Appendix PDF
Appendix PDF
C18
C18F1
C18F2
C18 13
C18F1 C18F1
C18F2 12 Fraksinasi-01 14 C18F2
C18F3 2550C, 1 atm C18F3
Pada Kolom Fraksinasi 2 diharapkan C 18 F 1 pada produk bawah 2,77% dari umpan C 18 F 2
pada produk bawah 94,85% dari umpan. (Lab PT. Ecogreen Oleo Chemical, 2005)
Neraca Massa Total :
N12 = N13 + N14
Neraca Massa Komponen :
Alur 15
Jumlah produk as.Oleat (F15) 208,333 kg/jam memiliki kemurnian produk :
C 18 = 1% N15 = 0,01 x 208,333 kg/jam = 2,083 kg/jam
C14
C16
C14
C18
C16
11 H2O
C18 C18
C18F1 8 Fraksinasi-01 12 C18F1
C18F2 2550C, 1 atm C18F2
C18F3 C18F3
H2O
Pada Kolom Fraksinasi I diharapkan laju alir produk bawah dan laju alir produk atas =
84,62% (F13) dan 15,38% (F11). Perbandingan Asam lemak dengan air pada umpan yang
masuk kolom fraksinasi I = 28,61 % dan 71,39%.
Komposisi Asam Lemak:
C 14 = 2%
C 16 = 43%
C 18 = 4%
C 18 F 1 = 42%
C 18 F 2 = 8%
C 18 F 3 = 1%
(Lab PT. Ecogreen Oleo Chemical, 2005)
Neraca massa total :
Alur 11
N11 x 0,1538 = 257,47 kg/jam
N11 = 1674, 057 kg/jam
C 18 = 2,083 kg/jam
C 18 F 1 = 209,982 kg/jam
C 18 F 2 = 40,446 kg/jam
C 18 F 3 = 4,958 kg/jam
H 2 O = 0,7139 x 1674,057 kg/jam = 1195,109 kg/jam
Asam lemak = 1674,057 1195,057 = 478,948 kg/jam
C 14 = 0,02 x 478,948 kg/jam = 9,578 kg/jam
C 16 = 0,43 x 478,948 kg/jam = 205,948 kg/jam
C 18 = 0,04 x 478,948 kg/jam = 19,158 kg/jam
Alur 13
C 14 N10 = C 14 N11 = 9,578 kg/jam
C 16 N10 = C 14 N11 = 205,948 kg/jam
C 18 N11 = C 18 N10 - C 18 N12 = 19,158 2,083 = 17,075 kg/jam
H2O
C14 C14
C16 9 C16
C18 8 Flash Tank 10 C18
C18F1 C18F1
2550C, 54 atm
C18F2 C18F2
C18F3 C18F3
H2O H2O
5 6
CPO
Gliserol
H2O
Didalam Splitter terbentuk Asam Lemak dan gliserol dari hasil reaksi Trigliserida
yang terkonversi 99%. Air yang diumpankan 40% dari banyaknya CPO. (Lab PT.
Ecogreen Oleo Chemical, 2005)
Reaksi :
O
CH 2 C C
R CH2 - OH
O O
CH 2 C C + 3H 2 O CH 2 OH + 3R C
R OR
O CH2 - OH
CH 2 C C
R
= 215,149 + 3.326,24
= 3.541,389 Kg/jam
Dimana : N8H 2 O = 36% x N Htotal
2O
= 1.274,9 Kg/jam
N 7H 2 O = N Kondensat - N8H 2 O
= 3.326,24 1.274,9
= 2.051,34 Kg/jam
Impuritis
H2O
Pada seperator terjadi proses Degumming untuk mengikat Impuritis dalam CPO.
Data kelarutan CPO pada temperatur 800C(Perry,1986)
Kelarutan CPO dalam air = 7 kg/100 kg H 2 O
Kelarutan Impuritis dalam air = 98 kg/100 kg H 2 O
Neraca massa total : N1 + N2 = N3 + N4
CPO : N 1 4 = 99,8% N1
840,751 = 99,8% x 528,803 kg/jam
= 842,435 kg/jam
Impuritis: N 2 4 = 0,2% N1
= 0,2% x 842,435 kg/jam
= 1,684 kg/jam
H2O : N12 = N23 + N24
7 kg CPO
N2 = x N1
100 kg H 2O
7 kg CPO
= x 842,435 kg/jam
100 kg H 2O
= 58,970 kg/jam
100 kg CPO
N3 2 = x 1,684 kg/jam
98 kg imp
6. Flash Tank 02
H2O
15
CPO
CPO
Gliserol 7 Flash Tank 16 Gliserol
H2O 2550C, 54 atm H2O
Data-data perhitungan :
Data kapasitas panas (Cp) (Kkal/Kg 0C) ..(Baileys, Vol
1.,1989)
Cp Asam Miristat (C 14 ) = 0,58
Cp Asam Palmitat (C 16 ) = 0,68
Cp Asam Stearat (C 18 ) = 0,67
Cp Asam Oleat (C 18 F 1 ) = 0,64
Cp Asam Linoleat (C 18 F 2 ) = 0,65
Cp Asam Linolenat (C 18 F 3 ) = 0,69
Cp H 2 O =1
Cp CPO = 0,52
Cp Gliserol = 0,54
Data kapasitas panas (Cp) (Kkal/Kmol 0C) .(Baileys, Vol 1., 1989)
Cp Asam Miristat (C 14 ) = 132,449
Cp Asam Palmitat (C 16 ) = 174,366
Cp Asam Stearat (C 18 ) = 190,595
Cp Asam Oleat (C 18 F 1 ) = 180,768
Cp Asam Linoleat (C 18 F 2 ) = 193,504
Cp Asam Linolenat (C 18 F 3 ) = 203,138
Cp H 2 O = 18,016
Cp CPO = 460,431
Cp Gliserol = 49,729
t1 = 1500C
t2 = 800C
T2 = 300C 3
T1 = 800C T4 = 450C
Separator
450C; 1 atm 5
2
T3 = 450C
7
T7 = 2550C, 54 atm
Reaksi :
Tabel LB.7 Hasil perhitungan panas reaksi pembentukan pada suhu 250C
Komponen Produk produk Hf Hf produk
Trigliserida -1 -121,18 -121,18
H2O -3 -68,32 -204,96
Total -326,14
10
8 Flash Tank 11
2550C, 54 atm
Tabel LB.11 Hasil Perhitungan neraca panas yang keluar pada alur 9
120
M Cp Q8
Komponen
(kg/jam) (Kkal/Kmol0C) Cp dt
255
(Kkal/jam)
H2O 80,694 1 135 10.893,69
Tabel LB.12 Hasil Perhitungan neraca panas yang keluar pada alur 10
120
M Cp Q8
Komponen
(kg/jam) (Kkal/Kmol0C) Cp dt
255
(Kkal/jam)
C 14 9,578 0,58 78,3 749,957
C 16 205,948 0,68 91,8 18.906,026
C 18 19,158 0,67 90,45 1.804,296
C 18 F 1 209,982 0,64 86,4 18.142,444
C 18 F 2 40,446 0,65 87,75 3.549,136
C 18 F 3 4,958 0,69 93,15 461,837
H2O 1195,109 1 135 161.339,715
Total 204.953,411
t 1 = 250C
t2 = 400C
T = 2550C
13
T = 2550C
Tabel LB.19 Hasil perhitungan neraca panas pada kolom Fraksinasi 101
Komponen Panas Masuk (Kkal/jam) Panas Keluar (Kkal/jam)
C 14 749,957 749,957
C 16 18.906,026 18.906,026
C 18 1.732,841 1.732,841
C 18 F 1 18.142,444 18.142,444
C 18 F 2 3.549,136 3.549,136
C 18 F 3 461,837 461,837
H2O 161.339,715 281.442,194
Steam 134.295,653 -
Total 339.249,064 339.249,064
t 1 = 250C
t2 = 400C
T = 3700C
15
16
T = 3700C
t 1 = 250C
t2 = 400C
t 1 = 250C
t2 = 400C
20
7 Flash Tank 21
2550C, 54 atm
t 1 = 250C
t2 = 400C
Tabel LB.33 Hasil Perhitungan neraca panas yang keluar pada alur 15
120
M Cp Q 15
Komponen
(kg/jam) (Kkal/Kmol0C) Cp dt
255
(Kkal/jam)
H2O 1951,34 1 135 263.430,9
Tabel LB.34 Hasil Perhitungan neraca panas yang keluar pada alur 16
120
M Cp Q 16
Komponen
(kg/jam) (Kkal/Kmol0C) Cp dt
255
(Kkal/jam)
Glisrol 80,670 49,729 6713,415 541.571,188
CPO 7,699 0,52 70,2 540,463
H2O 130,2 1 135 17.577
Total 559.688,651
t 1 = 250C
t2 = 400C
m3 ft 3 1 jam
= 0,906 x 35,31 3 x
jam m 3600 det
ft 3
= 0,008
detik
Diameter optimum, D OPT = 3,9 (Q)0,45()0,13
= 3,9 (0,008)0,45(58)0,13
= 0,752 in
Dipilih pipa dengan diameter in, schedule 40 dengan data-data:
Tinggi pemompaan, z = 15 ft
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + + F
gc 2gc
= 15 + 0 + 0 + 52,174 = 72,174 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (72,174)(0,008)(58)
Tenaga pompa, P = = = 3,257 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
3,257
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 4,071Hp
0,8
4. Heater (HE-101)
Fungsi : memanaskan CPO
Type : Horizontal shell and tube Exchanger
Shell Side Tube Side
ID = 8 Number and length = 20
Baffle Space = 3 OD,BWG, Pitch = in, 10 BWG, 1 in square
Passes = 1
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
1500C (3020F) Temperatur tinggi 800C (1760F) 1260F
800C (1760F) Temperatur rendah 350C (950F) 810F
1260F 810F 450F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
Dimana :
t 1 = selisih steam masuk dengan potensial keluar
t 2 = selisih temperatur CPO masuk dengan CPO keluar
= 102,041 0F
t 2 t1 176 95
2. S = = = 0,391
T1 t1 302 95
T1 T2 126
R = = =1,556
t1 t 2 81
t = LMTD x F T
FT = 0,905
t = 0,905 x 102,041 0F = 92,347 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida panas adalah steam berada dalam tube
b. Fluida dingin adalah CPO berada dalam shell
tc 176 95
= = 0,643
th 302 176
302 176
Kc = = 0,715
176
Fc = 0,42
TC = 176 + 0,42 x 126 = 228,920F
tC = 95 + 0,42 x 81 = 129,020F
9. h O = jH . . S G t = w/a t
Da k
= 610,299/0,006 = 101.716,5 lb/jam.ft2
hO 0,062
= 74,4 x x1,825
S 0,066 6. R et = (D.G t )/
= 177,9990F jH = 37 (fig.28)
8. t t C =129,020F
k C. = 12 x 10/3 = 40
1/ 3
9. h i = jH . . t
Da k f .G S .D S .( N + 1)
3. P S =
5,22 x1010 x Ds x S xs
hO 0,078
= 37 x x3,829
t 0,035 0,0035 x14.530,5 2 x0,666 x 40
= = 0,01 Psi
= 315,728 5,22 x1010 x0,666 x0,513x0,987
4n V 2 4 x 4 x0,0015
P t = . = = 0,025
125,8910F H outside 154,750F s 2g' 0,96
U C = 69,418 4. P T = 0,009 + 0,025 = 0,034 Psi
U D = 16,471
R d Calculated 0,046
Rd Requaired 0,003
Pressure Drop
1.Res = 1.220,156
f = 0,0035 (fig.29)
s = 0,513 .(fig.6)
m3 ft 3 1 jam
= 0,963 x 35,31 3 x
jam m 3600 det
ft 3
= 0,009
detik
Diameter optimum, D OPT = 3,9 (Q)0,45()0,13
= 3,9 (0,009)0,45(62,040)0,13
= 0,8 in
Dipilih pipa dengan diameter in, schedule 40 dengan data-data:
- Diameter luar, OD = 0,840 in
- Diametr dalam, ID = 0,622 in = 0,052 ft
- Luas permukaan, A = 0,0021 ft2
Q
Kecepatan laju alir, V =
A
0,005 ft 3 / s
=
0,0021 ft 2
= 2,369 ft/s
m3 ft 3 1 jam
= 1,806 x 35,31 3 x
jam m 3600 det
ft 3
= 0,017
detik
Diameter optimum, D OPT = 3,9 (Q)0,45()0,13
= 3,9 (0,017)0,45(62,929)0,13
= 1,06 in
Dipilih pipa dengan diameter 1 in, schedule 40 dengan data-data sebagai
berikut:
- Diameter luar, OD = 1,660 in
- Diametr dalam, ID = 1,380 in = 0,115 ft
- Luas permukaan, A = 0,01040 ft2
Q
Kecepatan laju alir, V =
A
0,017 ft 3 / s
=
0,01040 ft 2
= 1,634 ft/s
9,578
A
1415,562
1,04 + 1 =
A 1,6
0,007 A
2,04 =
A 1,6
A = 1,602
Asam Palmitat (C 16 )
205,948
B
1415,562
1,04 + 1 =
B 1,6
0,144 B
2,04 =
A 1,6
B = 1,641
Asam Stearat (C 18 )
C . X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
C
205,948
B
1415,562
1,04 + 1 =
B 1,6
0,144 B
2,04 =
A 1,6
C = 1,603
Asam Oleat (C 18 F 1 )
D.X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
D
205,948
D
1415,562
1,04 + 1 =
D 1,6
0,144 D
2,04 =
D 1,6
D = 1,644
Asam Linoleat (C 18 F 2 )
D.X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
D
205,948
F
1415,562
1,04 + 1 =
F 1,6
0,144 B
2,04 =
A 1,6
C =
Air (H 2 O)
C . X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
C
205,948
B
1415,562
1,04 + 1 =
B 1,6
0,144 B
2,04 =
A 1,6
C =
Dimana :
Dlk : komponen kunci ringan (H 2 O) = 1195,109 kg/jam
Dhk : komponen kunci berat di destilat (C 18 ) = 17,075 kg/jam
Bhk : komponen kunci berat di bottom (C 18 F 3 ) = 4,958 kg/jam
Blk : komponen kunci ringan dibottom (C 18 ) = 2,083 kg/jam
Jumlah stage =
V Maks = K V
g
1
60,774 0,062 2
= 0,12
0,062
= 3,755 ft/s
V . .
D =
4D2
V . .
D3 =
4
3,755 x 60,774 x 3,14
=
4
= 179,142 ft3
D = 5,637 ft = 1,717 m = 67,589 in
Jarak antara plate dengan tutup diambil = 3 ft
2,083
A
208,333
1,04 + 1 =
A 1,3
0,009 A
2,04 =
A 1,3
A = 1,306
Asam Oleat (C 18 F 1 )
B.X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
B
204,166
B
208,333
1,04 + 1 =
B 1,3
0,982 B
2,04 =
B 1,3
B = 2,502
Asam Linoleat (C 18 F 2 )
C . X
Rm + 1 = (Mc. Cabe, 1993)
C
AVG = 3 A x B x C
V Maks = K V
g
1
58,105 0,337 2
= 0,12
0,337
= 1,571 ft/s
V . .
D =
4D2
V . .
D3 =
4
1,571 x 58,105 x 3,14
=
4
= 71,657 ft3
D = 4,153 ft = 1,266 m = 49,665 in
Jarak antara plate dengan tutup diambil = 3 ft
Jarak antara plate terbawah dengan dasar diambil = 4 ft
Jarak antara plate = 6 in
Jumlah plate = 14,541
Maka:
14,541 x 6
Tinggi menara = 3 + +4
12
= 14,270 ft = 4,350 m
b.Menghitung Plate menara
Kedudukan menara = Vertikal
Bentuk menara = Silinder
Bahan = Carbon Steel SA-129
Tekanan yang diizinkan = 11.000 Psi
Direncanakan umur alat = 10 tahun
E = 0,75
C = 0,125 in/tahun
839,338
= + 0,06
16.489,86
= 1,301 in
Maka tebal plate yang dipakai 1 in.
ft 3
= 0,0005
detik
Diameter optimum, D OPT = 3,9 (Q)0,45()0,13
= 3,9 (0,0005)0,45(3,442)0,13
= 0,149 in
Dipilih pipa dengan diameter in, schedule 40 dengan data-data:
- Diameter luar, OD = 0,840 in
- Diametr dalam, ID = 0,622 in = 0,052 ft
- Luas permukaan, A = 0,0021 ft2
Q
Kecepatan laju alir, V =
A
0,0005 ft 3 / s
=
0,00163 ft 2
= 0,277 ft/s
g v 2 P
Ws = z. + + + F
gc 2gc
= 6,5 + 0 + 0 + 0,518 = 7,018 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (7,018)(0,0005)(53,331)
Tenaga pompa, P = = = 0,0003 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,0003
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,0004 Hp
0,8
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
2550C (4910F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 3870F
800C (1760F) Temperatur rendah 250C (770F) 990F
3150F 270F 2880F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,151
T1 t1 255 77
T1 T2 315
R = = = 11,666
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,89
t = 0,89 x 138,528 0F = 123,289 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida panas adalah steam yang keluar dari flash tank 1.
b. Fluida dingin adalah air berada dalam tube.
tc 104 77
= = 0,085
th 491 176
491 104
Kc = = 3,721
104
Fc = 0,425
TC = 176 + 0,42 x 315 = 309,8750F
tC = 77 + 0,42 x 27 = 88,4750F
Hot fluide Gs
4. W 711,721
= = = 16.945,738 lb / jam. ft 2
ID.C '.B 8 x 0,25 x 3 aS 0,042
as = = = 0,042 ft 2
144. Pr 144 x 1 6. R es = (D a .G S )/
5. Massa Velocity (G S ) t T C =154,850F, = 0,02 x 2,42
= 0,048 lb/ft.jam .(fig.14)
D S = 0,8/12 = 0,066 ft ..(fig.28)
9. h O = jH . . S = 118.620,167 lb/jam.ft2
Da k
6. R et = (D.G t )/
hO 0,065
= 90 x x0,692 t t C = 101,490F, = 0,656 x 2,42
S 0,066
= 1,587 lb/ft.jam .(fig.14)
= 6,078
D = 0,42/12 = 0,035 ft ..(Tabel.10)
hO / S
10. t w = t C + (Tc tc) 0,035 x 101.716,5
hio / t + ho / S R et = = 406,401
8,760
= 154,85 +
7. L/D = 10/0,035 = 285,714
6,078
(154,85 101,49) jH = 40 (fig.28)
64,252 + 6,078
8. t t C =101,490F
11.159,4610F, = 0,4061 x 2,42
c = 0,42 (fig.4)
= 0,982 lb/ft.jam
k = 0,060 ..(fig.1)
0 ,14
0.14
0,048
s = = = 0,655 k C.
1/ 3
w 0,982 9. h i = jH . . t
Da k
ho
12. h o = s = 6,078 x 0,655 hO 0,06
s = 40 x x 2,231
t 0,035
= 3,981 Btu/jam.ft2.0F
= 152,983
hio. ho 68,685 x3,981
13. U C = = hio hi ID
hio + ho 68,685 + 3,981 10. = x
t t OD
= 3,762
0,42
14. a = 0,1963 = 152,983 x = 64,252
1
A = 20 x 0,1963 x 10 = 40 ft2 11. At. Tw = 159,4610F,
= 68,685 Btu/jam.ft2.0F V2
3.Gt=101.716,5; = 0,001 (fig.27)
2g'
U C U D 3,762 21,69
Rd = = = 0,005
U C .U D 3,762 x 21,69 4n V 2 4 x 4 x0,001
P t = . = = 0,02
s 2g' 0,8
Pressure Drop
1.Res = 235.122,114
f = 0,0018 (fig.29)
s = 0,8 .(fig.6)
D s = 8/12 = 0,666 ft
2. N + 1 = 12 L/B
= 12 x 10/3 = 40
f .G S .D S .( N + 1)
3. P S = =
5,22 x1010 x Ds x S xs
0,0018 x16.945,738 x0,666 x 40
= 0,655 Psi
5,22 x10 10 x0,666 x0,8 x0,655
Allowable P S = 10 Psi
1.Ret = 2.616,071
f = 0,003 (fig.29)
s = 0,8 .(fig.6)
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
1200C (2480F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 1440F
450
C (1130F) Temperatur rendah 250C (770F) 360F
3150F 270F 1080F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,158
T1 t1 248 77
T1 T2 315
R = = =5
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,9
t = 0,9 x 77,922 0F = 70,129 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida panas adalah steam yang keluar dari flash tank 1.
b. Fluida dingin adalah air berada dalam tube.
tc 248 77
= = 0,2
th 248 113
248 104
Kc = = 1,384
104
k C. = 12 x 10/3 = 40
1/ 3
9. h i = jH . . t
Da k f .G S .D S .( N + 1)
3. P S = =
hO 5,22 x1010 x Ds x S xs
0,06
= 40 x x 2,231
t 0,035 0,0018 x16.945,738 x0,666 x 40
= 0,655 Psi
= 152,983 5,22 x10 10 x0,666 x0,8 x0,655
hio hi ID
10. = x Allowable P S = 10 Psi
t t OD
1.Ret = 2.616,071
0,42
= 152,983 x = 64,252 f = 0,003 (fig.29)
1
11. At. Tw = 159,4610F, s = 0,8 .(fig.6)
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
3700C (6980F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 5940F
860C (186,80F) Temperatur rendah 250C (770F) 109,80F
2840F 270F 484,20F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,043
T1 t1 698 77
T1 T2 315
R = = = 10,518
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,88
t = 0,88 x 286,848 0F = 252,426 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida Panas C 18 , C 18 F 1 , C 18 F 2 yang berada pada shell.
b. Fluida dingin adalah air berada pada tube
tc 104 77
= = 0,053
th 698 186,8
Hot fluide k C.
1/ 3
9. h O = jH . . S
4. Da k
ID.C '.B 8 x 0,25 x 3 hO 0,063
as = = = 0,042 ft 2 = 150 x x1,356
144. Pr 144 x 1 S 0,066
5. Massa Velocity (G S ) = 19,24
Gs hO / S
10. t w = t C + (Tc tc)
= hio / t + ho / S
W 711,492 x 2,2046
= = 37346,547 lb / jam. ft 2 = 84,83 +
aS 0,042
19,24
(269,16 84,83)
294,89 + 19,24
6. R es = (D a .G S )/
= 96,1190F
t T C =269,16 F, = 0,107 x 2,42
0
9. h i = jH . . t f .G S .D S .( N + 1)
Da k 3. P S = =
5,22 x1010 x Ds x S xs
hO 0,067
= 40 x x12,226 0,0025 x37346,547 x0,666 x 40
t 0,035 = 0,786 Psi
5,22 x10 10 x0,666 x0,87 x0,786
= 702,121
10.
hio hi ID
= x Allowable P S = 10 Psi
t t OD
0,42
= 702,121 x = 294,89 1.Ret = 261425,833
1
f = 0,003 (fig.29)
f .G 2 t .L.n
2. P t = =
5,22 x1010 x D x S xt
0,003 x 261425,833 2 x 20 x 4
= 0,223 Psi
5,22 x10 10 x0,666 x0,8 x1,155
Allowable P S = 10 Psi
V2
3.G t =261425,833; = 0,002 (fig.27)
2g'
4n V 2 4 x 4 x0,002
P t = . = = 0,039
s 2g' 0,82
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
1200C (2480F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 1440F
450C (1130F) Temperatur rendah 250C (770F) 360F
3150F 270F 1080F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,158
T1 t1 248 77
T1 T2 315
R = = =5
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,9
t = 0,9 x 77,922 0F = 70,129 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida Panas uap air yanh keluar dari tanki flash tank 2
b. Fluida dingin adalah air berada pada tube
tc 248 77
= = 0,2
th 248 113
Hot fluide hO / S
10. t w = t C + (Tc tc)
4. hio / t + ho / S
s = = = 0,655
= 0,048 lb/ft.jam .(fig.14) w 0,982
D S = 0,8/12 = 0,066 ft ..(fig.28) ho
12. h o = s = 6,078 x 0,655
0,066 x 14.530,95 s
R es = = 1.220,156
0,786 = 3,981 Btu/jam.ft2.0F
7. JH = 90 .(fig.28) hio. ho 68,685 x3,981
13. U C = =
8. t T C 0
= 154,85 F hio + ho 68,685 + 3,981
c = 0,45 (fig.4) = 3,762
k = 0,065 ..(fig.1) 14. a = 0,1963
c. A = 20 x 0,1963 x 10 = 40 ft2
1/ 3 1/ 3
0,45 x0,048
= = 0,692
k 0,065 Q 60.842,527
UD = = = 22
A.t 40 x70,12
k C.
1/ 3
9. h O = jH . . S
Da k Cold Fluide
4. a t = 0,182 .(Tabel 10, Kern)
hO 0,065
= 90 x x0,692
S 0,066 at =
Nt.at 20 x0,182
= = 0,006 ft 2
144.n 144 x 4
= 6,078
9. h i = jH . . t
Da k 0,0018 x16.945,738 x0,666 x 40
= 0,655 Psi
5,22 x10 10 x0,666 x0,8 x0,655
hO 0,06
= 40 x x 2,231 Allowable P S = 10 Psi
t 0,035
1.Ret = 2.616,071
= 152,983
f = 0,003 (fig.29)
hio hi ID
10. = x s = 0,8 .(fig.6)
t t OD
f .G 2 t .L.n
0,42 2. P t = =
= 152,983 x = 64,252 5,22 x1010 x D x S xt
1
11. At. Tw = 159,4610F, 0,0009 x118.620,167 x10 x 4
= 0,017 Psi
5,22 x1010 x0,666 x0,8 x1,069
w = 0,4061 x 2,42 = 0,982lb/ft.jam
0 ,14 Allowable P S = 10 Psi
0.14
1,587
t = = = 1,069 V2
w 0,982 3.Gt=101.716,5; = 0,001 (fig.27)
2g'
hio
12. hio = t = 64,252 x 1,069 4n V 2 4 x 4 x0,001
t P t = . = = 0,02
s 2g' 0,8
= 68,685 Btu/jam.ft2.0F
4. P T = 0,037 + 0,02 = 0,037 Psi
m3 ft 3 1 jam
= 1,806 x 35,31 3 x
jam m 3600 det
ft 3
= 0,017
detik
Diameter optimum, D OPT = 3,9 (Q)0,45()0,13
= 3,9 (0,017)0,45(62,929)0,13
= 1,06 in
Dipilih pipa dengan diameter 1 in, schedule 40 dengan data-data sebagai
berikut:
- Diameter luar, OD = 1,660 in
- Diametr dalam, ID = 1,380 in = 0,115 ft
- Luas permukaan, A = 0,01040 ft2
Q
Kecepatan laju alir, V =
A
0,017 ft 3 / s
=
0,01040 ft 2
= 1,634 ft/s
.D.V
Bilangan Reynold, N RE =
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
3700C (6980F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 5940F
860C (186,80F) Temperatur rendah 250C (770F) 109,80F
2840F 270F 484,20F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,043
T1 t1 698 77
T1 T2 315
R = = = 10,518
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,88
t = 0,88 x 286,848 0F = 252,426 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida Panas C 18 F 1 , C 18 F 2 , C 18 F 3 yang berada pada shell.
b. Fluida dingin adalah air berada pada tube
tc 104 77
= = 0,053
th 698 186,8
Hot fluide k C.
1/ 3
9. h O = jH . . S
4. Da k
ID.C '.B 8 x 0,25 x 3 hO 0,063
as = = = 0,042 ft 2 = 30 x x1,356
144. Pr 144 x 1 S 0,066
5. Massa Velocity (G S ) = 38,83
Gs hO / S
10. t w = t C + (Tc tc)
= hio / t + ho / S
W 217,469 x 2,2046
= = 11415,015 lb / jam. ft 2 = 84,83 +
aS 0,042
38,83
(269,16 84,83)
294,89 + 38,83
6. R es = (D a .G S )/
= 106,2770F
t T C =269,16 F, = 0,107 x 2,42
0
9. h i = jH . . t f .G S .D S .( N + 1)
Da k 3. P S = =
5,22 x1010 x Ds x S xs
hO 0,067
= 35 x x12,226 0,0025 x11415,051x0,666 x 40
t 0,035 10
= 2,1.10 9 Psi
5,22 x10 x0,666 x0,87 x0,786
= 819,142
10.
hio hi ID
= x Allowable P S = 10 Psi
t t OD
0,42
= 819,142 x = 344,039 1.Ret = 132.799,592
1
f = 0,001 (fig.29)
f .G 2 t .L.n
2. P t = =
5,22 x1010 x D x S xt
0,001x132799,592 2 x 20 x 4
= 3,3.10 8 Psi
5,22 x1010 x0,666 x0,8 x1,155
Allowable P S = 10 Psi
V2
3.G t =132.799,592; = 0,0025 (fig.27)
2g'
4n V 2 4 x 4 x0,0025
P t = . = = 0,05
s 2g' 0,8
Menghitung LMTD
Fluida panas Temperatur Fluida dingin Beda
1200C (2480F) Temperatur tinggi 400C (1040F) 1440F
450C (1130F) Temperatur rendah 250C (770F) 360F
3150F 270F 1080F t2 - t1
T1 T2 t2 t1
t 2 t1 27
2. S = = = 0,158
T1 t1 248 77
T1 T2 315
R = = =5
t1 t 2 27
t = LMTD x F T
FT = 0,9
t = 0,9 x 77,922 0F = 70,129 0F
3. T C dan t C
Penempatan fluida:
a. Fluida panas adalah asam Oleat.
b. Fluida dingin adalah air berada dalam tube.
tc 248 77
= = 0,2
th 248 113
Hot fluide hO / S
10. t w = t C + (Tc tc)
4. hio / t + ho / S
s = = = 0,655
= 0,048 lb/ft.jam .(fig.14) w 0,982
D S = 0,8/12 = 0,066 ft ..(fig.28) ho
12. h o = s = 3,407 x 0,655
0,066 x 11415,051 s
R es = = 958,515
0,786 = 2,231 Btu/jam.ft2.0F
7. JH = 5 .(fig.28) hio. ho 68,685 x 2,231
13. U C = =
8. t T C = 154,85 F0
hio + ho 68,685 + 2,231
c = 0,45 (fig.4) = 3,762
k = 0,065 ..(fig.1) 14. a = 0,1963
c. A = 20 x 0,1963 x 10 = 40 ft2
1/ 3 1/ 3
0,45 x0,048
= = 0,692
k 0,065 Q 10.665,916
UD = = = 3,608
A.t 40 x70,12
k C.
1/ 3
9. h O = jH . . S
Da k
hO Cold Fluide
0,065
=5x x0,692
S 0,066 4. a t = 0,182 .(Tabel 10, Kern)
= 3,407
9. h i = jH . . t 3. P S = =
Da k 5,22 x1010 x Ds x S xs
hO 0,06 0,001x11415,051x0,666 x 40
= 40 x x 2,231 = 2,5.10 9 Psi
t 0,035 10
5,22 x10 x0,666 x0,8 x0,655
= 152,983
Allowable P S = 10 Psi
hio hi ID
10. = x
t t OD
1.Ret = 406,401
0,42
= 152,983 x = 64,252
1 f = 0,003 (fig.29)
11. At. Tw = 159,4610F, s = 0,8 .(fig.6)
w = 0,4061 x 2,42 = 0,982lb/ft.jam
0 ,14 f .G 2 t .L.n
0.14
1,587 2. P t = =
t = = = 1,069 5,22 x1010 x D x S xt
w 0,982
0,0003x118.620,167 2 x10 x 4
12. hio =
hio
t = 64,252 x 1,069 = 0,001 Psi
t 5,22 x10 10 x0,666 x0,8 x1,069
Faktor gesekan,
fv 2 L (0,045)(2,402) 2 (197,087)
F = = = 1,897 lbf/lbm
2gcD 2(32,174)(0,419)
Tinggi pemompaan, z = 30 ft
g
Static head, z. = 30 ft.lbf/lbm
gc
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + +F
gc 2gc
= 30 + 0 + 0 + 1,897 = 31,897 ft.lbf/lbm
(82,845)(1)(1,389) 2
= = 433.156,092
3,69.10 4
Dari gambar 3.4-4,Geankoplis,1983, untuk N Re = 433.156,092 diperoleh Npo = 0,6
NpoN 3 Di 5
Sehingga: P = .(Geankoplis, 1983)
gc
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + +F
gc 2gc
= 10 + 0 + 0 + 0,696 = 10,696 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (10,696)(0,334)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,415 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,415
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,518 Hp
0,8
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + + F
gc 2gc
= 10 + 0 + 0 + 0,696 = 10,696 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (10,696)(0,334)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,415 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,415
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,518 Hp
0,8
4
Tebal dinding tangki
Direncanakan menggunakan bahan konstruksi carbon steel SA-53, Grade B.
Dari Brrownell & Young, Item 4, Appendix D, diperoleh data:
- Allowble working stress (S) = 18.750 psi
- Effesiensi sambungan (E) = 0,8
- Faktor korosi = 1/8 in ..(Timmerhaus, 1980)
- Tekanan hidrostatik, po = 1 atm = 14,7 psi
- Faktor keamanan tekanan = 20%
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
(85,5874)(1)(0,863) 2
= = 182.424,710
3,4942.10 4
Dari gambar 3.4-4 Geankoplis,1983, untuk N Re = 182.424,710 diperoleh Npo = 0,41
NpoN 3 Di 5
Sehingga: P = .(Geankoplis, 1983)
gc
Tinggi pemompaan, z = 15 ft
g
Static head, z. = 15 ft.lbf/lbm
gc
g v 2 P
Ws = z. + + + F
gc 2gc
= 15 + 0 + 0 + 0,742 = 15,742 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (15,742)(0,334)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,594 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,594
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,742 Hp
0,8
14. Anion Exchanger (F-460)
Fungsi : untuk mengurangi kesadahan air.
Bentuk : Silinder tegak dengan alas dan tutup elipsoidal
Bahan konstruksi : carbon steel SA-53, Grade B
Data:
Kondisi penyimpanan:
-Temperatur : 300C
- Tekanan : 1 atm
H 2 SO 4 yang digunakan memiliki konsentrasi 50% (% berat)
Densitas air () = 995,68 kg/m3 = 62,16 lbm/ft3..(Perry, 1997)
Laju alir massa (F) = 5900,422 kg/jam = 3,611 lbm/det
Faktor keamanan = 20%
Perhitungan:
Ukuraran anion exchanger
Dari tabel 12.4, The Nalco Water Handbook, diperoleh:
- Diameter permukaan katiaon: 25 ft = 0,6096 m
- Luas penampang penukar kation = 3,14 ft2
- Tinggi resi dalam cation excahanger = 5 ft
- Tinggi silinder = 1,2 x 5 ft = 6 ft = 1,8287 in
Direncanakan perbandingan diameter dengan tinggi silinder tangki, D : H = 2 : 1
(94,577)(1)(0,364) 2
= =
4,302.10 4
Dari gambar 3.4-4 Geankoplis, 1983, untuk N re = 22.091,929 diperoleh Npo = 0,6
NpoN 3 Di 5
Sehingga: P = .(Geankoplis, 1983)
gc
Tinggi pemompaan, z = 15 ft
g
Static head, z. = 15 ft.lbf/lbm
gc
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + +F
gc 2gc
= 15 + 0 + 0 + 25,529 = 40,529 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (25,909)(0,058)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,265 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,265
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,332 Hp
0,8
Tinggi pemompaan, z = 15 ft
g
Static head, z. = 15 ft.lbf/lbm
gc
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + +F
gc 2gc
= 15 + 0 + 0 + 0,460 = 15,460 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (15,460)(0,041)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,009 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,009
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,01 Hp
0,8
fv 2 L (0,032)(10,785) 2 (34,714)
F= = = 0,460 ft .lbf/lbm
2gcD 2(32,174)(0,068)
Tinggi pemompaan, z = 15 ft
g
Static head, z. = 15 ft.lbf/lbm
gc
v 2
Velocity head, =0
2gc
P
Pressure head, =0
g v 2 P
Ws = z. + + +F
gc 2gc
= 15 + 0 + 0 + 0,460 = 15,460 ft.lbf/lbm
Ws.Q. (15,460)(0,04)(62,16)
Tenaga pompa, P = = = 0,009 Hp
550 550
Untuk efesiensi pompa 80%, maka:
0,009
Tenaga pompa yang dibutuhkan = = 0,01 Hp
0,8
Uap jenuh yang digunakan bersuhu 4000C pada tekanan 101,33 Kpa (14,7 Psi).
Dari steam table, Smith, 1987, diperoleh kalor laten steam 794,4 Btu/lbm.
Perhitungan:
Maka : Vs =
(
Di 2 3 4 Di )
= 0,58875 Di3
4
43,3873 = 0,58875 Di3
Di = 4,1925 m = 13,7547 ft = 165,0591 in
Hs = 3/4 Di = 3/4 (4,1925)
= 3,1443 m = 10,3158 ft
Tinggi cairan dalam tangki
volume cairan x tinggi silinder
Tinggi cairan dalam tangki =
volume silinder
(0,0097 m3 )(0,3214m)
=
0,0116m3
= 0,2687 m
P hidrostatis =xgxh
= 1.272 kg/m3 x 9,8 m/dt2 x 0,2687 m
= 3,349 kPa
Daya Pengaduk
Tipe pengaduk : Flat six blade turbin impeller.
Jumlah baffle : 4 buah
Da/Dt = 1/3 ; Da = 1/3 x 0,2143 m = 0,0714 m = 0,2342 ft
E/Da = 1 ; E = 0,0714 m
L/Da = ; L = x 0,0714 m = 0,0178 m
W/Da = 1/5 ; W = 1/5 x 0,0714 m = 0,0142 m
J/Dt = 1/12 ; J = 1/12 x 0,2143 m = 0,0178 m
Dimana :
Dt = diameter tangki
Da = diameter impeller
E = tinggi turbin dari dasar tangki
L = panjang blade pada turbin
W = lebar blade pada turbin
J = lebar baffle
Kecepatan pengadukan, N = 1 rps
Viscositas Ca(ClO) 2 70% = 6,7197.10-4 lbm/ft.detik (Othmer, 1967)
Bilangan reynold :
Tinggi tower,Z =
nd . L
=
(1,653)(685,928) = 11,338 ft = 3,455 m
Kxa 100
Z 11,338
HDU = = = 6,859 ft = 2,090 m
nd 1,653
24. Pompa Menara Air Pendingin (L-531)
Fungsi : memompa air dari menara pendingin air ke unit proses
Jenis : Pompa sentrifugal
Jumlah : 1
Bahan konstruksi : Commercial steel
Data :
Laju alir massa (F) = 26.525,872 kg/jam = 16,2442 lbm/s
Densitas air () = 955,68 kg/m3 = 62,16 lbm/ft3
Viscositas () = 0,8007 cP = 0,0005 lbm/ft.s
Perhitungan :
lbm
16,2442 3
Laju alir volume (Q) = s = 0,261 ft
lb s
62,16 m3
ft
Diameter pipa ekonomis untuk aliran turbulen :
D opt = 3,9 ( Q ) 0,45 ( )0,13 (Timmerhaus, 2004)
= 3,9 (0,261) 0,45 (62,16)0,13
= 3,645 in
Dari appendix A.5 Geankoplis, 1997, dipilih pipa commersial steel :
Ukuran nominal = 4 in
2,9524 2
= 0,55 (1 - 0) = 0,0745 ft.lb f / lbm
2(1)(32,174)
v2 2,9524 2
- 2 elbow 900 (h f ) = n.Kf . = 2(0,75). = 0,2031 ft.lb f / lbm
2.g c 2(32,174)
v2 2,9524 2
- 1 check valve (h f ) = n.Kf . = 1(2). = 0,2709 ft.lb f / lbm
2.g c 2(32,174)
L.v 30(2,9524 2 )
- Pipa lurus 30 ft (F f ) = 4f = 4(0,0047)
D.2.g c (0,3355)2(32,174)
= 0,3795 ft.lb f /lb m
2
A v2
- 1 sharp edge exit (h ex ) = 1 2
A1 2 .g c
2,9524 2
= (1 0) 2 = 0,1354 ft.lb f / lbm
2(1)(32,174)
Dimana : v1 = v2
P 1 = 101,325 kPa = 2.116,22807 lbf/ft2
P 2 = 101,325 kPa = 2.116,22807 lbf/ft2
P = 0 lbf/ft2
z = 30 ft
32,174 ft / s 2
0+ .(30 ft ) + 0 + 1,0634 ft.lb f / lbm + Ws = 0
32,174 ft.lbm / lb f .s 2
Ws = 31,0634 ft.lb f / lbm
= 1,1468 hp
Maka dipilih pompa dengan daya motor = 1,1468 hp
LE-1
I X 2
m
Cx = Cy x
I X
y 1
Dimana: C x = Harga alat pada tahun pembelian (2008)
Cy = Harga alat pada kapasitas yang tersedia
Ix = Indeks harga pada tahun 2008
Iy = Indeks harga pada tahun yang tersedia
Untuk mencari indeks harga pada tahun 2006 digunakan metode Regresi
Koefisien Korelasi, yaitu :
(n. X .Y ) ( X . Y )
r=
i i i i
{(n. X ( X ) }x {n. Y ( Y ) )}
i
2
i
2
i
2
i
2
a=
( X x Y ) ( X
i
2
i i x Yi )
( n. X i ) ( X i )2
2
(n x X i .Yi ) ( X i x Yi )
b=
( n . X i ) ( X i ) 2
2
y=
Y i
=
10496,6
=1049,66
n 10
(Y a ) 1094,66 971,38
x= = = 5,5
b 14,23
Dengan demikian harga indeks pada tahun 2006 ( n = 14 tahun yang ke-14
maka X = 13 ) adalah :
Y = 971,38 + ( 14,23 x 13 )
= 1156,37
Untuk alat yang tidak tersedia, faktor eksponennya (m) dianggap 0,6
( Timmerhaus, 2004 ).
Contoh perhitungan estimasi harga peralatan :
Nama alat : Kolom Hidrolisa (Splitting)
Jumlah : 1 buah
Volume tangki (X 2 ) : 12,240 m3
1 US $ : Rp 9950,-
Untuk separator, volume tangki yang disediakan
X1 = 10 m2
Cy = 12.000 US $
Ix = 1156,7
Iy = 1102,5
C x = Rp141.421.459 ;
Dengan cara yang sama perkiraan harga alat proses yang lainnya dapat
dilihat pada tabel LE-3 dan tabel LE-4 untuk perkiraan harga peralatan utilitas
pada Pra Rancangan Pabrik Asam OLeat.
Untuk harga alat sampai di lokasi maka harga alat proses dan utilitas harus
ditambahkan biaya-biaya sebagai berikut:
Biaya transportasi = 5%
Biaya asuransi = 1%
Bea masuk = 15%
Ongkos bongkar muat = 0,5%
PPN = 10%
PPh = 10%
Biaya Gudang pelabuhan = 0,5%
Biaya transportasi lokal = 0,5%
Biaya tak terduga = 0,5% +
Total = 43%(Timmerhaus, 1991)
B. Kas
1. Biaya untuk Gaji
Tabel LE-6 Sistem gaji karyawan
No Jabatan Jumlah Gaji/bln Jumlah
1. Dewan Komisaris 3 25.000.000 75.000.000
2. Direktur utama 1 30.000.000 30.000.000
3. Sekretaris 1 2.000.000 2.000.000
4. Manjer 2 15.000.000 30.000.000
5. Kepala Bagian 4 10.000.000 40.000.000
6. Kepala Seksi Administrasi 14 8.000.000 112.000.000
7. Karyawan Produksi 64 1.500.000 96.000.000
8. Karyawan Teknik 25 1.500.000 37.500.000
9. Karyawan Keu dan Personalia 10 2.000.000 20.000.000
10 Karyawan Administrasi 10 2.000.000 20.000.000
11 Dokter 1 4.000.000 4.000.000
12 Petugas Keamanan 10 700.000 7.000.000
13 Supir 10 700.000 7.000.000
14 Petugas Kebersihan 10 700.000 7.000.000
TOTAL 150 423.500.000
d. Pajak bumi dan bangunan (PBB) Perhitungan pajak bumi dan bangunan
menurut UU No.2 tahun 2000 JO.UU No.21 tahun 1997, maka:
Tanah
Luas tanah = 20.830 m2
Luas tanah tidak kena pajak = Tempat ibadah + jalan
= 160 m2 + 200 m2 + 600 m2 = 960 m2
Luas tanah kena pajak = Luas tanah total Luas tanah tidak kena pajak
= 20.830 m2 960 m2 = 19.870 m2
Pajak tanah = 70% dari harga tanah
= 0,7 x Rp 300.000/m2 = Rp 210.000/m2
Total NJOP tanah = Rp 210.000/m2 x 19.870 m2 = Rp 4.172.700.000,-
Bangunan
Luas bangungan = 20.830 1000 = 19.830 m2
Pajak bangunan = Rp 300.000/m2
NJOP bangunan = Rp 19.830 m2 x Rp 300.000/m2 = Rp 5.949.000.000,-
NJOP Bangunan tidak kena pajak adalah tempat ibadah + taman = 160 m2
NJOP tidak kena pajak = 160 m2 x Rp 300.000/m2 = Rp 48.000.000,-
Total NJOP bangunan = Rp 5.949.000.000 Rp 48.000.000
= Rp 5.901.000.000,-
NJOP untuk perhitungan PBB = NJOP tanah + NJOP Bangunan
= Rp 4.172.700.000 + Rp 5.901.000.000
= Rp 10.073.700.000,-
Nilai jual kena pajak (NJKP) = 20% NJOP untuk perhitungan PBB
= 0,2 x Rp 10.073.700.000 = Rp 2.014.740.000,-
C.Biaya Start Up
Diperkirakan 3% dari MIT (Timmerhaus,1991)
= 0,03 x Rp 69.919.669.781,- = Rp 2.097.590.093,-
D. Piutang Dagang
PD = (JP/12) x HPT ,Dimana:
PD = Piutang Dagang
JP = Jagka waktu kredit yang diberikan (tahun)
HPT = Hasil penjualan 1 tahun
Hasil Penjualan Tahunan
Asam Oleat = 208,333 kg/jam
Harga = Rp 55.000/kg ..(PT. Varkabayak, Medan 2008)
Total penjualan = 208,333 kg/jam x Rp 55.000 /kg x 24 jam/hari x 90 hari
= 24.749.960.400,-
Asam Linoleat = 49,137 kg/jam
Harga = 21.000/kg ..(PT. Varkabayak, Medan 2008)
Total penjualan = 49,137 kg/jam x Rp 21.000 /kg x 24 jam/hari x 90 hari
= 2.228.854.320,-
Asam Palmitat = 1415,562 kg/jam
Harga = 25.000/kg ..(PT. Varkabayak, Medan 2008)
Total penjualan = 1415,562 kg/jam x Rp 25.000 /kg x 24 jam/hari x 90 hari
= 76.440.348.000,-
Gliserol = 217,469 kg/jam
Harga = 30.000/kg..(PT. Varkabayak, Medan 2008)
Perawatan kenderaan
Diperkirakan 5% dari harga kenderaan
= 0,05 x Rp 3.040.000.000
= Rp 152.000.000,-
Perawatan Pipa
Diperkirakan 5% dari harga perpipaan
= 0,05 x Rp 513.793.944,-
= Rp 25.689.697,-
Perawatan Insulasi
Diperkirakan 5% dari harga insulasi
= 0,05 x Rp 256.896.972,-
= Rp 12.844.849,-
E. Biaya Tambahan
Diperkirakan 20% dari modal investasi tetap
= 0,2 x Rp 69.919.669.781,-
= Rp 13.983.933.956,-
F. Biaya distribusi
Diperkirakan 15% dari biaya tambahan
= 0,15 x Rp 13.983.933.956,-
= Rp 2.097.590.093,-
G. Biaya Asuransi
Asuransi Pabrik
Diperkirakan 1% dari MIT
= 0,01 x Rp 69.919.669.781,-
= Rp 699.196.698,-
Asuransi Karyawan
Diperkirakan 1% dari gaji total
= 0,01 x Rp 6.325.500.000
= Rp 63.255.000,-
Total Biaya Asuransi = Rp 762.451.698,-
Rp 61.808.603.211
= x 100%
Rp117.511.153.920
= 52,60 %
RUPS
SEKRETARIS
Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie Kasie
Kepeg Keamanan Akuntan Pemasar Mesin Listrik Instrumen Pemelihar Proses laboratori
Humas Keseha Administra Utilitas
awaian si an tasi aan um
tan si pabrik
KARYAWAN
Universitas Sumatera Utara
Gambar 9.1 Struktur Organisasi Pabrik Asam Oleat
Universitas Sumatera Utara
4 18
2 11
10 U
12
14 13 B T
3
1
9 S
22 16
7
21
5
15 8 19 20
17 23 6
JALAN RAYA
Keterangan :
1. Areal Proses 13. Peralatan Pengaman PROGRAM STUDI TEKNOLOGI KIMIA INDUSTRI
FAKULTAS TEKNIK
2. Rencana Perluasan 14. Ruang Boiler UNIVERSITAS SUMATERA UTARA
3. Perumahan Karyawan 15. Laboratorium MEDAN
2008
4. Unit Pengolahan Air 16. Ruang Kontrol
TATA LETAK PABRIK ASAM OLEAT DARI CPO DENGAN KAPASITAS 1500 TON/TAHUN
5. Taman 17. Perpustakaan
PRA RANCANGAN PABRIK ASAM OLEAT DARI CPO
6. Parkir 18. Tempat Ibadah
7. Ruag Listrik 19. Musholla Skala : 1 : 1.000.000 Tanggal Tanda Tangan
Biaya Variabel
60 Biaya Tetap
50 Biaya Produksi
40
30
20
10
-
- 20 40 60 80 100 120
Kapasitas Produksi (% )
2.404.174.795
IRR = 49% + x (50% 49%)
2.404.174.795 (141.683.205)
= 49,94%
80 BEP = 40,23 %
60
40
20
-
- 20 40 60 80 100 120
Kapasitas Produksi (%)