Anda di halaman 1dari 23

1).

Nilai sin 2x cos 3x + cos 2x sin 3x sama dengan nilai...


a. Sin x
b. Sin 5x
c. Sin 7x
d. Sin 3x
e. Sin 6x

Jawab:
Rumus: sin (α + β) = sin α cos β + cos α sin β

Sin 2x cos 3x + cos 2x sin 3x = sin (2x + 3x) = sin 5x (Jawaban: B)

2). Nilai dari sin 3x adalah...


a. Sin 2x cos x + cos 2x sin x
b. Sin x cos 2x + cos x sin x
c. Sin 2x cos x - cos 2x sin x
d. Sin x cos 2x - cos x sin x
e. 3 sin x

Jawab:
sin 3x = sin (2x + x)
Rumus: sin (α + β) = sin α cos β + cos α sin β

sin (2x + x) = sin 2x cos x + cos 2x sin x (Jawaban: A)

3). Diketahui (A+B) = π/3 dan sin A sin B = 1/4. Nilai dari cos (A-B) adalah...
a. -1
b. -1/2
c. 1/2
d. 3/4
e. 1

Jawab:
Kita ketahui bahwa π = 180°, (A+B) = π/3, dan sin A. sin B = 1/4.

Cos (A+B) = cos A. cos B - sin A. sin B


Cos π/3 = cos A. cos B - 1/4
cos 180/3 = cos A. cos B - 1/4
cos 60° = cos A. cos B - 1/4
1/2 = cos A. cos B - 1/4
1/2 + 1/4 = cos A. cos B
3/4 = cos A. cos B
Cos (A-B) = cos A. cos B + sin A. sin B
Cos (A-B) = 3/4 + 1/4
Cos (A-B) = 1 (Jawaban: E)

4). Jika 0° ≤ α ≤ 190° dan 0° ≤ β ≤ 180° memenuhi α + β  = 2/3 π dan sin α = 2 sin
β. Maka tan (α - β) adalah...
a. 1
b. √2
c. 2 - √3
d. √3
e. 20 + √3

Jawab:
α + β  = 2/3 π
α = 2/3 π - β

sin α = 2 sin β
sin (2/3 π - β) = 2 sin β
sin 2/3 π . cos β - cos 2/3 π . sin β = 2 sin β
sin 120° . cos β - cos 120° . sin β = 2 sin β
1/2 √3 . cos β + 1/2 . sin β = 2 sin β
1/2 √3 . cos β = 2 sin β - 1/2 . sin β
1/2 √3 . cos β = 3/2 sin β (cos β pindah ke ruas kanan)
1/2 √3 = 3/2 sin β / cos β
1/2 √3 = 3/2 tan β
tan β = 1/2 √3 : 3/2
tan β = 1/2 √3 x 2/3
tan β = 1/3 √3
β = 30°

α + β  = 2/3 π
α = 2/3 π - β
α = 120° - 30°
α = 90°

dit: tan (α-β)


tan (α-β) = tan (90° - 30°)
tan (α-β) = tan 60°
tan (α-β) = √3 (Jawaban: D)

5). Sudut sudut sebuah segitiga ABC adalah α, β, dan γ. Jika sin α = p
dengan α lancip maka tan (β + γ) adalah...
a. √1-p²
b. -√1-p² /p
c. p / √1-p²
d. -p / √1-p²
e. - p/1-p

Jawab:
Diketahui sin α = p

cos² α = 1-sin² α
cos α = √(1-sin² α)
cos α = √(1-p²)

tan α = sin α / cos α


tan α = p / √(1-p²)

tan (β + γ) = tan (180 - α)


tan (β + γ) = -tan α
tan (β + γ) = -p / √(1-p²) => (Jawaban: D)

6). Jika tan A = 1/3 maka nilai tan (π/4-A) / tan (π/4+A) adalah...
a. 1
b. 3/4
c. 2/3
d. 1/3
e. 1/4

Jawab:
π/4 = 180/4 = 45° = 1
= tan (π/4-A) / tan (π/4+A)
= 1 - 1/3 / 1 + 1 . 1/3 => bagian atas
= 2/3 / 1 + 1/3
= 2/3 / 4/3
= 1/2

= 1 + 1/3 / 1 - 1. 1/3 => bagian bawah


= 4/3 / 1 - 1/3
= 4/3 / 2/3
=2

tan (π/4-A) / tan (π/4+A) = 1/2 / 2


tan (π/4-A) / tan (π/4+A) = 1/2 x 1/2
tan (π/4-A) / tan (π/4+A) = 1/4 (Jawaban: E)

7). Jika 4 cos (π/6 + x) = 3 cos (π/6 - x) maka tan x adalah...


a. 1/7 √3
b. 1/6 √3
c. 1/4 √3
d. 1/3 √3
e. 1/2 √3

Jawab:
seperti yang diketahui π adalah nilai yang setara dengan 180°

4 cos (π/6 + x) = 3 cos (π/6 - x)


4 {cos π/6 . cos x - sin π/6 . sin x} = 3 {cos π/6 . cos x + sin π/6 . sin x}
4 {cos 30 . cos x - sin 30 . sin x} = 3 {cos 30 . cos x + sin 30 . sin x}
4 {1/2√3 . cos x - 1/2 . sin x} = 3 {1/2√3 . cos x + 1/2 . sin x}
4 {1/2√3 . cos x - 1/2 . sin x} - 3 {1/2√3 . cos x + 1/2 . sin x} = 0
4 {√3 cos x / 2 - sin x / 2} - 3 {√3 cos x / 2 + sin x / 2} = 0
4 {√3 cos x / 2 - sin x / 2} - 3 {√3 cos x / 2 + sin x / 2} = √3 cos x - 7 sin x /
2

√3 cos x - 7 sin x / 2 = 0 (Jika f (x) / g (x) = 0 maka f(x) = 0)


√3 cos x - 7 sin x = 0 (bagi dengan cos x)
√3 cos x - 7 sin x / cos x = 0 / cos x
√3 - 7 sin x / cos x = 0 (tan = sin / cos)
√3 - 7 tan x = 0
7 tan x = √3
tan x = √3 / 7
tan x = 1/7 √3 (Jawaban: A)

8). Jika A, B, dan C adalah sudut-sudut dalam sebuah segitiga maka sin
2A + sin 2B + sin 2C adalah...
a. 2 sin A sin B sin C
b. 2 cos A sin B cos C
c. 4 sin A sin B sin C
d. 2 sin A cos B cos C
e. 2 sin A cos B sin C

Jawab:
A + B + C = 180°
A + = 180° - (B+C)
2A = 360° - (2B+2C)

sin 2A = sin {360° - (2B+2C)}


sin 2A = sin 360° . cos (2B+2C) - cos 360° . sin (2B+2C)
sin 2A = 0 . cos (2B+2C) - 1 . sin (2B+ 2C)
sin 2A = -sin (2B+2C)
sin 2A = -{sin 2B . cos 2C + cos 2B . sin 2C}
sin 2A = -sin 2B . cos 2C - cos 2B . sin 2C

substitusikan ke soal yg ditanya:


sin 2A + sin 2B + sin 2C
= -sin 2B . cos 2C - cos 2B . sin 2C + sin 2B + sin 2C
= -sin 2B . cos 2C + sin 2B - cos 2B . sin 2C + sin 2C
= sin 2B (1 - cos 2C) + sin 2C (1 - cos 2B)
= 2 sin B cos B (2 sin² C) + 2 sin C cos C (2 sin² B)
= 4 sin B cos B (sin² C) + 4 sin C cos C (sin² B)
= 4 sin B sin C (cos B.sin C + cos C.sin B)
= 4 sin B sin C (sin B.cos C + cos B.sin C)
= 4 sin B sin C sin (B+C)
= 4 sin A sin B sin C (Jawaban : C)

9). 2 cos 15° (sin 15° + cos 15°) - 1 = ....


a. 1/2
b. 1/2 √3
c. 1/2 (√6 + 1)
d. 1/2 (√6 - 1)
e. 1/2 (√2 + 1)

Jawab:
2 cos 15° (sin 15° + cos 15°) - 1
= {2 cos 15°. sin 15° + 2 cos 15°. cos 15°} - 1
= {(sin (15°+15°) - sin (15°-15°)) + (cos (15°+15°) + cos (15°-15°)} - 1
= {sin 30° - sin 0 + cos 30° + cos 0} -1
= {1/2 - 0 + 1/2 √3 + 1} -1
= 1/2 + 1/2 √3
= 1/2 (1 + √3) =? tidak ada jawabannya

10). Jika diketahui x + y = 270° maka...


a. cos x + sin y = 0
b. cos x - sin y = 0
c. cos x + cos y = 0
d. sin x - sin y = 0
e. sin x + sin y = -1

Jawab:
x + y = 270°
x = 270° - y

Cos x = cos (270° - y)


cos x = - sin y (karena 270° berada di kuadran 4 maka sin negatif)

cos x + sin y = - sin y + sin y = 0 (Jawaban: A)

11). Jika x = 3 tan α maka sin α cos α adalah...


a. 5
b. 8
c. 10
d. 3x / x² + 9
e. -3x / x² + 9

Jawab:
misalkan: depan = A, samping = B, miring = C
3 tan α = x
tan α = x/3 => depan/samping => depan =x, samping =3 => A = x, B = 3
A/B = x/3

C² = A² + B² = x² + 3² = x² + 9

sin α cos α = A/C x B/C


sin α cos α = AB / C²
sin α cos α = x . 3 / x² + 9
sin α cos α = 3x / x² + 9 (Jawaban: D)

12). Jika α adalah sudut lancip yang memenuhi 2 cos² α = 1 + 2 sin α
maka tan α adalah...
a. 2 + √5
b. √5 - 1
c. 2 + √3
d. √3 - 1
e. 2 - √3

Jawab:
"BELUM"
13). Diketahui nilai sin α cos β = 1/5 dan sin (α - β) = 3/5 untuk 0° ≤ α ≤
180° dan 0° ≤ β ≤ 90°. Nilai sin (α + β) = ...
a. -3/5
b. -2/5
c. -1/5
d. 1/5
e. 3/5

Jawab:
sin (α - β) = sin α . cos β - cos α . sin β
3/5 = 1/5 - cos α . sin β
1/5 - cos α . sin β = 3/5
- cos α . sin β = 3/5 - 1/5
- cos α . sin β = 2/5
cos α . sin β = -2/5

sin (α + β) = sin α . cos β - cos α . sin β


sin (α + β) = 1/5 - (-2/5)
sin (α + β) = 1/5 + 2/5
sin (α + β) = 3/5 (Jawaban: E)

14). Diketahui cos B = 12/13 dan sudut B lancip. Nilai sin 2B adalah...
a. 5/13
b. 12/26
c. 24/26
d. 160/169
e. 120/169

Jawab:
Diketahui cos B = 12/13
berarti sisi lain = √13² - 12² = √169-144 = √25 = 5
sin B = 5/13 => (depan/miring)

sin 2B = 2 sin B . cos B = 2. (5/13). (12/13) = 120/169 (Jawaban: E)

15). Jika α, β, dan γ adalah sudut-sudut sebuah segitiga maka sin 1/2
(β + γ) adalah...
a. sin (1/2 α)
b. sin (1/2 β)
c. cos (1/2 β)
d. -cos (1/2 β)
e. cos (1/2 α)

Jawab:
α + β + γ = 180°
β + γ = 180° - α

maka:
sin 1/2 (β + γ) = sin 1/2 (180° - α)
sin 1/2 (β + γ) = 1/2 (sin 180° . cos α - cos 180° . sin α)
sin 1/2 (β + γ) = 1/2 (0 . cos α - (-1) . sin α)
sin 1/2 (β + γ) = 1/2 (sin α)
sin 1/2 (β + γ) = sin (1/2 α) => Jawaban: A

16). (1-sin² A) tan² A = ...


a. 2 sin² A - 1
b. 1 - sin² A
c. sin² A + cos² A
d. sin² A + cos² A
e. 1 - cos² A

Jawab:
(1-sin² A) tan² A
= (cos² A) tan² A
= cos² A . sin²A/cos²A (coret cos²A)
= sin² A

sin² A = 1 - cos² A (Jawaban: E)

17). Jika tan² x / 1 + sec x = 1 untuk 0° ≤ x ≤ 90° maka nilai x adalah...
a. 0°
b. 30°
c. 45°
d. 60°
e. 90°

Jawab:
tan² x / 1 + sec x = 1
tan² x / 1 + 1/cos x = 1

kita coba-coba:
*tan²(0°) / 1 + 1/ cos 0 = 1
0 / 1 + 1 = 1
0 / 2 = 1 (tidak memenuhi)

*tan²(30°) / 1 + 1 / cos 30 = 1


(1/3√3)² / 1 + 1 / 1/2√3 = 1
1/3 / 1 + 1/1/2√3 = 1 (tidak memenuhi)

*tan² (45°) / 1 + 1/cos 45 = 1


(1)² / 1 + 1/1/2√2 = 1
1 / 1 + 1/1/2√2 = 1 (tidak memenuhi)

*tan² (60°) / 1 + 1/cos 60 = 1


(√3)² / 1 + 1/ 1/2 = 1
3 / 1 + 2 = 1
3/3 =1 (memenuhi) => Jawaban: D

18). Jika 1 - sin² x = 1, untuk 0° ≤ x ≤ 180° maka nilai x yang memenuhi


adalah...
a. {0°, 30°}
b. {30°, 60°}
c. {0°, 180°}
d. {30°, 45°}
e. {45°, 60°}

Jawab:
1 - sin² x = 1
cos²x = 1

kita coba-coba:
cos²(0°) = (1)² = 1 => (memenuhi)
cos²(30°) = (1/2√3)² = 3/4 => (tidak memenuhi)
cos²(45°) = (1/2√2)² = 1/2 => (tidak memenuhi)
cos² (60°) = (1/2)² = 1/4 => (tidak memenuhi)
cos²(180°) = (-1)² = 1 => (memenuhi)

berarti jawabannya {0°, 180°} => Jawaban :C

19). Jika 3 cos² 2x + 4 cos² x - 4 = 0 maka nilai cos x adalah...


a. 2/3
b. 1/6 √30
c. -2/3
d. 2/3 √3
e. √5/6
Jawab:
3 cos² 2x + 4 cos² x - 4 = 0
(3 cos 2x - 2)(cos 2x + 2) = 0
*cos 2x = 2/3 (memenuhi) atau
*cos 2x = -2 (tidak memenuhi)

cos 2x = 2/3
2 cos² x - 1 = 2/3
2 cos² x = 2/3 + 1
2 cos² x = 5/3
cos² x = 5/6
cos x = √5/6 (Jawaban: E)

20). Diketahui nilai cos (α - β) = 2/3 dan cos α cos β = 1/2. Jika α + β
lancip maka nilai tan (α + β) adalah...
a. 1/4 √2
b. 1/2
c. 2/3 √2
d. 2
e. 2 √2

Jawab:
"BELUM"

21). Jika α + β = 270° maka nilai cos α + sin β adalah...
a. 2 sin β
b. 2 cos β
c. sin 2β
d. 0
e. cos β + sin β

Jawab:
α + β = 270°
β = 270° - α

cos α + sin β


= cos α + sin (270° - α) => menggunakan rumus sin (a-b) = sin a cos b -
cos a sin b
= cos α + (sin 270° . cos α - cos 270° . sin α)
= cos α + ((-1) . cos α - 0 . sin α)
= cos α + (-cos α) - 0
= cos α - cos α
= 0 (Jawaban: D)

22). Nilai sin 45° cos 15° + cos 45° sin 15° adalah...
a. 1/2
b. 1/2 √2
c. 1/2 √3
d. 1/2 √6
e. √3

Jawab:
Memakai rumus: sin a . cos b + cos a . sin b = sin (a + b)
sin 45° cos 15° + cos 45° sin 15° = sin (45° + 15°)
sin 45° cos 15° + cos 45° sin 15° = sin 60°
sin 45° cos 15° + cos 45° sin 15° = 1/2 √3 (Jawaban: C)

23). Bentuk cos 6x - cos 2x dapat diubah menjadi bentuk...


a. -6 sin² 2x cos 2x
b. -4 sin² 2x cos 2x
c. -2 sin² 2x cos 2x
d. -2 cos² 2x sin 2x
e. -4 cos² 2x sin 2x

Jawab:
cos 6x - cos 2x = -2 sin ½ (6x+2x) sin ½ (6x-2x)
cos 6x - cos 2x = -2 sin ½ (8x) sin ½ (4x)
cos 6x - cos 2x = -2 sin 4x . sin 2x
cos 6x - cos 2x = -2 sin 2(2x) . sin 2x
cos 6x - cos 2x = -2 (2 sin 2x . cos 2x) sin 2x => memakai rumus sin 2a =
2 sin a cos a
cos 6x - cos 2x = -4 sin² 2x . cos 2x (Jawaban: B)

24). Jika 0 ≤ x ≤ 2π dan 0 ≤ y ≤ 2π memenuhi persamaan sin (x + y) = sin


y cos x maka cos y sin x adalah...
a. -1
b. -1/2
c. 0
d. 1/2
e. 1

Jawab:
sin (x+y) = sin y cos x
sin x . cos y + cos x . sin y = sin y cos x (=> sin x . cos y bisa dibalik jadi
cos y. sin x)
cos y . sin x = sin y. cos x - cos x . sin y (dipindah ke ruas kanan)
cos y. sin x = 0 (Jawaban: C)

25). cos 35° cos 20° - sin 35° sin 20° = ....
a. sin 35°
b. sin 55°
c. cos 35°
d. cos 15°
e. sin 15°

Jawab:
Rumus: Cos (α + β) = cos α . cos β - sin α . sin β

cos 35° cos 20° - sin 35° sin 20° = Cos (α + β)


cos 35° cos 20° - sin 35° sin 20° = cos (35 + 20)
cos 35° cos 20° - sin 35° sin 20° = cos 55°

cos 55° = berada di kuadran 1 jadi positif


cos 55° = cos (90° - 35°) = + sin 35° (Jawaban: A)

Soal No. 26
Jika tan α = 1, tan β = 1/3 dengan α dan β sudut lancip maka sin (α
− β) =....
A. 2/3 √5
B. 1/5 √5
C. 1/2
D. 2/5
E. 1/5
(UN 2007-2008)

Pembahasan
tan α = 1, jika digambarkan dalam sebuah segitiga seperti berikut: 

 
Dari gambar terlihat:
sin α = 1/ √2
cos α = 1/ √2

tan β = 1/3, jika digambarkan dalam sebuah segitiga akan diperoleh


nilai sin dan cosnya: 

Diperoleh
sin β = 1/√10
cos β = 3/√10

Kembali ke soal, diminta sin (α − β) =....

Dengan rumus selisih dua sudut: 

Jadi sin (α − β) = 1/5 √5

Soal No. 27
Jika A + B = π/3 dan cos A cos B = 5/8, maka cos (A − B) =....
A. 1/4
B. 1/2
C. 3/4
D. 1
E. 5/4
un hal 102

Pembahasan
Dari rumus selisih dua sudut untuk cosinus:
cos (A + B) = cos A cos B − sin A sin B
Masukkan data soal
1/2 = 5/8 − sin A sin B
sin A sin B = 5/8 − 1/2 = 1/8

Diminta cos (A − B) =....


cos (A − B) = cos A cos B + sin A sin B
= 5/8 + 1/8 = 6/8 = 3/4

Soal No. 28
ABC adalah sebuah segitiga. Jika sin A = 3/5 dan cotan B = 7, maka
∠C = .....
A. 30°
B. 45°
C. 60°
D. 90°
E. 135° 

Pembahasan
Dari data sin A = 3/5 dan cotan B = 7 (atau kalau dari tan nya, tan B
= 1/7), diperoleh

sin A = 3/5
cos A = 4/5

sin B = 1/5√2
cos B = 7/5√2

Jumlah sudut dalam suatu segitiga adalah 180, jadi A + B + C = 180°


atau bisa juga C = 180 − (A + B)

Kembali ke soal, diminta ∠C, kita cari sin C dulu:

sin C = sin [180 − (A + B)]


sin C = sin (A + B), ingat kembali ada rumus sin (180 − x) = sin x 
sin C = sin A cos B + cos A sin B

Sudut yang nilai sin nya 1/2 √2 adalah 45°

29.    Pada segitiga ABC lancip, diketahui cos A = 4/5 dan sin B = 12/13 maka sin C = ...
a.    20/65
b.    36/65
c.    56/65
d.    60/65
e.    63/65
Pembahasan:
Jika cos A = 4/5, maka: sin A = 3/5 (didapat dari segitiga siku-siku berikut ini:
(ingat ya, bahwa cos itu samping/miring dan sin itu depan/miring)

Jika sin B = 12/13 maka cos B = 5/13 (didapat dari segitiga siku-siku berikut ini:

Maka, sin C = sin A . cos B + sin B . cos A


                    = 3/5 . 5/13 + 12/13 . 4/5
                    = 15/65 + 48/65
                    = 63/65
Jawaban: E
30.    Nilai dari = ...
a.    -2 - √3
b.    -1
c.    2 - √3
d.    1
e.    2 + √3

Pembahasan:

Jawaban: B

31.    Diketahui sin A = 12/13 dan cos B = 3/5, <A dan <B lancip. Nilai tan (A – B) = ...
a.    36/63
b.    26/63
c.    16/63
d.    6/33
e.    1/33
Pembahasan:
Sin A = 12/13, maka cos A = 5/13 (carilah dengan segitiga siku-siku seperti soal nomor 1)
Cos B = 3/5, maka sin B = 4/5 (carilah dengan segitiga siku-siku seperti soal nomor 1)

Jawaban: C
32.    Jika maka sudut x adalah ...

Pembahasan:
Sebelumnya perlu diingat dulu identitas trigonometri berupa:

Jawaban: D

33.    Jika cos β = -1/2 √3 dan sudut β terletak pada kuadran II, maka tan β = ...
a.    √3
b.    1/9 √3
c.    1/2
d.    – 1/3 √3
e.    -√3
Pembahasan:
Perhatikan segitiga siku-siku berikut ini:

Jika cos β = -1/2 √3 maka tan β = -  1/√3 (karena di kuadran II maka nilainya negatif) jangan
lupa untuk merasionalkannya:

Jawaban: D
34.    Diketahui cos (A – B) = 3/5 dan cos A. cos B = 7/25. Nilai tanA.tanB = ...
a.    8/25
b.    8/7
c.    7/8
d.    – 8/25
e.    – 8/7
Pembahasan:
Cos (A – B) = cos A . cos B + sin A . sin B
3/5 = 7/25 + sinA . sinB
Sin A . sin B = 3/5 – 7/25
Sin A . sin B = 15/25 – 7/25
Sin A . sin B = 8/25
Maka:

Jawaban: B

35.    Jika , ½ π < x < π maka sin x + cos x = ...


a.    – 3/5 √5
b.    – 1/5 √5
c.    0
d.    1/5 √5
e.    3/5 √5
Pembahasan:

   Misal tan x = p, maka:

    (2p – 1) (p + 2) = 0
    p = ½ atau p = -2 atau:
    tanx = ½ atau tan x = -2
Karena ½ π < x < π atau 90 < x < 180 berada di kuadran II, ini berarti nilai tan harus negatif,
maka nilai tanx yang memenuhi adalah -2.
tanx = -2, perhatikan segitiga siku-siku di bawah ini:
     sehingga sinx = 2/√5 dan cosx = -  1/√5 (ingat, di kuadran II cos negatif)

Jawaban: D

Soal No. 1
Dengan menggunakan rumus penjumlahan dua sudut tentukan nilai dari:
a) sin 75°
b) cos 75°
c) tan 105°
Pembahasan 
a) Rumus jumlah dua sudut untuk sinus
sin (A + B) = sin A cos B + cos A sin B
sin 75° = sin (45° + 30°)
= sin 45° cos 30° + cos 45° sin 30°
= 1/2 √2 ⋅ 1/2 √3 + 1/2 √2 ⋅ 1/2
= 1/4 √6 + 1/4 √2 = 1/4 (√6 + √2)

b) Rumus jumlah dua sudut untuk cosinus


cos (a + B) = cos A cos B − sin A sin B
cos 75° = cos (45° + 30°)
= cos 45° ⋅ cos 30° − sin 45° ⋅ sin 30°
= 1/2 √2 ⋅ 1/2 √3 − 1/2 √2 ⋅ 1/2
= 1/4 √6 − 1/4 √2 = 1/4 (√6 − √2)

c) Rumus jumlah dua sudut untuk tan

tan 105° = tan (60° + 45°)


 

Soal No. 2
Dengan menggunakan rumus selisih dua sudut tentukan nilai dari:
a) sin 15°
b) cos 15°
c) tan (3x − 2y)

Pembahasan
a) Rumus selisih dua sudut untuk sinus
sin (A − B) = sin A cos B − cos A sin B
sin 15° = sin 45° − 30°)
= sin 45° ⋅ cos 30° − cos 45° ⋅ sin 30°
= 1/2 √2 ⋅ 1/2 √3 − 1/2 √2 ⋅ 1/2
= 1/4 √6 − 1/4 √2 = 1/4(√6 − √2)

b) Rumus selisih dua sudut untuk cosinus


cos (A − B) = cos A cos B + sin A sin B
cos 15° = cos (45° − 30°)
= cos 45° ⋅ cos 30° + sin 45° ⋅ sin 30°
= 1/2 √2 ⋅ 1/2 √3 + 1/2 √2 ⋅ 1/2
= 1/4 √6 + 1/4 √2 = 1/4(√6 + √2)
c) Rumus selisih sudut untuk tan

Sehingga 

Soal No. 3
Diberikan dua buah sudut A dan B dengan nilai sinus masing-masing
adalah sin A = 4/5 dan sin B = 12/13. Sudut A adalah sudut tumpul
sedangkan sudut B adalah sudut lancip. Tentukan:
A. sin (A + B)
B. sin (A − B) 

Pembahasan
Gambar segitiga untuk cek nilai sin dan cos kedua sudut, tentunya
setelah itu aplikasikan rumus phytagoras untuk mendapatkan
panjang sisi-sisi segitiga,  seperti gambar berikut:

 
Nilai sin dan cos "sementara" untuk masing-masing sudut terlihat
dari segitiga di atas. Dibilang sementara karena setelah itu kita
harus tentukan positif atau negatifnya. Setelah  dicocokkan dengan
kuadrannya barulah didapat  nilai sin atau cos yang benar.
sin A = 4/5
cos A = 3/5

sin B =12/13
cos B = 5/13
Periksa ulang,
 Sudut A tumpul sehingga berada di kuadran II (antara 90 dan 180) . Lihat
ilustrasi di bawah, untuk kuadran II nilai sin adalah positif, sehingga sin A
benar 4/5. Sementara untuk cos A, karena dikuadran II, nilainya negatif,
jadi cos A = − 3/5
 Sudut B  lancip, sehingga berada di kuadran I (antara 0 dan 90). Baik nilai
sin atau cos dikuadran 1 adalah positif, sehingga data di atas bisa
langsung digunakan.

 
a) dari data sin dan cos yang telah diperoleh didapatkan 

b) dari data sin dan cos yang telah diperoleh didapatkan 


 

Soal No. 4
Diberikan dua buah sudut A dan B dengan nilai sinus masing-masing
adalah sin A = 3/5 dan sin B = 12/13. Sudut A dan sudut B adalah
sudut lancip. Tentukan nilai dari cos (A + B) 

Pembahasan 
Cek nilai sin dan cos dengan segitiga seperti sebelumnya 

sin A = 3/5,  cos A = 4/5


sin B = 12/13,  cos B = 5/13
Kedua sudut adalah lancip hingga baik sin ataupun cos adalah positif
semua.
Dari data yang telah diperoleh masukkan rumus untuk cos jumlah
sudut

Soal No. 5
Diketahui Δ PQR dengan ∠ P dan ∠ Q lancip. Jika tan P = 3/4 dan
tan Q = 1/3, tentukan nilai dari cos R 

Pembahasan
Cek sin cos kedua sudut  P dan Q

 
sin P = 3/5,   cos P = 4/5
sin Q = 1/√10, cos Q = 3/√10
P + Q + R = 180 atau R = 180 - (P + Q)
cos R = cos (180 - (P + Q))  
ingat cos (180 - x) = - cos x

Anda mungkin juga menyukai