Anda di halaman 1dari 7

El

daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

Kaul
i
nanKakawi
hanBar
udak
(
Per
mai
nanNy
any
ianAnak-
anakSunda)
Lat
arBel
akang

Di
ket
ahuibenarbahwakebuday
aanI
ndonesi
ait
umengandungni
l
ai-
nil
aiet
ik,
est
eti
kdan ar
ti
sti
kyang sungguh agung.Namun dar
ikeagungan ni
l
ai-
nil
aibuday
a
bangsa i
tu mul
ait
erdesak dan t
erl
upakan,sement
ara ni
l
ai-
nil
aiy
ang bar
u bel
um
t
erbent
uk dengan kokoh dan mant
ap.Ol
eh kar
ena i
tu,masy
arakatseakan-
akan
kehi
l
anganpegangandal
am menent
ukansi
kapdant
ingkahl
aku.Hali
nit
ent
uny
adapat
meni
mbul
kan kebi
ngungan dan per
tent
angan y
ang mer
upakan hambat
an dal
am
pembangunankebuday
aannasi
onalI
ndonesi
a.Jadi
,pengar
uhpembangunany
angt
idak
dapatdi
hindar
iadal
ah t
erj
adi
nya per
geser
an ni
l
ai-
nil
aiy
ang ber
laku pada suat
u
masy
arakat
.Masy
arakatmenj
adil
abi
lkar
enat
idakadani
l
aiy
angbi
sadi
j
adi
kanacuan
unt
uk mencapait
ujuan hi
dup.Sement
ara per
wuj
udan kebuday
aan nasi
onaly
ang
t
unggaldanbakubel
um ber
kembangsepenuhny
a,makasangatdi
rasakanper
luadany
a
upay
aunt
ukmenanamkan ni
l
ai-
nil
aibuday
akepadamasy
arakat
.Sal
ah sat
u upay
a
t
ersebutadal
ahpembi
naankebuday
aandaer
ahmel
aluipengkaj
i
anni
l
ai-
nil
aibuday
a
y
ang t
erkandung dal
am kegi
atan kehi
dupan ber
masy
arakat
. Pembi
naan dan
pengembangankebuday
aannasi
onal
,har
usdi
mul
aidengani
nvent
ari
sasiunsur
-unsur
buday
ayangmasi
hber
tahandanhi
dupdal
am masy
arakat
.Sal
ahsat
uunsurbuday
a
y
angdi
anggapmasi
htet
apber
tahanadal
ahf
olkl
orl
i
sandal
am bent
ukny
any
ianr
aky
at
(
Kakawi
hanBar
udak)
.Adapunt
radi
sil
i
sani
tuber
fungsiant
aral
ainsebagaipengkokoh
nor
ma-
nor
maser
tani
l
aini
l
aibuday
ayangt
elahber
lakusecar
atur
un-
temur
un.Nor
ma-
nor
maser
tani
l
ai-
nil
aibuday
ait
udi
tampi
l
kandenganper
agaansecar
asi
mbol
i
sdal
am
bent
ukny
any
ianr
aky
ati
ni,
dil
akukansecar
ari
angol
ehmasy
arakaty
angmendukungny
a,
dan di
rasakan sebagaibagi
an y
ang i
ntegr
aldan akr
ab ser
ta komuni
kat
ifdal
am
kehi
dupankul
tur
alny
a.Pengungkapankakawi
hanbar
udaky
angbany
akmengandung
si
mboli
nimer
upakansuat
ucar
ayangdapatmemper
cepatt
erj
adi
nyasosi
ali
sasi
.Juga,
t
erkandungdidal
amny
aungkapan-
ungkapanemosi
onaly
angmer
angsangt
erci
ptany
a
kekukuhannor
madanni
l
aiy
angber
sif
atkohesi
fdi
ant
arapar
apendukungny
a.
1

Ber
kai
tandenganper
nyat
aandiat
as,apal
agil
ebi
hdi
per
par
ahl
agiol
ehhi
ruk
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

pi
kukny
a l
alu-
li
ntas t
eknol
ogi i
nfor
masi y
ang begi
tu menggl
obal sekar
ang i
ni,
masy
arakatki
tat
ermasuksal
ahsat
uyangt
idakbi
saber
buatbany
ak.Sal
ahsat
uny
a
y
angdi
rasakansangatt
erpur
ukadal
ahduni
aanak-
anak(
tel
ahl
amapar
aor
angt
ua,
pendi
dikser
tamer
ekapemer
hat
iduni
aanak-
anakmel
ont
arkankepr
ihat
inanbahwa
anak-
anaksedangkehi
l
anganduni
any
a).Maksudny
akepr
ihat
inany
angdi
rasakanny
ait
u
bi
l
a di
bandi
ngkan dengan duni
a or
ang t
ua mer
eka t
empo dul
u.Bukt
iny
a memang
sangatny
ata dan gambl
ang bahwa per
il
aku kehi
dupan anak-
anaksekar
ang sudah
sangatl
aindenganpol
akehi
dupanor
angt
uamer
ekasemasakanakkanan.Menur
ut
pengamat
andanpeni
l
aianber
bagaipi
hak,per
il
akukehi
dupananakt
erut
amadal
am
ber
mai
n,sekar
angi
nit
idakmendi
dikdancender
ungkear
ahsi
kapy
angkonsumt
ifdan
i
ndi
vi
dual
i
sti
s.Dar
igej
alai
tu,bany
akor
angy
angsepakatbahwasi
nyal
emenseper
tii
tu
memang t
epatadany
a.Anak-
anak t
empo dul
u sangatt
ert
ant
ang ol
eh al
am dan
l
i
ngkunganhi
dupny
aber
ada.Mer
ekamemanf
aat
kanapay
angadadil
i
ngkunganny
a.
Sebagaiaki
bat
nya,mer
eka har
us kr
eat
if
,sel
alu si
ap menghadapit
ant
angan dan
r
int
angany
angmuncul
set
iapsaat
.

Pembahasan

Umumny
adal
am per
mai
nananak-
anaky
angsi
fat
nyar
ekr
eat
ifsangatber
taut
an
dengankakawi
hanbar
udak.Kakawi
hanber
upaal
aty
angdi
manf
aat
kanol
ehmasy
arakat
agarapay
angadadal
am didal
am hat
iny
ati
dakdi
menger
tiol
ehkawany
angadadil
uar
komuni
tasny
a(bahasa sandi
).Ant
ara per
mai
nan dan kakawi
han i
tu mer
upakan
dwi
tunggaly
angt
idakbi
sadi
pisahkan.Umpamany
adal
am per
mai
nan-
per
minananak
y
angdi
pent
askanat
audi
tampi
l
kansaatacar
aSer
enTaundidaer
ahCi
gugur
,Kuni
ngan,
JawaBar
at.Didal
am acar
aSer
enTauny
angr
uti
ndi
l
aksanakanset
iapt
ahuni
ni,
sel
alu
ada penampi
l
an beber
apa per
mai
nan-
per
mai
nan anak y
ang di Kaul
sebut “ i
nan
Kakawi
hanBar
udak”y
angdi
tampi
l
kanpadasaatpembukaandihar
iper
tamaper
ayaan
Ser
enTaun.

Ur
utan ger
akan dal
am kaul
i
nan bar
udak at
au per
mai
nan anak t
ersebut
ber
dasar
kan ur
utan kakawi
han (
nyany
ian)y
ang di
nyany
ikan,y
ang per
tama adal
ah
ny
any
ianJal
eu-
leuJa.Ger
akany
angdi
l
akukanpadany
any
ainper
tamaadal
ahmenar
uh
2

t
angan diat
as mul
utsambi
lber
sahut
-sahut
an ber
gant
ian at
au sal
i
ng membal
as.
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

Apabi
l
abeber
apaor
ang ser
empakmeny kan “
ebut jal
eu-
leu.
.”
,makabeber
apaor
ang
y
angl
ainakanmeny
ahut
ny akan“
adenganmengat ja.
..
”,begi
tupunset
erusny
asampai
ahi
rny
any
iani
nit
etapber
sahut
-sahut
an.

Nany
iani
nikonondi
buatsaatTat
arSundadi
ser
angol
ehKer
ajaanMat
aram.
Ny
any
ianJal
eu-
leuJaper
nahaday
angmenaf
sir
kanseper
tii
ni:

Jal
eul
euj
a (
adaor
angJawa)
At
ulakt
ujaéman–gog(
Meny
uruhkepadaanakmudaber
namaEmanj
i
kaada
or
angJawahar
usmeny
edi
akanpengunci(
unt
ukmemukul
)kemudi
anj
ongkok–
pasangkuda-
kuda,
art
iny
ahar
ussi
ap-
siap)
Seur
euh l
euweung – bay (
Seur
euh l
euweung/
sir
ih hut
an y
ang bi
asa di
sebut
gebay
,bent
ukny
aseper
tit
ameng/
per
isai–makadar
iit
uapabi
l
aadaor
angJawa,
sel
ainj
ongkokj
ugahar
usmeny
iapkant
ameng/
per
isai
)
Jambékol
ot-bug 
(Jambet
uadiSundadi
sebutj
ebug– j
aidj
i
kaadamusuh
dat
anghar
usdi
gebug/
dipukul
)
Uci
ngkat
inggangsongsong-Ngék 
(Memukul
nyaseper
tikuci
ngy
angt
ert
impa
songsongat
aual
atpeni
upt
ungku–ngék……………….
)

Set
elah meny
any
ikan Jal
eu-
leu Ja,di
l
anj
ut dengan meny
any
ikan hompi
l
a-
hompi
mpahal
aiy
um gambr
eng.Sebel
um mel
akukanper nan,hompi
mai l
a-hompi
mpah
i
nidi
gunakanunt
ukmenent
ukany
angkal
ahat
aumengundi&memul
aij
aga(
misalpada
per nan uci
mai ngsumput
/pet
akumpet
).Ger
akany
angdi
l
akukanadal
ahber
kumpul
membent
uk l
i
ngkar
an dan masi
ng-
masi
ng anak mengel
uar
kan sat
utangan unt
uk
di
ger
ak-
ger
akanat
audi
goy
ang-
goy
angkandanpadaahi
rny
abagi
anpunggung at
au
t
elapakt
anganakanmenent
ukansi
apay
angmemul
ait
erl
ebi
hdahul
uat
ausi
apay
ang
har
usmenj
aga.

Sel
anj
utny
aadal
ahny
any
iany
angber
judulSasal
i
mpet
an.Di
nyany
ikanol
ehanak-
anak sambi
lber
mai
n sal
i
ng ber
pegangan t
angan dengan membent
uk l
i
ngkar
ang,
ber
jal
ankear
ahki
riat
aukanansambi
lmenggoy
angkant
anganny
akeat
asdanke
bawah.Dar
ili
ngkar
anbesart
ersebut
,di
bent
ukl
agil
i
ngkar
an-
li
ngkar
ankeci
l
.Dal
am
3

l
i
ngkar
an-
li
ngkar
ankeci
lter
sebut
,sal
ahsat
uanaky
angber
adadiuj
ungmasukdi
ant
ara
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

duaor
angper
tamadankedua.Li
ri
kny
any
iant
ersebut
,yai
tu:
Sasal
i
mpet
anj
ajahanai
ngnupanj
anghey
-hey
……
Sasal
( i
mpet
anj
ajahansay
ayangpanj
ang)
Akij
anggot
annumpakkudaheheot
anheyhey……
(
Kakekber
janggutmenunggangi
kudasambi
lber
siul
)

Ti
dakaday
angt
ahupast
imaknaf
il
osof
isdar
ilagui
nidanmengapager
akanny
a
seper
tii
tu,t
apisej
akdul
usecar
atur
unt
emur
unny
any
iant
ersebutdi
l
akukansambi
l
ber
pegangant
angan.Mungki
nadamaknabahwaber
peganganer
atant
arkawani
tu
l
ebi
hbai
kagarbi
sabeker
jasamamel
awanpenj
ajahdant
idakt
erpi
sah-
pisah.

Ny
any
ian “
Tokecang” j
uga t
ak per
nah l
epas dar
i kehi
dupan sehar
i-
har
i
masy
arakatSunda.Ar
tidar
iTokecangsendi
rimenur
utsej
uml
ahor
angadal
ah“
Tokek
MakanKacang.
”Secar
ater
sur
at,ny
any
ianTokecangber
pesanagaranak-
anakt
idak
membuang makanan at
au meny
ia-
nyi
akan makanan begi
tu saj
a.Ger
akan y
ang
di
l
akukandal
am per
mai
nananak-
anakdiacar
aSer
enTaunadal
ahmengangkatkedua
t
angansambi
lber
jal
an,
ini
menunj
ukkanbahwamanusi
ahar
usber
sy .
ukur

Tokecangt
okecangbal
agendi
rtosbl
ong
Angeunkacangsapependi
lkosong

Ay
ali
str
ikdimasi
gitmeunicaangkat
ingal
na
Ay
aist
rij
angkungal
i
tkar
angandi
napi
pina

Pada bagi
an kel
i
ma,ada ny
any
ian Sal
am Sabr
ang y
ang di
nyany
ikan dengan
t
empol
ebi
hcepatdi
bandi
ngny
any
ian-
nyany
iansebel
umny
a.Ger
akany
angdi
l
akukan
menepuk-
nepukant
anganket
anganl
awan.
Sal
am sabr
angkadong-
dongci
na
Abahdat
angkabi
nabi
nany
iukcai
Kanut
ampol
ongny
ebutny
aikanul
olong

Set
elahSal
am Sabr
angadany
any
ianAy
ang-
ayangGungy
angdi
nyany
ikansambi
l
mel
etakan t
angan ke at
as 
pundak 
(ay
ang-
ayangan)
, ber
bar
is sej
ajar
. Bi
asany
a
mer
upakanl
agupangant
ardal
am ber
mai
n uci
ngkur
il
ing 
at uci
au  ngpeungpeun.Kawi
h
4
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

at
au ny
any
ian Ay
ang-Ay
ang Gung dapatdi
kat
akan ny
any
ian y
ang di
war
iskan dar
i
gener
asikegener
asi
,ter
masukbel
ajar
 kawi
h i
nisaatber
mai
ndengant
eman-
teman
sebay
a,bi
asany
aadaanaky
angber
usi
alebi
htuay
angmengaj
ar kawi
kan  h i
nisambi
l
mel
i
ngkarber
pegangant
angan.

Ay
angay
anggung 
(Ber
jal
ansant
ai,
lambandanber
ger
ombol
)
Gunggoongnar
ame(
Gongber
buny
iny
ari
ng)
Menakkimast
anu(
Bangsawanber
namaKi
MasTanu)
Nuj
adiwadana(
Yangmenj
abatWedana)
Nahamanehki
tu(
Kenapakamubegi
tu)
Tukangol
o-ol
o(Ber akuan 
kel ‘
lebay
’)
Lobaanugi
ruk(
Bany
aky
angmembenci
)
Ruketj
eungkumpeni(
DekatdenganBel
anda)
Ni
atj
adipangkat(
Niatmencar
ijabat
an)
Kat
onkagor
engan(
Mal
ahmendapatkej
elekan)
Ngant
oskanj
engdal
em (
Menant
ibapakbupat
i)
Lempal
empil
empong(
Lempal
empil
empong(
sampi
r un)
ansebuahpant )
Ngadupi
pij
eungnuompong(
Cipi
kaci
piki
/ber
adupi
pi 
denganor
angompong)
Jal
ankaBat
awingempl
ong(
Jal
ankeBet
awi
ter
buka)
Yangt
erahi
r,per
mai
nant
radi
sional
 
oray
-or
ayandi
mai
nkanol
ehseki
ra5hi
ngga
20anakat
aul
ebi
h.Car
aber
mai
nny
a,y
ait
uanak-
anakber
bar
isber
urut
anmemanj
angke
bel
akang,sambi
lber
pegangan pada bahu anak(
pemai
n)y
ang didepanny
a.Sal
ah
seor
anganakber
ti
ndaksebagai
pemi
mpi
nat
aukepal
aul
ar,
dant
anganny
adal
am posi
si
bebas.Sedangkananak-
anakl
ainny
aber
ti
ndaksebagaibadandanekorul
ar.
 Sambi
l
di
i
ringil
aguy
angdiat
ast
adit
uh,
par
apemai
nyangber
jej
ermemanj
angkebel
akangi
ni
mel
i
uk-
li
ukmeni
rukanger
akanseekorul
ar,
mengi
tar
iar
enaper
mai
nan.Ny
any
ianseper
ti
i
ni:
Or
ay-
oray
anl
uarl
éormapaysawah(
Ber
mai
nul
ar-
ular
anmel
i
ak-
li
ukkesawah)
Ent
ongkasawahpar
énakeursedengbeukah(
Jangankesawah,
padi
nyasedang
mer
ekah)
Mendi
ng kal
euwidil
euwil
obanumandi(
Dil
ubukbany
aky
angmandi
)
5
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

Saha anu mandi– anu mandi


na pandeur
i(Yang mandi
yang mana? y
ang
mandi
nyat
erakhi
r)

Meski
punny
any
ian-
nyany
iant
ersebutmer
upakanny
any
ianSunda,
ter
kadangada
beber
apa y
ang hampi
rmi
ri
p dengan ny
any
ian r
aky
atdar
idaer
ah l
ain,cont
ohny
a
ny
any
i hompi
an“ l
a-hompi
mpahal
aiy
um gambr
eng”
.Dal
am 
buday
aBet
awi
,hompi
mpa
di
l
akukandenganl
aguber
li
ri
k"Hompi
mpaal
aium gambr
eng.MpokI
pahpakaibaj
u
r
ombeng.
"Hali
nimenunj
ukkanbahwany
any
ianr
aky
atSunda(
ent
ahi
tudi
pengar
uhi
at
aumempengar
uhi
)tet
apber
kai
tandengankebuday
aanl
ain.Bi
sasaj
akar
enal
etak
daer
ahny
aber
dekat
anat
aukar
enal
atarbel
akangsej
arahy
anghampi
rsama.

Mengenaimaknaasl
iny
any
ian-
nyany
ianSunda,t
erkadangor
angt
idakt
ahupast
i
ar
ti
nyaapa,t
etapimasy
arakatSundadenganmudahny
amengi
kut
iger
akandanl
i
rk
ny
any
iant
ersebuty
angbi
asany
amer
ekaper
olehsecar
atur
unt
emur
un.Seper
til
agu
Jal
eu-
leuJay
angt
elahdi
papar
kandiat
as.Maknany
any
iant
ersebuthany
asebat
a
pemi
ki
ranbeber
apaor
ang.Mungki
nsaj
aadamaknal
aindar
isudutpandangy
angl
ain
y
ang l
ebi
htepat
.Seper
tiy
ang t
elah di
sebut
kan diat
as bahwa ny
any
ian-
nyany
ian
t
ersebut dul
uny
a mer
upakan sandi at
au bahasa y
ang hany
a di
menget
i ol
eh
komuni
tasny
a.

Kesi
mpul
an

Di
l
ihatdar
isegif
ungsi
nya,
kaul
i
nanbar
udakdengankakawi
hanbar
udakny
a,y
ang
pal
i
ngmenonj
oladal
ahf
ungsir
ekr
eat
if
nya.Fungsii
nimenj
adisangatpent
ingbagi
pet
ani
pedesaany
angber
tempatt
inggal
didaer
ahpedal
amany
angsangatt
erpenci
ldan
kur
angmempuny
aihi
bur
any
angl
ainkecual
iper
mai
nandankegi
atankeseni
an.Fungsi
y
ang l
ain adal
ah sebagaimedi
a bel
ajar
.Hali
nipent
ing t
erut
ama bagianak-
anak.
Per
mai
nan ber
tandi
ng y
ang ber
sif
at ket
erampi
l
an f
isi
k, mi
sal
nya, ber
fungsi
mengembangkan kecekat
an ger
akan ot
ot-
ototpar
a pemai
n keci
lit
u.Per
mai
nan
ber
tandi
ng y
ang ber
sif
atsi
asatber
fungsiunt
uk mengembangkan day
a ber
piki
r.
Sedangkanf
ungsiy
angl
ainadal
ahf
ungsipedagogi
kyangmendi
dikseor
anganak,j
uga
or
angdewasa,unt
ukmenj
adior
angy
angber
ji
waspor
ti
f.Dar
isemuaf
ungsi
-f
ungsii
tu,
6
El
daCi
ptaDwi
l
iansy
ah 14/
369631/
SA/
17637 Esai
Fol
kl
ore

dapatdi
per
asmenj
adisat
u,y
ait
uapay
angol
ehR.
E.Her
rondanB.Sut
ton-
Smi
thdi
sebut
sebagaif
ungsiunt
ukmeny
iapkankanak-
kanakagarkel
akdapatber
par
ti
sipasidal
am
kehi
dupanmasy
arakator
angdewasa(
1971:
4)

Bany
aksekal
ihalposi
ti
fdanni
l
aibai
kyangt
erkandungdal
am per
mai
nananak
t
ersebut
.Namun saati
niper
mai
nan at
au ny
any
ian semacam i
tu sudah j
arang
di
prakt
ekan kecual
idiacar
a-acar
ater
tent
u(t
ak l
aini
niada hubunganny
a dengan
pengar
uh gl
obal
i
sasi
),
it
upun bi
asany
a pada acar
a-acar
ayang di
tampi
l
kan set
ahun
sekal
i
.Cont
ohny
a pada pembukaan Ser
en Taun 22 Ray
agung Saka Sunda.Tapi
set
idakny
a meski
pun hany
a di
tampi
l
kan set
ahun sekal
i
,it
u menandakan bahwa
ny
any
ian-
nyany
iant
ersebutmasi
htet
apdi
l
est
ari
kanol
ehmasy
arakatSunda.

Anda mungkin juga menyukai