BAB 1

KONSEP DAN TAKRIF

TAMADUN

1
 Konsep Asas Tamadun
Pengertian umum masyarakat :
a. Masyarakat manusia yang telah keluar daripada
kehidupan yang mundur (nomad) dan telah
mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek
kehidupan

b. Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang dicapai

oleh manusia pada sesuatu zaman

c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi

dengan segala kemudahan hasil penggunaan
pelbagai alat teknologi 2
 Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat
umum –hanya dikatakan

Masyarakat manusia Tahap kemajuan sesebuah

mengalami masyarakat cermin
perubahan dalam kehidupan tingkat ketinggian tamadun

Tamadun amat berkait rapat dengan proses dan hasil

daripada kemajuan sesuatu masyarakat

3
Definisi tamadun dari sudut bahasa
i. Bahasa Arab

ii. Bahasa Inggeris

iii. Bahasa Melayu 4

BAHASA ARAB

5
 Ada 4 istilah yang digunakan

Tamadun Hadarah

Umran Madaniyyah

6
Tamadun yang ditulis dalam b.Melayu– diambil
daripada perkataan b.Arab “tamaddun”

Kehalusan budi bahasa dan kesopanan tingkah

laku

•Istilah tamadun mula diperkenalkan oleh

JURJI ZAYDAN ( tarikh al-tamadun al-Islami)
pada tahun 1902-1906 7
 Dari sudut semantik – tamadun – kata
terbitan daripada kata kerja maddana:-

i. pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat

tinggal

ii. membangunkan sesuatu kawasan hingga

menjadi suatu perbandaran

8
 Lahir daripada maddana :-

 Madinah – bandar

 Madani / al-madaniyah – peradaban dan

kemakmuran hidup yang merujuk kepada
kemajuan kebendaan yang dicapai oleh
masyarakat – diperkenalkan oleh Abu
Nasir al-Farabi (abad ke-11)

 Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri

tamadun
9
  Oleh itu
- madana – mudun – madinah – madani -

membawa maksud kehidupan di bandar

yang mesti dikaitkan dengan satu
corak hidup yang maju
& dilengkapi dengan pelbagai kemudahan

10
  Umran & hadarah – Ibn Khaldun (al-
Muqadimah)

Hadarah
Umran
satu daerah, kota, bandar,
kawasan tanah tempat kampung @ tanah yang
tinggal yang tetap, diusahakan
berkembang subur dan
maju dan menjadi bandar lawan - badawiah

11
 Thaqafah
Hadarah – Said Hawwa

sama maksud dengan

culture – yang mana
merupakan satu ramuan
Kata dasar – al-hadr –
untuk melahirkan tamadun
menetap di kawasan
secara ringkas – kebudayaan
bandar membawa maksud
bermaksud cara hidup,
Kehidupan bertamadun
cara berfikir dan
dari sudut material
cara bertindak sesuatu
& sosio budaya
kelompok manusia

12
 Tamadun boleh ditakrifkan

- Sejumlah pencapaian dan pemerolehan

dalam segala perlakuan, pemikiran,
penciptaan yang baik, akhlak baik bagi
sesuatu kelompok manusia yang
membentuk sebuah bangsa atau negara
bangsa -

13
BAHASA INGGERIS

14
•Sudut epistemologi – perkataan civilization
berkait rapat dengan urbanization

•Civilization – asal perkataan Latin – civitas,

civiltas = city --- bermaksud tiap-tiap
perubahan adalah jelas pertumbuhannya di
bandar-bandar besar dan ciri-ciri asas
peradaban manusia lebih mudah ditemui di
bandar-bandar

15
 Istilah latin iaitu civitas lahir bersama
kelahiran tamadun Rom – membawa
maksud sistem pemerintahan dan undang-
undang di Rom – gambaran wujudnya
sistem undang-undang seperti undang-
undang awam, warganegara dll – tanda
wujudnya sebuah masyarakat yang
memiliki organisasi yang tersusun

 Civitas dalam bahasa Greek – bandar /

kota / metropolis – diperluaskan kepada
makna negara kota (city state)
16
 Definisi Tokoh Barat :-

- Collingwood – suatu proses bagi mencapai suatu

tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk
menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan
masyarakat bandar iaitu masyarakat yang
mempunyai kehalusan budi

- Samuel Johnson – suautu keadaan yang

bertentangan dengan kehidupan biadap
(barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan
yang tinggi
17
 Perkataan b.Inggeris lain untuk tamadun

culture urbanization renainssance

• Tidak begitu luas penggunaannya kerana

Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh

perkataan ini dalam hubungannya dengan
tamadun terbatas berbanding civilization
18
 Pengertian civilization lebih mudah
difahami kerana umumnya merujuk
kepada perubahan daripada kehidupan
barbaric (nomad) kepada hidup menetap
yang mempunyai sistem politik, ekonomi
dan sosial yang teratur dan maju

 Istilah ini hanya mula digunakan di

Eropah pada pertengahan kurun ke-18
apabila ahli-ahli ekonomi Peranchis
menggunakannya untuk memberi tafsiran
kepada proses menuju kemajuan ekonomi
19
 Perkataan civilization sama makna
dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…

- Civilization – menekankan kepada

pencapaian material

- Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada

pencapaian material & spritual dalam
sesebuah masyarakat yang membolehkan
sesebuah masyarakat dianggap sebagai
sebuah masyarakat yang bertamadun
20
BAHASA MELAYU

21
 Selain tamadun – dua perkataan yang
dimaksudkan dengan tamadun ialah

- peradaban
- kebudayaan

 Agak berbeza sedikit pengertian dengan

tamadun oleh Kamus Dewan walaupun
maksudnya serupa

22
  Kamus Dewan

“keadaan masyarakat manusia yang dicirikan

oleh atau didasarkan pada taraf kemajuan
kebendaan serta perkembangan pemikiran
(sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya
yang telah mencapai taraf kemajuan kebendaan
serta perkembangan pemikiran, budaya atau cara
hidup”

23
  Pada penghujung abad 20 –
perkataan tamadun menjadi
popular dengan kemuculan
perkataan madani iaitu kata sifat
bagi tamadun dalam wacana
tamadun peringkat Alam Melayu

24
  Nakarikam (Tamil)

 Akar kata – nakar

 maksud - kota atau bandar,

 simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva

iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.

25
 Nakarikam bermaksud sebagai tingkah
laku, tutur kata dan pakaian yang
berkaitan dengan sesebuah bandar;

peradaban, kesopanan, kehalusan

budi;perbandaran, penjalinan
persahabatan dan prihatin atau kasih
sayang.

26
  Wen ming (Cina)

 Akar kata - ming

Maksud -
cerah, terang atau bercahaya. Ia
dikaitkan dengan amalan tradisi yang
perlu dipraktikkan, pemikiran yang
bijaksana, pemahaman yang jelas dan
bertutur secara terbuka.
27
  Wen ming

merujuk kepada unsur-unsur material dan

spiritual yang muncul daripada
pencapaian sejarah perkembangan
manusia.

28
Tamadun Daripada

Perspektif Pelbagai

Bangsa dan Agama

29
 Umumnya setiap bangsa dan agama setuju
tamadun merupakan pencapaian kemajuan
dalam pelbagai bidang kehidupan masyarakat

 Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -

- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????

- kenapa berbeza istilah ?????

* 30
 Islam Barat

Istilah madaniyah, umran, Lebih menonjolkan aspek

hadarah, tamadun berbeza pencapaian kebendaan atau
tetapi sebenarnya menemui material sebagai ukuran bagi
titik persamaan dari segi menentukan sesebuah
konsep tamadun iaitu masyarakat itu bertamadun
meletakkan unsur agama atau sebaliknya
yang berpaksikan akidah,
syariah dan akhlak sebagai
dasar dalam pembinaan &
perkembangan tamadun

31
 Melayu

 Menerima pengaruh besar daripada

tamadun Islam – memperlihatkan
perbezaan dengan tamadun Barat

32
 terdapat kecenderungan sesuatu
bangsa tentang tamadun bangsa
mereka lebih tinggi berbanding
tamadun lain

 Cth – China dan Barat - Islam

33
 RUMUSAN

- definisi tamadun banyak dipengaruhi

pandangan semesta sesebuah masyarakat

- Pandangan semesta lahir daripada latar

belakang dan pengalaman agama, politik dan
kemasyarakatan antara satu dengan lain

- Penekanan yang diberikan terhadap tamadun

berbeza – lihat Islam dan Barat
34
  Syed Qutb
“ Tamadun Islam ialah segala
bentuk kemajuan yang
dihasilkan oleh masyarakat
dalam aspek sosial,
pemerintahan, politik,
ekonomi, kebudayaan yang
berteraskan kepada syariat
Allah serta bercirikan nilai-
nilai moral Islam”
 Arnold Toynbee
“Tamadun ialah suatu
sistem masyarakat
yang dapat membantu
manusia menambah
pengeluaran dan ia
mempunyai empat
elemen penting iaitu
bahan-bahan ekonomi,
sistem politik,
pengetahuan dan seni
35
PERBEZAAN ANTARA
TAMADUN, BUDAYA,
AGAMA DAN BANGSA

36
 Tamadun – luas & melangkaui dan
melepasi budaya, bangsa dan juga
berbeza daripada agama

a) Budaya dan bangsa

 Budaya – faham makna budaya ???

 Semua masyarakat berbudaya tetapi

tidak semua budaya boleh mencapai
tamadun yang tinggi
37
 Masyarakat berbudaya tinggi akan
mencapai tamadun yang tinggi dan
sempurna berbanding tamadun lain –
jika tidak mencapai tahap
masyarakat berbudaya tinggi –
masyarakat itu berbudaya rendah
seperti masyarakat nomad

 Tamadun Barat & Tamadun Islam

sendiri mengandungi pelbagai budaya
daripada pelbagai kaum
38
 Cth : Cina Muslim di China – amalkan
budaya China tetapi beragama Islam
– bawah Tamadun Islam

 Cth : masyarakat Barat di Eropah dan

Amerika – budaya berbeza-beza –
bawah Tamadun Barat

39
b) Agama

* Tamadun juga berbeza daripada agama

 Faham makna agama ?????

 Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat

yang menganut agama yang berbeza tetapi
bernaung di bawah tamadun yang sama

 Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah

Tamadun Jepun

 Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) –

bawah Tamadun Cina
40
 Tamadun Islam – agama unsur
terpenting dalam binaan tamadun

 Menerima apa-apa budaya asalkan

tidak bercanggah

41
 RUMUSAN
 Tidak dinafikan budaya, agama, bangsa
mempunyai kaitan rapat dengan
kewujudan tamadun

 Hanya tidak boleh disamakan dari segi

makna kerana cakupan tamadun lebih
luas melepasi budaya, bangsa dan agama

42