Term Odin A Mika
Term Odin A Mika
Besaran
Variabel keadaan : beberapa besaran keadaan yang cukup untuk menggambarkan keadaan
sistem.
PV
persamaan keadaan PV = n R T T=
konstan
gas ideal
batas
sistem
lingkungan
Ts Tl Ts = Tl (kesetimbangan termal)
suhunya sama: berkaitan dengan energinya
Temperatur
Temperatur hanya labelisasi untuk sistem yang setimbang termal.
Air raksa: pada suhu kamar berbentuk cair, oleh karena itu digunakan sebagai
parameter/pengukur suhu. Diasumsikan, perubahan volume air raksa terhadap suhu
berubah linier.
Suhu mutlak
Temperatur gas
gas real pada ρ ≫ mendekati gas ideal
gas ideal: kumpulan partikel-partikel yang tidak saling
berinteraksi satu sama lain.
PV =NkT N
Persamaan Gas Ideal n= N = bil. Avogadro
NA A
arah x
N A
Partikel menabrak
Dinding dengan vx > 0
diasumsikan sebagai sistem anggap probabilitasnya f (|⃗v|) =f (v )
homogen, setimbang termal
tidak ada pengaruh dari luar bergantung dengan besarnya
kecepatan
maka partikelnya
dN (v )=N probabilitas , dengan N jumlah partikel
dN ( v )=N f ( v ) d 3 v
1 dN
f ( v )=
N d3 v
dV
dN ( v )=N f ( v ) d3 v
V
Vx dt
A dV =A v x dt
v
dV 3 A v x dt 3
dN ( v )=N f ( v ) d v=N f (v)d v
V V
1 1 NAm
P= ∫ d F A= ∫ 2 v 2x f ( v ) d 3 v ∫ d v x =2 ∫ d v x
A− A V − 0
Nm Nm
P= ∫ d v z ∫ d v y ∫ 2 v 2x f ( v ) d v x = ∫ d v z∫ d v y ∫ v 2x f ( v ) d v x
V − − 0 V − − −
Nm
P= ∫ v 2 f ( v ) d 3 v = Nm
V − x V
⟨⃗2
vx⟩
⟨ v 2 ⟩ = ⟨ v 2x + v2y + v 2z ⟩ =3 ⟨ v 2x ⟩ → ⟨ v 2x ⟩ = 1 ⟨ v 2 ⟩
3
⟨ v x ⟩ =⟨ v y ⟩ =⟨ v z ⟩
1 2
⟨ Ekin ⟩ = 2 m ⟨ v 2 ⟩ → ⟨ v 2 ⟩ = m ⟨ E kin ⟩
mN 2 1 1 2 2
P= ⟨ v x ⟩ → PV = mN ⟨ v 2 ⟩ = mN ⟨ Ekin ⟩= N ⟨ Ekin ⟩
V 3 3 m 3
2 2 3
PV = N ⟨ Ekin ⟩ → NkT= N ⟨ Ekin ⟩ → ⟨ Ekin ⟩ = 2 kT
3 3
T1 < T2
ada tumbukan di dinding, sehingga
transfer energi terjadi. Energi kinetik total
akan sama setimbang termal. Transfer
energi terkait dengan perubahan suhu.
f ( v x ) =C e−a v →∫ f ( v 2x ) d v x =1
x
−
a π
√ √
2
C ∫ e−a v d v x =1 → makaC=
x
,dari ∫ e−a x dx =
− π − a
2
a −( v + v + v )
2 2 2
f= ()
π
e x y z
E kin
Etermal
m 32 −mv 2
f ( ⃗v )=
2 πkT( exp
2 kT ) ( )
Peluangnya tidak bergantung pada arah kecepatan, tetapi pada besarnya.
2
PV =NkT PV = E
3
3 2E 2
E= NkT P= = e
2 3V 3
δW =∅ . dq
3. Dipol Magnet/listrik
E
⃗
H
⃗
δW = ⃗
E.d ⃗
D
δW = ⃗
H .d ⃗
M
N
5. Perhitungan usaha pada gas ideal
a. Proses ishothermic (T konstan)
v2 v2
NkT NkT
Gas ideal P= w=−∫ P . dV =−∫ .dV
V v1 v1
V
v2
1 V V
W =−NkT ∫
v1
V ( )
. dV =−¿ NkT ln 2 =NkT ln 1 ¿
V1 V2 ( )
b. Proses isokhoric (V konstan)
V1 V2
v2
W =−∫ P .dV =0
v1
Perbandingan
Gas ideal
NkT
P=
V
N 2
( ( ))
P+
V
a ( V −Nb )=NkT
2
P a
PV ≅ 1+
( ( ) )
kT P
+ PNb
PV ≃ NkT −N ( kTa −b ) P+ θ P +… 2
a
B (T )=−N ( −b )
kT
Kapasitas Panas
C
∆T ∆T =¿ c kapasitas panas jenis /partikel
N
1 Kg 2 Kg C
δQ 2δQ =¿ c kapasitas panas jenis /massa
N
P konstan V konstan
E ∆T E ∆T
∆V ∆V = 0
δW =P dV
Cp > Cv
3
δQ=∆ E= NkT
2
¿ C v ∆T
3 Cv 3
C v = Nk → c v = = k
2 N 2
Setimbang Termal
T1 < T2 δ Q 1 =−δ Q 2
C 1 ( T f −T 1 ) =−C2 ( T f −T 2 )
C1 C2
Tf : suhu akhir
1 ∂V −1 ∂V
α=
V0 ∂T |
P=kons
∆ T κ=
V0 ∂ P |
P=kons
∆P
V V 2V
Perubahan Siklik
1
∮ P dV =∫ P dV =0
1
2 2
A ∮ dP=∫ dP+∫ dP
1 1
B
lewat A lewat B
2 2
Diferensial Eksak
Z = f(x,y)
∂f ∂f
dZ=df = dx + dy
∂x ∂y
Deret Taylor
df df
f ( x )=f ( x 0 ) + ∆ x+ …=f ( x 0 ) + ∆ x
dx dx
∂f ∂f
f ( x , y )=f ( x 0 , y 0 ) + |
∂x y
dx + |
∂y x
dy + …
∂f ∂f
f ( x , y )−f ( x 0 , y 0 )=
∂x y
dx+ |
∂y x
dy |
∂f ∂f
df = dx + dy
∂x ∂y
x y z
∇ x F=
[∂
∂x
fx
∂
∂y
fy
∂
∂z
fz
= −
∂x ∂ y
](
∂f y ∂f x
^z +
∂ fx ∂f z
−
∂ z ∂x
^y +
∂f y ∂f z
−) (
∂z ∂ y
^x =0
∂f x ∂ f y
) ( )
Apabila hasilnya 0 maka F adalah diferensial eksak, maka =
∂ y ∂x
PV
=Nk
T
f ( P , T , V )=0
P=f ( T , V )
V =f ( P ,T )
∆ V 1,2,3
∆ V 1,4,3
∂P
∆ P 1,2,3 ∆ P123 = | dV + ∂∂ PT | dT
∂V T1 V2
∂P ∂P
∆ P 1,4,3 ∆ P143 =
∂T | dT +
∂V|
V1
dV
T2
∂P
∂V | dV + ∂∂ TP| dT = ∂∂ TP| dT + ∂∂VP | dV
T1 V2 V1 T2
dV
[ ∂∂VP| − ∂∂VP| ]=dT [ ∂∂TP| − ∂∂ TP| ]
T1 T2 V1 V2
−1 ∂ P ∂P 1 ∂P ∂P
[
dT ∂V | +
∂V
T2
| ] =
[
dV ∂T
T1
| − |
∂T ] V2 V1
T 2=T 1 + ∆ T
V 2=V 1 + ∆V
−1 ∂ P ∂P
dT ∂V[ | T 1+∆ T
| ]= dV1 [ ∂∂ PT |
+
∂V T1 V 1+∆ V
−
∂P
∂T |]
V1
∂ ∂P ∂ ∂P
∂T [ ∂ V ] ∂ V [ ∂ T ]
=
∂2 P ∂2 P
=
∂T ∂ P ∂ P ∂ T
f (x , y )
df = yx dx+ x 2 dy
∂ yx
=x
∂y
Hasil berbeda diferensial non eksak, bergantung pada lintasan
2
∂x
=2 x
∂x
f (x , y )
df = y dx+ x dy
∂y
=1
∂y
Hasil sama diferensial eksak, tidak bergantung pada lintasan
∂x
=1
∂x
Dalam matematika jika diferensial non eksak bisa diubah ke bentuk diferensial eksak
maka dapat dikalikan dengan suatu fungsi:
2 ∂ gyx ∂ gx 2
df =g df =g ( x , y ) yx dx+ g ( x . y ) x dy , syarat =
∂y ∂x
∂ ∂
g1 ( x ) g 2 ( y ) yx= g1 ( x ) g 2 ( y ) x 2 asumsi g=g1 ( x ) g2 ( y )
∂y ∂y
d g (x) d g (x)
x g 1 ( x ) g2 ( y ) + xy g1 ( x ) 2 =2 x g 1 ( x ) g 2 ( y ) + x 2 g2 ( y ) 1
dy dx
∂g ∂g
xg+ xy =2 xg+ x 2
∂y ∂x
∂g ∂g ∂ g g ∂ x g 1 g2
[
∂y ]
y + g =⌈ 2 g+ x
∂x
⌉→ 1 2=
∂y ∂x
+g
∂ g 2 y ∂ x g1 g 1 g 2
= +
∂ y g 2 ∂ x g1 g 1 g 2
∂ g2 y ∂ g1 x
= +1=C
∂ y g2 ∂ x g 1
g2 y
d g1 x d g1 C−1
2. =C−1 = dx ln g1=(C−1) ln x + K 2
g1 dx g1 x
g1=x c−1 e K 2
f ( x , y , z )=0
∂y ∂y
y=f ( x , z ) → dy ¿ | | ........................1
∂x z
dx +
∂x x
dz
∂z ∂z
z=f ( x , y ) → dz ¿ | dx + | dy ........................2
∂x ∂y
y x
∂x ∂x
x=f ( y , z ) → dx ¿ | dy + | dz ........................3
∂y ∂z
z y
∂ y ∂z ∂y ∂y ∂z
dy ⌈ 1− |
∂z ∂ yx
| ⌉=dx
x
[ ∂ x ∂ z ∂ x| ]
| + |
z x y
∂ y ∂z ∂y 1
misal dx=0 ,dy ≠ 0 →1= | | → | =
∂z ∂ y ∂z ∂z
x x x
∂y |
x
∂y ∂ y ∂z
misal dy=0 , dx ≠ 0 →
∂x z
=− |
∂z x ∂x y| |
∂ y ∂z 1 ∂ y ∂ z ∂x
−1= | |
∂z x ∂x y ∂ y
= | | |
∂ z x ∂x y ∂ y z
=−1
∂x z |
Hukum Termodinammika 1
Kelestarian energi, menyatakan juga energi dalam serta besaran keadaan
Eout dE=δW +δQ
E
Q (+) sistem menerima panas
Q (-) sistem membuang panas
Ein (bisa usaha, panas)
Proses pada δQ=0 proses adiabatik
Panas: energi mikroskopik partikel-partikel
E 3
e= = kT energi jenis (energi/partikel)
N 2
Perubahan energi hanya bergantung pada bergantung pada perubahan suhu:
3 V
de= k dT v = PV =NkT
2 N
de=−P dV Pv=kT
3
k dT =−P dV
2
3 −T
dT = dV
2 V
3 dT dV
∫
2 T
=−∫
V
3
ln T =−ln V +C
2
3 T V T 32 V 0
ln =−ln →
2 T0 ( ) V0 T0
=
V
T 32 T 0 P T 52 P
( ) ( ) ( )
T0
=
P0 T
5
→
T0
=
P0
P V
=( )
0 3
P
0 V
Siklus Carnot
δ Q12
Proses 1 (isotermik, 1 2) dE = 0
V2
V1
δ W 12 =−∫ P dV =NkT ln
V1
V2
Proses 3 isotermik (3 4) dE = 0
P3 V 4 V
= δ W 34=NK T 3 ln 3
P4 V 3 V4
Proses 4 adiabatik (4 1) δQ=0
3
V4 T1 3
=
V1 T3 ( ) 2
δ W 41 = NK ( T 1−T 3 )
2
V1 V 3 3
→ Total δ W tot =NK T 1 ln + NK T 3 ln 3 + Nk ( T 3 −T 1 ) + Nk ( T 1−T 3 )
V2 V4 2 2
3 3
V 2 T 12 =V 3 T 32
V1
V2 V3
=
V1 V4
δW =Nk ln ( )
V2
( T 1−T 3 )
3 3
V 1 T 12 =V 4 T 32
3
dE= NkT
2
V2
δ Q12=−δ W 12=NkT ln
V1
dE=0 →isotermal
V2
δ Qtot =Nk ln ( T −T 3 ) =−δ W tot
V1 1
Sama pada relasi δ W tot =−δ Q tot T 1 =T 2
Mesin panas Carnot
Mesin diartikan sebagai sesuatu yang menghasilkan usaha.
V
−Nk ln 1 ( T 1−T 3 )
−δW V2 ( T 1−T 3 )
Efisiensi η= = =
δ Q¿ V T1
k ln 1 T 1
V2
η (efisiensi) dari Carnot mesin ≠ 100 %
E ( S ,V , N )
1 P μ
dS= dE+ dV − dN
∂E ∂E ∂E T T T
dE=
∂S |VN
dS +
∂E |
SN
dV +
∂N |
SV
dN =¿
S ( E,V,N )
∂E
T=
∂S | −P= ∂∂VE μ= ∂∂ NE T1 = ∂∂ES , TP = ∂V∂ S , Nμ = −∂∂ NS
VN
Contoh : Mencari entropi dari gas ideal.
P NK
1. N Fix =
V V
3
dE= Nk dT
2
1 P
dS= dE+ dV
T T
S T V
3 Nk
∫ dS= ∫ dT +∫ Nk
2T T
dV
S0 0 V V 0
3 T V
S−S 0= Nk ln
2 T0 ( )
+ Nk ln
V0 ( )
3 3
T V V T
S=S 0+ Nk ln
[( ) ( )] ( )
T0
2
V0
=
V 0 T0
2
Bernilai 1
∂E ∂E
dE= |
∂V T
dV +
∂T V |
dT
∂e ∂e
N tetap → e ( v , T ) → de=
∂v T |
dv+
∂T v
dT|
V tetap , dV =0
∂E ∂E ∂E
δ Qrev −P dV = |
∂V T
dV +
∂T V |
dT → δ Qrev =
∂T V
dT | Cv=
∂E
∂T |
V
∂E
Cv dT =
∂T V
dT |
∂V ∂V
V ( P ,T ) → dV =
∂P T |
dP+
∂T | dT
P
∂E ∂E
δ Qrev −P dV =
∂V T
dV +
∂T V|dT |
∂V ∂V
δ Qrev −P ( |
∂P T
dP+
∂T P | ) | ( ∂V∂P | dP+ ∂∂VT | dT )+ ∂∂ TE| dT
dT =
∂E
∂V T T P V
∂E ∂V ∂V ∂E
δ Qrev
[ ∂V ][ ∂ P ∂T ] ∂T | dT
=P | | dP+
T
| dT +
T P V
P konstan , dP=0
∂E ∂V ∂E
δ Q rev = P
[ | ][ | ] |
∂V T ∂ T P
dT +
∂T V
dT
∂V
Cp= P
[( | ) | | ]
∂E
∂V T
∂V
+
∂E
∂T P ∂T V
→
Cp−Cv= P+ ( ∂V | ) ∂∂VT |
T P
∂E ∂T ∂T
( |) |
0= P
∂V T
dV s +Cv dT|s dT =
∂S V |
dS +
∂V s
dV |
∂E dT|s ∂T ∂T
( |)
P
∂V T
=−Cv
dV |s
=−Cv
∂V s |
S tetap → d T s=
∂V s
dV |s |
∂V
d V s= |
dT
∂T s s
E ( V ,T ) , E ( T , P )
δ Q rev ∂E ∂E
dE=
dT
− p dV → dE=
∂T P
dT +
∂P T
dP | |
Entalpi H=E−PV → dH =dE+ p dV +V dP
dH =δQ−P dV + P dV +V dP
dH =δQ+V dP
∂H ∂H
dH =
∂T p |
dT +
∂P T |
dP=δ Qrev +V dp
P konstan
∂H
∂T p |
dT =δ Qrev|p=Cp dT
∂H ∂E
Cp=
∂T |
p
Cv=
∂T |
v
∂H ∂H
dH =
∂T p| ( | )
dT +
∂P T
−V dP=δ Qrev
P ( V ,T )
∂P ∂P
dP= |
∂V T
dV +
∂T V |
dT
∂H ∂H ∂P ∂P
∂T p| ( | )( |
dT +
∂P T
−V
∂V T| )
dV +
∂T V
dT =δ Q rev
∂H ∂P
∂ P| ∂T|
Cp dT + ( −V ) dT =Cv dT
T V
∂ H ∂P
∂P| ) ∂T|
Cp−Cv=( V − dT
T V
Suhu Campuran
reversible B
∆ S BA irev =∆ S BA rev
δ Qrev
dS= hanya untuk reversible
T
irreversible
A (setimbang termal)
C1 M1 C2 M2 M 1+ M 2
T1 > T1 Tf
δ Q out =−δ Q¿
C 1 m1 ( T 1−T f ) =−C 2 m2 ( T f −T 2 )
δ Q rev =C 1 m 1 dT
δ Q rev C1 m1 dT T1
∫ d S1=−∫ T
=−∫
T
=¿ C1 m1 ln ( )
Tf
¿
Tf
∆ S2 =∫ d S 2=¿ C2 m 2 ln ( )
T2
¿
T1 Tf
∆ Stot =∆ S1 +∆ S2=C 1 m1 ln +C 2 m2 ln
T2 T2
T1 Tf T1
bila 1=2 → ∆ S tot =c m ln ( )
Tf T2
=c m ln ( )
T2
>0
1. Sistem terisolasi yang menglami proses dapat balik setimbang termodinamika ∆ S=0
( S dianggap maximum pada keadaan setimbang termodinamika pada sistem terisolasi
2. Sistem yang mengalami proses tidak dapat balik ∆ S> 0
3. Proses reversible bisa ∆ S> 0 , ∆ S <0 , tapi untuk tidak yang terisolasi.
δ U tot =0
Dari suhu T f →T 1 ,T 2
Tidak pernah terjadi, kalor selalu mengarah dari Tbesar ke Tkecil
Pernyataan Clausius
Tidak ada proses dari suhu rendah ke suhu tinggi
Pernyataan Planck – Kelvin
Tidak ada proses yang mungkin berupa aliran panas pada suatu proses seluruhnya
menjadi usaha.
Mesin Termodinamika
|w1|
η1 = →|w 1|=η1 Q h1
Q h1
|w2|
η2 = →|w 2|=η2 Q h2
Q h2
Q h1=Q h2=Qh
η2 >η1
w 2=Q h2−Q l 2
w 1=Q h1−Q l 1
Konsekuensinya η1=η2
Q h1=Qh−η 1 Qh=Qh ( 1−η1 )
Q h1 >Q h2
Q h2=Qh−η2 Qh=Qh ( 1−η2 )
|w|
η = efisiensi η=
Qh
banyaknya panas yang ditarik Ql
C= →C= → C=koefisien pertama
usa h a yang diberikan W
Hukum termodinamika I
→ αu=( αS , αV , αN )=αu ( S , V , N )
bila α =1+ε
( 1+ε ) u=u+uε=u ( S , V , N ) +u ( εS , εV , εN )
= ( u+ ε ) S , ( u+ε ) V , ( u+ε ) N= (1+ ε ) u
antara T , P , μ tidak saling bebas Relasi Gibbs duhem bisa untuk mencari
potensial kimia gas ideal
contoh :
5
S P
du=
−S
N
V
dT + dP S 0= 0 ; S=S 0 k + Nk ln
N N
T
T0 [( ) P )]
( 2 0
P
{ [( ) P )]}dT + KTP dp
5
T
du=− S 0 K + K ln (
T0
2 0
proses I, P=P 0
5 P
P0
[
u−u0=−∫ S 0 K + K ln
1
( ) ( )]
T
T0
2
P
dT +∫
P
KT
P
dp → proses II
0
P 5
¿ S K ( T −T ) −K T ln
0 0
( T ) ( P )+ 52 K (T −T )
T
0
2 0
0
u=TS− pV + μ N μ0 = ( 52 −S ) K T
0 0
du=T ds−P dV
∂u P ∂u
N fix u ( T , V )=du=
∂T V |
dT +
T ∂V T
dV |
1 P
dS= du+ dV
T T
1 ∂u P ∂u P ∂u
dS=
[ |
T ∂T
dT +
T ∂V | ] T ∂ V ∂ dV
dV +
V T
1 ∂u 1 ∂u ∂S 1 ∂u
T ∂T| T [ ∂V| ] ∂T | T ∂ T |
dS= dT + + P dV =
V T V V
∂S ∂S ∂S 1 ∂u
| | | T [ ∂V| ]
dS= dT + dV = +P
∂T ∂V V T ∂V T T
Differensial eksak
dm dN
df =M dx + N dy → dif . exact : =
dy dx
∂ 1 ∂u ∂ 1 ∂u
[ ] ∂T [ T [ ∂V | + P ]]
∂V T ∂ T | =
V T
2 2
1 ∂u −1 ∂ u 1 ∂ u 1 ∂P
=
T ∂ V ∂T T ∂ V ( | + P )+
T ∂ V ∂ T T ∂T |
2
+
T V
1 ∂u 1 ∂P
(
T ∂V
2 | + P )=
T ∂T |
T V
∂u ∂P
∂V | =T
∂T|
T
−P
V
∂u ∂P Tα
∂V | ∂T|
=T −P= −P
T K V
1 ∂V
α=
V ∂T |
P
∂V
α ∂T P
−
∂V |
K
=
∂V
=−
∂T | ∂∂ VP | = ∂∂ TP|
∂P T | P T V
−1 ∂ V ∂P ∂T ∂ P
K=
V ∂P |
T ∂T | ∂V | ∂ V |
V P
=−1
T
∂u
du=
∂T | dT + ∂∂Vu | dV
V T
du=Cv dT + ( TKα −P ) dV
Proses tidak dapat balik ∆ S> 0
Tr T r >T i
wadah
panas
Ada aliran panas dari tinggi ke randah → proses tak dapat
balik. Kemudian dicari proses reversiblenya dengan cara
Ti diberikan panas sedikit-sedikit sampai mencapai suhu Tr.
Maka entropinya :
T
δ Q rev c .dT C dT T r
d SB=
T
=
T
→ ∆ S=∫
T
T
=C ln r
Ti i
( )
∆ δ ℘=…
−C ( T r−T i )
δ Q ℘ =−C ∆T =−C ( T r−T i ) → ∆ S=
T
T r T r −T i T T
∆ Stot =C ln
[ ( )
Ti
−
Tr ] [()
=C ln r −1+ i
Ti Tr ]
Misal : T r=2 T i
1
∆ Stot =C ln 2−1+[ 2 ]
=C [ 0,69−1+0,5 ] >0
Tr T i>T r
T i=2 T r
Ti
Tr T
∆ Stot =C ln
[()
Ti Tr ]
−1+ i =C [ ln 0,5−1+2 ]=C [ 0,69+ 1 ] > 0
Wadah terisolasi ∆ W =0
∆ Q=0
Gas Vakum
∆ U =0
V V
Tidak ada usaha, karena vakum
NKT
d Q rev =−d W = p dV = dV
V
2V ∆ S=0 →T tetap
δ Q rev N K
dS= = dV
T V
dV V
∆ S=N K ∫ =N K ln 2 =N K ln 2→
V V1
entropinya meningkat
Differensial eksak
δ Qrev =T ds asumsi N tetap ( N , V )independen
∂U ∂U
du=δ Q rev +δ W rev U ( T , V ) →du=
∂T V |
dT +
∂V T
dV |
du=T ds−P dV
1 P ∂S ∂S
ds= du+ dV
T T
S ( T , V ) → dS= |
∂T V
dT +
∂V T |
dV
dS=dS
1 ∂U ∂U P ∂S ∂S
[ |
T ∂T V
dT + | ]
∂V T
dV + dV =
T ∂T V |
dT +
∂V T |
dV
1 ∂U 1 ∂U ∂S ∂S
T ∂T | T ∂V |
+ P ) dV = | dT +
∂V|
dT + ( dV
V T ∂T V T
∂S 1 ∂U C ∂S 1 ∂U
∂ T | T ∂ T | T ∂ V | T ( ∂V |
→ = = , u
= +P)
V V T T
differensial exact [ | ] [ ( | )]
∂ 1 ∂U
∂V T ∂T V
=
∂ 1 ∂U
∂T T ∂ V T
+P
1 ∂2 U −1 ∂ U 1 ∂2 U ∂P
= 2
T ∂ V ∂T T ∂V T
+P +( | ) ( +
T ∂T ∂V ∂ T |)
V
1 ∂U 1 ∂P P
T 2
∂ V T
|=
T ∂T V
|
− 2
T
∂U ∂P
∂V T |=T
∂T V
−P|
∂S
=| ( | ) [ | ]= ∂∂ TP| = ∝K
1 ∂U
∂V T T ∂ V T
1
+P = T
T
∂P
∂T V V
Cu ∝
dS= dT + dV
T K
T2 V2
C ∝
V ∆ S=∫ v dT +∫ dV
T
T 1 V
K 1
3
V 2 T2 gas ideal C v konstan→ Cv = N K
2
T2 V2
3 NK P
∆ S=∫ dT +∫ dV
T
2 T
1 V
T 1
V2
3 T NK
V 1T 1 V 2 T1 = N K ln 2 +∫
2 ( )
T1 V V
dV
1
3 T2 3 V2
=
2 ( )
N K ln
T1
+ N K ln N K ln
2 V1( )
S ( V ,T )
1 ∂V 1 ∂ NKT NK 1
∝= = |
V ∂ T P V ∂T P (
= =
PV T )
∝ P
=
K T
1 ∂V 1 ∂ NKT N KT 1
K= = |
V ∂P T V ∂ P P
=( =
V P2 P )
ENTALPI
( T , P ) Independen
H=U + P V → dH=dU + P dV + V dP
` dH =Tds−P dV + P dV +V dP=T ds +V dP
1 V
dS= dH− dP
T T
H ( P , T ) , S ( P ,T )
∂H ∂H
dH =
∂P T
dP+ |
∂T P
dT | dS=dS
∂S ∂S 1 ∂H ∂H V
|
∂P T
dP+
∂T P|dT =
[ |
T ∂P T
dP+
∂T P | ]
dT − dP
T
∂S ∂S
dS=
∂P T
dP+|∂T P
dT |
∂S ∂S 1 ∂H 1 ∂H
|
∂P T
dP+
∂T P|dT =
T ∂P P |
dT +
T ∂P T[ | ]
−V dP
∂S
→ | [ | ] | [ | ]= T1 Cp
=
1 ∂H
∂P T T ∂P T
−V ,
∂S
=
1 ∂H
∂T P T ∂T P
∂ ∂S ∂ ∂S
(
∂T ∂ P | )=
∂ P (∂T| )
T P
2 2
−1 ∂ H 1 ∂ H ∂V 1 ∂ H
T ( ∂P
2 | −V + ( T
− )
) T ∂ T ∂ P ∂ T T ∂ P ∂T
=
−1 ∂ H −V 1 ∂ V
T ∂P2 | =
T
+
T ∂T
T
2
∂H ∂V
∂ P|
=V −T =V −T V ∝
∂T T
∂V ∂S −T V ∝
|
∂T P
=V ∝ |
∂P T
=
T
=−V ∝
dS=−V ∝ dP+
Cp
dT
∂H ∂S Cp T
∂ P| |
=Cp =
T ∂T PT
P P2 T 2
T2 P2 P2
Cp 5 T T NK
∆ S=∫
T
T
dT −∫ V ∝ dP= N K ln 2 −N K ln 2 −∫
1P
2 T1 1
T1 P P
dP
( ) ( ) 1
5 T2 P2
P1 T 1 P2 T 2 ∆ S= N K ln
2 ( )
T1
−N K ln
P1 ( )
T
5
Cp= N K
2
( P ,V ) independent
∂U ∂U
U ( P ,V ) dU =
∂P V |
dP+
∂V P
dV | dU =T dS−P dV
∂S ∂S P
S ( P ,V ) dS= |
∂P V
dP+
∂V P
dV | dS=T dU−
T
dV
1 ∂U ∂U P ∂S ∂S
[ |
T ∂P V
dP+
∂V P T| ]
dV + dV =
∂P V
dP+
∂V P
dV | |
1 ∂U 1 ∂U ∂S ∂S
T ∂P V |
dP+
T ∂V P ( | )
+ P dV =
∂P V
dP+
∂V P
dV | |
∂ S 1 ∂U 1 ∂U
→ = = |
∂ P T ∂ P V T ∂T | ∂T∂P | = T1 Cv K∝
V V
∂ S 1 ∂U Cp ∂T Cp
→ =
∂V T ∂V P ( | ) ( |)
+P =
T ∂V
P2
P
=
TV∝
V2
CV K Cp CV T Cp P V
dS=
T ∝
dP+
TV ∝
dV =∫
P
T P
dP+∫
V T
1
V1
dV =C V ln 2 +Cp ln 2
P1 V1 1
( ) ( )
T
Tekanan konstan ( adiabatik ) volume konstan ( adiabatik )
∂ T ∂U ∂T ∂U
Cp =
∂V ∂V P |
+P dari Cv
∂V
=−
[ | ]
∂V T
+P
V o P0
V
∝T
δ Q rev|P = dV |P +Cv dT|P → persamaan 2
K
∝T
( Cp−Cv ) dT P= dV |P
K
∝T ∂V ∂V ∝2 T V
Cp−Cv=
K ∂T |P
;
∂T
=∝V → Cp−Cv=
K
V ( P ,T ) → persamaan keadaan
∂V ∂V
dV =
∂P T |
dP+
∂T P |
dT =−K V dP+∝V dT
P T
V −V 0=−∫ K V dP+∫ ∝V dT
P0 T0
∂V ∂V −Cv K V
δQ=0=T dS =
∂P ∂P Cp
−1 ∂V Cv
Cp K =K Cp
T dS=0= dV +Cv dP V ∂P Cp ∝=
V∝ ∝ Cv
Cv K
Ks=K = Ks →bisa dipakai untuk mengukur kompresibilitas pada
Cp ∝
gelombang suara
4. Persamaan keadaan :
Gas ideal
Van der waals
Definisi ∝ dan K
5. Differensial eksak
∂f ∂f ∂2 f ∂2 f
df ( x , y ) = dx + dy → =
∂x ∂y ∂ x∂ y ∂ y ∂ x
g df Faktor terintegrasi
6. Proses dapat balik isotermal T konstan
Setengah dapat balik isokorik V konstan
Tidak dapat balik isobarik P konstan
Isoentropik / adiabatik δQ=0
Hukum termodinamika ke – I
1. Kelestarian energi
Ada lagi energi : energi panas
Energi kinetik partikel yang bergerak
∆Q dQ dQ
δQ → C=
∆T
→ Cp=
dT P|,Cv=
dT V|
2. Siklus : proses yang kembali ke keadaan awal
Hukum termodinamika ke – II
∆ S> 0 , ∆ S=0 → pada sistemterisolasi
Irev rev
→ energi lestari, entropi tidak dapat dimusnahkan tapi dapat diproduksi. Alam
selalu memberikan ∆ S positif ke arah maksimum.