DIFFERENSIAL ORDE I
Nurdinintya Athari
PERSAMAAN DIFERENSIAL
Definisi
Jika persamaan diferensial memiliki satu peubah tak bebas maka disebut
Persamaan Diferensial Biasa (PDB).
Contoh:
y ' cos x,
y " 9 y e
2 x
y'y"' 3 y' 0
2
Contoh : 2u
x 2
[MUG1B3] KALKULUS II
2u
y 2
0
16-Mar-15
Bila f(x) = 0 disebut PDBL Homogen, sebaliknya jika tidak disebut PDBL tak
homogen.
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
CONTOH
(1)
dN
= kN , N = N(t) , orde 1 dengan N peubah tak bebas dan t peubah bebas, linier, homogen
dt
(2) y + 2 cos 2x = 0 , orde 1 dengan y peubah tak bebas dan x peubah bebas, linier, tidak homogen
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
SOLUSI
Misal ada suatu persamaan diferensial dimana y sebagai peubah tak
bebas yang bergantung pada peubah bebas x atau suatu fungsi y = f (x)
disebut solusi PDB jika fungsi y = f (x) disubtitusikan ke PDB diperoleh
persamaan identitas.
Solusi umum dan solusi khusus
Jika fungsi y = f (x) memuat konstanta sembarang maka solusi disebut solusi
umum, sebaliknya disebut solusi khusus.
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
CONTOH
(1) y = cos x + c
solusi umum
(2) y = cos x + 6
solusi khusus
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
PDB ORDE 1
[MUG1B3] KALKULUS II
PDB terpisah
PDB Linier
16-Mar-15
PDB TERPISAH
PDB yang dapat dituliskan dalam bentuk :
g(y) dy = f(x) dx disebut PDB terpisah.
[MUG1B3] KALKULUS II
1.
(x ln x) y' = y
2.
y ' x3 e y , y(2) = 0
16-Mar-15
CONTOH
1. Jawab:
(x ln x) y' = y
dy
x ln x
y
dx
dy
dx
y x ln x
dy
dx
y x ln x
ln y ln c2 ln x
y cln x
dengan c c2
y cln x
ln y ln ln x c1
ln y ln ln x ln c2
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
10
2. Jawab:
y' = x3 e-y
dy
x 3e y
dx
dy
3
x
dx
y
e
y
3
e
dy
dx
1 4
e x c
4
y
[MUG1B3] KALKULUS II
1 4
y ln x c
4
CONTOH
0 ln (2) 4 c
4
1 4 c c 3
adalah
1 2
y ln x 3
4
16-Mar-15
11
LATIHAN
dy
x2
dx 1 y 2
5.
y' (1 2y)(1 x 2 2x 3 )
2.
dy 3x 2 4x 2
dx
2(y 1)
6.
3.
x2
y'
y(1 x 3 )
7.
1.
4.
[MUG1B3] KALKULUS II
y' 1 x y 2 xy 2
8.
dy y cos x
,
2
dx 1 2y
(1 e x )
y(0) 1
dy
e x y 0, y(0) 1
dx
16-Mar-15
12
FUNGSI HOMOGEN
Fungsi A(x,y) disebut fungsi homogen dengan derajat n, jika
A(kx,ky) = knA(x,y),
k konstan sembarang
Contoh :
Periksa apakah fungsi berikut homogen atau tidak !
1. A(x,y) = x + y
A(kx,ky) = kx + ky
= k (x + y) = k A(x,y)
Maka A(x,y) = x + y adalah fungsi homogen dengan derajat 1
2. A(x,y) = x2 + xy
A(kx,ky) = k2x2 + kx ky
= k2 (x2+xy) = k2 A(x,y)
Maka A(x,y) = x2 + xy adalah fungsi homogen dengan derajat 2
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
13
A( x, y )
B( x, y )
y' u' x u
dy
du
=x
+u
dx
dx
dy = x du + u dx
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
14
y'
CONTOH
x y
x
Jawab:
dy x y
dx
x
Misalkan y = ux, sehingga dy = x du + u dx
dy
y
1
dx
x
x du dx
y
ln x c
x
x du u dx
1 u x du u dx 1 u dx
dx
dx
dx
du
u ln x c
du
x
x
y x ln x c x
16-Mar-15
15
CONTOH
dy
x
y 2 2xy 0 , y(1)=1
dx
2
2.
Jawab:
dy y 2 2 xy
dy y
y
dx
x2
dx x
x
2
x du u dx
u 2 2u
dx
x du u u dx
[MUG1B3] KALKULUS II
du
u(u 1)
dx
x
du
dx
u2 u x
x du u dx u 2 2u dx
du
dx
u2 u x
1
1
du
u u 1
dx
x
ln u ln u 1 ln x ln c
16-Mar-15
16
ln
ln
u
ln c | x |
u 1
y
ln c | x |
yx
y (1 kx) kx
ln
x ln c | x |
y 1
x
y
c| x|
yx
y k ( xy x 2 ); (k c)
kx 2
y
1 kx
k
1 k
1
2
x2
Jadi solusi khusus PD di atas adalah y
2 x
16
16-Mar-15
17
LATIHAN
Tentukan solusi Persamaan diferensial dibawah ini
1.
2y dx x dy = 0
2.
dy
x 2 3y 2
dx
2xy
3.
4.
[MUG1B3] KALKULUS II
dy y 2 2xy
dx
x2
dy
x 3y
dx
xy
2
2
dy
x
xy
y
5.
dx
x2
6. dy 4 x 3y
dx
2x y
7.
dy 4y 3x
dx
2x y
16-Mar-15
18
PDB LINIER
y 'e
P( x) y e
r ( x )e
'
ye P ( x ) dx r ( x) e P ( x ) dx
ye
P ( x ) dx
r ( x) e
dx
r ( x) e
P ( x ) dx
dx
P ( x ) dx
16-Mar-15
19
CONTOH
2
y ' y x 2e x
x
2
dx
x
2 ln x
ln x 2
x 2
1
1
x
1
2
1
x
x
x
y
e
c
y
e
dx
y
'
e
y
2
2
2
x
x
x2
x3
x
y x 2e x c x 2
Jadi solusi umumnya adalah y x 2 e x c x 2
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
20
CONTOH
2. y + y = (x + 1)2, y(0) = 3
Jawab:
Faktor integrasi dari PD di atas adalah:
1dx
e ex
e x y x 1 e x 2( x 1) e x 2e x c
2
x
2
x
sehingga y x 1 2 x 1 2 ce y x 1 ce
2
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
21
3 1 c c 2
Jadi solusi khusus PD di atas adalah
[MUG1B3] KALKULUS II
y x 2 1 2e x
16-Mar-15
22
LATIHAN
1. y'2y e x
2. (x 1)y'y x 2 1
sin x y ' 2y cos x sin 2 x, y 2
6
16-Mar-15
23
TRAYEKTORI ORTOGONAL
[MUG1B3] KALKULUS II
1
Df ( x, y)
16-Mar-15
24
y cx
CONTOH
Jawab:
Langkah-langkah menentukan TO :
1. Tuliskan
y cx
dalam bentuk
y cx 2 yaitu:
y
y
y ' 2cx y ' 2 x 2 y ' 2
x
x
Kemudian turunkan
y
x2
2. TO akan memenuhi PD
1
x
y'
2y / x
2y
[MUG1B3] KALKULUS II
16-Mar-15
25
CONTOH (LANJUTAN)
3. TO dari y cx 2 adalah solusi dari PD berikut:
x
y'
2y
2 ydy xdx
dy
x
dx
2y
2
x
y2 c
2
x2
y 2 c (ellips)
2
Jadi keluarga yang tegak lurus terhadap parabola
adalah
[MUG1B3] KALKULUS II
y cx 2
x2
y 2 c (ellips)
2
16-Mar-15
26
[MUG1B3] KALKULUS II
1.
x y c
2.
x y c
3.
y = cx
4.
y xc
5.
4 x2 + y2 = c
LATIHAN
16-Mar-15