87
C=
(1+ √γR ) ………………………… Rumus Bazim
P=b+2 √2⋅d3
A
R=
P
Q= A⋅V 3
Keterangan :
Q = Debit banjir rencana (m3/dt)
A = Luas tampang basah saluran (m2)
V3 = Kecepatan aliran (m/dt)
R = Jari – jari hidrolis (m)
P = Keliling basah (m)
I = Kemiringan dasar sungai
C = Koefisien Chezy
γ = Kekasaran dinding saluran, diambil 1,3 untuk saluran tanah
dengan kondisi biasa
b = Lebar dasar saluran (m)
d3 = Tinggi air sungai maksimum di hilir bendung (m)
Bn = b + 2 . (½.d3)
= b + d3
= 40 + 1.68155
= 41.68155 m
B = (6/5). Bn
= (6/5). 41.68155
= 50.01786
≈ 50 m
2.2.3 Menghitung Lebar Pintu Penguras
Lebar Pintu Penguras
1
∑b1 = 10 .B
1
= 10 . 50
=5m
Lebar maksimum pintu penguras = 2 m
5
n= 2 = 2.5 ≈ n = 3 buah
5
b1 = 3 = 1,67 ≈ 1.5 m
Lebar pintu penguras (b1) = 1,5 m
4,4745
=2,23725 Keterangan :
2
b1 = lebar pintu penguras (m)
n = jumlah pintu penguras
1m 1m 1m
Jumlah = 223,75 m
Sehingga :
Elevasi tinggi mercu bendung (x) = 223,75 m
Elevasi dasar sungai pada dasar bendung (y ) = 220.00 m
Maka tinggi mercu bendung (P) = x–y
= 223,75 m – 220,00 m
= 3,75 m
Jadi, tinggi mercu bendung yang direncanakan adalah 3,75 m
2.3 Perhitungan Tinggi Air Maksimum Di Atas Mercu Bendung
dimana :
Qd = debit banjir rencana (m3/dt)
Beff = lebar efektif bendung (m)
He = tinggi total air di atas bendung (m)
C = koefisien pelimpasan (discharge coefficient)
C1 = dipengaruhi sisi depan bendung
C2 = dipengaruhi lantai depan
C3 = dipengaruhi air di belakang bendung
Nilai C, C1, C2, dan C3 didapat dari grafik ratio of discharge coefficient
(pada lampiran). Untuk menentukan tinggi air di atas bendung digunakan cara
coba – coba (trial and error) dengan menentukan tinggi perkiraan He terlebih
dulu.
Dicoba He = 1,5 m maka :
P 3 , 75
= =2,5
He 1,5
Hd +d 3 3,56845+1,68155
= =3,5
He 1,5
Hd 3,51845
= =2 , 345633333
He 1,5
2 2
Q d 3 205
He'=
(
C x B eff )(
=
2,163 x 46 .1 )
3 =1 ,612 m⇒ He≠He
Perhitungan selanjutnya dilakukan dengan menggunakan tabel.
2.163
Grafik C1
Grafik C1
Grafik C2
Grafik C3
H = He – hv0 d0 = H + p
A = Beff x d0
Qd v
02
v 0= h v 0=
A 2g
Keterangan :
hv0 = tinggi kecepatan di hulu sungai (m)
H = tinggi air maksimum diatas mercu (m)
d0 = tinggi muka air banjir di hulu bending (m)
v0 = kecepatan aliran di hulu bendung (m/dt)
g = gravitasi (9,81 m/dt2)
Maka didapat :
hv0= hv0’ = 0,035 m
H = 1,585 m
d0 = 5,335 m
A = 245.944 m2
v0 = 0,834 m/dt
1
q2
dc=
g( ) 3
1
4 , 447 2
¿( 9. 81 )
3
¿ 1 ,263 m
Menentukan harga Ec
q
vc=
dc
4 , 447
¿
1 ,263
¿ 3 ,521 m/ dt
( v c )2
h vc =
2g
( 3 ,525 )2
¿ =0 ,647 m
2⋅9 , 81
Ec =d c +hvc +P
¿1,263+0 ,632+3,75
¿5,645m
Keterangan :
dc = tinggi air kritis di atas mercu (m)
vc = kecepatan air kritis (m/dt)
hvc = tinggi kecepatan kritis (m)
Ec = tinggi energi kritis (m)
q = 4 ,447 m3/dt /m
Ec = 5,645 m
Dimana :
q v
d 1= 12
v1 h v 1= E1 =d 1 +h v1
2g
Tabel 2.5. Perhitungan Tinggi Energi (Air Terendah) Pada Kolam Olakan
V1 q d1 hv1 E1 Ec Kesalaha
n
10.0000 4.447 0.4447 5.0968 5.5415 5.645 0.1035
10.1000 4.447 0.4403 5.1993 5.6396 5.645 0.0054
10.1050 4.447 0.4401 5.2044 5.6445 5.645 0.0005
10.1055 4.447 0.4401 5.2050 5.6450 5.645 0.0000
10.1056 4.447 0.4401 5.2051 5.6451 5.645 -0.0001
10.1600 4.447 0.4377 5.2612 5.6989 5.645 -0.0539
11.0000 4.447 0.4043 6.1672 6.5714 5.645 -0.9264
11.2234 4.447 0.3962 6.4202 6.8164 5.645 -1.1714
Maka diperoleh :
1 8 Fr 1
2 2
d2 = 2
1
=
0 , 4401
2
[
( 1+8 .( 4,863)2 ) 2 −1 ]
= 2,815 m
q
v2 = d2
4,447
= 2,815
= 1,580 m/dt
2
v2
hv2 = 2g
2
1,580
= 2. 9,81
= 0,127 m
E2 = d2 + hv2
= 2,815 + 0,127
= 3,942 m
Keterangan :
Fr = bilangan Froude
d2 = tinggi air tertinggi pada kolam olakan (m)
v2 = kecepatan aliran (m/dt)
hv2 = tinggi kecepatan (m)
E2 = tinggi energi (m)
Schoklish Formula :
4,75 0,2 0,57
0 , 32
.h .q
T = d
4 ,75
0 , 32
.(3,65345)0,2 .( 4,447)0,57 = 2,322 m
= 300
Keterangan :
T = kedalaman penggerusan (m)
d = diameter batu terbesar yang hanyut waktu banjir (mm)
h = beda tinggi muka air di hulu dan di hilir (m)
q = debit persatuan lebar (m3/detik/m)
Perhitungan Panjang penggerusan (scouring length) :
v1 = 10.1055 m/dt
H = 1.585 m
P = 3,75 m
Angelholzer Formula :
2p
(v1 2 g H ) H
g
L =
2 . 3,75
=
(10,1055+ √2. 9,81 . 1,585)
√ 9,81
+1,585
= 16.566 m
Keterangan :
L = panjang penggerusan (m)
v1 = kecepatan aliran pada punggung bendung (m/dt)
H = tinggi air maksimum dari puncak mercu (m)
P = tinggi mercu bendung (m)
g = gravitasi (9,81 m2/detik)
+ 225,645 m E1 = 5,338 m
MAB
+ 225,335 m hv0 = 0,035 m hvc = 0,632 m
He = 1,62 m dc = 1,263 m
H = 1,585 m hd = 3,326 m
MAN
+ 223 ,75 m Vc = 3,521 m/dt
hv1 = 5,2050 m
+ 219,360 m d1 = 0,4401 m
L = 16,566 m
H = 1,585 m
P = 3.75 m
P 3 .75
= =2 , 3659
H 1 .585
x n k H ( n1) y ..................................................(1)
Dimana :
Nilai k dan n tergantung kemiringan up stream bendung.
Harga – harga k dan n adalah parameter yang ditetapkan dalam
Tabel 2.8.
x dan y adalah koordinat – koordinat permukaan down stream.
H adalah tinggi air di atas mercu bendung.
Kemiringan permukaan K n
1:1 1,873 1,776
3:2 1,939 1,810
3:1 1,936 1,836
vertikal 2,000 1,850
Sumber : Standar Perencanaan Irigasi KP-02 Hal 56 Tabel 4.2
x n k H ( n1) y
( 1, 850−1 )
x 1, 850=2⋅1,585 ⋅y
1,850
x =3 ,17 y
1,850
x
y=
3 ,17
1,850
y=0,315 x
Menentukan Koordinat Titik Singgung antara Garis Lengkung
dengan Garis Lurus Sebagian Hilir Spillway
Tabel 2.9. Lengkung Mercu bagian Hilir / Down Stream (interval 0.2 m)
x y elevasi
223.750
0.0 0.0000 0
223.734
0.2 0.0160 0
223.692
0.4 0.0578 2
223.627
0.6 0.1224 6
223.541
0.8 0.2085 5
223.435
1.0 0.3150 0
223.308
1.2 0.4414 6
223.163
1.4 0.5870 0
222.998
1.6 0.7515 5
222.815
1.8 0.9345 5
222.729
1.8876 1.020 7
tg 1 ; 45o
y
tg 1 y x
persamaan x
Elev. dasar kolam olakan = + 219,360 m
x1 = 0.4470 m
MAN =+223.75 m x0 = 0.2774 m
R0 = 0.7924 m
xc, yc =(1.8876;1.020) m
R1 = 0.317 m
+220.00 m
+219.360 m
L
α
ΔH
10.749
2.928 7.820
MAN =+223.75 m
R1 = 0.317 m
Hij = 0,4384
Hhi = 0,70
Hgh = 0,20
10.749 Hfg = 0,40 Hef = 0,10
+220.00 m Hde = 0,20 Hcd = 0,10 Hab = 0,40
Hbc = 0,40 +219.360 m
1.000
0.500 0.500 0.500 j a
2.142 2.000
1.000
g f 0.500
e d 0.500
i h c b
2.749 2.000 1.000 2.000 1.000 2.000 3.500 2.000 1.000 2.000
L H . c
28,891 2,9284 . 5
28,891 14,642 ............. (konstruksi aman terhadap tekanan air)
a. Teori Bligh
L = Cc . H b
sehingga L = Cc . Hb
= 5 . 3,65345 = 18,26725 m
Syarat : L < ΣL
18,26725 m < 28,891 m ……………………..(OK!!!)
b. Teori Lane
L = Cw . Hb
Sehingga L = Cw . Hb
= 3 . 3,65345
= 10,96035 m
1
Ld = Lv + 3 Lh
1
= 9,642 + 3 x 18,3
= 17,4043 m
Syarat : L < Ld
d3 1.68155 v1 10,1055
v3 2,644 d1 0,4401
L’=Beff 46,1 hv1 5,2050
P 3,75 E1 5,6450
He 1,62 d2 2,815
hv0 0,035 v2 1,580
d0 5,335 hv2 0.127
H 1,585 E2 3,942
v0 0,834 T 2.322
dc 1,263 L 16,566
vc 3,521 hv3 0,356
hvc 0,632 E3 2,03755
Ec 5,645 ΣL 27,942
BAB III
ANALISA STABILITAS BENDUNG
MAN =+223.75 m
R1 = 0.317 m
PA2
3.750
PA1
+219.360 m
1.000 +220.00 m
0.500 0.500 0.500 j a
2.142 2.000
1.000
g f 0.500
e d 0.500
i h c b
2.749 2.000 1.000 2.000 1.000 2.000 3.500 2.000 1.000 2.000
Gambar 3.1 Tekanan Akibat Air Normal
γair = 1 ton/m3
1 1
.γ air .h 2 . ( 1 ) (3,75)2 .
Pa1 = 2 = 2 = 7,03125 ton
Pa2 = b . h . γair = (2,817).(3,75).(1) = 10,56375 ton
Tabel. 3.1 Perhitungan Tekanan Air Normal
Koef. Berat (ton) Lengan (m) Momen (ton.m)
Bagian b H
Berat Air V H x y Mr Mo
3.7 7,0312 27,36562
Pa1 3.75 1 - - 3,892 -
5 5 5
2.81 3.7 10,5637 7,091 74,9128
Pa2 1 - - -
7 5 5 5 3
10,5637 7,0312 74,9128 27,36562
jumlah
5 5 3 5
3.264
MAB =+225.335 m
Pf4
1.585
MAN =+223.75 m
2.332 2.332
R1 = 0.317 m
Pf3
Pf2
3.750
3.750 Pf5
Pf1
Pf6 2.332
+219.360 +219.360 m
1.000 +220.00 m
0.500 0.500 0.500 j a
2.142 2.000
1.000
g f 0.500
e d 0.500
i h c b
2.749 2.000 1.000 2.000 1.000 2.000 3.500 2.000 1.000 2.000
γair = 1 ton/m3
1 1
.γ air .h 2 . ( 1 ) (3,30)2 .
Pf1 = 2 = 2 = 5,445 ton
Pf2 = b . h . γair = (1,710).(3,30).(1) = 5,643 ton
Pf3 = b . h . γair = (2,617).(3,30).(1) = 8,6361 ton
Pf4 = b . h . γair = (3,099).(1,71).(1) = 5,2993 ton
1 1
.γ air .h 2 . ( 1 ) (2,424 )2 .
Pf5 = 2 = 2 = 2,9379 ton
1 1
− . γ air .h 2 − . ( 1 ) (2 ,424)2 .
Pf6 = 2 = 2 = -2,9379 ton
Keterangan :
γlumpur = berat volume lumpur (t/m3)
θ = sudut gesek dalam
Ka = tekanan lumpur aktif
1
. Ka. γ lumpur . h2
PL = 2
3.750 2.817
MAN =+223.75 m
R1 = 0.317 m
PA2
3.750
PA1
+219.360 m
1.000 +220.00 m
0.500 0.500 0.500 j a
2.142 2.000
1.000
g f 0.500
e d 0.500
i h c b
2.749 2.000 1.000 2.000 1.000 2.000 3.500 2.000 1.000 2.000
1 1
.Ka. γlumpur .h2 .(0,333).(2,65).(3,75)2
PL1 = 2 = 2 = 6,2047 ton
PL2 = b . h . γlumpur = (2,817).(3,75).(2,65) = 27,994 ton
0.455 0.811
W13
W12
0.221
W10
W11
0.799
1.266 1.048
W8
3.750
W9 2.730
2.314 2.730
W3 W7
0.640
W2 0.640
1.640 W4 a
1.000
5.130 3.370
j g W5 2.000
W1 0.5 f W6
1.000 1.000
e 0.5
d
1.000
Keterangan :
Hx = tinggi muka air dari titik yang dicari (m)
Lx = panjang rayapan (m)
ΣL = total rayapan (m)
ΔH = tinggi muka air normal (m)
Ux = uplift pressure di titik x (t/m2)
h 2U 1+U 2
e=
()
3 U 1+U 2
U 1+U 2
xH
R= 2
a 0+2 ,3039
×2,0
=- 2
= -2,3039 t
2.0000
h 2a+ b
a-b y =
()
3 a+ b
b
2.3039 2,0 ( 2×0 ) +2,3039
=
( 3 ) 0+2,3039
= 0,667 m
Ytotal = 0,667 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
2 , 3039+2 , 6078
×2,0
2.0000 = 2
c b
= 4,912 t
b-c
2.6078
2.3039
x =
( h3 ) 2b+c
b +c
e-f
e
0.5000
y =
( h3 ) 2e+f
e+f
2.3357
0,5 ( 2×2 ,3357 )+1 , 062
=
( 3 ) 2 ,3357 +1 ,062
= 0,385 m
Ytotal = 0,385 + 0,5 = 0,885 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
1 , 9117+2 ,2156
×2
2.0000 = 2
g f
= 4,1273 t
2.2156
1.9117
x =
( h3 ) 2ff ++gg
f-g
2 ( 2×1, 9117 ) +2 ,2156
=
( 3 ) 1 , 9117+2 , 2156
= 0,975 m
X total = 2 – 0,975 + 1 + 2 = 4,025 m
U 1 +U 2
×H
H= 2
2 , 2156+3 , 3676
×1
=- 2
2.2156 = -2,792 t
g
h 2g+h
1.0000
h
y =
()3 g+h
g-h
3.3676 1 ( 2×2, 2156 )+3 , 3676
=
( 3 ) 2 ,2156 +3 ,3676
= 0,466 m
Ytotal = 0,466 + 0,5 = 0,966 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
3 , 3676+3 , 8994
3.5000 ×3 ,50
i h
= 2
= 12,717 t
( h3 ) 2h+i
3.3676
3.8994
h-i h+i
x =
3,50 ( 2×3 ,3676 )+3 ,8994
=
( 3 ) 3 , 3676+3 , 8994
= 1,707 m
Xtotal = 3,50 – 1,707 + 5 = 6,793 m
U 1 +U 2
×H
H= 2
3 ,8994 +2 ,0829
2.0829 ×2, 142
j
= 2
= 6,407 t
2.1420
i-j i y =
( h3 ) 2i+i+ jj
3.8994
2,142 ( 2×3 , 8994 )+2 ,0829
=
( 3 ) 3 ,8994 +2 , 0829
= 1,179 m
Ytotal = 1,179 m
Gaya Angkat:
V = fu . ΣV = 0,50 . (24,016) = 12,008 t
H = fu . ΣH = 0,50 . (3,571) = 1,7855 t
Mr = fu . ΣMr = 0,50 . (4,2337) = 2,11685 tm
Mo = fu . ΣMo = 0,50 . (122,478) = 61,239 tm
Dimana : fu = koefisien reduksi untuk jenis tanah keras (50 %)
=
(2,03 ) ( 2×0 ) +2,4136
0+2 , 4136
= 0,667 m
Ytotal = 0,667 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
2 , 4136+2, 8272
×2,0
= 2
2.00002.0000
c c b b = 5,2408 t
b-c 2.8272
2.4136
2.4136 x =
( h3 ) 2b+c
b +c
2.8272
=
(2,03 ) ( 2×2,4136 ) +2 ,8272
2 , 4136+2 , 8272
= 0,974 m
X total = 2 – 0,974 = 1,026 m
2.4306
d U 1 +U 2
0.5000 ×H
c-d 2.4306 c H= 2
2.8272 d
0.5000 2 , 8272+2 , 4306
×0,5
c = 2
2.8272
= 1,314 t
y =
( h3 ) 2c+d
c +d
=
(0,53 ) ( 2×22 , 8272+2,
,8272 ) +2 , 4306
4306
= 0,256 m
Ytotal = 0,256 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
e d
2 , 4306+2, 6375
×1,0
= 2
= 2,534 t
2.6375 e 2.4306
d h 2d+ e
d-e
x =
()3 d+e
2.6375 2.4306 =
(1,03 ) (2×2, 4306 ) +2 ,6375
2 , 4306+2 , 6375
= 0,493 m
2.4306 X total = 1 – 0,493 + 2 = 2,507 m
f U 1 +U 2
e d ×H
H= 2
0.5000
e 2.4306 2 , 6375+2 , 4306
2.6375 ×0,5
2.6375
= 2
2.4306
f = 1,267 t
e-f
2.4306 e
0.5000
y =
( h3 ) 2e+f
e+f
2.6375
2.0000 f
g
2.6375
f 0.5000
e =
(0,53 ) ( 2×22 , 6375+2
,6375 ) +2 , 4306
, 4306
= 0,253 m
Ytotal = 0,253 + 0,5 = 0,753 m
2.6545 2.4306 U 1 +U 2
2.0000
2.0000
g f
2
×H
f-g f V=
g
2 , 4306+2, 6545
×2
2.6545 2.4306
= 2
= 5,0851 t
2.6545 2.4306
g 2.6545
x =
( h3 ) 2ff ++gg
g 2.6545
1.0000 1.0000
=
( 23 ) ( 2×2, 4305 )+2 ,6545
2 , 4305+2 , 6545
h
h 3.8613 = 0,985 m
3.8613
g 2.6545
1.0000
2.0000
g f
2.6545 2.4306
1.0000 = -3,2579 t
h 2g+h
g-h h
3.8613 y =
()3 g+h
=
( 13 ) ( 2×2, 6545 ) +3 , 8613
2 ,6545+3 ,8613
= 0,469 m
Ytotal = 0,469 + 0,50 = 0,969 m
U 1 +U 2
×H
V= 2
3 , 8613+4 , 5851
i 3.5000 h ×3 ,50
= 2
= 14,781 t
i 3.5000 h
( h3 ) 2h+i
3.8613
4.5851
h-i h+i
x =
4.5851
3.8613
=
(3,503 ) (2×33 , 8613+4
,8613 )+4 , 5851
,5851
2.8861 = 1,7 m
j
Xtotal = 3,50 – 1,7+ 5 = 6,8 m
2.1420
U 1 +U 2
×H
H= 2
2.8861 i
4 , 5851+2 ,8661
j ×2 , 142
4.5851
= 2
2.1420 = 7,98 t
i-j
i
y =
( h3 ) 2i+i+ jj
4.5851
( 2×4 , 5851 )+2 ,8661
=
(2,142
3 ) 4 ,5851+2 , 8661
= 1,153 m
Ytotal = 1,153 m
Gaya angkat :
V = fu . ΣV = 0,50 . (28,9549) = 14,478 t
H = fu . ΣH = 0,50 . (3.755) = 1,8775 t
Mr = fu . ΣMr = 0,50 . (4,767) = 2,3835 tm
Mo = fu . ΣMo = 0,50 . (143,178) = 71,589 tm
Dimana : fu = koefisien reduksi untuk jenis tanah keras (50 %)
8.500
V 6.e
1
bx . b y b x
=
Tegangan izin tanah dasar (σ’) = 2,2 kg/cm2 = 22 t/m2
Tegangan tanah dikontrol per 1 meter panjang bendung :
96,0497 6× ( -0,472 )
σmin = 8,5× (1 )
1−
8,5( ) = 6,675 t/m2 >0
(OK!)
2. Keadaan Banjir dengan Uplift Pressure
ΣH = b(4) + c(4) + h(4)
= 8,1501 + 6,2047 + 1,8775 = 16,2323 t
ΣV = b(3) + c(3) + d(3) - h(3)
= 16,8733 + 27,994 + 65,9 – 14,478 = 96,2893 t
ΣMr = b(5) + c(5) + d(5) + h(5)
= 110,8445 + 198,519 + 290,681 + 2,3835 = 602,428 tm
ΣMo = b(6) + c(6) + h(6)
= 45,6816 + 24,1478 + 71,589 = 141,4184 tm
Kontrol :
a) Terhadap guling (over turning)
Mr 602,428
=4 ,259
SF = M 0 = 141,4184 ..............≥ 1,50 (OK !)
b) Terhadap geser (sliding)
f V 0,7×( 96,2893 )
=4 , 152
SF = H = 16,2323 .....≥ 1,20 (OK !)
keterangan : f = koefisien geser
c) Terhadap daya dukung tanah (over stressing)
Resultante beban vertikal bekerja sejarak a dari titik O.
M r M0 353 ,515−115, 017
= 3,809 m
a = V = 62,615
Resultante beban vertikal bekerja sejarak e dari pusat berat bendung.
B 8,0 B
a −3 , 809= 0,191 m
e = 2 = 2 < 6 = 1,333 m
Tegangan pada tanah dasar
V 6.e
1
bx . b y b x
σ =
V 6.e
1
bx . b y b x
σ =
V 6.e
1
b x . b y b x
σ =
Tegangan Tanah
SF
Kombinasi gaya – gaya Tanpa Gempa Dengan Gempa
pada tubuh bendung Guling Geser Max Min Max Min
Tanpa gempa
Air normal +
a. 3.81 5.11 7.46 6.64 - -
1 gaya angkat
Air banjir +
b. 3.07 3.98 8.95 6.71 - -
gaya angkat
Dengan gempa
horizontal
Air normal +
a. 3.23 3.01 - - 8.78 5.32
gaya angkat
2 b. Air normal 7.56 3.98 - - 9.82 7.15
Air banjir +
c. 2.74 2.67 - - 10.27 5.38
gaya angkat
d. Air banjir 5.68 3.64 - - 9.97 9.06
Dengan gempa
vertikal
Air normal +
a. 3.49 5.35 - - 8.81 5.97
gaya angkat
3
b. Air normal 12.22 7.56 - - 8.90 8.75
Air banjir +
c. 2.82 4.15 - - 11.26 5.07
gaya angkat
d. Air banjir 7.21 5.97 - - 10.36 9.34