Anda di halaman 1dari 23

LIMIT 

TAK BERHINGGA 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
I. Limit fungsi untuk x   ( tak berhingga ) Fungsi Aljabar 
  Definisi :  
(i).   Misalkan f adalah fungsi yang terdefinisi pada setiap nilai pada selang (c, +). Limit dari f(x) bila x  
membesar tanpa batas adalah L, ditulis  lim 𝑓 𝑥  = L, artinya nilai fungsi f(x) dapat dibuat sedekat 

mungkin ke L asalkan nilai x cukup besar. 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


(ii).  Misalkan f adalah suatu fungsi yang terdefinisi pada setiap nilai pada selang (–, c). Limit dari f(x) 
bilamana x mengecil tanpa batas adalah L, ditulis  lim 𝑓 𝑥  = L, artinya nilai fungsi f(x) dapat dibuat 

sedekat  mungkin  ke  L  asalkan  nilai  x  cukup  kecil.  Bentuk  limit  fungsi  aljabar  dengan  peubah 
mendekati tak berhingga yang sering kita jumpai adalah : 
f(x)
  1.   lim    dan        2.    lim {f(x)  g(x)} . 
x   g(x) x 

 
Konsep limit ketika x mendekati tidak terhingga, baik positif maupun negatif merupakan konsep yang 
berhubungan dengan limit ketika x mendekati suatu angka. 
Ini bukan berarti selisih antara x dengan tak terhingga menjadi kecil, sebab tak terhingga bukanlah 
sebuah bilangan. 
Melainkan berarti yakni x menjadi sangat besar untuk tak terhingga atau sangat kecil untuk tak 
terhingga yang negatif. 
Sebagai contoh, perhatikan fungsi di bawah ini: 
 

 
1. f(100) = 1.9802 
2. f(1000) = 1.9980 
3. f(10000) = 1.9998 
Yakni semakin x bertambah besar, maka nilai f(x)nya akan mendekati 2. Dalam contoh di atas, bisa kita 
sebut bahwa: 

 

Dengan substitusi langsung akan diperoleh dalam bentuk  dan (   ) atau bentuk tak tentu. Untuk 

menentukan limit fungsi yang mendekati tak berhingga dapat dilakukan sebagai berikut : 
 
a.  Membagi dengan pangkat tertinggi 
f(x)
  Perhitungan  limit  yang  berbentuk  lim dilakukan  dengan  membagi  pembilang  f(x)  dan 
g(x) x 

  penyebut g(x) dengan pangkat tertinggi dari x yang muncul pada f(x) dan g(x). 
 
  Contoh  1 :  Hitunglah nilai limit dari  
4x  1 8x 3  7 x 2  1 6x 3  2x 2  1 x 2  2x  1
  1.   lim   2.   lim    3.   lim      4.   lim  
x  2 x  1 x  2 x 3  2 x  1 x   2 x 2  2 x  12 x   2 x 3  6 x  12

 
  Jawab :  1.  Karena f(x) dan g(x) mempunyai pangkat tertinggi x1, maka pembilang dan    
      penyebut dibagi dengan x1 
4x  1 4  1x 40
        lim  =  lim  =  = 2 
x  2 x  1 x  2  1
20
x
      2.  Karena f(x) dan g(x) mempunyai pangkat tertinggi x3, maka pembilang dan    
      penyebut dibagi dengan x3 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


8x 3  7 x 2  1 8  7x  x13 800
        lim  =  lim  =   = 4 
x  2 x 3  2 x  1 x  2  2  1 200
x2 x3
      3.  Karena f(x) dan g(x) mempunyai pangkat tertinggi x3, maka pembilang dan    
      penyebut dibagi dengan x3 
6x3  2x 2  1 6  2x  x13 600
        lim 2 =  lim 2 2 12  =   =  ( tidak mempunyai limit ) 
x  x 2  x3 000
x   2 x  2 x  12 x 

      4.  Karena f(x) dan g(x) mempunyai pangkat tertinggi x3, maka pembilang dan    
      penyebut dibagi dengan x3 
x  x 2  x3
1 2 1
x 2  2x  1 000
        lim 3  =  lim  =    = 0 
x   2 x  6 x  12 x  2  6
x 2  3
12
x
2  0  0
   
  Dari contoh‐contoh di atas secara umum dapat disimpulkan bahwa : 
 
  1). Jika pangkat tertinggi pembilang = pangkat tertinggi penyebut maka
  =
 
  2). Jika pangkat tertinggi pembilang > pangkat tertinggi penyebut, maka =
 
 
  3). Jika pangkat tertinggi pembilang < pangkat tertinggi penyebut, maka =0
 
 
   
Contoh  2 : Tentukan limit dari : 

      a.  lim x 2  4 x  6  x 2  2 x  4  
x 

      b.  lim 2 x 2  x  6  x 2  3 x  5  
x 

      c.  lim x 2  4 x  2  2 x 2  6 x  
x 

x 2  4 x 6  x 2  2 x 4
  Jawab :  a.  lim x  4 x  6  x  2 x  4 
2 2
 
x 
x 2  4 x 6  x 2  2 x 4
(x 2  4 x  6)  (x 2  2 x  4)
            lim  
x 
x 2  4 x 6  x 2  2 x 4
2 x  10
            lim (Pembilang dan penyebut dibagi dengan x ) 
x 
x 2  4 x 6  x 2  2 x 4
2  10x 2
            lim =   = 1 
x 
1  4x  x62  1  2x  x42 1 1

2 x 2  x 6  x 2  3 x 5
      b.  lim 2 x 2  x  6  x 2  3 x  5    
x 
2 x 2  x 6  x 2  3 x 5

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


(2 x 2  x  6)  (x 2  3 x  5)
             lim  
x 
2 x 2  x 6  x 2  3 x 5
x 2  2 x  11
             lim =  ( Pangkat pembilang lebih tinggi dari pangkat penyebut ) 
x 
2 x 2  x 6  x 2  3 x 5
x 2  4 x 2  2 x 2  6 x
      c.  lim x  4 x  2  2 x  6 x  
2 2
 
x 
x 2  4 x 2  2 x 2  6 x
(x 2  4 x  2)  (2 x 2  6 x)
             lim  
x 
x 2  4 x 2  2 x 2  6 x
 x 2  10 x  2
             lim  =  –   
x 
x  4 x 2  2 x  6 x
2 2

   
 
  Hal khusus:     jika a > p
 
jika a = p
  lim ax 2  bx  c  px 2  qx  r  =  
x 

  – jika a < p
 
  Contoh  3 :  Tentukan limit dari  
         a.  lim 4 x  6  4 x  4    
x 

               b.  lim 4 x  8  2 x  1  
x 

         c.  lim x  3  2 x  4  
x 

 
4 x 6  4x  4
  Jawab :     a.  lim 4 x  6  4 x  4    
x 
4 x 6  4x  4
( 4 x  6)  ( 4 x  4)
               lim  
x 
4x  6  4x  4
10
               lim = 0  ( Pangkat pmbilang < pangkat penyebut ) 
x 
4x  6  4x  4
4 x 8  2x  1
       b.  lim 4 x  8  2 x  1    
x 
4 x 8  2x  1
( 4 x  8)  ( 2 x  1)
               lim  
x 
4 x 8  2x  1
2x  7
               lim  =  ( Pangkat pembilang lebih tinggi dari pangkat penyebut ) 
x 
4 x 8  2x  1
x 3  2x  4
        c.   lim x  3  2 x  4    
x 
x 3  2x  4

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


( x  3)  ( 2 x  4)
            lim  
x 
x 3  2x  4
 x 1
              lim  = –  ( Pangkat pembilang lebih tinggi dari pangkat penyebut )  
x 
x 3  2x  4
 
  Hal khusus: 
   jika a > p
   lim ax  b  px  q  =   0 jika a = p
x 
– jika a < p
 
 
  Teorema limit 
limf(x)
f(x) x a
1.  lim k  k           6.  lim =  , dengan g(x)  0 
x a x a g(x) limg(x)
x a

2.  limx  a           7.  lim[f(x)]  [lim f(x)]n  


n
xa x a x a

3.  lim k . f(x)  k limf(x)       8.  lim f(x) 


n
n limit f(x)  
xa x a x a x a

4.  lim[f(x)  g(x)]  limf(x) limg(x)  


xa x a x a

5.  lim[ f(x).g ( x)]  =  limf(x). lim g (x)  


x a x a x a

Latihan 1 
A. Jawablah dengan singkat dan jelas ! 
1.  Tentukan nilai limit dari :  
6x  4 2 x3  4 x 2  6
  a.  lim            c.   lim  
x   4x  5 x  6x2  4x  9

 
4 x3  6 x 2  7 2x2  4x  1
  b.   lim                d.   lim   
x   6 x3  2 x  9 x   x 3  4 x  12

 
 
2.  Tentukan nilai limit dari : 
  a.   lim 2 x 2  6 x  5  2 x 2  4 x  1      b.    lim 3 x 2  6 x  2  2 x 2  3 x    
x  x 

 
 
  c.   lim x 2  3 x  5  2 x 2  5 x  6      d.    lim x 2  8 x  12  x  2   
x  x 

 
 
  e.   lim 2 x  1  4 x 2  x  1          f..   lim x 2  2 x  1  ( x  3)        
x  x 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


3.   Tentukan limit dari  
  a.  lim 8 x  6  8 x  4         d.   lim 4 x  9  8 x  9  
x  x 

     
  b.  lim 9 x  4  9 x  4         e.   lim x  2  x  2          
x  x 

 
  c.   lim 2 x  9  4 x  4         f.   lim 2 x  1  2 x  1        
x  x 

 
 
B. Pilih satu jawaban yang benar ! 
lim 8 ( x 2  4 x  3 )( x 5  6 x  2 )
1.   Nilai   = ... 
x  ~ ( x 4  2 x  1)( 4 x 3  7 x  3 )

a. 0  b.    12     c.    1      d.    2      e.    4 


 
lim it (1  2x )3
2.     x ~  = .... 
( x  1)( x 2  x  1)
a. –8  b.    –2    c.    –1        d.    2      e.    8  
 
lim it
3.   Nilai  x ~ {x (2x  5)}  (2x 2  4x )  = ... 

a. 9 2   b.     94 2     c.     4 2      d.     2          e.    9 22  


2 2
 
lim it
4.    x ~ 2x 2  4x  3  2x 2  x  1  = .... 

a. – 12 2  b.  – 34 2    c.    14 2      d.    12 2    e.    34 2 


 
lim
5.    Nilai  2x 2  3x  5  2x 2  5 x  3  = .... 
x ~

a. 2 2   b.    12 2    c.     2   d.     12 2      e.    2 2  


   

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


 
Tugas 1 
 
1.  Tentukan nilai limit dari : 
4x  2 x2  5x  6
  a.  lim            d.   lim  
x   8 x  10 x   4 x3  2 x  9

     
 
 
2 x 3  12 x 2  9 x 2  8x  1
  b.   lim         e.   lim        
x   10 x 3  3 x  9 x  2 x 3  x  3

 
 
 
12 x 3  8 x 2  6 2x 4  4x 2  6
  c.   lim          f.    lim  
x   6 x 3  4 x  15 x  x 3  2x  1

           
 
2.  Tentukan nilai limit dari : 
  a.  lim 6 x 2  3 x  10  2 x 2  6 x  9     b.    lim 2 x 2  4 x  10  2 x 2  6 x  12     
x  x 

 
 
 
   
  c.   lim x 2  2 x  3  ( x  3)                d.    lim ( 3 x  2)  9 x 2  8 x  4  
x  x 

 
 
 
  e.   lim 9 x 2  6 x  4 x 2  3 x  8           f.  lim 4 x 2  7 x  5  x 2  5 x  6  x 2  3 x  2   
x  x 

 
 
 
 
   

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


Bilangan Natural (bilangan e)  
  Untuk mencari bilangan natural (bilangan e) terlebih dulu kita ingat kembali Binom Newton 
  (a + b)n = n C0.an.b0 + n C1.an – 1 .b1 + n C2.an – 2 .b2 + n C3.an – 3 .b3 + n C4.an – 4 .b4 + ... + n Cn.a0 .bn  
  sehingga untuk : 
n 0 1 2 3 n
 1 1 1 1 1 1
1    = n C0.1n .   + n C1.1n – 1 .    + n C2.1n – 2 .   + n C3.1n – 3 .   +  ... + n Cn.10 .    
 n n n n n n
1 n .(n 1) 1 n .(n 1)(n 2) 1 1
       = 1.1.1 +  n .1.  +  .1. 2  +   .1. 3  + ... + 1.1. n  
n 2! n 3! n n
1 1 1 1 1 1
          = 1 + 1 +   –   +   –    +  2  + ... +  n  
2 2n 6 6n 6 n n
  untuk n mendekati  ,maka  
n
 1
  lim 1   = 2.7285… = e  
n 
 n
x
 1
  sehingga :   lim 1   = e  
x 
 x
n
 1
  Contoh  1 : Tentukan nilai limit dari bentuk  lim 1    
n 
 n
x 2 2x 2 x 1
 1  1  1
      a .  lim 1     b.  lim 1      c.  lim 1    
x 
 x x 
 x x 
 x
2 x 1 x2  x2
 1 x  1 x
      d.  lim 1     e.  lim 1    
x 
 x x 
 x
x2 x2
x 2 lim ( )
 1  1 x  x   1  x  x  x
  Jawab :  a .  lim 1   =  lim  1    =  lim  1    = e1 = e  
x    x   
x 
 x  x    x  
2x 2
 1  1  
x

      b.  
lim 1   =   lim 1   = e2 
x   
x 
 x   x  
2 x 1 2 x 1
2 x 1 lim ( )
 1  1 x  x   1  x  x  x
      c.  lim 1   =  lim  1    =  lim  1    = e2 
x    x   
x 
 x  x    x  
2 x 1 2 x 1
2 x 1 lim ( )
 1  1  x  x2   1  x  x  x2
=  lim  1    =  lim  1   
x
      d.  lim 1   = e0 = 1 
x    x   
 x  x    x  
x 

x2  x2 x2  x2
x2  x2 lim ( )
 1  1  x
 x 2
 1  x
 x  x2
=  lim  1    =  lim  1   
x
      e.  lim 1   = e1 = e 
x    x   
 x  x   x 
x 
 
  
   

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


Latihan 2 
A. Jawablah dengan singkat dan jelas ! 
 
1. Tentukan nilai limit dari : 
2 x 2 x 1
 1  1
  a.    lim 1               d.    lim 1    
x   x x   x
   
 x 2 2 x
 1  1 x
  b.     lim 1             e.     lim 1    
x 
 x x 
 x
 
2 x 2 3 x  5
2 x 1
 1  1 x
  c.     lim 1               f.     lim 1            
x 
 x x 
 x
 
 
2.  Tentukan nilai limit dari  
1
  a.    lim (1  x) x       
x 0

   
2
  b.     lim (1  x) x 1
    
x 0

   
1
  c.     lim (1  x) 2x
   
x 0

 
B. Pilih satu jawaban yang benar ! 
 x 4 1
lim it  3  2
1.    x ~ 1  = ... . 
 x  8 
e e e
a. e2 e   b.   e e     c.       d.    2
     e.    3
 
e e e
 
 
lim it 3x  2  x
2.     x  ~   = .... 
 3x 
3 1 1 1
a. e e  b.    e 2     c.        d.        e.   
3 2 e e e e
e

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


II. Limit fungsi untuk x   ( tak berhingga ) Fungsi Trigonometri 
  Definisi :  
(i).   Misalkan f adalah fungsi yang terdefinisi pada setiap nilai pada selang (c, +). Limit dari f(x) bila x  
membesar tanpa batas adalah L, ditulis  lim f(x) = L, artinya nilai fungsi f(x) dapat dibuat sedekat 
x 

mungkin ke L asalkan nilai x cukup besar. 
(ii).  Misalkan  f  adalah  suatu  fungsi  yang  terdefinisi  pada  setiap  nilai  pada  selang  (–,  c).  Limit  dari 
f(x)bilamana  x  mengecil  tanpa  batas  adalah  L,  ditulis  lim f(x) =  L,  artinya  nilai  fungsi  f(x)  dapat 
x  

dibuat sedekat mungkin ke L asalkan nilai x cukup kecil.  

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
TUGAS 2 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 


KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 
KUIS 
 

KELAS 12 PEMINATAN  MODUL DARURAT  MGMP MATEMATIKA SMA DKI 

Anda mungkin juga menyukai