

Penutup sumur
plat beton bertulang

Pipa PVC 4 dari


Talang atap
Dinding sumur bagian atas
pasangan bata merah,
batako diplester
dan diaci semen
Dinding sumur bagian bawah
pasangan batako, berjarak
kosong antar batako 10 cm
tanpa plester

SUMUR RESAPAN TIPE B

untuk MUKA AIR TANAH - 5m - 12m


Ukuran sumur
1m x1m,
1m
atau lingkaran
Diameter 80-120cm

1m
Pipa PVC 4
Dari talang atap
Muka tanah
5m

tebal
50 cm

kerakal
pasir
ijuk

Muka air tanah

Sumur pantek
PVC 2 atau 2
saringan

5m

Kapasitas Sumur Resapan


: jumlah air hujan yg
masuk kedalam sumur
per satuan waktu ( liter /
jam )
Discharge

Recharge

SISTIM INFORMASI REAL TIME

Ikut serta mengisi air hujan


kedalam tanah merupakan
kecintaan kita kepada Tanah
Air

Terima kasih

Anda mungkin juga menyukai