[Year]

Tugas Remedial
Artikel Basa sunda
“ Sejarah Kota Bandung”

Wasta : Evi Roesmulyani

Kelas : VIII 3

SMP Negri 16 Bandung

[Type the document subtitle]

[Type the abstract of the document here. The abstract is typically a short summary
of the contents of the document. Type the abstract of the document client-8
here. The
abstract is typically a short summary of the contentsMicrosoft Corporation
of the document.]
[Pick the date]
Sejarah Kota Bandung
Ngeunaan asal-usul ngaran "Bandung", diungkabkeun sagala rupa pamadegan.
Sawaréh ngomong yén, kecap "Bandung" dina basa Sunda, idéntik kalayan kecap
"banding" dina Basa Indonésia, hartosna berdampingan. Ngabanding (Sunda) hartosna
berdampingan atawa padeukeut. Hal ieu antara séjén dinyatakeun dina Kamus Badag
Basa Indonésia terbitan Balé Pustaka (1994) sarta Kamus Sunda-indonesia terbitan
Pustaka Satia (1996), yén kecap bandung hartosna berpasangan sarta hartosna ogé
berdampingan.
Pamadegan séjén ngomong, yén kecap "bandung" ngandung harti badag atawa
lega. Kecap éta asalna ti kecap bandeng. Dina basa Sunda, ngabandeng hartosna
kuyumbang cai anu lega sarta kasampak tenang, tapi terkesan menyeramkan. Disangka
kecap bandeng éta saterusna robah sada jadi Bandung. Aya pamadegan séjén anu
nyatakeun yén kecap Bandung asalna ti kecap bendung.
Pamadegan-pamadegan ngeunaan asal sarta harti kecap Bandung, kutan patali jeung
kajadian terbendungnya aliran Walungan Citarum purba di wewengkon Padalarang ku
lahar Gunung Tangkuban Parahu anu bitu dina mangsa holosen (± 6000 warsih anu
tuluy).
Balukarna, wewengkon antara Padalarang nepi ka Cicalengka (± 30 kilométer) sarta
wewengkon antara Gunung Tangkuban Parahu nepi ka Soreang (± 50 kilométer)
kakeueum jadi hiji danau badag anu saterusna dipikawanoh jeung sebutan Danau
Bandung atawa Danau Bandung Purba. Dumasar hasil panalungtikan géologi, cai Danau
Bandung kira-kira mimitian surut dina mangsa neolitikum (± 8000 - 7000 saméméh
Masehi). Prosés surutnya cai danau éta lumangsung sacara bertahap dina waktu berabad-
abad.
Sacara historis, kecap atawa ngaran Bandung mimitian dipikawanoh saprak di
wewengkon urut danau kasebut nangtung pamaréntah Kabupatén bandung (kira-kira
decade katilu abad ke-17). Ku kituna, sebutan Danau Bandung ka danau badag éta ogé
lumangsung sanggeus nangtungna Kabupatén Bandung.
Nangtungna Kabupatén Bandung
Saméméh Kabupatén Bandung nangtung, wewengkon Bandung dipikawanoh jeung
sebutan "Tatar Ukur". Nurutkeun naskah Sadjarah Bandung, saméméh Kabupatén
Bandung nangtung, Tatar Ukur nyaéta kaasup wewengkon Karajaan Timbanganten
kalayan ibukota Tegalluar. Karajaan éta aya dihandap dominasi Karajaan Sunda-
pajajaran. Saprak pertengahan abad ke-15, Karajaan Timbanganten diparéntah sacara
turun temurun ku Prabu Pandaan Ukur, Dipati Agung, sarta Dipati Ukur. Dina mangsa
pamaréntahan Dipati Ukur, Tatar Ukur mangrupa hiji wewengkon anu cukup lega,
ngawengku kalolobaan wewengkon Jawa Kulon, diwangun luhur salapan wewengkon
anu disebut "Ukur Sasanga".
Sanggeus Karajaan Sunda-pajajaran runtuh (1579/1580) alatan gerakan Pasukan
banten dina usaha nyebarkeun ageman Islam di wewengkon Jawa Kulon, Tatar Ukur jadi
wewengkon kakawasaan Karajaan Sumedanglarang, penerus Karajaan Pajajaran.
Karajaan Sumedanglarang didirikan sarta diparéntah mimiti ku Prabu Geusan Ulun dina
(1580-1608), kalayan ibukota di Kutamaya, hiji tempat anu perenahna palebah Kulon
dayeuh Sumedang ayeuna. Wewengkon kakawasaan karajaan éta ngawengku wewengkon
anu saterusna disebut Parahiangan, kajaba wewengkon Galuh (ayeuna ngaranna Ciamis.
Sabot Karajaan Sumedang Larang diparéntah ku Raden Suriadiwangsa, anak téré Geusan
Ulun ti rtu Harisbaya, Sumedanglarang jadi wewengkon kakawasaan Mataram saprak
warsih 1620. Saprak harita status Sumedanglarang ogé robah ti karajaan jadi kabupatén
kalayan ngaran Kabupatén Sumedang. Mataram ngajadikeun Parahiangan minangka
wewengkon pertahanannya di bagian Kulon ka kamungkinan serangan Pasukan Banten
sarta atawa Kompeni anu berkedudukan di Batavia, alatan Mataram di handapeun
pamaréntahan Sultan Agung (1613-1645) bermusuhan jeung Kompeni sarta konflik jeung
Kesultanan Banten.
Pikeun mengawasi wewengkon Parahiangan, Sultan Agung mengangkat Raden Aria
Suradiwangsa jadi Bupati Wedana (Bupati Sirah) di Parahiangan (1620-1624), jeung
gelar Pangeran Rangga Gempol Kusumadinata, kaceluk jeung sebutan Rangga Gempol I.
Warsih 1624 Sultan agung maréntahkeun Rangga Gempol I pikeun menaklukkan
wewengkon Sampang (Madura).
Lantaran éta, kalungguhan Bupati Wedana Parahiangan diwakilkan ka adi Rangga
Gempol I pangeran Dipati Rangga Gede. Henteu lila sanggeus Pangeran Dipati Rangga
Gede nyekel kalungguhan minangka Bupati Wedana, Sumedang diserang ku Pasukan
Banten. Alatan sawaréh Pasukan Sumedang indit ka Sampang, Pangeran Dipati Rangga
Gede henteu bisa nungkulan serangan kasebut. Balukarna, manéhna narima hukuman
politis ti Sultan Agung. Pangeran Dipati Rangga Gede ditahan di Mataram. Kalungguhan
Bupati Wedana Parahiangan dibikeun ka Dipati Ukur, jeung sarat manéhna kudu bisa
ngarebut Batavia ti kakawasaan Kompeni.
Warsih 1628 Sultan Agung maréntahkeun Dipati Ukur pikeun mantuan pasukan Mataram
narajang Kompeni di Batavia. Tapi serangan éta ngalaman kagagalan. Dipati Ukur nyadar
yén minangka konsekwensi ti kagagalan éta manéhna baris meunang hukuman kawas anu
ditarima ku Pangeran Dipati Rangga gede, atawa hukuman anu leuwih beurat deui. Ku
alatan éta Dipati Ukur reujeung para pamiluna baha ka Mataram. Sanggeus penyerangan
ka Kompeni gagal, maranéhanana henteu datang ka Mataram ngalaporkeun kagagalan
pancénna. Tindakan Dipati Ukur éta dianggap ku pihak Mataram minangka
pemberontakan ka pangawasa Karajaan Mataram.
Lumangsungna pembangkangan Dipati Ukur reujeung para pamiluna
dimungkinkan, antara séjén alatan pihak Mataram hésé pikeun mengawasi wewengkon
Parahiangan sacara langsung, alatan jauhna jarak antara Puseur Karajaan Mataram jeung
wewengkon Parahiangan. Sacara teoritis, lamun wewengkon kasebut pohara laér ti
puseur kakawasaan, mangka kakawasaan puseur di wewengkon éta pohara lemah.
Sanajan kitu, berkat bantuan sawatara Kapala wewengkon di Parahiangan, pihak
Mataram pamustunganana bisa memadamkan pemberontakan Dipati Ukur. Nurutkeun
Sajarah Sumedang (babad), Dipati Ukur tertangkap di Gunung Lumbung (wewengkon
Bandung) dina warsih 1632.
Sanggeus "pemberontakan" Dipati Ukur dianggap lekasan, Sultan Agung mikeun balik
kalungguhan Bupati Wedana Parahiangan ka Pangeran Dipati Rangga Gede anu geus
leupas ti hukumanana. Sajaba ti éta ogé dipigawé reorganisasi pamaréntahan di
Parahiangan pikeun menstabilkan kaayaan sarta kaayaan wewengkon kasebut.
Wewengkon Parahiangan di luar Sumedang sarta Galuh dibagi jadi tilu kabupatén, nyaéta
Kabupatén Bandung, Kabupatén Parakanmuncang sarta Kabupatén Sukapura ku cara
mengangkat tilu kapala wewengkon ti Parahiangan anu dianggap geus berjasa numpes
pemberontakan Dipati Ukur.

Katilu urang kapala wewengkon dimaksud nyaéta Ki Astamanggala, umbul

Cihaurbeuti diangkat jadi mantri agung (bupati) Bandung jeung gelar Tumenggung
Wiraangunangun, Tanubaya minangka bupati Parakanmuncang sarta Ngabehi
Wirawangsa jadi bupati Sukapura jeung gelar Tumenggung Wiradadaha. Katilu urang éta
dilantik sacara babarengan dumasar "Piagem Sultan Agung", anu dikaluarkeun dina poé
Saptu tanggal 9 Muharam Warsih Alip (penanggalan Jawa). Ku kituna, tanggal 9
Muharam Taun Alip lain ngan mangrupa poé jadi Kabupagten Bandung tapi sakaligus
minangka poé jadi Kabupatén Sukapura sarta Kabupatén Parakanmuncang.
Nangtungna Kabupatén Bandung, hartosna di wewengkon Bandung lumangsung
parobahan utamana dina widang pamaréntahan. Wewengkon anu mimitina mangrupa
bagian (bawahan) ti pamaréntah karajaan (Karajaan Sunda-pajararan saterusna
Sumedanglarang) kalayan status anu henteu écés, robah jadi wewengkon kalayan sttus
administrative anu écés, nyaéta kabupatén.

Sanggeus katilu bupati kasebut dilantik di puseur pamaréntahan Mataram,

maranéhanana balik ka wewengkon séwang-séwangan. Sadjarah Bandung (naskah)
nyebutkeun yén Bupati Bandung Tumeggung Wiraangunangun reujeung pamiluna ti
Mataram balik ka Tatar Ukur. Mimiti maranéhanana dating ka Timbanganten. Di ditu
bupati Bandung meunangkeun 200 cacah. Saterusna Tumenanggung Wiraangunangun
babarengan rahayatna ngawangun Krapyak, hiji tempat anu perenahna di tepi Sungat
Citarum deukeut muara Walungan Cikapundung, (wewengkon pinggiran Kabupatén
Bandung bagian Kidul) minangka ibukota kabupatén. Minangka wewengkon puseur
kabupatén Bandung, Krapyak sarta wewengkon sakurilingna disebut Bumi kur Gede.
Wewengkon administrative Kabupatén Bandung di handapeun pangaruh Mataram (nepi
ka ahir abad ke-17), tacan dipikanyaho sacara pasti, alatan asal akurat anu memuat data
ngeunaan hal éta henteu/belum kapanggih. Nurutkeun asal pribumi, data tahap mimiti
Kabupatén Bandung ngawengku sawatara wewengkon antara séjén Tatar Ukur, kaasup
wewengkon Timbanganten, Kuripan, Sagaraherang, sarta sawaréh Tanahmedang.

Kaci jadi, wewengkon Parahiangan di luar Wewengkon Kabupatén Sumedang,

Parakanmuncang, Sukapura sarta Galuh, anu mimitina mangrupa wewengkon Tatar Ukur
(Ukur Sasanga) dina mangsa pamaréntahan Dipati Ukur, mangrupa wewengkon
administrative Kabupatén Bandung wayah éta. Lamun sangkaan ieu bener, mangka
Kabupatén Bandung kalayan ibukota Krapyak, wewengkonna ngawengku wewengkon
Timbanganten, Gandasoli, Adiarsa, Cabangbungin, Banjaran, Cipeujeuh, Majalaya,
Cisondari, Rongga, Kopo, Ujungberung sarta séjén-séjén, kaasup wewengkon Kuripan,
Sagaraherang sarta Tanahmedang.
Kabupatén Bandung minangka salah sahiji Kabupatén anu dijieun Pamaréntah Karajaan
Mataram, sarta aya di handapeun pangaruh pangawasa karajaan kasebut, mangka sistem
pamaréntahan Kabupatén Bandung ngabogaan sistem pamaréntahan Mataram. Bupati
ngabogaan sagala rupa jenis symbol kebesaran, ponggawa husus sarta soldadu nyekel
pakarang. Simbol sarta atribut éta nambahan badag sarta kuatna kakawasaan sarta
pangaruh Bupti luhur rahayatna.
Badagna kakawasaan sarta pangaruh bupati, antara séjén ditembrakkeun ku pemilikan
hak-hak istimiwa anu dawam dmiliki ku raja. Hak-hak dimaksud nyaéta hak
ngawariskeun kalungguhan, ha memungut pajeg dina wangun duit sarta barang, ha
nampa tanaga gawé (ngawula), hak moro sarta néwak lauk sarta hak mengadili.

Kalayan pohara kawatesna pengawasan langsung ti pangawasa Mataram, mangka

teu pisan-pisan heran lamun wayah éta Bupati Bandung hususna sarta Bupati
Parahiangan umumna ngawasa kawas raja. Manéhna ngawasa pinuh luhur rahayat sarta
wewengkonna. Sistem pemerinatahn sarta gaya hirup bupati mangrupa miniatur ti
kahirupan keraton. Dina ngajalankeun pancénna, bupati dibantuan ku pajabat-pajabat
bawahannya, kawas patih, jaksa, penghulu, demang atawa sirah cutak (sirah distrik),
camat (pembantu sirah distrik), patinggi (lurah atawa kapala désa) sarta séjén-séjén.
Kabupatén Bandung aya dihandap pangaruh Mataram nepi ka ahir warsih 1677.
Saterusna Kabupatén Bandung murag kaleungeun Kompeni. Hal éta lumangsung alatan
jangji-pasini Mataram-kompeni (jangji-pasini kahiji) tanggal 19-20 Oktober 1677. Di
handapeun kakawasaan Kompeni (1677-1799), Bupati Bandung sarta Bupati séjénna di
Parahiangan tetep berkedudukan minangka pangawasa pangluhurna di kabupatén, tanpa
ikatan birokrasi jeung Kompeni.
Sistem pamaréntahan kabupatén dina dasarna henteu ngalaman parobahan, alatan
Kompeni ngan nungtut ambéh bupati ngaku kakawasaan Kompeni, jeung jaminan
ngajual hasil-hasil bumi nu tangtu ka VOC. Dina hal ieu bupati henteu kaci ngayakeun
hubungan pulitik sarta dagang kalayan pihak séjén. Hiji hal anu robah nyaéta
kalungguhan bupati wedana dihilangkan. Minangka gantina, Kompeni mengangkat
Pangeran Aria Cirebon minangka pangawas (opzigter) wewengkon Cirebon-priangan
(Cheribonsche Preangerlandan).

Salah sahiji kawajiban utama bupati ka kompeni nyaéta ngalaksanakeun

penanaman wajib pepelakan nu tangtu, utamana kopi, sarta mikeun hasilna. Sistem
penanaman wajib éta disebut Preangerstelsel. Samentara éta bupati wajib miara
kaamanan sarta kalantipan wewengkon kakawasaanana. Bupati ogé henteu kaci
mengangkat atawa memecat pagawé bawahan bupati tanpa tinimbangan Bupati Kompeni
atawa pangawasa Kompeni di Cirebon. Ambéh bupati bisa ngalaksanakeun kawajiban
anu disebut pamungkas kalayan boh, pangaruh bupati dina widang kaagamaan, kaasup
pangasilan ti widang éta, kawas bagian zakar fitrah, henteu diganggu boh bupati boh
rahayat (patani) meunang bayaran luhur seserahan kopi anu badagna ditangtukeun ku
Kompeni.
Nepi ka lekasanana kakawasaan Kompeni-voc ahir warsih 1779, Kabupatén Bandung
beribukota di Krapyak. Salila éta Kabupatén Bandung diparéntah sacara turun temurun
ku genep urang bupati. Tumenggung Wiraangunangun (mangrupa bupati kahiji) ankatan
Mataram anu maréntah nepi ka warsih 1681. Lima bupati séjénna nyaéta bupati angkatan
Kompeni nyaéta Tumenggung Ardikusumah anu maréntah warsih 1681-1704,
Tumenggung Anggadireja I (1704-1747), Tumenggung Anggadireja II (1747-1763), R.
Anggadireja III jeung gelar R.A. Wiranatakusumah I (1763-1794) sarta R.A.
Wiranatakusumah II anu maréntah ti warsih 1794 nepi ka warsih 1829. Dina mangsa
pamaréntahan bupati R.A. Wiranatakusumah II, ibukota Kabupatén Bandung
dipindahkan ti Karapyak ka Dayeuh Bandung.
Nangtungna Dayeuh Bandung
Sabot Kabupatén Bandung dipingpin ku Bupati RA Wiranatakusumah II,
kakawasaan Kompeni di Nusantara lekasan alatan VOC bangkrut (Désémber 1799).
Kakawasaan di Nusantara saterusna dicokot alih ku Pamaréntah Hindia Walanda jeung
Gubernur Jenderal kahiji Herman Willem Daendels (1808-1811).
Saluyu kalayan parobahan kakawasaan di Hindia Walanda, kaayaan sarta kaayaan
Kabupatén Bandung ngalaman parobahan. Parobahan anu mimiti lumangsung nyaéta
pemindahan ibukota kabupatén ti Krapyak di bagian Kidul wewengkon Bandung ka
Dayeuh Bandung anu ter;etak di bagian tengah wewengkon kabupatén kasebut.
Antara Januari 1800 nepi ka ahir Désémber 1807 di Nusantara umumna sarta di Pulo
Jawa hususna, lumangsung vakum kakawasaan deungeun (pangjajah), alatan sanajan
Gubernur Jenderal Kompeni masih aya, tapi manéhna geus henteu ngabogaan
kakawasaan. Pikeun para bupati, salila vakum kakawasaan éta hartosna leungitna
beungbeurat mangrupa kawajiban-kawajiban anu kudu dipinuhan pikeun kapentingan
pangawasa deungeun (pangjajah).

Ku kituna, maranéhanana bisa mencurahkan perhatian pikeun kapentingan

pamaréntahan wewengkon séwang-séwangan. Hal ieu kirana lumangsung ogé di
Kabupatén Bandung.
Nurutkeun naskah Sadjarah Bandung, dina warsih 1809 Bupati Bandung
Wiranatakusumah II reujeung sajumlah rahayatna pindah ti Karapyak ka wewengkon
palebah Kalér ti lahan bakal ibukota. Dina wayah éta lahan bakal Dayeuh Bandung masih
mangrupa leuweung, tapi di palebah kalérna geus aya pemukiman, nyaéta Kampung
Cikapundung Kolot, Kampung Cikalintu, sarta Kampung Bogor. Nurutkeun naskah
kasebut, Bupati R.A. Wiranatakusumah II pindah ka Dayeuh Bandung sanggeus manéhna
menetap di tempat ancik samentara salila dua satengah warsih.
Mimitina bupati cicing di Cikalintu (wewengkon Cipaganti) saterusna manéhna pindah
Balubur Hilir. Sabot Deandels meresmikan pangwangunan jembatan Cikapundung
(jembatan di Jl. Asia Afrika deukeut Gedong PLN ayeuna), Bupati Bandung aya diditu.
Deandels babarengan Bupati ngaliwatan jembatan éta saterusna maranéhanana leumpang
ka arah wétan nepi ka dihiji tempat (hareup Kantor Dines PU Jl. Asia Afrika ayeuna). Di
tempat éta deandels mancegkeun iteuk saraya ngomong: "Zorg, dat als ik terug kom hier
een stad is gebouwd!" (Usahakan, lamun kuring datang balik ka dieu, hiji dayeuh geus
diwangun!". Kutan Deandels menghendaki puseur dayeuh Bandung diwangun di tempat
éta.

Minangka lampah tuluy ti kedalanana éta, Deandels ménta Bupati Bandung sarta
Parakanmuncang pikeun mindahkeun ibukota kabupatén unggal ka deukeut Jalan Raya
Pos. Paménta Deandels éta ditepikeun ngaliwatan surat tertanggal 25 Méi 1810.
éndahna Kabupatén Bandung ka Dayeuh Bandung babarengan kalayan pengangkatan
Raden Suria jadi Patih Parakanmuncang. Kadua moméntum kasebut dikukuhkan kalayan
besluit (surat kaputusan) tanggal 25 Séptember 1810. Tanggal ieu ogé mangrupa tanggal
Surat Kaputusan (besluit), mangka sacara yuridis formal (dejure) ditetepkeun minangka
Poé Jadi Dayeuh Bandung.
Kaci jadi bupati mimitian berkedudukan di Dayeuh Bandung sanggeus di ditu leuwih
tiheula nangtung wangunan pendopo kabupatén. Bisa dipastikeun pendopo kabupatén
mangrupa wangunan kahiji anu diwangun pikeun puseur kagiatan pamaréntahan
Kabupatén Bandung.
Dumasar data ti sagala rupa asal, pangwangunan Dayeuh Bandung sapinuhna dipigawé
ku sajumlah rahayat Bandung dihandap lulugu Bupati R.A. Wiranatakusumah II. Ku
alatan éta, dapatlah disebutkeun yén bupati R.A. Wiranatakusumah II nyaéta pangadeg
(the founding father) dayeuh Bandung.

Ngembangna Dayeuh Bandung sarta tempatna anu strategis anu aya di bagian
tengah Parahiangan, geus nyorong timbulna alpukah Pamaréntah Hindia Walanda dina
warsih 1856 pikeun mindahkeun Ibukota Karésiden parahiangan ti Cianjur ka Bandung.
Alpukah kasebut alatan sagala rupa hal anyar direalisasikan dina warsih 1864. Dumasar
Besluit Gubernur Jenderal tanggal 7 Agustus 1864 No.18, Dayeuh Bandung ditetepkeun
minangka puseur pamaréntahan Keresidenan Parahiangan. Ku kituna, saprak waktu éta
Dayeuh Bandung ngabogaan fungsi dobel, nyaéta minangka Ibukota Kabupatén Bandung
sakaligus minangka ibukota Keresidenan Parahiangan. Dina wayah éta anu jadi Bupati
Bandung nyaéta R.A. Wiranatakusumah IV (1846-1874).
Saluyu kalayan perkembangan fungsinya, di Dayeuh Bandung diwangun gedong
keresidenan di wewengkon Cicendo (ayeuna jadi Imah Dines Gubernur Jawa Kulon)
sarta hiji hotél pamaréntah. Gedong keresidenan réngsé diwangun warsih 1867.
Perkembangan Dayeuh Bandung lumangsung sanggeus operasi transportasi karéta seuneu
ti sarta ka dayeuh Bandung saprak warsih 1884. Alatan Dayeuh Bandung boga fungsi
minangka puseur kagiatan transportasi karéta seuneu "Lin Kulon", mangka geus nyorong
ngembangna kahirupan di Dayeuh Bandung kalayan ngaronjatna nu nyicingan ti warsih
ka warsih.

Di panungtung abad ke-19, nu nyicingan golongan Éropa jumlahna geus

ngahontal rébuan jelema sarta nungtut ayana lembaga otonom anu bisa ngurus
kapentingan maranéhanana. Samentara éta pamaréntah puseur nyadar kagagalan
palaksanaan sistem pamaréntahan sentralistis katut akibatna. Lantaran éta, pamaréntah
nepi ka dina kawijakan pikeun ngaganti sistem pamaréntahan jeung sistem desentralisasi,
lain ngan desentralisasi dina widang kaduitan, tapi ogé desentralisasi dina pemberian hak
otonomi widang pamaréntahan (zelfbestuur)
Dina hal ieu, pamaréntah Kabupatén Bandung di handapeun lulugu Bupati RAA
Martanagara (1893-1918) ngabagéakeun alus alpukah pamaréntah kolonial kasebut.
Lumangsungna pamaréntahan otonomi di Dayeuh Bandung, hartosna pamaréntah
kabupatén meunang dana budget husus ti pamaréntah kolonial anu saméméhna henteu
kungsi aya.
Dumasar Undang-undang Desentralisasi (Decentralisatiewet) anu dikaluarkeun warsih
1903 sarta Surat Kaputusan ngeunaan desentralisasi (Decentralisasi Besluit) sarta
Ordonansi Déwan Lokal (Locale Raden Ordonantie) saprak tanggal 1 April 1906
ditetepkeun minangka gemeente (kotapraja) anu berpemerintahan otonomom. Ketetapan
éta beuki nguatkeun fungsi Dayeuh Bandung minangka puseur pamaréntahan, utamana
pamaréntahan Kolonial Walanda di Dayeuh Bandung.