10/2/2018

SISTEM SCADA PADA

JARINGAN LISTRIK

KENAPA PERLU SCADA ?

Pembangkit

Jaringan Jaringan
Transmisi Transmisi 150kV
500kV

Jaringan Distribusi 20 kV

Jaringan Distribusi 220 V

1
 10/2/2018

KONFIGURASI CONTROL CENTER

SERVER : SUN FIRE V890

PLN P3B JAWA-BALI
OS : SUN SOLARIS
APLIKASI : SINAUT SPECTRUM
PROTOKOL : IEC 60870-5-101,IEC
60870-5-104, DNP3, ICCP,HNZ*

SERVER : VAX 6610

OS : VMS 5.5
JCC APLIKASI : ELENAS
PROTOKOL : HNZ
RCC
CWANG

RCC
CGRLG
RCC
WARU
RCC
UNGAR
SERVER : MICROVAX
SERVER : MICRO VAX
OS : VMS 5.5
APLIKASI : ELENAS
PROTOKOL : HNZ
SERVER : SUN FIRE V890
BALI
SERVER : MICROVAX
OS : SUN SOLARIS
OS : VMS 5.5
APLIKASI : SINAUT SPECTRUM
APLIKASI : ELENAS
PROTOKOL : IEC 60870-5-101,IEC
PROTOKOL : HNZ 60870-5-104, DNP3, ICCP,INDACTIC*

2
 10/2/2018

Peta Region Jawa Tengah & DIY

Pengertian SCADA
SCADA :
Supervisory Control And Data
Acquisition.

Suatu sistem pengolahan data

terintegrasi yang berfungsi untuk
mensupervisi, mengendalikan dan
mendapatkan data secara real time

SPLN No.109 tahun 1996

3
 10/2/2018

Fungsi SCADA
 Tele Signaling (TS) (TS Single & TS
Double)
 Tele Metering (TM)
 Remote Control (RC)

Komponen SCADA
OPERATOR

 Master Station (MS)

KOMPUTER

( OPTIC, PLC, RADIO, KABEL DLL )

 Link/media komunikasi
MEDIA KOMUNIKASI

 RTU (Remote Terminal

Unit) RTU RTU RTU

GARDU GARDU
UNIT
INDUK DISTRIBUSI PEMBANGKIT

4
 10/2/2018

Konfigurasi SCADA
POINT TO POINT
KOMPUTER RTU
MASTER RTU RTU

RTU

RTU
POINT TO
MULTIPOINT
RTU

RTU

KOMPUTER RTU RTU

FRONT-END

PARTY LINE
RTU

RTU RTU LOOP

Master Station
Pengertian Master Station:
Stasiun yang melaksanakan telesignal,
telemetering, dan remote control terhadap
remote station.
Pengertian Control Center:
Pusat kendali pengoperasian sistem tenaga
listrik dimana master station ditempatkan

Lokasi :
Jakarta, Bandung, Ungaran, Surabaya, Bali

5
 10/2/2018

Master Station RCC Ungaran

• Pabrik pembuat : SIEMENS
• Mulai Operasi : 12 September 2008
• Merk Server : SUN
• Operating System: UNIX SUN SOLARIS
• Sistem Aplikasi : SINAUT SPECTRUM
• Jumlah RTU : 74 buah
• Protocol : IEC 870-5-101, IEC 870-5-104,
ICCP, INDACTIC-33

Konfigurasi MS RJTD

6
 10/2/2018

Kapasitas

SINAUT SPECTRUM

GI 150 kV GITET 500 kV

Digital Input (TS) 200.000 30.000

Digital Output (RC) 30.000 4.000

Analog Input (TM) 60.000 3.000

Analog Output (Set Point) 300 200

Aplikasi di SINAUT SPECTRUM

 Load Frequency Control

 Network Topology
 State Estimator
 Contingency analysis
 Study Mode
 Online Power Flow
 Security Control Switch

7
 10/2/2018

Kehandalan Master Station :

 Konfigurasi dibuat dengan sistem
rendundant hot standby yang dapat
melakukan failover secara otomatis atau
manual
 Respons time : TS 3 dtk, TM 10 dtk, RC 6
dtk, tap changer 20 dtk, LFC 4 dtk
 Prioritas : TC, TS, TM
 OS : UNIX, Linux
 Dilengkapi UPS

8
 10/2/2018

Symbol & text presentation

Close status value Normal zone

Open status value Warning zone

Not updated value Alarm zone

Manual entry

Not acknowledge yet

Midposition
(undefined)

Not Energized

9
 10/2/2018

TAMPILAN SINGLE LINE DIAGRAM GARDU INDUK

TAMPILAN SINGLE LINE DIAGRAM GARDU INDUK 500 KV

10
 10/2/2018

b. Remote Terminal Unit

 Suatu peralatan remote berupa
perangkat yang berfungsi menerima,
mengolah, dan meneruskan informasi
dari Control Center ke sistem yang
diatur dan sebaliknya.

Lokasi Remote Station :

GI, GITET, Pembangkit

11
 10/2/2018

Fungsi Dasar Remote Station :

 Mengakuisisi data analog (TM) dan digital
(TSS/TSD)
 Melakukan kontrol buka/tutup kontak,
naik/turun dan start/stop setting atau
fungsi-fungsi set point lainnya (RC)
 Meneruskan hasil-hasil pengukuran ke
control center (TM)
 Melakukan komunikasi dengan control
center

Contoh RTU
Tipe RTU di RJTD :
- ABB tipe Ind.2033
- ABB tipe Ind.33
- ABB tipe Ind.233
- ABB 560
- SAT 1703
Tipe gateway di RJTD :
SICAM PAS, ABB 560

12
 10/2/2018

SAT 1703

ABB tipe
Ind.233
ABB tipe
Ind.2033/33

RTU GARDU-INDUK
CONTROL
CENTER MODEM
CT
MODEM
CPU
VT

TRANSDUCER
AI ( MW, MX, V, A, Hz )

TSS ( Alarm )
DI
TSD ( CB, PMS/DS )

UNIT
AO LOAD KORDINATOR
PEMBANGKIT

C
PROSES
DO
O

13
 10/2/2018

Link Komunikasi & Protokol

Media untuk link komunikasi data :
 PLC (Power Line Carrier)
 Fiber Optic
 Kabel Pilot

Protokol :
 IEC 60870-5-101
 IEC 60870-5-104
 INDACTIC
 ICCP

Konfigurasi Komunikasi Data RJTD

7 Party line Indactic 33 ( 60 RTU )

Master
Station

RTU RTU RTU RTU

Point to point IEC 101 ( 3 RTU )

Point to point IEC 104 ( 11 RTU )

RTU
RTU

14
 10/2/2018

Party Line (Part System)

Keterangan :
Semua PS pd gambar menggunakan RCC UNGARAN
Media : PLC & FO
Protokol : Indactic
Kec : 200bps kecuali PS4 (600 bps)

PS 1 : PS 2 : PS 5 :
PS 3 : PS 4 : PS 6 : PS 7 :
0.GDEAN 0.SGRAH ----------
0.BMAYU 0.TBKRU 0.PKLON 0.SRAGN
1.WATES 1.WSOBO ----------
------------- 1.PDLAM 1.KBSEN 1.WNGRI
2.WDLTG 2.JELOK ----------
2.KLBKL 2.SRNDL 2.KRAPK 2.WSARI
3.KNTUG 3.SCANG ----------
3.RWALO 3.TBROK 3.KLNGU 3.JAJAR
4.BANTL 4.GARNG ----------
4.GBONG 4.KLSRI 4.PMLNG 4.PALUR
5.PWRJO 5.MDARI ----------
5.LMNIS 5.PYUNG 5.BTANG 5.BRNGI
6.KLATN 6.BAWEN 5.PRWDI
6.MNANG 6.SLIMA 6.WLERI 6.MJNGO
7.GJYAN 7.MRICA 6.KDNBO
7.TBKR2 7.BRBES 7.BDONO
8.KBMEN 8.DIENG 7.JPARA
8.STARA 8.RDRUT 8.MKRAN
9.WBJAN 9.TMGNG 8.SYUNG
9.CLCAP 9.PDAN5
10.SMANU 10.SLBRU

Point to Point
RCC UNGARAN

BSBRU MRGEN MSRAN PBLGA CEPU RBKIT UNGA5

Media : PLC Media : FO Media : FO PATI Media : FO
Media : PLC Media : FO Media :
Kec : 600bps (VPN ICON) (VPN ICON) Media : FO (VPN TI)
Kec : 600bps (VPN ICON) Kabel pilot
Prot : 101 Prot : 104 Prot : 104 (VPN ICON) Prot : 104
Prot : 101 Prot : 101 Prot : Indc
ASDU : 70 (Moxa- (Moxa- Prot : 104 (Moxa-
ASDU : 71 / 104
konverter konverter ASDU : 66 konverter ASDU : 74
101 ke 104) 101 ke 104) IP : 192.168. Indc ke 104) IP : 192.168.
ASDU : 72 ASDU : 73 37.70 ASDU : 68 33.74
IP : 192.168. IP : 192.168.
IP : 192.168.
35.72 33.68
36.73

KUDUS JEKULO
Media : FO BLORA WSARI SLBRU
Media : FO WNGRI
(VPN ICON) Media : FO Media : FO Media : FO
(VPN ICON) Media : FO
Prot : 101 (VPN ICON) (VPN ICON) (VPN ICON)
Prot : 101 (VPN ICON)
/ 104 Prot : 101 Prot : 101 Prot : 101
/ 104 Prot : 101
ASDU : 64 / 104 / 104 / 104
ASDU : 65 / 104
IP : 192.168. ASDU : 63 ASDU : 60 ASDU : 61
IP : 192.168. ASDU : 62
37.64 IP : 192.168. IP : 192.168. IP : 192.168.
37.65 IP : 192.168.
37.63 33.60 33.61
33.62

15
 10/2/2018

TERIMA KASIH

16