Anda di halaman 1dari 6

0EPARTEVEN PEN0l0lKAN NA3l0NAL

lN3PEKT0RAT JEN0ERAL
0lKLAT VET000L00l PENELlTlAN 303lAL
PARuN0 8000R, 25 - 2Z VEl 2005
'PEN00LAlAN 0AN ANALl3l3 0ATA
Oleh.
Nu0RAlA 3ETlAwAN
uNlvER3lTA3 PA0JA0JARAN
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 1
PENGOLAHAN DAN ANAILISIS DATA
Oleh.
Nugraha Setiawan*)
1. Prosedur PengoIahan dan AnaIisis Data
Tujuar po|o| d||a|sara|arrya pere||l|ar ada|ar urlu| menfawab perlaryaarperlaryaar
pere||l|ar. urlu| rercapa| lujuar po|o| lerseoul arlara |a|r rarus
re|a|u| proses pergo|arar dar ara||s|s dala. A|ur |erjarya, yarg d|ru|a| dar|
pergurpu|ar r|rgga |rlerprelas| dala dapal d|||ral pada ||uslras| oer||ul |r| :
l|uslras| Proses Pergo|arar dar Ara||s|s 0ala
Pergurpu|ar 0ala
(Kues|orer)
*
Ed|l|rg 0ala
dar
Kod|rg 0ala
*
Pergo|arar 0ala
ntry Data
diting Data
*
Ara||s|s 0ala
Statistika Deskriptif
Statistika Inferensial
*
lrlerprelas| 0ala
Pengafar Metodologi Penelitian Sosial pada Jurusan Sosial konomi Fakultas Peternakan
dan Peneliti pada Pusat Penelitian Kependudukan UNPAD.
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 2
. PengumpuIan dan PengoIahan Data
Pengumpulan Data:
3eoe|ur re|a|u|ar pergo|arar dala, ada oeoarapa larap yarg rarus
d||a|u|ar. 3edarg|ar sele|ar ara||s|s dala ya|lu sualu proses
peryederraraar dala, ra|a dapal d||a|u|ar |rlerprelas| dala dergar rudar.
Kues|orer rerupa|ar a|al pergurpu| dala yarg d|gura|ar urlu| surva|, gura
rerudar|ar proses se|arjulrya, seoa||rya da|ar |ues|orer le|ar lersed|a
|o|or urlu| |od|rg.
Editing Data:
0ala |apargar yarg ada da|ar |ues|orer per|u d|ed|l, lujuar d||a|u|arrya
ed|l|rg ada|ar urlu|: (1) Ve||ral |erg|ap l|da|rya perg|s|ar |ues|orer. (2)
Ve||ral |og|s l|da|rya jaWaoar. (3) Ve||ral |ors|slers| arlar perlaryaar.
4ding Data:
0||a|u|ar urlu| perlaryaar-perlaryaar: (1) Terlulup, o|sa d||a|u|ar
perg|odear seoe|ur |e |apargar. (2) 3elergar lerou|a, perg|odear
seoe|ur dar sele|ar dar| |apargar. (3) Terou|a, perg|odear seperurrya
d||a|u|ar sele|ar se|esa| dar| |apargar.
Peng4lahan Data:
Pa||rg l|da| ada dua ra| yarg per|u d||a|u|ar |el||a re|a|u|ar pergo|arar
dala: (1) ntry data, alau rerasu|ar dala da|ar proses laou|as|. (2)
Ve|a|u|ar ed|l|rg u|arg lerradap dala yarg le|ar d|laou|as| urlu| rercegar
lerjad|rya |e|e||ruar rerasu|ar dala, alau |esa|arar pererpalar da|ar
|o|or raupur oar|s laoe|.
. AnaIisis dan Interpretasi Data
la| perl|rg yarg per|u d||rgal da|ar re|a|u|ar ara||s|s dala ada|ar
rergelaru| dergar lepal pergguraar a|al ara||s|s, seoao j||a ||la l|da|
rererur| pr|rs|p-pr|rs|p dar| pera|a|ar a|al ara||s|s, Wa|aupur a|al
ara||s|srya sargal cargg|r, ras||rya a|ar sa|ar d||rlerprelas||ar dar rerjad|
l|da| oerrarlaal urlu| rergaro|| sualu |es|rpu|ar. Vode|-rode| slal|sl||a
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 3
urlu| |eper|uar ara||s|s dala le|ar oeg|lu oer|eroarg, dar| rode|-rode|
slal|sl||a des|r|pl|l r|rgga |e slal|sl||a |rlerers|a| ror pararelr|| dergar
persyaralar yarg |eo|r '|ura| ' d|oard|rg|ar dergar slal|sl||a pararelr|| yarg
sargal |elal dergar persyaralar-persyaralar lerlerlu dar su||l d|perur| da|ar
|erarg|a pere||l|ar sos|a|.
Kel||a ||la rerulus|ar urlu| re|a|u|ar ara||s|s dala rerggura|ar a|al
slal|sl||a, ada oeoerapa ra| yarg per|u d|perral||ar arlara |a|r:
1. 0ar| rara dala d|pero|er, apa|ar oerasa| dar| sarpe| (re|a|u| proses
sarp||rg) alau dar| popu|as| (dergar cara sersus)
2. J||a oerasa| dar| sarpe| apa le|r|| sarp||rg yarg d|gura|ar, apa|ar
lerrasu| |e|orpo| sarp||rg prooao|||las alau ror prooao|||las.
3. Vera|a| s|a|a apa dala d|u|ur, apa|ar rerggura|ar s|a|a ror|ra|,
ord|ra|, |rlerva|, alau ras|o.
1. 8aga|rara r|poles|s yarg d|oual apa|ar per|u d||a|u|ar perguj|ar salu
arar alau dua arar |a|au rera|a| slal|sl||a |rlerers|a|.
$tatistika Deskriptif sebagai Alat Analisis:
3lal|sl||a 0es|r|pl|l rerupa|ar relode alau a|al ara||s|s yarg o|asa
d|gura|ar urlu| reryederrara|ar dala agar rudar d|parar|. Peryaj|arrya
o|sa da|ar oerlu| laoe|, oa|| laoe| lre|uers| raupur laoe| s||arg alau da|ar
oerlu| d|agrar dar gral|| seperl| d|agrar oalarg, |urva d||.
3lal|sl||a des|r|pl|l dapal d|lerap|ar oa|| urlu| dala yarg oerasa| dar| sarpe|
raupur popu|as|, juga urlu| sarpe| yarg d|aro|| dergar sarp||rg
prooao|||las raupur ror prooao|||las, serla o|sa d|gura|ar urlu| serua s|a|a
pergu|urar dar| ru|a| yarg pa||rg |erar (ror|ra|) r|rgga s|a|a ras|o.
3lal|sl||a 0es|r|pl|l ser|rg d|gura|ar urlu| rergu|ur gefala pemusatan, dar
dispersi atau simpangan data. Terrasu| u|urar geja|a pusal arlara |a|r::
rodus, red|ar, perserl||, rear alau rala-rala. Tergo|org u|urar d|spers| dala
arlara |a|r: rerlarg (ra|s|rur - r|r|rur), dev|as| slardard, |oel|s|er var|as|.
J||a d||a|l|ar dergar s|a|a pergu|urar dar| dala yarg d|ara||s|s, slal|sl||a
des|r|pl|l yarg coco| d|gura|ar ada|ar:
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 1
1. 3|a|a Nor|ra| : Vodus, Fre|uers|
2. 3|a|a 0rd|ra| : Ved|ar, Perserl||, Rerlarg
3. 3|a|a lrlerva| : Vear, 0ev|as| 3lardard
1. 3|a|a Ras|o : Vear, Koel|s|er var|as| (u|urar d|spers| re|al|l)
$tatistika A4nparametrik sebagai Alat Analisis:
0a|ar ara||s|s dala pere||l|ar-pere||l|ar sos|a| saal |r| ser|rg d|gura|ar
3lal|sl||a Norpararelr||. 3lal|sl||a |r| lerrasu| da|ar |elegor| 3lal|sl||a
lrlerers|a|, yarg d|pa|a| urlu| rerals|r|ar parameter (popu|as|) oerdasar|ar
statistik (sarpe|) re|a|u| perguj|ar slal|sl|| alau yarg |eo|r d||era| dergar uj|
3|gr|l||ars|.
8eoerapa ra| yarg per|u d|perral||ar seoe|ur rerggura|ar 3lal|sl||a
Norpararelr|| arlara |a|r:
1. Pergguraar 3lal|sl||a Norpararelr|| hanyalah untuk data penelitian yang
berasal dari sampel, seoao j||a dala pere||l|ar oerasa| dar| popu|as|
(sersus) ras|| pergu|urarrya oerupa parareler, dergar der|||ar l|da|
per|u d|lals|r|ar |ag| lelap| o|sa |argsurg d||rlerprelas||ar.
2. 3lal|sl||a Norpararelr|| rersyaral|ar pergaro||ar dala dergar cara
rardor, |arera d| da|arrya rergardurg |a|dar-|a|dar prooao|||las.
3. Perral||ar r|poles|s pere||l|ar, |arera r|poles|s lerseoul rerg|rd||as||ar
apa|ar perguj|ar (uj| s|gr|l||ars|) rarus d||a|u|ar salu s|s| alau dua s|s|.
1. Perral||ar dergar cerral, apa|ar pere||l|ar ||la lerd|r| alas |asus salu
sarpe|, dua sarpe|, alau |eo|r dar| dua sarpe|.
5. J||a pere||l|ar rerupa|ar |asus dua sarpe| alau |eo|r, perral||ar dergar
|eo|r le||l|, apa|ar rerupa|ar sarpe| yarg oerpasargar alau l|da|
oerpasargar.
8eoerapa perguj|ar rorpararelr|| oer||ul a|ar d||e|orpo||ar oerdasar|ar
sarpe| pere||l|ar, dar lersed|a da|ar pa|el software 3P33 (Statistical
Package for Social Sciences) yarg oarya| d|gura|ar da|ar pere||l|ar sos|a|
dergar cara operas| yarg re|al|l rudar.
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 5
asus $atu $ampel : V|sa|rya ||la |rg|r re|a|u|ar pere||l|ar urlu|
rere||l| apa|ar oelu| se|o|ar-se|o|ar lavor|l le|ar secara ad|| reroer|
|eserpalar |epada pr|a dar War|la, alau |epada serua rasyara|al dar|
oeroaga| l|rg|al e|oror|. uj| s|gr|l||ars| yarg o|sa d|gura|ar arlara |a|r:
a. Ufi Binomial : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar propors| seouar
popu|as|, j||a dala oers|a|a ror|ra| dar rarya rer||||| dua |alegor| .
b. Ufi Chi-Kuadrat Sampel Tunggal : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar
propors| seouar popu|as|, j||a dala oers|a|a ror|ra| dar rer||||| |eo|r dar|
dua |alegor|.
c. Ufi Kolmogorov-Smirnov Sampel Tunggal : 0|gura|ar urlu| rerguj|
peroedaar propors| seouar popu|as|, j||a dala oers|a|a ord|ra|.
asus Dua $ampel Berpasangan : V|sa|rya ||la |rg|r re|a|u|ar
pere||l|ar preslas| alau per||a|u s|sWa seoe|ur dar sele|ar d||a|u|ar
peruoarar |ur||u|ur. Jad| sarpe| yarg sara d|u|ur dua |a||, perlara
d||a|u|ar pergu|urar lerradap preslas| alau per||a|u seoe|ur peruoarar
|ur||u|ur, dar |edua pergu|urar preslas| alau per||a|u s|sWa d||a|u|ar
sele|ar peruoarar |ur||u|ur. uj| s|gr|l||ars| yarg o|sa d|gura|ar arlara |a|r:
a. Ufi Mc-Nemar : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar propors| dua popu|as|
yarg oerpasargar, j||a dala oers|a|a ror|ra| dar rarya rer||||| dua
|alegor|.
b. Ufi Tanda : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar r||a| lergar rar||rg dua
popu|as| yarg oerpasargar, j||a dala oers|a|a ord|ra|.
c. Ufi Tanda Wilcoxon : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar r||a| lergar
rar||rg dua popu|as| yarg oerpasargar dengan lebih halus, j||a dala
oers|a|a ord|ra|.
asus Dua $ampel 1idak Berpasangan : V|sa|rya ||la |rg|r re|a|u|ar
pere||l|ar preslas| alau per||a|u s|sWa arlara dua se|o|ar yarg oeroeda alau
arlara dua |ola yarg oeroeda alau arlara se|o|ar d| pedesaar dar per|olaar.
0ergar der|||ar urlu| ras|rg-ras|rg sarpe| rarya d|u|ur salu |a||, lelap|
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 :
dergar rode| pergu|urar yarg sara. uj| s|gr|l||ars| yarg o|sa d|gura|ar
arlara |a|r:
a. Ufi Chi-Kuadrat Dua Sampel Berpasangan : 0|gura|ar urlu| rerguj|
peroedaar propors| dua popu|as| yarg l|da| oerpasargar, j||a dala
oers|a|a ror|ra| dergar dua alau |eo|r dar| dua |elegor|.
b. Ufi U Mann-Whitney : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar r||a| lergar
rar||rg dua popu|as| yarg l|da| oerpasargar, j||a dala oers|a|a ord|ra|.
c. Ufi Kolmogorov-Smirnov Dua Sampel : 0|gura|ar urlu| rerguj|
'seroararg peroedaar (red|ar, d|spers|, dar s|eWress) dua popu|as|
yarg l|da| oerpasargar, j||a dala oers|a|a ord|ra|.
asus "k" (Lebih dari Dua) $ampel Berpasangan : V|sa|rya ||la |rg|r
re|a|u|ar pere||l|ar lerradap opl|r|sre para doser dergar rer||a|
|eo|ja|ar p|rp|rar ur|vers|las, pada rasa jaoalar 3 orarg re|lor yarg
oeroeda. Para doser yarg d|r||a| opl|r|srerya, serla d|larya per||a|arya
lerradap |el|ga re|lor ada|ar |e|orpo| (sarpe|) doser yarg sara. uj|
s|gr|l||ars| yarg o|sa d|gura|ar arlara |a|r:
a. Ufi Q Cochran : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar propors| | ouar
popu|as| yarg oerpasargar, j||a dala oers|a|a ror|ra| dar rarya rer|||||
dua |alegor|.
b. Ufi Jarian Ranking Friedman : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar r||a|
lergar rar||rg | ouar popu|as| yarg oerpasargar, j||a dala oers|a|a
ord|ra|.
asus "k" (Lebih dari Dua) $ampel 1idak Berpasangan : V|sa|rya ||la
|rg|r re|a|u|ar pere||l|ar lerradap opl|r|sre raras|sWa dergar rer||a|
|eo|ja|ar p|rp|rar ur|vers|lasrya serd|r| pada l|ga ur|vers|las yarg oeroeda.
Varas|sWa d|larya rergera| opl|r|srerya serla per||a|aryrya lerradap
re|lorrya ras|rg-ras|rg, jad| sarpe| ada|ar |e|orpo| raras|sWa yarg
oeroeda. uj| s|gr|l||ars| yarg o|sa d|gura|ar arlara |a|r:
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : Z
a. Ufi Chi-Kuadrat k Sampel Tidak Berpasangan : 0|gura|ar urlu| rerguj|
peroedaar propors| | popu|as| yarg l|da| oerpasargar, j||a dala oers|a|a
ror|ra| dergar dua alau |eo|r dar| dua |elegor|.
b. Ufi Median : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar red|ar | ouar popu|as|
yarg l|da| oerpasargar, j||a dala oers|a|a ord|ra|.
c. Ufi Jarian Ranking Kruskal-Wallis : 0|gura|ar urlu| rerguj| peroedaar
r||a| lergar rar||rg | ouar popu|as| yarg l|da| oerpasargar, j||a dala
oers|a|a ord|ra|.
Pengukuran 4relasi dan Uji $ignifikansinya : 0a|ar seouar pere||l|ar
|adarg |a|a ||la |rg|r rergelaru| apa|ar ada ruourgar arlara var|aoe| salu
dergar yarg |a|rrya, urlu| |eper|uar lerseoul ser|rg d|gura|ar pergu|urar
|ore|as|. 8esarrya |oel|s|er |ore|as| (r), serla arar dar| |oel|s|er (regal|l alau
pos|l|l) dapal d|pa|a| seoaga| |rd||as| |ual l|da|rya ruourgar arlara dua ouar
var|aoe| serla oaga|rara arar ruourgarrrya.
la| yarg per|u d|parar| da|ar pergguraar u|urar |ore|as| ada|ar, oarWa
|oel|s|er |ore|as| yarg d|ras|||ar l|da| oloral|s rerurju||ar oarWa var|aoe|
yarg salu oerpergarur lerradap var|aoe| |a|r, lelap| rarya rerurju||ar
l|rg|al asos|as| |ual |erarrya ruourgar, sererlara pererluar var|aoe|
|rdperder dar d|perder d|lerlu|ar oerdasar|ar leor|.
J||a pergu|urar |ore|as| d|dasar|ar pada sarpe|, |oel|s|er |ore|as| ada|ar
statistik, urlu| rerjaWao apa|ar arg|a |ore|as| lerseoul oer|a|u juga da|ar
popu|as|rya seoaga| parameter, per|u d||a|u|ar perguj|ar s|gr|l||ars|. Ka|au
oerdasar|ar ras|| perguj|ar arg|arya s|gr|l||ar, ra|a |oel|s|er |ore|as|
seoaga| statistik o|sa d|eoul sara dergar parameter-rya.
Pergu|urar |ore|as| yarg o|asa d|gura|ar da|ar pere||l|ar sos|a| aarlara
|a|r:
a. Koefisien Kontingensi (C) : 0|gura|ar urlu| rergu|ur |eeralar
ruourgar arlara dua var|aoe| yarg oers|a|a ror|ra|. V|sa|rya apa|ar
ada ruourgar arlara propors| jer|s |e|ar|r rur|d 3VA dergar
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 8
propors| |e|rg|rar rere|a urlu| re|arjul|ar perd|d||ar |e perguruar
l|rgg| pada jurusar e|sala dar ror e|sala.
b. Koefisien Korelasi Rank Kendall (:) : 0|gura|ar urlu| rergu|ur
|eeralar ruourgar arlara dua var|aoe| yarg oers|a|a ord|ra|. V|sa|rya
apa|ar ada ruourgar arlara rar||rg lesl rasu| 3VP dergar dergar
rar||rg d| seresler perlara |e|as 1 3VP.
c. Koefisien Korelasi Rank Sperman (rs) : 0|gura|ar urlu| rergu|ur
|eeralar ruourgar arlara dua var|aoe| yarg oers|a|a ord|ra|.
Pergu|urar |ore|as| |r| |eo|r oarya| d|gura|ar |arera reloderya
yarg |eo|r sederrara.
Inspektorat Jenderal Departemen Pendidikan Nasional
Diklat Metodologi Penelitian Sosial Parung Bogor, 25-28 Mei 2005 : 9
Daftar Pustaka
8|ac|, Jares A dar 0ear J Crarp|or. 1999. Metode dan Masalah Penelitian
Sosial. 8ardurg: Rel||a Ad|lara.
3|ege|, 3|drey. 1999. Statistik Nonparametrik untuk Ilmu-ilmu Sosial. Ja|arla:
0rared|a.
3|rgar|rour, Vasr| dar 3olyar Ellerd|. 1995. Metode Penelitian Survai.
Ja|arla: LP3E3.
3udjara. 1989. Metoda Statistika. 8ardurg: Perero|l Trars|lo.
3ug|yoro. 2001. Statistik Nonparametrik untuk Penelitian. 8ardurg: A|laoela.

Anda mungkin juga menyukai