5. tan (A + B) =
1 − tan A. tan B
www.pintarmatematika.web.id - 1
Sudut-sudut istimewa : Kuadrant III :
C
II I
b γ a
Sin + Semua +
α β
III IV A c B
Tan + Cos +
aturan sinus
a b c
= =
Kuadrant I Kuadrant II Kuadrant III Kuadrant IV
sin α sin β sin γ
α 180 0 - α 180 0 + α 360 0 - α
Sin + + - -
Aturan cosinus
Cos + - - +
Tan + - + -
1. a 2 = b 2 + c 2 - 2bc cos α
2. b 2 = a 2 + c 2 - 2ac cos β
Hubungan nilai perbandingan sudut di semua
kuadrant: 3. c 2 = a 2 + b 2 - 2ab cos γ
Kuadrant I
Sin (90 0 - θ ) = cos θ Luas Segitiga
Cos (90 0 - θ ) = sin θ
tan (90 0 - θ ) = cotan θ Luas segitiga =
1
ab sin γ
2
Kuadratn II :
1
= ac sin β
Sin (180 - θ ) = sin θ
0
2
Cos (180 0 - θ ) = -cos θ
tan (180 0 - θ ) = -tan θ =
1
bc sin α
2
www.pintarmatematika.web.id - 2
Hubungan Koordinat Cartesius dan Koordinat Kutub : Persamaan dan pertidaksamaan Trigonometri
1. Persamaan
P(x,y) koordinat cartesius
P(r, α 0 ) koordinat kutub Rumus umum penyelesaian persamaan trigonometri
adalah :
y
α 0 didapat dari tan α 0 =
x Persamaan umum trigonometri adalah :
www.pintarmatematika.web.id - 3
Fungsi Trigonometri:
.
Ciri-ciri grafik fungsi sinus (sinusoida) y = sin x
www.pintarmatematika.web.id - 4
2. Fungsi Tangen : f(x) = tan x
www.pintarmatematika.web.id - 5
Contoh Soal : UN2010
sin(60 − α ) 0 + sin(60 + α ) 0
2. Hasil dari = .…
cos(30 + α ) 0 + cos(30 − α ) 0
Soal-soal UN2010 – UN2012
1
A. - 3 C. 3 E. 3
UN2010 3
1. Himpunan penyelesaian persamaan 2cos2 x – 3 cos x +
1
1 = 0 untuk 0 < x < 2π adalah …. B. - 3 D. 1
3
π 5π π 2π 2π 4π
A. , C. , E. ,
6 6 3 3 3 3 Jawab:
2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B)
π 11π π 5π
B. , D. ,
6 6 3 3 2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B)
sin(60 − α ) 0 + sin(60 + α ) 0
=
Jawab: cos(30 + α ) 0 + cos(30 − α ) 0
2cos2 x – 3 cos x + 1 = 0 ; misal cos x = y sin(60 + α ) 0 + sin(60 − α ) 0
2
cos(30 + α ) 0 + cos(30 − α ) 0
2y - 3y + 1 = 0
2 sin 60 0 cos α 0 sin 60 0
(2y -1) (y -1) = 0 = =
2 cos 30 0 cos α 0 cos 30 0
1
2y-1 = 0 3
= 2 =1
1 1 1
y= cos x = 3
2 2 2
π 5π Jawabannya adalah D
x = 60 0 ( ) dan 300 0 ( )
3 3 UN2010
π 1
3. Diketahui (A+B) = dan sin A sin B = . Nilai dari
3 4
y-1 = 0
cos (A – B) = ….
y=1 cos x = 1
1
A. –1 C. E. 1
x=0 0
dan 360 (2 π )
0
tidak memenuhi 0 < x < 2π 2
π 5π 1 3
Himpunan penyelesaiannya adalah , B. - D.
3 3 2 4
Jawabannya adalah D Jawab:
-2sin A sin B = cos (A+B) – cos(A-B) sin A sin B
1
=- { cos (A+B) – cos(A-B)}
2
1 1
- { cos (A+B) – cos(A-B)} =
2 4
1 π 1
- { cos ( ) – cos(A-B)} =
2 3 4
www.pintarmatematika.web.id - 6
1 1 1 Jawab:
- { – cos(A-B)} =
2 2 4
1 2 1 1 1
cos A - cos B = - 2 sin
(A + B) sin (A –B)
– cos(A-B) = - =- 2 2
2 4 2
1 1
1 1 Sin A - sin B = 2 cos (A + B) sin (A –B)
+ = cos(A-B) 2 2
2 2
cos(A-B) = 1
=
Jawabannya adalah E
UN2011
4. Himpunan penyelesaian persamaan cos 2x + cos x = 0, = =-
00 ≤ ≤ 1800 adalah....
√
A. {450, 1200} C. {600, 1350} E. {600, 1800} = - = √3
B. {450, 1350} D. {600, 1200}
UN2011
cos 2x + cos x = 0
6. Diketahui (A+B) = dan Sin A Sin B = , Nilai dari cos (A- B) = …
cos 2x = cos 2 x - sin 2 x = cos 2 x – (1 - cos 2 x)
= 2 cos 2 x - 1 A. -1 B. - C. D. E. 1
sehingga
Jawab:
cos 2x + cos x = 2 cos 2 x - 1 + cos x = 0 (A+B) = maka cos (A+B) = cos = Cos 600 =
(2 cos x - 1 )(cos x + 1) = 0
2 cos x – 1 = 0 cos x + 1 = 0
cos (A+B) = CosA Cos B – Sin A Sin B
2 cos x = 1 cos x = -1
= CosA Cos B – CosA Cos B = + =
1
cos x = x = 1800 (di kuadran ke-2)
2
x = 600
cos (A- B) = cos A cos B + sin A Sin B = + = 1
0 0
Himpunan penyelesaiannya adalah 60 atau 180
Jawabannya adalah E
Jawabannya adalah E
UN2011
5. Nilai = .....
1 1
A. - √3 B. − √3 C. − √3
2 3
D. √3 E. √3
www.pintarmatematika.web.id - 7
UN2012
UN2012 8. Nilai dari sin 75° - sin165° adalah ....
7. Himpunan penyelesaian persamaan cos2x -2cos x = -1;
0 < x < 2π adalah .... A. √2 D. √2
B. √3 E. √6
A. { 0, π, π, 2π } C. { 0, π, π, π} E.
C. √6
{ 0, π, π }
B. { 0, π, π, 2π } D. { 0, π, π} Jawab:
1 1
Sin A - sin B = 2 cos (A + B) sin (A –B)
Jawab: 2 2
cos x = cos 00
A. 1 B. C. D. E. 0
x1 = 0 + 0. 2π ; x 2 = 0 + 1. 2π
= 0 = 2π Jawab:
karena intervalnya 0 < x < 2π, cos (A + B) = cos A cos B – sin A Sin B
maka nilai yang memenuhi adalah dan cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B
cos A cos B = cos (A - B) - sin A Sin B
Tidak ada jawaban
cos (α + β) = cos α cos β – sin α sin β
= cos (α - β) - sin α sin β - sin α sin β
= cos – ¼ - ¼
=½-½=0
Jawabannya E
www.pintarmatematika.web.id - 8