PROPOSAL KARYA TULIS ILMIYAH

ASUHAN KEPERAWATAN PADA ANAK YANG MENGALAMI

DENGUE HEMORHAGIC
FEVER (DHF) DENGAN HIPERTERMI
( DI RUANG CEMPAKA RSUD dr. MOHAMMAD ZYN KABUPATEN SAMPANG )

DI SUSUN OLEH :
VITRIA NINGSIH
NIM : 15033

OLEH :
BUDI RAMADHAN
NIM : 16011

AKADEMIK KEPERAWATAN
NAZHATUT THULLAB
SAMPANG
2018

i
 PROPOSAL KARYA TULIS ILMIAH

ASUHAN KEPERAWATAN PADA ANAK YANG MENGALAMI

DENGUE HEMORHAGIC
FEVER (DHF) DENGAN HIPERTERMI
( DI RUANG CEMPAKA RSUD dr. MOHAMMAD ZYN KABUPATEN SAMPANG )

Diajukan Sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh

Gelar Ahli Madya Keperawatan Pada
Akademi Keperawatan Nazhatut Thullab Sampang

OLEH :
BUDI RAMADHAN
NIM : 16011

AKADEMI KEPERAWATAN
NAZHATUT THULLAB
SAMPANG
2018

ii
 LEMBAR PERNYATAAN

Yang bertanda tangan di bawah ini :

Nama : BUDI RAMADHAN
NIM : 16011
Tempat Tanggal Lahir : Sampang, 24 September 1998
Institusi : Akademi Keperawatan Nazhatut Thullab Sampang
Menyatakan bahwa Proposal Karya Tulis Ilmiah yang berjudul “Asuhan
keperawatan pada anak yang mengalami Dengue
Hemorhagic Fever (DHF) Dengan Hiperterrmi di
Ruang Cempaka RSUD dr. MOHAMMAD ZYN
Kabupaten Sampang.
”adalah bukan karya tulis ilmiah orang lain baik sebagian maupun keseluruhan,
kecuali dalam bentuk kutipan yang telah disebutkan sumbernya.
Demikianlah pernyataan ini kami buat dengan sebenar-benarnya dan
apabila pernyataan ini tidak benar, kami bersedia mendapatkan sanksi akademik.

Sampang, 22 Oktobert 2018

Yang menyatakan

BUDI RAMADHAN
NIM : 16011

Mengetahui
Pembimbing I Pembimbing II

Mei Lestari Ika W, S. Kep.,Ns. M.Kes Elok Alfiah M, S. Kep.,Ns. M.Kes

LEMBAR PERSETUJUAN

iii
Proposal : BASORI ALWI
Judul : Asuhan keperawatan pada anak yang mengalami
Dengue Hemorhagic Fever (DHF) Dengan
Hiperterrmi di Ruang Cempaka RSUD dr.
MOHAMMAD ZYN Kabupaten Sampang.

Telah disetujui untuk diujikan dihadapan Dewan Penguji Proposal Pada Tanggal,
22 Oktober 2018

Oleh :
Pembimbing I Pembimbing II

Mei Lestari Ika W, S. Kep.,Ns. M.Kes Elok Alfiah M, S. Kep.,Ns. M.Kes

Mengetahui
Direktur
Akademi Keperawatan
Nazhatut Thullab Sampang

Dr. Hurun

LEMBAR PENGESAHAN

iv
 Telah Diuji dan Disetujui oleh Tim Penguji pada Ujian Sidang Proposal Karya
Tulis Ilmiah di Akademi Keperawatan Nazhatut Thullab Sampang

Tanggal,.....................................

TIM PENGUJI

Tandatangan

Ketua : ……………………

Anggota : ……………………

……………………

Mengetahui,
Direktur
Akademi Keperawatan
Nazhatut Thullab Sampang

Dr. Hurun

KATA PENGANTAR

Segala puji syukur kehadirat Allah SWT, karena berkat Rahmat dan
Hidayah-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan Proposal Karya Tulis Ilmiah

v
yang berjudul “ Asuhan Keperawatan pada Anak yang Mengalami Dengue
Hemorhagic Fever (DHF) Hiperterrmi di Ruang Cempaka dr. MOHAMMAD
ZYN Kabupaten Sampang.
Dalam penyusunan Proposal karya tulis ilmiah ini penulis banyak
menemukan hambatan, namun berkat Rahmat Allah SWT, bantuan dan dorongan
serta bimbingan berbagai pihak maka Proposal Karya Tulis Ilmiah ini dapat
diselesaikan, oleh karena itu penulis dalam kesempatan ini ingin menyampaikan
ucapan terimakasih yang sebesar-besarnya kepada :
1. Ibu dr Hurun , selaku Direktur Akademi Keperawatan Nazhatut Thullab
Sampang yang telah memberikan kesempatan kepada saya untuk dapat
mengikuti dan menyelesaikan pendidikan program D III keperawatan.
2. Ibu Mei Lestari Ika W, S. Kep.,Ns. M.Kes selaku pembimbing I dalam
penyusunan Proposal Karya Tulis Ilmiah ini yang telah banyak memberi
saran, pengarahan, dan motivasi dalam penyusunan Proposal Karya Tulis
Ilmiah ini kepada saya dengan penuh kesabaran.
3. Ibu Elok Alfiah M,S.Kep.,Ns.M.Kes selaku pembimbing II dalam
penyusunan Proposal Karya Tulis Ilmiah ini yang telah banyak memberi
saran, pengarahan, dan motivasi dalam penyusunan Proposal Karya Tulis
Ilmiah ini kepada saya dengan penuh kesabaran.
4. Kedua orang tua saya Bapak, Ibu, serta saudaraku tercinta yang telah
memberikan semangat dan motivasi dalam menyelesaikan Proposal Karya
Tulis Ilmiah ini.
5. Rekan-rekan Mahasiswa Akademi Keperawatan Nazhatut Thullab Sampang
dan seluruh pihak yang telah membantu Proposal Karya Tulis Ilmiah ini yang
tidak dapat disebutkan satu persatu.

Penulis menyadari bahwa di dunia ini tidak ada yang sempurna sebab
kesempurnaan hanya milik Allah SWT. Sehingga proposal karya tulis ilmiah ini
masih banyak kekurangan–keterbatasan penulis, untuk itu masukan-masukan yang
berupa kritik dan saran yang bersifat membangun sangat diharapkan untuk
kesempurnaan dalam penulisan karya tulis ilmiah ini.

vi
 Sampang, 22 Oktober 2018

Penulis

vii
 DAFTAR ISI

Halaman
Sampul Depan..............................................................................................
.....................................................................................................................i
Sampul Dalam..............................................................................................
...................................................................................................................ii
Lembar Pernyataan......................................................................................
..................................................................................................................iii
Lembar Persetujuan......................................................................................
...................................................................................................................iv
Lembar Pengesahan.....................................................................................
....................................................................................................................v
Kata Pengantar.............................................................................................
...................................................................................................................vi
Daftar Isi......................................................................................................
................................................................................................................viii
Daftar Gambar..............................................................................................
....................................................................................................................x
Daftar Singkatan..........................................................................................
...................................................................................................................xi
Daftar Lambang...........................................................................................
.................................................................................................................xii
Daftar Lampiran...........................................................................................
................................................................................................................xiii
Abstrak.........................................................................................................
..................................................................................................................xv

BAB 1 PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang...................................................................................
................................................................................................................... 1
1.2 Batasan Masalah................................................................................
................................................................................................................... 4
1.3 Rumusan Masalah..............................................................................
................................................................................................................... 4
1.4 Tujuan Penelitian................................................................................
................................................................................................................... 4
1.4.1 Tujuan Umum....................................................................................
................................................................................................................... 4
1.4.2 Tujuan Khusus ..................................................................................
................................................................................................................... 4
1.5 Manfaat..............................................................................................
................................................................................................................... 5
1.5.1 Manfaat teoristis.................................................................................
................................................................................................................... 5
1.5.2 Manfaat praktis..................................................................................
................................................................................................................... 6

viii
BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA
2.1. Konsep Dasar DHF ...........................................................................
................................................................................................................... 7
2.1.1. Definisi ..............................................................................................
................................................................................................................... 7
2.1.2. Penyebab............................................................................................
................................................................................................................... 8
2.1.3. Manisfestasi Klinis.............................................................................
................................................................................................................... 8
2.1.4. Patofisiologi.......................................................................................
..................................................................................................................10
2.1.5 WOC (web of countion).....................................................................
..................................................................................................................12
2.1.6. Penatalaksanaan.................................................................................
..................................................................................................................14
2.1.7. Komplikasi.........................................................................................
..................................................................................................................25
2.2. Konsep Teori Asuhan Keperawatan...................................................
..................................................................................................................26
2.2.1. Pengkajian..........................................................................................
..................................................................................................................26
2.2.2 Diagnosa Keperawatan......................................................................
..................................................................................................................32
2.2.3. Intervensi Keperawatan .....................................................................
..................................................................................................................32
2.2.4. Implementasi Keperawatan................................................................
..................................................................................................................41
2.2.5. Evaluasi..............................................................................................
..................................................................................................................42
2.3 Konsep Dasar Hipertermi ..................................................................
..................................................................................................................42
2.3.1 Definisi Hipertermi............................................................................
..................................................................................................................42
2.3.2. Penyebab............................................................................................
..................................................................................................................43
2.3.3. Batasan Karakteristik.........................................................................
..................................................................................................................44
2.3.4. Faktor – Faktor Yang Brhubungan ....................................................
..................................................................................................................45
2.3.5 Proses Pengaturan Suhu Tubuh..........................................................
..................................................................................................................47
2.3.6. Proses Terjadinya Demam .................................................................
..................................................................................................................49
2.4. Konsep Tindakan Keperawatan.........................................................
..................................................................................................................50
2.4.1. Konsep Tipid Sponge.........................................................................
..................................................................................................................50

ix
2.5. Konsep Anak......................................................................................
..................................................................................................................53
2.5.1. Pengertian Anak ................................................................................
..................................................................................................................53
2.5.2 Kebutuhan Dasar Anak......................................................................
..................................................................................................................53
2.5.3. Tingkat Perkembangan Anak ............................................................
..................................................................................................................54
2.6. Konsep Tumbuh Kembang ................................................................
..................................................................................................................56
2.6.1 Pengertian Tumbuh Kembang............................................................
..................................................................................................................56
2.6.2. Tahap Pertumbuhan Dan Perkembangan Anak..................................
..................................................................................................................57
2.6.3. Faktor Yang Mempengaruhi Tumbuh Kembang Anak......................
..................................................................................................................59
2.6.4. Aspek Pertumbuhan Dan Perkembangan Anak.................................
..................................................................................................................64
2.6.5 Tugas Perkembangan Anak................................................................
..................................................................................................................65
2.6.6. Dampak Hospitalisasi Bagi Anak Usia Prasekolah............................
..................................................................................................................66
2.6.7. Hubungan Hospitalisasi Pada Anak Prasekolah.................................
..................................................................................................................68
2.6.8. WOC Dampak Hospitalisasi..............................................................
..................................................................................................................69

BAB 3 METODE PENELITIAN

3.1. Desain Penelitian ................................................................................
..................................................................................................................71
3.2. Batasan Istilah ....................................................................................
..................................................................................................................72
3.3. Partisipan ............................................................................................
..................................................................................................................72
3.4. Lokasi Dan Waktu Penelitian ..............................................................
..................................................................................................................73
3.5. Subyek Penelitian ................................................................................
..................................................................................................................73
3.6. Instrumen ..........................................................................................
..................................................................................................................73
3.7. Pengumpulan Data ..............................................................................
..................................................................................................................74
3.8. Uji Keabsahan Data ...........................................................................
..................................................................................................................75
3.9. Analisi Data ........................................................................................
..................................................................................................................76
3.10.Etika Penelitian .................................................................................
..................................................................................................................77

x
DAFTAR PUSTAKA...................................................................................
..................................................................................................................78
LAMPIRAN-LAMPIRAN

DAFTAR GAMBAR

Halaman

Gambar 2.1 Kurva suhu DHF......................................................................

..................................................................................................................23
Gambar 2.1 Pathway DHF...........................................................................
..................................................................................................................26
Gambar 2.1 Pathway Dampak Hospitalisasi................................................
..................................................................................................................27

xi
 DAFTAR SINGKATAN

S.Kep : Sarjana Keperawatan

NIM : Nomor Induk Mahasiswa
WHO : Word Health Organizations
RSUD : Rumah Sakit Umum Daerah
RS : Rumah Sakit
Ns : Ners
TTV : Tanda-Tanda Vital
GCS : Glasgow Coma Scale
CRT : Cavilary Revil Time
BB : Berat Badan
ML : Mililiter
Kg : kilogram

xii
Depkes : Departemen Kesehatan
RI : Republik Indonesia
Rr : Respiration Rate
O2 : Oksigen
CO2 : Karbon dioksida
Hb : Hemoglobin
MRS : Masuk Rumah Sakit
Dll : dan lain lain.
Dr : Dokter
Dkk : Dan kawan-kawan
S1 S2 : Suara jantung pertama dan suara jantung kedua
SSP : Sistem Saraf Pusat
NOC : Nursing Outcome Classification
NIC : Nursing interventions Classification
NANDA : North American Nursing Diagnosis Association
An : Anak

xiii
 DAFTAR LAMBANG

. : Untuk Mengakhiri Sebuah Kalimat

, : Memisahkan Unsur-Unsur dalam suatu pemerincian atau
pembilang
? : Untuk menanyakan setiap kalimat Tanya
“ : Mengakhiri suatu pernyataan lengkap bila diikuti rangkaian
kata.
() : Tanda kurung mengapit kalimat
: Menunjukkan bagaimana kendali suatu aktivitas terjadi pada
Aliran kerja pada tindakan tertentu.
> : Lebih dari
< : Kurang dari
/ : Menunjukkan atau.
0
: Derajat
% : Persentase
() : Dalam Kurung
C : Celcius

xiv
 DAFTAR LAMPIRAN

Lampiran 1 : Permohonan Responden Untuk Klien1

Lampiran 2 : Persetujuan Responden Untuk Klien 1
Lampiran 3 : Permohonan Responden Untuk Klien 2
Lampiran 4 : Persetujuan Responden Untuk Klien 2
Lampiran 5 : SOP Tindakan Kompres Hangat Dan Sponge bath
Lampiran 6 : Format Asuhan Keperawatan Anak
Lampiran 7 : Lembar Konsul

xv
 ABSTRAK

Demam merupakan suatu keadaan suhu tubuh diatas normal sebagai akibat
peningkatan pusat pengatur suhu di hipotalamus, peningkatan suhu ini akan
berdampak buruk bagi anak bahkan bisa mengakibatkan kejang dan penurunan
kesadaran. Data rekam medik RSUD dr. H. Abdul Moeloek Provinsi Lampung
tahun 2014 jumlah anak yang menderitademam dengan bronkopneumonia 442
anak, typhoid 279 anak dan DHF 46 anak. Tujuan penelitian ini adalah untuk
mengetahui perbandingan efektifitas pemberian kompres hangat dan tepid sponge
terhadap penurunan suhu tubuh anak yang mengalami demam diruang Alamanda
RSUD dr. H. Abdul Moeloek Provinsi Lampung tahun 2015.
Jenis penelitian kuantitatif, desain quasi eksperiment dengan rancangan
penelitian pre test and post test designs with two comparison treatments. Populasi
pada penelitian ini adalah anak yang mengalami demam dengan penyakit
bronkopnuemonia, typhoid, dan DHF yang berjumlah 185 anak. Sampel dibagi 2
kelompok masing-masing 15 orang, yang diambil dengan teknik purposive
sampling. Analisis yang digunakan adalah analisis univariat dan bivariat dengan
uji T dependen dan uji T independen.
Hasil uji statistik menunjukkan ada perbedaan penurunan suhu tubuh
antara kompres hangat dengan mean 0,5 °C dan tepid sponge dengan mean 0,8°C
(p value ˂ α, 0,003 ˂ 0,05). Saran untuk Rumah Sakit hasil penelitian ini dapat
dijadikan masukan untuk standar operasional prosedur dalam menurunkan suhu
tubuh anak yang mengalami demam secara non farmakologis.

Kata kunci : Kompres hangat, tepid sponge, demam

xvi