k a r y a kecil b u a t :
Sahabaf Se j a t i .
Tuhan Yesus Krisrus
P a p a . re-ie.
W i d . Gin.
Ida. A s i k i n ,
Daniel
Papi. Mami.
Varvara. Trivina.
Fiona. Revina. E v t i n a
rr
1 4 KULTUR AWTHER DAW KULTUR PUGUK
PEPAVA ( e a r i c a papaya L . )
SEGARA 3 n Witre
Oleh
NANDUANTO WIDJOJO
A 22.0360
J U R U S A N BUD8 D A Y A P E R T A N l A N
F A K U L T A S PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN 806027
1 9 9 0
RINGKASAN
P e n e l i t i a n i n i t e r d i r i d a r i 2 percobaan t e r p i s a h , ya-
90 dl.
Pada k u l t u r pucuk digunakan eksplan pucuk t u n a s sam-
SECARA I n V i t r o
oleh
HANDYANTO WIDJOJO
A 22.0360
L a p o r a n K a r y a I l m i a h sebagai s a l a h s a t u s y a r a t
u n t u k m e m ~ e r o l e hg e l a r
S a r j a n a P e r t a n i an
pada
Jurusan B u d i D a y a P e r t a n i a n
Fakultas P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
FAKULTAS PERTANIAN
I N S T I T U T PERTANIAN BOGOR
1990
I N S T I T U T PERTANIAN BOGOR
K a m i m e n y a t a k a n l a p o r a n K a r y a I l m i a h y a n g disusun
oleh:
PEPAYA ( C a r i c a papaya L . )
SECARA I n V i t r o
d i t e r i m a s e b a g a i salah satu s y a r a t m e m p e r o l e h g e l a r
S a r j a n a ~ e r t a n i a npada Jurusan B u d i D a y a P e r t a n i a n ,
rl\* u
Dosen Pembimbing I
Ir S r i Setyati Harjadi
K e t u a Jurusan K e t u a PS A g r o n o m i
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i L o s a r i ( C i r e b o n ) pada tanggal
ningsih Limijadi.
tahun 1985.
kepada:
Pertanian
dan p e r h a t i a n yang d i b e r i k a n
dan kasihnya
kebun pepayanya
p e n e l i t i a n dan p e n u l i s a n k a r y a i l r n i a h i n i .
DAFTAR IS1
Hal arnan
PENDAHULUAN ..................................... 1
L a t a r Belakang ............................. 1
Tujuan P e n e l i t i a n .......................... 4
H i p o t e s i s .................................. 5
K u l t u r Pucuk ...............................
K u l t u r Anther ..............................
Perlakuan dan Eksplan ................. 17
Penanaman ............................. 19
Pengamatan ............................ 19
K u l t u r Pucuk ............................... 20
Penanaman ............................. 20
Pengamatan ............................ 22
K u l t u r Anther .............................. 23
K u l t u r Pucuk ............................... 28
T i n g k a t Kontaminasi ................... 28
I n i s i a s i Awal ......................... 29
S u b k u l t u r I ........................... 34
S u b k u l t u r I 1 .......................... 35
~ e s i m p u l a n .................................. 41
Saran ...................................... 41
LAMPIRAN ......................................... 45
DAFTAR TABEL
Halarnan
Halaman
L a t a r Be1 akanq
dan A u s t r a l i a . * l
mencukupi, k u a l i t a s a d a l a h s a l a h s a t u komponen p e n t i n g
l i k i s i f a t g e n e t i k yang seragam, p r o d u k t i v i t a s t i n g g i ,
t u j u a n ekspor.
virus.
an h a p l o i d dapat d i p e r o l e h r n e l a l u i p r o s e s a n d r o g e n e s i s
K e b e r h a s i l a n p r o s e s a n d r o g e n e s i s pada k u l t u r a n t h e r
a n d r o g e n e s i s adalah g u l a ( N i t s c h , 1 9 8 1 ) . Namun u n t u k
k u l t u r a n t h e r pepaya v a r i e t a s t e r t e n t u rnasih d i p e r l u k a n
suatu penelitian.
4
BA s e r t a rnempelajari pengaruhnya t e r h a d a p
Hi~otesis
1. Sukrosa berpengaruh t e r h a d a p p r o s e s a n d r o g e n e s i s
1angsung.
s i l k a n penggandaan t u n a s yang t e r b a i k .
TINJAUAN PUSTAKA
S e i a r a h dan B o t a n i PeDaya
( L i t s , 1984).
t i k n y a 2n=18 ( L i t z , 1984).
g i a n tanamannya i n i termasuk h e r b a t a h u n a n b e r k a y u f u n a k ,
djoatmodjo, 1985).
Svarat Tumbuh
Pepaya dapat tumbuh pada suhu lingkungan 15O-35Oc,
tetapi suhu optimal bagi pertumbuhannya berkisar antara
22-28O~. Tanaman muda membutuhkan kelembaban tinggi.
Curah hujan yang baik bagi tanaman pepaya berkisar 1500-
2000 mm per tahun (Soedirdjoatmodjo, 1985). Tanaman
pepaya dapat tumbuh pada ~ ~ O L U - 3 2 '(Hartmann
~~ et a 7 . ,
1981).
Tanah bagi pertanaman pepaya harus memiliki drainase
dan aerasi yang baik, subur, kaya bahan organik, lebih
d i s u k a i yang m e m i l i k i t o p o g r a f i yang d a t a r , dan pH-nya
1980).
Budidava P r a k t i s dan P r o d u k s i
1980).
S e n t r a p r o d u k s i n y a t e r s e b a r d i s e l u r u h P u l a u Jawa dengan
G e n e t i k a J e n i s K e l a m i n Pepaya
Berdasarkan j e n i s k e l a m i n n y a t e r d a p a t 3 j e n i s k e l a -
o l e h S t o r e y d i Hawai (Tabel 1 ) .
* diserbuk sendiri
Kul t u r P u c u k
K u l t u r p u c u k a d a l a h s a l a h s a t u d a s a r k e g i a t a n per-
b a n y a k a n t a n a r n a n s e c a r a v e g e t a t i f r n i k r o dalarn k u l t u r
b e s a r p a d a k u l t u r p u c u k l e b i h rnudah d i i s o l a s i , rnernpunyai
p e l u a n g h i d u p l e b i h b e s a r , d a n rnenunjukkan k e c e p a t a n
K u l t u r Pucuk Pepava
K u l t u r Anther
1979).
Tanaman h a p l o i d m e l a l u i k u l t u r a n t h e r dapat d i p e r o -
narnan d a r i j a r i n g a n s p o r o f i t , s e p e r t i d i n d i n g a n t h e r a t a u
t a n g k a i s a r i (Gunawan, 1987).
bentuknya k a l u s d a r i j a r i n g a n d i p l o i d yang t i d a k d i h a r a p -
kan .
N i t s c h (1981) j u g a rnenyatakan bahwa u n t u k rnernperoleh
1 mg/l pada media dasar MS-1/2 dengan tambahan NAA 0.5 .uM
t u k a n tanaman h a p l o i d m e l a l u i p r o s e s e m b r i o g e n e s i s . Pe-
n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n terhadap a n t h e r V i t i s v i n i f e r a
k u l t i v a r Carbenet-Sauvignon.
d i b e r i cahaya b i r u t i d a k b e r s i f a t menghambat.
t a t if .
K u l t u r A n t h e r Pepava
t u k hanya s e k i t a r 0.1 %.
pembentukan k a l u s t e r t i n g g i a d a l a h u n i n u k l e a t h i n g g a
P e n e l i t i a n d i l a k u k a n d i Laboratorium K u l t u r J a r i n g a n
Bahan dan A l a t
1a t a .
rak inkubasi.
S t e r i l i s a s i A l a t dan Media
Metode P e n e l i t i a n
P e n e l i t i a n yang d i l a k u k a n t e r d i r i d a r i 2 percobaan
lengkap.
Kul t u r Anther
Pada percobaan i n i t e r d a p a t 5 t a r a f p e r l a k u a n s u k r o -
Penentuan Fase M i k r o s o o r a
96 % berdasarkan volume.
S e t e l a h 24 jam d i f i k s a s i dalam l a r u t a n a1 k o h o l a s e t a t
Linqkunqan Tumbuh
Setelah botol-botol kultur berisi anther diberi per-
lakuan awal suhu rendah 12'~ selama 10 hari di dalam
lemari es, botol-botol tersebut dipindahkan ke rak kultur
dengan perlakuan gelap pada suhu 25O6.
Penqamatan
Peubah yang diamati pada kultur anther adalah:
(1) banyaknya anther yang terkontarninasi
(2) banyaknya anther yang mengalami perubahan.
20
Penanaman
Pucuk tunas samping pepaya sepanjang + 1.5 cm yang
r i l selama 2 m e n i t sebanyak 3 k a l i .
2-3 mm. Eksplan ditanam pada media MS-0 sebagai media se-
Pemindahan Eksplan
media t e r s e b u t selama 3 b u l a n .
Linqkunnan Tumbuh
(1 ) t i n g g i tunas t e r t i n g g i
K u l t u r Anther
mungkinan i n f e k s i o l e h mikroorganisme d i s e k i t a r n y a
t a m i n a s i i n t e r n a l t i d a k mencapai s e l - s e l reproduktif.
j u g a l e b i h banyak.
m e l a l u i pembentukan k a l u s . K u l t u r t i d a k mengalarni p e r u -
rnenjadi c o k l a t .
Bangkok 30
45
60
75
90
Total
Hawai 30
45
60
75
90
Total
bandingkan v a r i e t a s Hawai.
t i d a k mendukung perkembangan k u l t u r l e b i h l a n j u t .
Tabel 4. Jumlah dan Persentase Anther yang
Mengalami Pembengkakan pada Beberapa
Taraf Sukrosa
Bangkok 30
45
Total
Hawai 30
45
60
75
90
Total
dan Zeng , 1 9 8 4 ) .
k e b e r h a s i l a n i n d u k s i tanarnan h a p l o i d pada k u l t u r a n t h e r .
a n d r o g e n e s i s sama s e k a l i d i a n t a r a 11 g e n o t i p yang d i c o -
t i d a k s e l u r u h n y a b e r t a h a n h i n g g a a k h i r pengamatan. 12
rninggu s e t e l a h tanam ( M S T ) .
Inisiasi A d
64 % d i a n t a r a n y a mengalami k e m a t i a n dan t e r k o n t a m i n a s i
t u n a s a k s e n i k h i n g g a a k h i r i n i s i a s i awal (Tabel 6 ) .
n ~ n g k a t a nt a r a f BA menyebabkan menurunnya j u m l a h k u l t u r
n a s i NAA-BA t i d a k n y a t a mempengaruhi t i n g g i t u n a s .
Wainwright, 1981 )
Tabel 7 . Pengaruh BA terhadap T i n g g i Tunas
pada I n i s i a s i Awal (12 MST)
6 6.22 a
K e Cerangari :
angka-angka yang d i i k u t i o l e h h u r u f yang
sama t i d a k berbeda n y a t a pada t a r a f u j i
Duncan 0 . 0 5
Subkultur I
Penggandaan tunas t i d a k t e r j a d i hingga a k h i r s u b k u l -
a k h i r s u b k u l t u r I (Tabel 9).
BA (uM) T i n g g i t u n a s (mm)
be1 10).
respon a k i b a t perlukaan.
Subkultur I1
mengalami s u b k u l t u r I1 a t a u s e k i t a r 8 b u i a n s e j a k pucuk
an i n i menghasi l k a n 5 tunas b a r u .
vitrous.
Jumlah tunas p e r k u l t u r t e r t i n g g i yang d i p e r o l e h pa-
y a i t u 8 b u l a n s e j a k i n i s i a s i awal, j u g a l e b i h lama b i l a
d i b a n d i n g k a n pernbentukan t u n a s majemuk pada p e n e l i t i a n
s e j a k i n i s i a s i awal. Perbedaan t e r s e b u t d i d u g a t e r u t a m a
kan .
T i n g g i t u n a s t e r t i n g g i dan j u m l a h daun p e r k u l t u r
pada a k h i r s u b k u l t u r I 1 t i d a k d i p e n g a r u h i s e c a r a n y a t a
b a i k d i b a n d i n g k a n p e r l a k u a n l a i n n y a (11.0-15.00 mrn).
p e r k u l t u r yang merupakan j u m l a h t e r t i n g g i d i a n t a r a p e r -
(Gambar 7 ) .
mengandung a u k s i n u n t u k pembentukan a k a r .
40
diarnati.
daan t u n a s .
Jumlah t u n a s p e r k u l t u r t e r t i n g g i d i h a s i l k a n pada
Saran
P e n e l i t i a n k u l t u r a n t h e r pepaya p e r l u d i l a k u k a n pada
t e l i t i lebih lanjut.
B u l l o c k , W . P., P. S. B a e n z i g e r , G. W . S c h a e f f e r , and
P. J . B o t t i n o . 1982. A n t h e r c u l t u r e o f wheat
( T r i t i c u m a e s t i v u m L . ) F l ' s and t h e i r r e c i p r o c a l
crossses. Theor. A p p l . Genet. 62:155-159.
C o l l i n s , G. B. 1977. P r o d u c t i o n and u t i l i z a t i o n o f
anther-derived haploids i n crop plants. Crop S c i
17:583-586.
.
1981. E f f e c t o f sex t y p e ,
season, and o t h e r f a c t o r s o n i n v i t r o e s t a b l i s h m e n t
and c u l t u r e o f C a r i c a papaya L . e x p l a n t s . J . Amer.
Soc. H o r t . S c i . 106(6):792-794.
Konsentrasi Pemakai an
Stok Bahan larutan m l stok/ mg/ 1
(!j/1) 1 media
Myo-inositol 10.000
Thiamin 0.010
Pyridoxin 0.050
Niacin 0.050
Glycin 0.200
Gula 30 000
Konsentrasi P e r n a k a i an
Stok Bahan larutan rnl s t o k / mg/l
(dl1 1 media
A NH4N03
B KN03
C KH2P04
H3B03
KI
Na2Mo04
CoCl2.6H20
0 CaCl2.2H20
E MgS04.7H20
MnS04. H 2 0
ZnSO4.7H20
CuS04.5H20
F Na2EDTA.2H20
FeS04.7H20
Myo-inositol
T h i arni n
Pyridoxin
Niacin
Gly c in
NAA
BA