Anda di halaman 1dari 14

LAMPIRAN A

PERHITUNGAN NERACA MASSA

Hasil perhitungan neraca massa prarancangan pabrik nitrobenzen menggunakan


proses nitrasi benzen dan katalis asam sulfat dengan kapasitas 15.000 ton/tahun.

Perhitungan dilakukan dengan basis 100 kg/jam


Kapasitas produksi = 15.000 ton/tahun
Basis perhitungan = 1 jam operasi
1 tahun = 330 hari
1 hari = 24 jam
Satuan = kilogram (kg)

ton 1000 kg 1 tahun 1 hari


Kapasitas perjam C6H5NO2 = 15.000 x x x
tahun 1 ton 330 hari 24 jam

= 1893,939 kg/jam
Konversi = 95,32%
Bahan baku
 C6H6 = 100%
 C7H8 = 0%
 H2O = 1%
 HNO3 = 50%
 H2SO4 = 50%
 H2O = 50%
 NaOH = 40%

Komposisi Produk
 98% nitrobenzen (C6H5NO2)
(US.Patent.2,773,911)
Berat molekul komponen (Perry’s)
 C6H6 = 78 (kg/kmol)
 C7H8 = 92 (kg/kmol)
 HNO3 = 63 (kg/kmol)
 H2SO4 = 98 (kg/kmol)
 H2O = 18 (kg/kmol)
 NaOH = 40 (kg/kmol)
 NaNO3 = 85 (kg/kmol)
 Na2SO4 = 142 (kg/kmol)
 C6H5NO2 = 123 (kg/mol)
Asam campuran mengandung 50% asam nitrat (US.Patent.2,773,911)

Neraca Massa pada Mixer

Input Output
Komponen Arus 1 Arus 2 Arus 3
kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam
HNO3 100,000 1,587 100,000 1,587
H2SO4 50,000 0,510 50,000 0,510
H2O 100,000 5,556 50,000 2,778 150,000 8,333
Sub Total 200,000 7,143 100,000 3,288 300,000 10,431
Total 300,000 300,000

Neraca massa Mixer


Fungsi: Untuk menghomogenkan larutan asam nitrat dan asam sulfat

Asam nitrat 1
Air 3 Air
Air 2 Asam nitrat
Asam sulfat Asam sulfat
Aliran Input Mixer
Arus 1
HNO3 Input = 100 kg/jam
HNO3 + H2O = 200 kg/jam
H2O = 200 kg/jam – 100 kg/jam
= 100 kg/jam
Arus 2
H2SO4 input = 50 kg/jam
H2SO4 + H2O = 50 x 2 kg/jam

= 100 kg/jam
H2O = 100 kg/jam – 50 kg/jam
= 50 kg/jam
Aliran Output Mixer
Arus 3
HNO3 output = 100 kg/jam
H2SO4 output = 50 kg/jam
H2O = 150 kg/jam

Neraca Massa pada Reaktor

Input Output
Komponen Arus 3 Arus 4 Arus 5
kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam
HNO3 100,000 1,587 4,680 0,074
H2SO4 50,000 0,510 50,000 0,510
C6H6   130,000 1,667 11,985 0,154
C7H8   0,026 0,000 0,026 0,000
C6H5NO2   186,101 1,513
H2O 150,000 8,333 0,650 0,036 177,885 9,882
Sub Total 300,000 10,431 130,676 1,703 430,676 12,134
Total 430,676 430,676

Neraca Massa Reaktor


Tugas : Mereaksikan Benzen (C6H6) dan asam campuran (HNO3 & H2SO4)
menjadi Nitrobenzen dan H2O
Perbandingan molar benzen dan asam nitrat 1,05 : 1
(US.Patent.2,773,911)

Benzen 4

Toluen

Benzen
Asam nitrat 3 Asam nitrat
Air 5 Air
Asam sulfat Toluen
Nitrobenzen
Asam sulfat

Aliran Input Reaktor


Arus 3
HNO3 output = 100 kg/jam
H2SO4 output = 50 kg/jam
H2O = 150 kg/jam

C6H6 + HNO3 C6H5NO2 + H2O


1,667 1,587
1,513 1,513 1,513 1,513

0,154 0,074 1,513 1,513

Arus 4
Benzen yang dibutuhkan (C6H6) = 1,667 kmol/jam x 78 kg/kmol
= 130 kg/jam
1
Air yang terikut (H2O) = x 130000 kg/jam
100
= 0,650 kg/jam
Toluen = 0,026 kg/jam

Output Reaktor
Arus 5
HNO3 = 0,074 kmol/jam x 63 kg/kmol
= 4,680 kg/jam
H2SO4 = 50.000 kg/jam
C6H6 = 0,154 kmol/jam x 78 kg/kmol
= 11,985 kg/jam
C6H5NO2 = 1,513 kmol/jam x 123 kg/kmol
= 186,101 kg/jam
H2O = 1,513 kmol/jam x 18 kg/kmol
= 27,234 kg/jam
H2O campuran = 27,234 kg/jam + 150,000 kg/jam +
0,650 kg/jam
= 177,885 kg/jam
C7H8 = 0,026 kg/jam

1. Netralizer
Fungsi : tempat menetralkan asam sulfat dan asam nitrat dengan bantuan
natrium hidroksida menjadi natrium sulfat dan natrium nitrat.
Air

Natrium hidroksida

Benzen 6 Benzen

Asam nitrat 7 Air

Air 5 Toluen
Toluen Nitrobenzen

Nitrobenzen Natrium nitrat

Asam sulfat Natrium Sulfat

Keterangan :
H2SO4 bereaksi sempurna dengan NaOH membentuk Na2SO4
HNO3 bereaksi sempurna dengan NaOH membenruk NaNO3
Input Netralizer
Arus 5
HNO3 = 0,074 kmol/jam x 63 kg/kmol
= 4,680 kg/jam
H2SO4 = 50,000 kg/jam
C6H6 = 0,154 kmol/jam x 78 kg/kmol
= 11,985 kg/jam
C6H5NO2 = 1,513 kmol/jam x 123 kg/kmol
= 186,101 kg/jam
H2O = 9,882 kmol/jam x 18 kg/kmol
= 177,885 kg/jam
H2O campuran = 177,885 kg/jam + 4,098 kg/jam +
9450 kg/jam
= 11169,858 kg/jam
C7H8 = 1,639 kg/jam
Reaksi 1 :
H2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2H2O
0,510 1,020
0,510 1,020 0,510 1,020
Reaksi 2 :
HNO3 + NaOH NaNO3 + H2O
0,074 0,074
0,074 0,074 0,074 0,074

Arus 6
NaOH yang dibutuhkan = mol NaOH reaksi 1 + mol NaOH reaksi 2
= 0,074 kmol/jam + 1,020 kmol/jam
= 1,095 kmol/jam
= 43,788 kg/jam
60
H2O = x 47,788 kg/jam
40
= 65,682 kg/jam
Output Netralizer
Arus 7
Na2SO4 yang terbentuk = 0,510 kmol/jam x 142 kg/kmol
= 72,449 kg/jam
NaNO3 yang terbentuk = 0,074 kmol/jam x 85 kg/kmol
= 6,314 kg/jam
H2O yang terbentuk reaksi = 1,020 kmol/jam + 0,074 kmol/jam
= 1,095 kmol/jam x 18 kg/kmol
= 19,704 kg/jam
H2O campuran = 19,704 kg/jam + 177,885 kg/jam +
65,682 kg/jam
= 263,271 kg/jam
Neraca Masaa pada Netralizer
Input Output
Komponen Arus 5 Arus 6 Arus 7
kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam kg/jam kmol/jam
HNO3 4,680 0,074    
H2SO4 50,000 0,510    
C6H6 11,985 0,154 11,985 0,154
C7H8 0,026 0,000 0,026 0,000
C6H5NO2 186,101 1,513 186,101 1,513
H2O 177,885 9,882 65,682 3,649 263,271 14,626
NaOH   43,788 1,095  
NaNO3     72,449 0,510
Na2SO4     6,314 0,074
Sub Total 430,676 12,134 109,469 4,744 540,146 16,878
Total 540,146 540,146
2. Decanter
8 Benzen

Benzen Air

Air Toluen

Toluen 7 Nitrobenzen

Nitrobenzen Natrium nitrat

Natrium nitrat Natrium sulfat

Natrium sulfat

9 Natrium Sulfat

Nitrobenzen

Persamaan Neraca Massa

Massa Masuk = Massa Keluar

Arus (7) = Arus (8) + Arus (9)

Pemisahan di decanter ini berdasarkan kelarutan nitrobenzen, natrium

nitrat

dan natrium sulfat dalam air pada suhu (30 C)

Data Kelarutan :

 Kelarutan Nitrobenzen dalam air (30 C ) : 2,060 g/1000 g air

 Kelarutan Air dalam Nitrobenzen (30°C) : 0,194 g/100 g air

 Kelarutan Natrium Nitrat dalam air (30C) : 94,90 g/100 g air

 Kelarutan Natrium Sulfat dalam air (30 C) : 40,80 g/100 g air

Berdasarkan data densitas di atas maka ditentukan batas dari fraksi ringan
adalah air dimana komponen yang terlarut dengan air akan berada pada

fase

ringan, komponen yang memiliki densitas besar akan menjadi fase berat.

Input Decanter

Arus 7

Na2SO4 = 0,074 kmol/jam x 142 kg/kmol

= 6,314 kg/jam

NaNO3 = 0,510 kmol/jam x 85 kg/kmol

= 72,449 kg/jam

H2O = 14,626 kmol/jam x 18 kg/kmol

= 263,271 kg/jam

H2O campuran = 1241,383 kg/jam + 4137,943 kg/jam +

11169,858 kg/jam

= 16549,184 kg/jam

C6H6 = 0,154 kmol/jam x 78 kg/kmol

= 11,985 kg/jam

C7H8 = 0,026 kg/jam

2,06
C6H5NO2 = x 123 kg/jam
1000

= 0,383 kg/jam

Arus 8

Aliran 8 merupakan aliran keluaran fase ringan.

Benzen C6H6 = 0,154 kmol/jam x 78 kg/kmol


= 11,985 kg/jam

Toluen C7H8 = 0,026 kg/jam

Nitrobenzen yang larut dalam air

= 2,06/1000 x 123 kg/jam

= 0,383 kg/jam

Nitrobenzen sisa

186,101 kg/jam – 0,383 kg/jam

= 185,718 kg/jam

Air yang larut dalam Nitrobenzen

0,194 g/100 g x 185,718 kg/jam

= 0,360 kg/jam

Air Sisa

263,271 kg/jam – 0,360 kg/jam

= 262,911 kg/jam

Natrium nitrat yang larut dalam air

= 94,9/100 x 262,911 kg/jam

= 249,502 kg/jam

Natrium Nitrat Sisa = Massa Natrium Nitrat - Massa Natrium Nitrat

dalam fase ringan

= 72,449 kg/jam – 249,502 kg/jam

= -177,053 kg/jam

Natrium sulfat yang larut dalam air


= 40,8/100 x 262,911 kg/jam

= 107,268 kg/jam

Natrium Sulfat Sisa = Massa nat. Sulfat - Massa nat. sulfat fase ringan

= 6,314 kg/jam – 107,268 kg/jam

= -100,953 kg/jam

Dari hasil tersebut Natrium Nitrat dan Natrium Sulfat memiliki

kelarutan yang lebih besar dibandingkan Natrium sulfat dan Natrium

Nitrat yang masuk ke decanter sehingga tidak ada Natrium Nitrat dan

Natrium Sulfat yang berada difase berat.

Arus 9

Arus 9 merupakan keluaran fase berat decanter

Air = Massa Air – Massa Air dalam fase ringan

= 16549,184 kg/jam – 16526,505 kg/jam

= 22,679 kg/jam

Nitrobenzen = Massa nitrobenzen - Massa nitrobenzen dalam

fase ringan

= 11724,360 kg/jam – 34,091 kg/jam

= 11690,269 kg/jam

Neraca Massa pada Decanter


Perhitungan Faktor pengali :

Operasi pabrik = 330 hari/tahun

Kapasitas produksi = 15.000 ton/tahun

15.000 ton/tahun x

= 1893,939 kg/jam

Fator pengali =

= 0,162 kg/jam

Neraca Massa setelah dikalikan Faktor pengali

1. Neraca Massa pada Mixer

2. Neraca Massa pada Reaktor


3. Neraca Massa pada Netralizer

4. Neraca Massa pada Decanter

Anda mungkin juga menyukai