BAB IV
ANALISA DATA
Cu = k . ETo
dengan :
k = koefisien tanaman
ETo = Evapotranspirasi Potensial
Cu juga dinyatakan dengan Etc.
Umur
k
(hari)
0 1.10
10 1.10 Umur
k
20 1.10 (hari)
30 1.10 0 1.10
40 1.07 15 1.10
50 1.05 30 1.10
60 1.05 45 1.05
70 0.98 60 1.05
80 0.63 75 0.95
90 0.00 90 0.00
Umur
k
(hari)
0 0.2
10 0.3
20 0.4 Umur
k
30 0.64 (hari)
40 0.85 15 0.35
50 0.91 30 0.64
60 0.91 45 0.88
70 0.8 60 0.91
80 0.6 75 0.7
90 0.34 90 0.34
100 0.2 105 0.13
Umur
k
(hari)
0 0.2
10 0.3
20 0.47 Umur
k
30 0.64 (hari)
40 0.8 15 0.385
50 0.91 30 0.64
60 0.91 45 0.855
70 0.84 60 0.91
80 0.73 75 0.785
90 0.6 90 0.6
100 0.5 105 0.45
Umur
k
(hari)
0 0.12
10 0.2
20 0.25 Umur
k
30 0.3 (hari)
40 0.42 15 0.225
50 0.56 30 0.3
60 0.7 45 0.49
70 0.8 60 0.7
80 0.7 75 0.75
90 0.6 90 0.6
100 0.5 105 0.45
Umur
k
(hari)
0 0.12
10 0.24
20 0.34 Umur
k
30 0.44 (hari)
40 0.53 15 0.29
50 0.6 30 0.44
60 0.64 45 0.565
70 0.64 60 0.64
80 0.6 75 0.62
90 0.46 90 0.46
100 0.3 105 0.22
50
untuk periode harian adalah sebesar 1,250mm/ hari .
40
50
Dan dalam periode 10 harian sebesar 5mm / hari
10
Dengan cara :
Rumus :
R80 = n/5 + 1
Dengan :
a. Curah hujan harian yang telah dirangking dengan metode R80 pada tiap
bulan, kemudian diambil datanya tiap bulan dan dijumlah menurut
pembagian pola tanam ( 10 harian / 15 harian )
b. Curah hujan harian yang telah dijumlah menurut pembagian pola tata
tanam kemudian dicari curah hujan efektifnya dengan rumus :
dimana :
1. Diketahui :
- Letak Lintang (LL): 5oLS
- Suhu rata-rata bulan November :
T = 27,6 oC + (0,1* no.absen)
= 27,6 oC + (0,1 * 21)
= 23,10 oC
- Elevasi = + 200 m
- RH = 83 % + (0,1* no.absen)
= 83 % + (0,1 * 21)
= 78%
-u = 2,4 + (0,1* no.absen)
= 2,4 + (0,1 * 21)
= 0,06 km/jam
- n/N = 49%
2. Dari tabel Hubungan Suhu (t) dengan Nilai ea (mbar), W dan f(t) .
Pada Suhu = 23,10 ˚C dan elevasi +200 di dapat:
ea = 28,21 mbar
w = 0,73 1 – w = 0,27
f (t) = 15,175
3. Kelembaban rata-rata untuk bulan November : 78 %
RH rerata
ed = ea
100
= 28,21 ( 78/100)
= 21,98 mbar
Syafril Achmad R/ 1731310101 39
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
10. Berdasrkan nilai f(t), f(ed) dan f(n/N) maka harga Rn1 adalah
Rn 1 = f (t) x f (ed) x f (N/n)
= 15,175 x 0,13 x 0,55 = 1,11 mm / hr
Rn = 0,75 x Rs – Rn1
= 0,75 x 8,13 – 1,11 = 4,988 mm / hr
11. Harga koreksi : c = 1,15
12. Eto* = (w x ((0,75. Rs) – Rn 1)) + ((1 – w) x f (u) x (ea – ed)
= (0,73 x (( 0.75 x 8.13 ) – 1,11)) + ((0,27) x 0,28 x (6,24)
= 4,11 mm / hari
13. Eto = Eto* x c
= 4,11 x 1,15
= 4,73 mm / hari
NFR = Cu + Pd + NR + P – Re
NFR = Cu – Re
Dimana :
10.000
NFR = kebutuhan air di sawah (1 mm/hari x ) = 1 lt/dt/ha
24 60 60
Perhitungan :
1. Menggambar PTT sesuai dengan jenis tanaman dan waktu mulai tanam
2. Menentukan koefisien tanaman padi sesuai dengan grafik periode umur
tanaman.
3. Rerata koefisien tanaman dengan rumus :
Rerata = jumlah koefisien / n
= 1,110 / 1
= 1,110
4. Memasukkan harga evapotranspirasi potensial dari hasil perhitungan Blaney-
Criddle Modifikasi Empiris x periode.
Untuk bulan November = 4,73mm/hr x 10 = 47,3 mm/hr.
5. Menghitung penggunaan air konsumtif untuk tanaman PAK dengan rumus
PAK = Eto x c
= 47,3 x 1,110
= 5,20 mm/hr
6. Perkolasi dapat diketahui berdasarkan jenis tanah x periode, yaitu Loam
dengan perkolasi sebesar 3 mm/hr x 10 = 30 mm/hr.
7. Rasio Perkolasi = 0,50
Syafril Achmad R/ 1731310101 43
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
= 6,35 mm/hari
17. Kebutuhan air kotor dihitung dengan rumus :
Kebutuhan air kotor = kebutuhan air tanaman + kebutuhan air untuk
pembibitan + kebutuhan air untuk LP
= 10,10 + 0,75 + 6,35
= 17,20 mm/hari
18. Dari PTT diperoleh Rasio Luas Total = 1,00
19. Curah Hujan Efektif diperoleh dari hasil perhitungan Curah Hujan Efektif
Metode PU pada bulan November (Minggu I) sebesar 15,96 mm/hr.
20. Kebutuhan air bersih dihitung dengan rumus :
NFR = [ kebutuhan air kotor – ( rasio luas total x curah hujan efektif )] x
[10000 / (24 x 3600 x periode )]
= [ 17,20 – ( 1 x 15,96)] x [ 10000/( 24 x 3600 x 10 )]
= 2,83 lt/dt/ha
21. Efisiensi Irigasi diketahui 90%, 88%, dan 80%. Maka dapat dihitung :
Efisiensi irigasi = efisiensi primer x efisiensi sekunder x efisiensi tersier
= 90 % x 88 % x 80 %
= 0,60
22. Kebutuhan air irigasi di intake dapat dihitung dengan rumus :
IR = NFR / Efisiensi Irigasi
= 2,83 / 0,60
= 0,04 mm/hari
Bulan November Desember Januari Februari Maret April Mei Juni Juli Agustus September Oktober
No. Satuan
Periode I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III
1 Pola Tata Tanam PL PADI WLR PADI PL PADI WLR PADI BERO BUNCIS BUNCIS BUNCIS
PL PL
PADI WRL PADI BERO PADI WRL PADI PL KEDELAI
1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 0,2 0,3 0,4 0,64 0,85 0,91 0,91 0,8 0,6 0,34
2 Koefisien Tanaman k 1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 0,2 0,3 0,4 0,64 0,85 0,91 0,91 0,8 0,6 0,34
1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,07 1,05 1,05 0,98 0,63 0 0,2 0,3 0,4 0,64 0,85 0,91 0,91 0,8 0,6 0,34
3 Rata-rata koefisien tanaman 1,10 1,10 1,10 1,10 1,09 1,07 1,06 1,03 0,89 0,54 0,32 0,00 1,10 1,10 1,10 1,10 1,09 1,07 1,06 1,03 0,89 0,54 0,32 0,00 0,20 0,25 0,30 0,45 0,63 0,80 0,89 0,87 0,77 0,58 0,47 0,34
4 Evaporasi potensial mm/hr 4,73 4,73 4,73 3,88 3,88 3,88 4,34 4,34 4,34 4,51 4,51 4,51 3,68 3,68 3,68 4,30 4,30 4,30 3,71 3,71 3,71 3,21 3,21 3,21 3,48 3,48 3,48 3,43 3,43 3,43 4,65 4,65 4,65 3,92 3,92 3,92
5 Kebutuhan air konsumtif mm/hr 5,20 5,20 5,20 4,26 4,23 4,16 4,58 4,45 3,84 2,42 1,42 0,00 4,04 4,04 4,04 4,73 4,69 4,61 3,92 3,81 3,29 1,72 1,01 0,00 0,70 0,87 1,04 1,53 2,16 2,74 4,14 4,06 3,58 2,28 1,84 1,33
6 Perkolasi mm/hr 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
7 Rasio Perkolasi 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17
8 Perkolasi dengan Satuan Luas mm/hr 5,00 15,00 25,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 25,00 15,00 5,00 5,00 15,00 25,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 30,00 25,00 15,00 5,00
9 Rasio Luas Tanaman 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17
10 Kebutuhan Air Tanaman mm/hr 1,70 10,10 25,17 34,26 34,23 34,16 34,58 34,45 33,84 22,85 8,21 0,83 1,51 9,52 24,20 34,73 34,69 34,61 33,92 33,81 33,29 22,27 8,01 0,83 0,12 0,44 0,87 1,53 2,16 2,74 4,14 4,06 3,58 1,90 0,92 0,22
11 Pembibitan mm/hr 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
12 Rasio Luas Pembibitan 0,025 0,015 0,005 0,005 0,015 0,025 0,025 0,015 0,005 0,005 0,015 0,025
13 Kebutuhan Air untuk Pembibitan mm/hr 1,25 0,75 0,25 0,25 0,75 1,25 1,25 0,75 0,25 0,25 0,75 1,25
14 Penyiapan Lahan mm/hr 13,10 13,10 13,10 12,94 12,94 12,94 12,35 12,35 12,35 12,52 12,52 12,52
15 Rasio Luas Penyiapan Lahan 0,81 0,49 0,16 0,16 0,49 0,81 0,81 0,49 0,16 0,16 0,49 0,81
16 Kebutuhan Air untuk Penyiapan Lahan mm/hr 10,59 6,35 2,12 2,09 6,28 10,46 9,98 5,99 2,00 2,02 6,07 10,12
17 Kebutuhan Air Kotor mm/hr 13,54 17,20 27,53 34,26 34,23 34,16 34,58 34,45 33,84 25,19 15,24 12,54 12,74 16,26 26,45 34,73 34,69 34,61 33,92 33,81 33,29 22,27 8,01 0,83 0,12 0,44 0,87 1,53 2,16 2,74 4,14 4,06 3,58 4,17 7,74 11,59
18 Rasio Luas Total mm/hr 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,83 0,50 0,17 0,17 0,50 0,83 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
19 Curah Hujan Efektif mm/hr 15,96 17,01 3,08 0,35 7,21 0,00 7,00 5,88 6,02 2,52 7,07 5,04 1,05 5,74 13,51 2,59 8,75 4,83 6,16 1,19 1,61 2,87 3,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,49 0,00 1,47 5,46 0,00 13,58 10,36
20 Kebutuhan Air di Sawah lt/dt/ha -0,28 0,02 2,83 3,93 3,13 3,95 3,19 3,31 3,22 2,62 0,95 0,87 1,35 1,22 1,50 3,72 3,00 3,45 3,21 3,78 3,67 2,25 0,52 0,10 0,01 0,05 0,10 0,18 0,25 0,26 0,48 0,30 -0,22 0,48 -0,68 0,14
21 Efisiensi Irigasi % 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60 0,60
22 Kebutuhan Air Beruh di Intake l/dt/ha -0,47 0,04 4,74 6,58 5,24 6,63 5,35 5,54 5,40 4,40 1,58 1,46 2,27 2,04 2,51 6,23 5,03 5,78 5,38 6,33 6,14 3,76 0,87 0,16 0,02 0,08 0,17 0,30 0,42 0,44 0,80 0,50 -0,36 0,81 -1,13 0,24
23 q max 6,626
Syafril Achmad R 49
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Adapun koefisien strickler yang disarankan pada KP-03 untuk berbagai jenis
pasangan adalah
Syafril Achmad R 50
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
𝑛 − 23
2⁄ 𝑃𝑗
𝑘=𝑝 3 (∑ )
1
𝑘𝑗 1.5
Dimana
Untuk perencanaan ruas, aliran saluran dianggap sebagai aliran tetap,dan untuk itu
diterapkan rumus Strickler.
Syafril Achmad R 51
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Q = v.A
2⁄ 1
v = K.𝑅 3 . 𝐼𝑜 ⁄2
A = (b + m x h) h2
P = h (b + 2 1 m2 )
𝐴
R = 𝑃
dengan :
Syafril Achmad R 52
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
dalam radian
Sumber :Kriteria Perencaaan 04, Departemen Pekerjaan Umum
Dimana :
Syafril Achmad R 53
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Q 𝐛 v Talud
K
(m3/dt) 𝐡 (m/dt) (m)
0 – 0.15 1 0.25 – 0.3 1
0.15 – 0.3 1 0.3 – 0.35 1
0.3 – 0.4 1.5 0.35 – 0.4 1
0.4 – 0.5 1.5 0.4 – 0.45 1
45
0.5 – 0.75 2 0.45 – 0.5 1
0.75 – 1.5 2 0.5 – 0.55 1
1.5 – 3 2.5 0.55 – 0.6 1
3 – 4.5 3 0.65 – 0.7 1.5
4.5 – 6 3.5 0.7 1.5
6 – 7.5 4 0.7 1.5
47.5
7.5 – 9 4.5 0.7 1.5
9 – 11 5 0.7 1.5
11 – 15 6 0.7 1.5
15 – 25 8 0.7 2
50
25 – 40 10 0.75 2
40 – 80 12 0.8 2
Sumber: Rumus-Rumus Perencanaan Saluran Irigasi
Syafril Achmad R 54
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Syafril Achmad R 55
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Contoh perhitungan:
Saluran ST LD 5
qmax = 0,00663 m3/dt/ha
Tersier = 78%
Sekunder = 80%
Luas lahan P5 = 12,745 ha
Luas lahan P4 = 11,842 ha
Luas lahan P2 = 8,616 ha
𝑞𝑚𝑎𝑥 x (ALD5)
QST.LD7 = Tersier
0,00663 x 12,74
= 0.78
= 0.108 m3/dt
𝑞𝑚𝑎𝑥 x (ALD4)
QST.LD6 = Tersier
0,00663 x 11,84
= 0.78
Syafril Achmad R 56
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
= 0.1006 m3/dt
𝑞𝑚𝑎𝑥 x (ALD2)
Q STLD5 = Tersier
0,00663 x 8,616
= 0.78
= 0.073 m3/dt
Qrencana = 0.282 m3/dt
A = ( b + m.h ). h
0.635 = (h + 1.h).h
0,127 = 2h2
0.635/2 = h2
0.317 = h2
√0.317 =h
0.563 =h
b/h = 1
b =h
b = 0.635 m
w = 1/3 h
Syafril Achmad R 57
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
= 1/3 x 0.635
= 0.395 m
P b 2h 12 m 2
𝐴 0.806
R = 𝑃 = 2,430 = 0.332 m
T = (2 x m x h) + b
= (2 x 1 x 0.635) + 0.635
= 1.904 m
𝑇 1,904
D = 𝐴 = 0,806 = 0.423 m
𝑣 0.3
Fr = = = 0.172
√𝑔𝐷 √9.81×0.357
2 2
𝑣 0,35
I =[ 2 ] =[ 2 ] = 0.0003
𝐾×𝑅 ⁄3 45×0,332 ⁄3
Syafril Achmad R 58
Laporan Tugas Besar Irigasi JTS Polinema
Syafril Achmad R 59