Soal Integral Xi-H
Soal Integral Xi-H
Oleh :
KELAS XI-H
Jawaban
3
∫ 3 x 6dx = 6+1 x + C
6+1
1.
3 7
= 7X +C
8 9
2. ʃ (7+8 x ⁸)dx = 7x + 9 x + CType equation here .
2
2 X −7 X +6 ( X−2 )(2 X −3)
3. ʃ ʃ dx = 2 X−3
dx
2 X−3
= (x-2) dx
= ʃx dx - ʃ2 dx
1
= 2 x² - 2x + C
(5 x +15)² (5 x+ 15)(5 x +15)
4. ∫ ( x+ 3)
dx = ʃ
x +3
dx
Jawaban
1. ∫ 3 x ²dx
=>> integralnya x³ + C
Jadi, f(x) = x³ + C
3
∫ 3 x ² dx = (2³) + C – ((-1³) + C)
−1
¿8 +1
¿ 9
3
−2
2. ∫ 3
x dx dx
1
1
¿≫ integralnya - 3 x² + C
1
f ( x) = - 3 x² + C
1 1
= - 3 (3)² + C – ( - 3 (1)² + C)
1
= -3 + 3
8
=- 3
2
3. ∫ (x 3+ 2 x−1 ¿ )¿dx
0
2
1
¿≫ integralnya 4 x⁴ + x² - x ∫ ❑
0
1
= ¿ (2)⁴ + (2)² - (2)) – (4 (0)⁴ + (0)² - (0))
¿4+4–0
¿6
5. ∫ ( 4 x+ p ) dx
−1
3
¿≫ integralnya f(x) = 2x² - px ∫ ¿ 8
−1
1. Hasil ∫ (x ⁴) dx adalah…
2
7
∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx adalah…
3 −1
2
Jawaban
2
1. ∫ (x ⁴)
2
1 5
integralnya f ( x ) =¿ x
5
1 5 1 5
¿
5
( 2) - 5
( 2)
¿ 0
7 7
2. ∫ f ( x ) dx = −∫ f ( x ) dx
3 3
7
∫ f ( x ) dx = - K
3
1 a
Jadi, ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx = - K + 0
3 −1
=-K
2 2
3. ∫ (2 x 2
+2 x−8)=¿ 2 ∫ ( x 2+ x −4) dx
0 0
1 1
2 ( x³ + x² - 4x)
3 2
1 1 1 1
2 [( 2)³ + (2)² - 4(2) – (( (0)³ + (0)² - 4(0))
3 2 3 2
8
2( + 2 -8- 0)
3
2 ¿)
20
¿−
3
1
4. ∫ ( 2 x 3−1 ) dx
−1
1 1
∫ ( 2 x ) dx - ∫ ( 1 ) dx
3
−1 −1
1 1
2
¿ x⁴
4 ∫ −¿ ¿ x ∫ ❑
−1 −1
1 1
= 2 (1)⁴ - 2 (-1)⁴ - (1-(-1))
=0–2
= -2
3 2 3
1 1 2
2 3
x3
¿ ¿ – 5x) ∫ +¿ ¿ – 5x)∫ ❑
1 3 2
8 1 27 8
= (( 3 – 10) – ( 3 – 5)) + (( 3 – 15) – ( 3 – 10))
1 27
=( - 3 – 5)+ ( 3 – 15)
1
= - 3 – 10 – 9
1
=- 3–1
4
=- 3
√
3. Hasil dari ∫ 3 15 x−6 dx adalah …
1
4. Hasil dari ∫ (x −12 x +8) ( 3 x −6 x
3 2
2
+8 x−22 ¿ ⁸ dx adalah…
5. Hasil dari ∫ √3 x+ 7 dx adalah…
jawaban
1. misal : U= x²-21
du
dx
= 2x
du
∫ dx dx = ʃ2x dx
2∫ du = ʃ2x dx
2 du = ʃ 4x dx
=>> ∫ 2 u3. . du
= 2 ∫u
3.
. du
1
=2. 4 u⁴. du
1
= 2 u⁴ + C
1
maka, 2 u⁴ + C
1
= 2 (x²-21)⁴ + C
1
2. misal : U= 6 x-5
du 1
dx
= 6
du 1
∫ dx dx = ʃ 6 dx
6 ∫ du = ʃ dx
=>> ∫ 6 u 5 . du
6
= 6 u⁶ + C
= ¿ x – 5)⁶ + C
√
3. ∫ 3 15 x−6
1
misal,U = 5 X−6
du 1
dx
= 5
du 1
∫ dx dx = ʃ 5 dx
1
∫ du = ʃ 5 dx
¿≫ 5√3 U . du
1
¿ ʃ5. u 3 + du
4
5 3
.u
¿ ʃ4 +C
3
15 1
¿
4 u. u 3 + C
¿
15 1
4 . 5
1
5 √
( X −6) 3 1 −6 + C
=>> ʃ u⁸. du
1
= 9
u9 . du
9
1 1
= 9
( x 3−6 x ²+8 x−22)
3
+C
5. ∫ √3 x+ 7
Misal, u = 3x + 7
du
dx
=3
du
∫ dx dx = ʃ3 dx
∫ du = 3 ʃ dx
1
3
du = ʃ dx
1
=>> √ u . 3 du
1 1
= 3 ʃ u 2 . du
1
1 3
= 3 ( 3 . u2 ) +C
2
2 3
= 9 (3 x+ 7) 2 +C
3 2
x +1
3. Hasil dari ∫ dx adalah …
1 √ x3 +3 x
3
1. ∫ ( 3 x +2 )3 dx
2
Misal, u= 3x+2
du
dx
=3
du = 3 dx
1
dx = 3 dx
4
1
=>> ∫ u 3 3 du
2
4
1
= 3 ∫ u 3 du
2
4
1 1
= 3 . 4 ∫❑
2
4
1
= 12 (3x +2) ∫ ❑
2
1 1
= 12 (3(4) +2) - 12 (3(2) +2)
1
=2
2
2. ∫ 5 x ² √ x 3−1
1
¿ misal, u= x 3−1
du
dx
=3x²
du
dx =
3x ²
*x1 = 1 *x2=2
u1= (1)³-1 u2= (2)³-1
=0 =7
7
du
=>> ∫ 5 x ² √u . 3x ²
0
7 1
5
= 3 ∫ u du 2
0
3 7
= ( 23 u 2 ) ∫ ❑
0
10
= 9 √343
3 2
x +1
3. ∫
1 √ x3 +3 x
misal, u= x³ + 3x
du
dx
= 3x² + 3
du
∫ dx dx = ʃ(3x²+3) dx
∫ du = 3 ʃ (x² + 1) dx
1
3
du = ʃ(x² + 1)dx
1 1
=>> 3
∫ √ u du
1 −1
= 3 ∫ u du
2
1 1
= 3 .2 u 2
1
2 2
= 3u
2
=3 √ u
2
= 3 √(x +3 x)
3
4. Misal, u= 3x+2
du
dx
=3
du = 3 dx
1
dx = 3 dx
3
1
=>> ∫ u 3 3 du
1
3
1
= 3 ∫ u 3 du
1
3
1 1
= 3 . 4 ∫❑
1
3
1
= 12 (3x +2) ∫ ❑
1
1 1
= 12 (3(3) +2) - 12 (3(1) +2)
1
=2
4
5. ∫ 2 x ( x 2 +1 ) ³ dx
2
misal, u= x²+1
du = 2x. dx
4
∫ 2 x ( x 2 +1 ) ³ . 2x dx
2
= ∫ u . du
3
∫ u3
5
17
1 4
4
u ∫❑
5
174 54
= 4
- 4
= 20.724
∫ f ( x ) dx=F ( x ) +C
Keterangan:
∫ ¿ notasi integral
f(x) = fungsi integran
d(x) = turunan dari x
F(X) = fungsi integral umum
C = konstanta
c. Rumus Dasar integral tak tentu
Rumus dasar pengintegralan tak tentu dinyatakan sebagai berikut:
1 a
ʃ X ndx = X n+1 + C atau ʃa x ndx = X n+1 + C
n+1 n+1
2) Turunan fungsi dari F(x) = f(x) + g(x) adalah F’(x) = f’(x) + g’(x).
Pada integral juga berlaku sifat demikian yaitu:
∫ ¿ ¿ untuk u = x + b maka du = dx
du
∫ ¿ ¿ untuk u = ax + b maka du = a dan dx
a
SOAL DARI AHTALA ALIYYU R. W.
(03/XI-H)
1. Integral Tak Tentu, adalah antiturunan yang tidak ada batas atas dan batas bawah
penyelesaiannya.
F ( x )=∫ x 3 dx
16 4
¿ x +C
4
4
¿ 4 x +C
F ( x )=∫ 5 x 4 + 4 dx
5
¿ x + 4 x +C
F ( x )=∫ 2 x + 49 dx
7
1 8
¿ x + 49 x+C
4
F ( x )=∫ 3 x −4 x +12 x dx
3 2
3 4 4 3
¿ x − x +6 x 2+C
4 3
¿ 6 x 5−3 x 4 +2 x3 +3
2. Integral Tentu, adalah antiturunan dengan penyelesaian berupa adanya batas atas dan
batas bawah.
¿(3 ¿¿ 3−3.9)−0 ¿
¿ 27−27−0
¿0
1
∫ 6 x 5 +2 dx=x 6 +2. x
0
¿(1¿¿ 6 +2.1)−0=3 ¿
1
∫ 6 x 2 +1 dx=2 x3 + x
0
¿ 2(1)3+1−0=3
1
∫ 12 x 2+ 8 dx=4 x 3 +8 x
0
3
¿ 4 (1) + 8−0=12
5) Tentukan nilai ∫ 44 x 3+ 4 dx
0
1
∫ 44 x 3+ 4 dx=11 x 4 + 4 x
0
¿ 11(1)4 +4−0=15
3. Sifat-sifat Integral
b
a) ∫ f ( x ) dx = 0
a
b a
b) ∫ f ( x ) dx = - ∫ f ( x ) dx
a b
b b
c) ∫ k f ( x ) dx = k ∫ f ( x ) dx
a a
b b b
d) ∫ (f ( x ) +g(x))dx = ∫ f ( x ) + ∫ g ( x ) dx
a a a
b b b
e) ∫ (f ( x )−g(x))dx = ∫ f ( x )−∫ g ( x ) dx
a a a
c b c
f) ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) +∫ f(x) untuk nilai a< b<c
a a a
∫ 6 xdx =0
6
2) ∫ ( 9 x 2 +12 x ) dx
1
3 3 3
∫ ( 9 x +12 x ) dx =∫ 9 x
2 2
dx +∫ 12 xdx
1 1 1
¿ [ 3 x3 ] 3 +[6 x 2 ] 3
1 1
¿ ( 3 −3 ) + (54−6 )
4
¿ 78+ 48=126
7
7 7 7
¿ [4 x
2
] 7−[8 x] 7
5 5
¿ ( 4. ( 7 ) −4. ( 5 ) )− ( 8.7−8.5 )
2 2
¿ (−51 )−16=−67
5
5 5 5
∫ ( 6 x +2 ) dx=∫ 6 xdx−¿ ∫ 2 dx ¿
5 5 5
¿[3 x
2
] 5−[ 2 x ] 5
5 5
¿ ( 3. ( 5 ) −3. ( 5 ) )− ( 2.5−2.5 )
2 2
¿0
6
6 6 6
∫ ( 14 x +9 ) dx =∫ 14 xdx−¿∫ 9 dx ¿
5 5 5
¿[7 x
2
] 6 −[ 9 x ] 6
5 5
¿ ( 7. ( 6 ) −7. ( 5 ) ) −( 9.6−9.5 )
2 2
¿ 77−9=68
4. Integral Substitusi Tak Tentu, yakni integral tak tentu yang dimisalkan.
du
Misal u = 7x + 4, maka du = 7 dx, dan dx =
7
du
Misal u=6 x2 +3 , maka du=12 x dx , =x dx
12
12 x 1 du
∫ 6 x 2+ 3 dx=∫ u × 12
1 du
¿ ∫
12 u
1
¿
12
∫ u+C
1
¿
2
∫ 2
6 x +3+C
4x
b. ∫ x 2+ 4 dx
du
Misal u=x2 +4, maka du=4 x dx , =x dx
4
4x 1 du
∫ x 2+ 4 dx=∫ u × 4
1 du
4∫ u
¿
1
¿
4
∫ u+C
1
¿
4
∫ x 2+ 4+C
2x
c. ∫ x 2+7 dx
du
Misal u=x2 +7 , maka du=2 x dx , =x dx
2
2x 1 du
∫ x 2+7 dx=∫ u × 2
1 du
¿ ∫
2 u
1
2∫
¿ u+C
1
¿
2
∫ 2
x +7+ C
9x
d. ∫ x 2+13 dx
du
Misal u=x2 +13 , maka du=9 x dx, =x dx
9
9x 1 du
∫ x 2+13 dx=∫ u × 9
1 du
9∫ u
¿
1
¿
9
∫ u+C
1
¿
9 ∫ x 2+ 13+C
6x
e. ∫ x 2+ 20 dx
du
Misal u=x2 +20 , maka du=6 x dx , =x dx
6
6x 1 du
∫ x 2+ 20 dx=∫ u × 6
1 du
6∫ u
¿
1
¿
6
∫ u+C
1
¿
6
∫ x 2+ 20+C
5. Integral Substitusi Tentu, yakni integral tentu yang dimisalkan.
du
Misal u = 5x + 4, maka du = 5 dx, dan dx = , dan menyelesaikannya dengan batas atas
5
a. ∫ ( 2 x−1 )3 dx = ?
2
du
Misalkan u=2 x−1 , sehinggadu 2 dx , maka dx=
2
10 10
du
∫ ( 2 x−1 )3 dx=∫ u3 2
2 2
10
1
¿
22
∫ u3 du
¿
[ ]
1 1 4 10
2 4
u
2
1
¿
8
[ ( 19 )4 −( 3 )4 ]
1
¿ ( 130.240 )=16.280
8
3
b. ∫ ( 5 x−17 )2 dx = ?
4
du
Misalkan u=5 x −17, sehinggadu=5 dx , maka dx=
5
3 3
∫ ( 5 x−17 ) dx=∫ u 2 du
2
5
4 4
3
1
¿
54
∫ 2
u du
¿
[ ]
1 1 3 3
u
5 3 4
1
¿
15
[ (−2 )3−( 3 )3 ]
1
¿ (−17 ) =(−1,13)
15
5
c. ∫ ( 2 x−2 )2 dx = ?
4
du
Misalkan u=2 x−2 , sehinggadu=2 dx , maka dx=
2
5 5
du
∫ ( 2 x−2 )2 dx=∫ u2 2
4 4
5
1
¿
24
∫ u2 du
¿
[ ]
1 1 3 5
u
2 3 4
1 3 3
¿ [ 8 −4 ]
6
1
¿ ( 448 )=74,66
6
5
d. ∫ ( 3 x−10 )5 dx = ?
2
du
Misalkan u=x−10, sehinggadu=3 dx , maka dx=
3
5 5
du
∫ ( 3 x−10 )5 dx=∫ u 5 3
2 2
5
1
¿
32
∫ u5 du
¿
[ ]
1 1 65
u
3 6 2
1
¿
18
[ (−5 )6 −(−8 )6 ]
1
¿ (−246.519 )=−13.695,5
18
0
x
e. ∫ dx
−2 √3−x 2
Misal: u=3−x 2
du=x dx
Akibatnya
0 0
x du
∫ dx=∫
√u
−2 √3−x 2
−2
0 −1
¿∫ u 2
du
−2
¿ [ 2u ] 0
1
2
−2
¿2 ( 13 −(−1))= 83
7 6 5
3 x 15 x 6 x
= − + +c
7 6 5
3 5 6 x5
= x 7− x 6 + +c
7 2 5
x 4−2 x 2−1
b. ∫ x 3 dx
x4 2 x2 1
= ∫ ( 3 − 3 − 3 ¿ )dx ¿
x x x
= ∫ ( x −2 x ¿−x )dx ¿
1 −1 −3
x2 x−2
= −2 ln |x|− +c
2 −2
1 2 1 −2
= x −2 ln |x|+ x + c
2 2
1 2 1
= x −2 ln |x|+ 2 +c
2 2x
c. ∫ (2 x −4) ¿ ¿
= ∫ ( 6 x −16 x +8 ) dx
2
6 2+1 16 1 +1
= x − x +8x+c
2+ 1 1+ 1
6 3 16 2
= x− x +8 x+ c
3 2
= 2 x 3−8 x 2+ 8 x+ c
( )
1
d. ∫ ( 3
)
√ x+ 2 dx=∫ 1 x 2 +3 x−2 dx
x
1
1 +1 3
x2 + x−2+1 +c
= 1 −2+1
+1
2
3
1 2 3 −1
x + x +c
= 3 −1
2
1
2
= x . x 2 −3−3 x −1 + c
3
2 3
= x √ x− +c
3 x
e. ∫ 3 x dx
1+1
3x
= +c
2
2
3x
= +c
2
2. Integral tentu
Integral tentu adalah integral yang batas atas dan batas bawahnya diketahui. Misalkan terdapat
suatu fungsi f(x) yang kontinu. Pada interval (a,b).
Jadi rumus integral tentu:
b
¿ L= lim ( x 1 ) x ∆ x=∫ f ( x ) dx=¿ ¿ ¿
n
a
n→∞∑ f
i=1
Contoh soal:
1
a. ∫ ( 3 x 2−15 x−18 ) dx
0
3 x 2+ 1 15 1+1 2
= − x −18 x ¿0
2+1 2
3
3 x 15 2 2
= − x −18 x ¿ 0
3 2
3 15 2 2
=x − x −18 x ¿ 0
2
3 15 2 3 15 2
= [2 − . 2 −18.2 ¿−[0 − . 0 −18.0]
2 2
= 8-30-36-0
=-58
2
b. ∫ 4 x ( x +2 ) dx
0
2
= ∫ ( 4 x +8 x ) dx
2
4 x 2+1 8 2 2
= + x ¿0
2+1 2
4 3 2 2
= x + 4 x ¿0
3
4 3 2 4 3 2
= ( . 2 + 4. 2 ¿−( . 0 + 4.0 )
3 3
= (
32
3
+16 −0=−0= ) 32+48 80
3
=
3
4
c. ∫ (x 2¿ +2)(x−3) dx ¿
0
4
= ∫ ( x −3 x +2 x−6 ) dx
3 2
0
1 3+1 3 2+1 2 1 +1 4
= x − x + x −6 x ¿ 0
3+1 2+1 1+1
1 4 3 3 2 2 4
= x − x + ¿ x −6 x ¿ 0
4 3 2
1 4 3 2 4
= x −x + x −6 x ¿0
4
1 4 3 2 1 4 3 2
= ( . 4 −4 + 4 −6.4 ¿−( . 0 −0 +0 −6.0)
4 4
256
=( −64+ 16−24 ¿−0
4
= 64-64-8
=-8
1
d. ∫ ( 5 x ) dx=¿ ¿
0
5(1)2 5 ( 0 )2
=[ − ¿
2 2
5
= [ −0 ¿
2
5
=
2
1
e. ∫ ( x−1 ) dx=¿ ¿
−2
= [((1 ¿2 ¿ ¿ 2−1)−¿ ¿
−1
=[ −4 ¿
2
−1 8
=[ − ¿
2 2
−9
=[ ¿
2
2
(3 x 2−2)
=∫ 1 2
√ x −x+ 5
dx=0
2 3
x
3
b. Jika ∫ f ( x ) dx=4
1
3 3
Maka nilai ∫ 5 f ( x ) dx=5 ∫ f ( x ) dx
1 1
¿5 x 4
¿ 20
3
c. Jika ∫ f ( x ) dx=6
1
1 1
Maka nilai ∫ 4 f ( x ) dx=4 ∫ f ( x ) dx
3 3
3
¿−4 ∫ f ( x ) dx
1
¿−4 x 6
¿−24
2 2
d. Jika ∫ f ( x ) dx=−17 dan ∫ f ( x ) dx=4
−5 5
5 2 5
Maka nilai ∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
−5 −5 2
¿−17+4
¿−13
3 2 3
e. ∫ ( x −5 ) dx=∫ x −5 ¿ dx+∫ ( x2 −5 ) dx ¿
2 2
1 1 2
3 2 3 3
x x
¿ −5 x ¿ ∫ +( −5 x)∫ ❑
3 1 3 2
¿
[ ( ) ( )] (
8
3
1
−10 − −5 +[
3
27
3
8
−15 − −10 ]
3 )( )
¿ ( 83 −10 )−( 13 −5)+( 273 −15 )−( 83 −10)
1 27
¿− +5+ −15
3 3
1
¿− −10+ 9
3
1 −4
¿− −1=
3 3
Contoh soal:
a. ∫ ¿ ¿
1
¿ ¿
16
b. ∫3¿¿
3
¿ ¿
20
c. ∫4 x¿¿
2x
¿ ¿
12 x +3
d. ∫ (2 x + 4) ¿¿
1
¿ ¿
8
e. ∫ (8 x+ 6)¿ ¿
¿(8 x +6) ¿ ¿
5. Integral subtitusi tentu
Aturan integral subtitusi digunakan untuk memecahkan masalah pengintegralan yang tidak
dapat diselesaikan dengan rumus – rumus dasar yang sudah dipelajari.
a x n +1
Jadi rumus integral subtusi tentu : ∫ (a x n ¿ dx)= +c ¿
n+1
Contoh soal:
4
a. ∫ √2 x+1 dx
0
misal=x=2 x +1
du
=2
dx
du=2 dx
1
du=dx
2
¿∫ x
Untuk x=0
√ 2 dx)
( 1
Maka u=2(0)+1
=1
Untuk x=4
Maka u=2(4)+1
=9
2
b. ∫ 5 x 2 √ x 3−1 dx
1
Misal:
3
u=x −1
du 2
=x
dx
du
dx= 2
3x
Batas: x 1=1
u 1=¿
¿0
x 2=2
u2=¿
=7
2 7
du
∫5 x 2
√ x 3−1 dx=∫ 5 x 2 √ u 2
1 0 3x
7 1
5 5
¿ ∫ u 2 du= ¿ ¿
30 3
5
¿ ¿))
3
10
¿ ( √ 343)
9
2
c. ∫2 x¿¿
1
5
¿ ∫ u du
3
2
¿¿
4 4
5 2
¿[ − ]
4 4
625 16
¿ −
4 4
1
609
¿ =15 2 4
4
2
d. ∫ 36 x √3 x 2 +4 dx=36 x ¿ ¿
0
¿ 36 x ¿ ¿
¿4 ¿
¿ 256−32=224
n 1
4 2
√2
du
e.
∫ 2 cosxsi n 2 x dx= ∫ (2 cosx) x 2 cos x
0 0
Misal: x= sin x
du
=cos x
dx
du
dx=
cos x
Batas: x 1=0
u1=sin 0=0
π
x 2=
4
π
1
u2=sin 4 = √ 2
2
n 1
4 2
√2
du
∫ 2 cosxsi n 2 x dx= ∫ (2 cosx) x 2 cos x
0 0
1
2
√2
¿ 2 ∫ u du=2¿ ¿
2
0
¿ 2 ¿))
¿
2 1
3 8 ( 1
)
( 2 √2 ) = √ 2
6
Contoh: x 2 2x 2
x +c
∫ f ( x ) dx=F ( x ) +C
Rumus dasar integral tak tentu:
1 a
∫ x n dx= n+1 x n+1 +C atau ∫ ax n dx= n+1 x n +1+ C
Soal dan pembahasan:
F ( x )=∫ 4 x −9 x + 6 x−3 ¿ dx
3 2
4 4 9 3 6 2
¿ x − x + x −3 x +C
4 3 2
4 3 2
¿ x −3 x +3 x −3 x+C
F ( x )=∫ ( 2 x+ 3 )6 dx
1
¿ ( 2 x+3 )7+ C
2x 7
1
¿ ( 2 x+ 3 )7 +C
14
F ( x )=∫ 6 √ x dx
3
6
¿ x 2+ C
3
2
¿ 4 x √ x+C
F ( x )=∫ 8 x −6 x +4 x +2 ¿ dx
3 2
8 4 6 3 4 2
¿ x − x + x + 2 x +C
4 3 2
x 2−√ x
5) Tentukan hasil dari f ( x )=∫ dx …
x
x −√ x
2
F ( x )=∫ dx
x
( x √x
)
2
¿∫ − dx
x x
¿ ∫ ( x−x ) dx
−1
2
1 2
¿ x −2 √ x +C
2
2. Integral Tentu
b
6 6 1
∫ √ 4 x+1 dx=∫ ( 4 x +1 ) 2 dx
0 0
[ ]
3
1 2
¿ × ( 4 x +1 ) 2 6
4 3 0
3 3
1 2 1 2
¿ ( 25 ) − ( 1 )
6 6
1 1
¿ (125)− (1)
6 6
124
¿
6
4
∫ 4 x 3 dx=[ x 4 ] 43
3
4 4
¿ ( 4 ) −( 3 ) =229
12
12 12 1
∫ 4 √ x dx=∫ 4 x 2
dx
3 3
¿
[ 8
3
x √x
12
3 ]
8 8
¿ ( 12 ) √12− ( 3 ) √3
3 3
¿ ( 64−8 ) √ 3=56 √ 3
∫ 2 x dx=[ x 2 ] b1
1
b=√ 16=4
¿ 34
3. Sifat-sifat Integral
a)
b)
c)
d)
e)
c b c
∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
0 0 3
9
16=−4 +∫ f ( x ) dx
3
∫ f ( x ) dx=16+ 4
3
∫ f ( x ) dx=20
3
2 2 4
2 2
6
3∫ f ( x ) dx=6 ,∫ f ( x ) dx= =2
0 0 3
2 2
20
4 ∫ f ( x ) dx =20 ,∫ f ( x ) dx= =5
4 4 4
2 4
∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx=−¿ 5¿
4 2
[∫ ]
4 2 4
5∫ f ( x ) dx=5 f ( x ) dx+∫ f ( x ) dx
0 0 2
¿ 5 [ 2+ (−5 ) ]
¿−15
5
5 5 5
¿[ x
4
] 5 +[ x 2 ]5
1 1
¿ ( 5 −1 )+ ( 5 −1 )
4 4 2 2
¿ 624+ 24=648
2
2 2 2
¿ ( 2. ( 2 ) −2. ( 1 ) ) −( 3.2−3.1 )
2 2
¿ 6−3=3
4
∫ 2 xdx=0
4
Dalam pengintegralan dengan metode substitusi, tentunya kita harus sudah menguasai
du
konsep-konsep turunan, dimana adalah turunan u terhadap x.
dx
du
= 2 ⇔ du = 2 dx
dx
x
a. ∫ x 2+ 4 dx
du
Misal u=x2 +4, maka du=2 xdx =x dx
2
x 1 du
∫ x 2+ 4 dx=∫ u × 2
1 du
2∫ u
¿
1
2∫
¿ u+C
1
2∫
¿ ( x ¿¿ 2+4 )+C ¿
b. ∫ 9 x 2 √ x 3−1 dx
Misal: u=x3 −1
du
=3 x 2
dx
2
du=3 x dx
¿ ∫ 3 √ u du
2
¿ 3 . ( x3 −1 ) √ x 3−1+C
3
¿ 2 ( x3 −1 ) √ x 3−1+C
c. ∫ (2 x +5)5 dx
Misal: u=2 x +5 du = 2 dx
du
dx=
2
du
∫ (2 x +5)5 dx=∫ u5 2
1
¿
2
∫ u5 du
1 1 6
¿ × u +C
2 6
1
¿ (2 x+ 5)6 +C
12
d. ∫ √3 x−6 dx
Misal: u=3 x −6 du=3 dx
du
dx=
3
du
∫ √3 x−6 dx=∫ √u 3
1
1
¿
3
∫ u 2 du
3
1 2
¿ × u 2 +C
3 3
2
¿ ( 3 x−6 ) √ 3 x−6+C
9
2x
e. ∫ dx
√ x + x +2
2
2x 2 x dx
∫ dx =∫
√ x + x +2
2
√ x 2+ x +2
du
¿∫
√u
−1
¿∫ u 2
dx
1
¿ 2 u 2 +C
¿ 2 √ x 2 + x+ 2+ C
du
tode substitusi, tentunya kita harus sudah menguasai konsep-konsep turunan, dimana
dx
du
= 2 ⇔ du = 2 dx
dx
a. ∫ 3 x √1−x2 dx
0
Untuk x=0 diperoleh u=1, sedangkan untuk x=1 diperoleh u=0. Akibatnya
1 1
0 0
1
¿−∫ √ u du
0
0
¿ ∫ √ u du
1
[ ]
3
2
¿ x2 0
3 1
( )
3 3
2
¿ 1 2 −0 2
3
2
¿
3
2
∫ x ( x 2+2 )
4
b. dx
0
du
Misalkan u=x2 +2, sehinggadu=2 x dx , yang ekuivalen dengan x dx=
2
Untuk x=0 diperoleh u=2, sedangkan untuk x=2 diperoleh u=6. Akibatnya
2 2
∫ x ( x 2+2 ) dx=∫ u4 du
4
0 0 2
2
1
¿ ∫ u du
4
20
¿ [ ]
u5 2
10 0
65−0 5
¿
10
7776
¿ =777,6
10
2
2 x −4
c. ∫ dx
−1 √ x 2−4 x+ 5
Misal: u=x2 −4 x +5
du=( 2 x −4 ) dx
2 2 −1
∫ √duu =∫ u 2
du
−1 −1
¿ [ 2u ] 2
1
2
−1
¿ [ 2 √ x 2−4 x +5 ] 2
−1
¿ 2−2 √ 10
0
d. ∫ ( 3 x−6 )3 dx
−1
du
Misalkan u=3 x −6, sehinggadu=3 dx , yang ekuivalen dengan dx=
3
Untuk x=−1 diperoleh u=−9, sedangkan untuk x=0 diperoleh u=−6. Akibatnya
0 0
du
∫ ( 3 x−6 ) 3
dx=∫ u
3
3
−1 −1
0
1
¿ ∫
3 −1
3
u du
¿
3 4
u
[ ]
1 1 4 0
−1
1
¿
12
[ (−6 ) 4−(−9 )4 ]
1
¿ (−5265 )=−437,75
12
0
x
e. ∫ dx
−3 √6−x 2
Misal: u=6−x 2
du=x dx
Akibatnya
0 0
x du
∫ dx=∫
√u
−3 √6−x 2
−3
0 −1
¿∫ u 2
du
−3
[ ]
1
¿ 2u 2 0
−3
¿ 2 ( 6− (−3 ) )=18
Berdasarkan tabel diperoleh turunan fungsi F(x) adalah f(x). sebaliknya, anti Turunan f(x)= 2x
adalah x²+c dengan c suatu konstanta yang belum diketahui nilainya. Hubungan antara turunan
dan anti turunan fungsi digambarkan sebagai berikut.
Turunan. Anti turunan
Contoh soal
1.integral tak tentu dari ∫3x⁴- 2xdx adalah.....
2.tentukan hasil integral tak tentu ∫8x³-x² +4 dx adalah....
3.integral tak tentu dari ∫(2x-4)(3x-2)dx adalah.....
x+2−√ x
4.tentukan hasil integral tak tentu ∫ dx adalah...
√x
5.integral tak tentu dari ∫(x-1)²dx adalah......
Pembahasan:
3 4+1 2 1+1
1.∫3x⁴- 2xdx = x − x +c
4+ 1 1+1
3 2
= 5 x ⁵− 2 x ²+c
3 2
= 5 x ⁵−x +c
8 3+1 1 2+1
2. ∫8x³-x² +4 dx = x − x +4 x+ c
3+1 2+1
8 4 1 3
= 4 x − 3 x + 4 x+ c
4 1 3
= 2 x − 3 x +4 x + c
3. ∫(2x-4)(3x-2)dx = ∫(x²-2x-3) dx
1 2+1 2 1 +1
= 2+ 1 x − 1+ 1 x −3 x+ c
1 3 2 2
= 3 x + 2 x −3 x +c
1 3 2
= 3 x + x −3 x +c
1
x+2−√ x x+2−x 2
4. ∫ dx=¿∫ dx
√x 1
x 2
1 −1 1 1
= ∫ x 1− 2 +2 x 2 −x 2 −2 dx
1 −1
= ∫ x 2 + 2 x 2 −x 0 dx
1 −1
1 2
+1 2 2
+1
0
x + x −x +1+c
= 1 −1
+1 +1
2 2
3 1
1 2 2 2 1
x + x −x +c
= 3 1
2 2
2 3 1
= 3 x 2 +4 x 2 −x 1+ c
= ∫ ( x 2−2 x +1 ) dx
1 2+1 2 1 +1
= 2+ 1 x − 1+ 1 x + 1 x +c
1 3 2 2
= 3 x − 2 x + x +c
1 3 2
= 3 x −x + x+ c
Contoh soal:
∫ 4 x3 dx
−1
∫ ( x 2−2 x +3 ) dx
1
∫ 8 x 2 ( x −3 ) dx
0
Pembahasan :
2
1.∫ 4 x dx
3
−1
4 3+1 2
= x ¿
3+1 −1
4 2
=x ¿
−1
=( 2 )4 −(−1)4
=16-1 = 15
8
2.∫ ( 4 x−7 ) dx
−4
=
2[
4 x2
−7
8
−4 ]
8
=[ 2 x −7 x ]
2
−4
=(128-56)-(32+28)
=72-60 = 12
3.∫ ( x −2 x +3 ) dx
2
= [ x3 2 x2
3
−
2
+3 x
2
1 ]
= [ x3
3
2
−x +3 x
2
1 ]
( 2 )3
=( − (2 )2 +3 ( 2 ) ¿−¿
3
8 1
= ( −4 +6 ¿−( −1+3)
3 3
8 1
= ( + 2¿−( +2)
3 3
8 1
= + 2− −2
3 3
2
7
= 4.∫ 8 x ( x −3 ) dx
2
3 0
=∫ ( 8 x −24 x ) dx
3 2
= [ 8 x 4 24 x 3 2
4
−
3 0 ]
3 2
=[ 2 x −8 x ]
4
0
=¿
5.∫ 8 x dx
3
8 3+1 4 4 4
¿ x ¿2 =2 x ¿2
3+1
¿ 2( 4)4−2(2) 4 ¿ 512−32=480
3.Sifat-sifat Integral tentu
g)
h)
i)
j)
k)
c b c
Contoh soal:
1
3.tentukan hasil dari ∫ ( 2 x −1 ) dx adalah…….
3
−1
Pembahasan:
2
1.∫ (2 x−1) dx
2
=[ 2 x2
2
−x
2
2]
2
=[ x −x ]
2
2
=( ( 2 )2−2 )−¿
= 2-2 =0
2.∫ 3 x dx
2
1
= [ ]
3 x3 3
3 1
=[ x
3
]3
1
= ( 3 )3− (1 )3
=27-1 =26
∫ 3 x 2 dx
3
= [ ]
3 x3 1
3 3
=[ x
3
]1
3
=( 1 )3−( 3 )3
= 1-27 = -26
3.∫ ( 2 x −1 ) dx
3
−1
1 1
=∫ 2 x dx−∫ 1dx
3
−1 −1
2 x4 1 1
= ¿ – x]
4 −1 −1
1 4 1 1
= x ¿ – x]
2 −1 −1
=(¿
1 1
=( − ¿ – (1+1)
2 2
4 4
2 2 2
¿[2 x
2
] 2−[3 x ] 2
1 1
¿ ( 2. ( 2 ) −2. ( 1 ) ) −( 3.2−3.1 )
2 2
¿ 6−3=3
integral subsitusi yaitu adalah salah satu teknik atau metode perintegralan untuk
1. 12 x ¿ ¿
2
u=6 x −5
du
=12 x
dx
1
dx= du
12 x
1
=∫ 12 x . u . 12 x du
3
=∫ u . du
3
1 4
= 3+1 u +c
1
= 4 ¿¿
=∫ (2 x −1)¿ ¿
1
=∫ ( 2 x−1 ) ( U ) 2 x −1 du
5
=∫ u du
5
1 5 +1
= 5+1 u + c
1 6
=6 u +c
1 2 6
= 6 (2 x −2 x +5) + c
3. ∫ x 2 √ 2 x 3+ 4
Misal : u=2 x3 + 4
du 2
=6 x
dx
1
dx= 2
du
6x
1
1
=∫ x .u 2 . 2 du
2
6x
1
1
=∫ u 2 du
6
1
1 1 2 +1
. u +c
=6 1
+1
2
3
1 2
= . u 2 +c
6 3
1
=9 ¿
8
4.∫ dx
( 5 x−7 )3
= ∫ 8 ( 5 x−7 ) dx
−3
Misal: u= 5x -7
1 du = 5dx
1
du=dx
5
−3 1
=∫ 8. u . 5 du
8
= 5 ∫ u du
−3
8 1 −2
= 5 . −2 u +c
−4 −2
= 5 ( 5 x−7 ) + c
−4
= +c
5 ( 5 x−7 )2
5.∫ ( 3 x +4 ) dx
5
Misal : u= 3x+4
1du= 3dx
1
du=dx
3
∫ ( 3 x +4 )5 dx
5 1
=∫ u . 3 du
1
= 3 ∫ u du
5
1 1 6
= 3 . 6 u +c
1 6
= 18 ( 3 x+ 4 ) + c
1. ∫ (6 x−3)¿¿
0
u=3 x 2−3 x +5
du
=3 x 2−3 x+5
dx
du
=6 x−3
dx
du
dx=
6 x−3
u6
¿ ∫ u5 du=
1
=¿ ¿ ¿0
6
¿ ( 3 ( 1 ) −3 ( 1 ) +5 ) −¿ ¿
3
( 3−3+5 )−( 0)
¿
6
5
¿
6
2
2. ∫¿¿
1
Misal : u= 6x-4
du
=6
dx
du=6 dx
du
dx = 6
4
du u
=∫ u . =∫ du ¿21
4
6 6
5 5
u u
= = ¿21
6(5) 30
5
(6 x−4) 2
= ¿1
30
(6 (2)−4)5 (6 (1)−4)5 32.768 − 32
= - = 30 30
= 1.075 – 1,06 = 0,015
30 30
1
3. ∫ 12 x ¿ ¿
0
u=6 x2 −5
du
=12 x
dx
1
dx= du
12 x
1
=∫ 12 x . u . 12 x du ¿ 0
4 1
=∫ u . du ¿0
4 1
1 5 1
= 4+ 1 u ¿0
1
= 5 ¿¿
1
= 5 ¿¿
1
= 5 ¿6-5¿5 −¿
1
= 5 (3.120) = 624
1
4. ∫ x 2 √2 x 3+ 4 dx
0
Misal : u=2 x3 + 4
du 2
=6 x
dx
1
dx= du
6 x2
1
1
=∫ x .u 2 . 2 du ¿ 0
2 1
6x
1
1
=∫ u 2 du ¿ 10
6
1
1 1 2 +1 1
. u ¿0
=6 1
+1
2
3
1 2
= . u 2 ¿10
6 3
1
=9 ¿
1
=9 ¿
1
=9 ¿
1
= 9 x¿
3
1
= 2 x (3)2
3
3
=32 x( 3) 2
−1
=32
= −√
1 1 3
=
√ 3 √ 3 √3
1−√ 3
=
√3
2
∫ 2 x ( x 2 +1 )
3
5. dx
1
misal :u=x 2 +1
du= 2x dx
∫ ( x 2 +1 ) .2 x dx
3
=∫ u du
3
1 4
= 4u
1 2 4
= 4 ( x + 1)
2
∫ 2 x ( x 2 +1 )
3
dx
1
= [ 1 2
4
( x +1 ) 2
4
1 ]
54 24 625 16 609 1
= − = − = =152
4 4 4 4 4 4
SOAL DARI MAISHA INDIRA PUTRI
(11/XI-H)
Contoh soal:
1. ∫(12x²−4x+1) dx=⋯
Jawab:
∫(12x²−4x+1) dx
12 4 1 +1
= x²+1− x +1x+C
2+ 1 1+ 1
=4x³−2x²+x+C
2. Hasil dari ∫(3x²−5x+4) dx=⋯
Jawab:
∫(3x²−5x+4) dx
3 5 1 +1
= +1x²+1 − x +4x+C
2+ 1 1+ 1
5
=x³− x²+4x+C
2
3. Hasil dari ∫(2x-1) (x²-x+3)³ dx adalah...
Jawab:
∫(2x−1)(x²−x+3)³ dx
=∫(x²−x+3)³ (2x−1)dx
=∫(u)³ du
1
= u³+1+C
3+1
1
= ( x ²−x +3)4 +C
14
4. ∫ 3x² - 3x + 7 dx
Jawab:
3x ³ 3x ³
= – + 7x + C
3 3
3x ³
= x³ - + 7x + C
3
5. 3 x 4 – 2x dx
Jawab:
2x ²
= 3x5 – +C
2
=3 x 5– x² + C
B. Integral Tentu
Integral tentu (definite integral) adalah bentuk integral yang variabel integrasinya
memiliki batasan. Batasan tersebut biasanya disebut sebagai batas atas dan batas bawah.
Batas variabel integrasi umumnya ditulis di bagian atas dan bawah notasi integral.
Contoh soal:
Jawab:
2
1
∫ (x²−3) dx=[ 3 x ² −3x]²−1
−1
1
=(1/3(2)³−3(2))−( (−1)³−3(−1))
3
8
=( −6)−(−1/3+3)
3
8 1
= + −6−3
3 3
9
= − 9=−6
3
2
Jawab:
a
∫ (2x+3) dx=6
1
[x²+3x]a1=6
(a²+3a)−((1)²+3(1))=6
a2+3a−10=0
(a+5)(a−2)=0
Diperoleh nilai a=−5 atau a=2.
Karena a merupakan batas atas integral yang nilainya harus lebih besar dari batas
bawahnya, yaitu 1, maka kita ambil a=2.
4
∫ (3x²+px−3) dx=68
0
p
[x³+ x² - 3x]40=68
2
p
(4³+ ⋅4²−3(4)−0=68
2
64+8p−12=68
52+8p=68
8p=16
p=2
4. ∫ 31x ² + 2x – 2 dx
1
Jawab:
2
∫ x² + 2x – 2 dx
1
x³
=( + 2x² - 2x) ²1
3
2³ 1³
= ( + 2² - 2(2) ) – ( + (1)² - 2(1) )
3 3
8 1
= ( + 4 – 4) – ( + 1 – 2)
3 3
8 2
= – (- )
3 3
8 2
= +
3 3
10
=
3
1
5. ∫ 5x dx = ....
0
Jawab:
1
∫ 5x dx
0
5x ²
=[ ]¹0
2
5(1)²
=[ – 5(10)² ]
2
5
= [ – 0]
2
5
=
2
∫ f(x) dx=0
b
Contoh:
2
∫ (2x-1) dx
2
2x ²
=( – x) l²2
2
= x² - x l²2
= (2² - 2)-(2²-2)
=2–2
=0
a a
1. ∫ f(x) dx = - ∫ f(x) dx
b b
Contoh:
= ∫³ 3x² dx
3x ³
= l³1
3
= x³ l³1
= (3x³) – (1³)
= 27 – 1
= 26
∫ 3x² dx
3
3x ³
= l¹3
3
= x³ l¹3
= (1³) – (3³)
= 1 – 27
= -26
b b
2. ∫ k f(x) dx = k ∫ f(x) dx
a a
Contoh:
2
∫ (2x³ - 4x) dx
0
2
= ∫ 2 (x³ - 2x) dx
0
2
= 2 ∫ (x³ - 2x) dx
0
= 2 (x^4 – 2x²/2) l²0
24 04
=2[( – 2²) – ( – 0²) ]
4 4
=2[(4–4)–(0–0)]
= 2 (0 – 0 )
=2.0
=0
b b b
Contoh:
1
∫ ( 2x³ - 1) dx
−1
1 1
= ∫ 2x³ dx - ∫ 1 dx
−1 −1
4
2x
= x l¹-1
4
1
= x^4 l¹-1 – x l¹-1
2
1 4 1 4
= ( ( (−1) ) – ( (−1) ) ) – ( 1- ( -1) )
2 2
1 1
= ( - ) – (1+1)
2 2
=0–2
= -2
c b c
Contoh:
3 2 3
1. Hitunglah ∫ 6 x ²( x ³+ 4)8 dx
Jawab :
∫ 6 x ²( x ³+ 4)8 dx......(1)
d 6 x²
x³+4)=3x²=
dx 2
Misalkan:u=x³+4.....(2)
du
Maka =3x²==>3x² dx = du
dx
6x² dx = 2 du......(3)
2. Hitunglah ∫ 1/√x(√x-2)³ dx
Penyelesaian:
1
∫ 1/√x(√x-2)³= ∫ x^1/2( x 2 -2) -³ dx......(1)
1
Misalkan: u=√x -2 = x 2 -2..... (2)
du 1 1 −1
maka = x^- ==> x 2 dx = 2 du......(3)
dx 2 2
=∫ u−3 (2 du)
= -1/(√2-2)² +C
1
3. Hasil dari ∫( x 2+2)(x 3 +6 x+ 1) 2 dx=⋯
Jawab:
3
Misalkan u= x +6x+1, sehingga diperoleh
du=(3 x 2+6) dx=3( x 2+2) dx
1
du=( x 2+2) dx
3
1
Substitusi uu dan du pada integran akan menghasilkan bentuk berikut.
3
1
∫( x 2 +2))(x 3 +6 x+ 1)2 dx
1 1
=∫u 2 du
3
1 1
= ∫u 2 du
3
1
1 2
1 u
= ⋅2 +1+C
3 +1
9
1 2 3
= ⋅ ⋅u 2 +C
3 3
2 3
= ( x 3 +6 x+ 1)2 +C
9
(Substitusi balik)
2
= ( x 3+6x+1)√ x 3 +6x+1+C
9
2
Jadi, hasil dari integral di atas adalah ( x 3+6x+1)√ x 3 +6x+1 +C
9
4 w+3
4. Hasil dari ∫ dw adalah...
4 w2 +6 w−1
Jawab:
Misalkan u=4 w2 +6 w+1, sehingga diperoleh
du=(8w+6) dw=2(4w+3) dw
1
du=(4w+3) dw
2
1 4 w+3
Substitusi u dan du pada integran akan menghasilkan bentuk berikut. ∫ 2
2 4 w +6 w−1
1 1
dw=∫ ⋅ du
u 2
1
= ∫u−1 du
2
1
= ln|u|+C
2
1
= ln|4 w2 +6 w+11|+C
2
3x
5. Hasil dari ∫ 2 4 dx adalah ⋯⋅⋯⋅
(1+9 x ) ,
Jawab:
Misalkan u=1+9 x 2, sehingga diperoleh
du=(18x) dw=6(3x) dx
1
du=(3x) dx
6
1
Substitusi u dan du pada integran akan menghasilkan bentuk berikut.
6
3x 1 1
∫ dx=∫ 4 ⋅ du
(1+9 x 2),4 u 6
1
=∫ u−4 du
6
1 1 − 4+1
= ⋅1−4+1u−4+1 ❑u +C
6 −4 +1
−1 −3
= u +C
18
−1
= (1+9 x 2)−3 +C
18
−1
= (1+9 x 2)3+C
18
2. Integral Tentu
a. Integral Tak Tentu sebagai Luas Bidang Datar
Integral tentu adalah integral yang batas atas dan batas bawahnya diketahui. Langsung
saja kita nyatakan rumus dari integral tak tentu sebagai berikut :
n b
b
L=lim ∑ f ( x ) × ∆ x =∫ f ( x ) dx=[f (x)∨ =f ( b )−f ( a ) ]
n → ∞ i=1 a a
b. Sifat-sifat Integral Tentu
Berikut adalah sifat-sifat integral tentu untuk sembarang f(x) dan g(x) dengan batas [a, b]
dan konstanta k :
a
1) ∫ f ( x ) dx=0
a
b a
2) ∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx
a b
b b
3) ∫ kf ( x ) dx=k ∫ f ( x ) dx
a a
b b b
4) ∫ ( f ( x )+ g ( x ) ) dx=∫ f ( x ) dx+∫ g ( x ) dx
a a a
b b b
5) ∫ ( f ( x )−g ( x ) ) dx=∫ f ( x ) dx−∫ g ( x ) dx
a a a
c b c
6) ∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
a a b
B. Metode Integral Substitusi
Aturan Integral Substitusi digunakan untuk memecahkan permasalahan pengintegralan yang
tidak dapat diselesaikan dengan rumus-rumus dasar. Metode ini didasarkan pada turunan fungsi
komposisi.
1. Integral Substitusi Tak Tentu
Misal terdapat fungsi komposisi y = f(g(x)) maka turunannya adalah y’ = f’(g(x)) x g(x).
Sehingga,
df (g ( x )) '
=f ( g ( x ) ) x g ( x )
'
dx
df ( g ( x ) )=f ' ( g ( x ) ) x g' ( x ) dx
∫ f ( g ( x ) ) =f ( g ( x ) ) x g ( x ) dx
' '
Jawaban :
3 3
∫ 3 x 3 dx= 3+ 1 x 3+1 +C= 4 x 4 +C
Berapakan antiturunan dari ∫ 3 x ?
−3
2.
Jawaban :
3 −3 −2 −3
∫ 3 x−3 dx= −3+1 x−3 +1+C= 2
x +C=
2 √x
+C
1 3
3. Berapakah antiturunan dari ∫ x ?
3
Jawaban :
1 1 1 1
∫ 3 x 3 dx= 3 ÷ ( 3+1 ) x 3 +1+C= 3 x (3+1) x 4 +C= 12 x 4 + C
Berapakah antiturunan dari ∫ 3 x +3 ?
3
4.
3 3
∫ ( 3 x 3 +3 ) dx=¿ 3+1 x 3+1 +3 x +C= 4 x 4+ 3 x +C ¿
Berapakah antiturunan dari ∫ 3 x +2 x + x−2 x ?
3 2 −2
5.
Jawaban :
3 2 1 2
∫ (3 x3 ¿ +2 x 2+ x −2 x−2 ) dx= 3+ 1 x3 +1+ 2+1 x 2+1 + 1+1 x 1+1− (−2 ) +1 x−2+1 +C ¿
3 4 2 3 1 2 2
∫ (3 x ¿ +2 x + x −2 x ) dx=¿ ¿
3 2 −2
x + x + x + +C
4 3 2 x
4
Jawaban :
8
x ) { = x { = (8) − ( 4 ) =853,33−106,67=746,67
5 2+1 8 5 3 8 5 3 5 3
∫ 5 x 2 dx=( 2+1 4 3 4 3 3
4
3
1 2
2. Berapakah hasil dari ∫ x +1 ?
2 2
Jawaban :
{
3
−1
Jawaban :
{
2
−3 −1
∫ (−3 x −2 ¿ +1)dx=( −2+1
−1
{−1 3x −1 ( 32) (−13 ) −(−1 )=7 12 ¿
x + x) 2 =( + x ) 2 = + (2 )−
1
2
1
4
Jawaban :
{
1
2
1
∫ ( 2 x 2 + x ) dx =( 23 x 3 + x 2) () () ()
3 2 3 2
2 = 2 ( 1 ) + 1 − 2 1 − 1 =¿
0,26
1 1 3 2 2 3 4 4
4
4
4 1 1
5. Berapakah hasil dari ∫ 4 x 2 +2 x 3 ?
−2
Jawaban :
∫ ( 4 x +2 x ) dx = 1
( ){ ( ){
4 1 1 1 1 3 4
2 3 4 +1 2 +1
4 = 8 x 2+ 3 x 3 4
x2 + x3
1 −2 3 2 −2
−2
+1 +1
2 3
3 4 3 4
8 2 3 8 3 16 16 16+18 √3 4−25 √ 2
(4) + (4) − (−2 ) − (−2 ) = + 6 √ 4− √ 2−3 √ 2=
3 2 3 3
3 2 3 2 3 3 3
2
Jawaban :
4 4 4
2 2 2
3 2(
2 3 1 2 2 3 1 2
12 ( 4 ) + ( 4 ) − ( 2 ) − ( 2 ) =12
3 2
128
3
16
+ 8− −2 =12
3
130
3
=520 ) ( ) ( )
6 6
2. Berapakah hasil dari ∫ ( x +2)+∫( x ¿¿ 3+3)? ¿
2
3 3
Jawaban :
6 6 6
3 3 3
( 14 ( 6 ) + 31 ( 6) +5 ( 6) − 14 (3 ) − 13 (3 ) −5 ( 3))=324+72+30−20 14 −9−15=381 14
4 3 4 3
2 1
1
3. Berapakah hasil dari ∫ 3 ( x +1 ) +∫ 2(x+ )?
1 2 2
Jawaban :
2 1 2 2
Jawaban :
2 6 6
1000
5. Berapakah hasil dari ∫ ( x 4 + x 3 + x 2+ x ) ?
1000
Jawaban :
1000
∫ ( x 4 + x 3 + x 2+ x )dx=0
1000
Jawaban :
Misal u = x 2 + 2, maka du = 2 x dx
du 1 1
∫ ( 2 x ( x 2+ 2 ) ) dx=∫ 2 x (u)5 2 x =∫ u5 du= 6 u6 +C= 6 ( x2 +2)6 +C
5
Jawaban :
∫ ((3 x 2 +2 x )¿¿ 7¿+( x 3 +2)8) dx=∫ (3 x2 +2 x)7 dx +∫ (x 3 +2)8 dx ¿ ¿
du
misal :u=3 x +2 , makadu=( 2 x+1 ) dx . Sehingga dx= dan v=x 3 +2 , maka
2 x+1
2 du
du=3 x dx . Sehingga dx = 2
3x
8 3 9
( 3 x +2) ( x +2)
∫ (u) 2 xdu+1 +∫ ( v)8 3dux 2 = 8(2 1x+1) (u)8 + 271x 2 (v)9 +C= 8(2 x+ 1) + 9 x 2 + C
7
1
Jawaban :
2
Jawaban :
Misal u=x+2 , maka du=dx . x=2 makau=4 , x=1 maka u=3
2 4
1
Jawaban :
2
misal u=1−x , maka du=−2 x dx . x=2 makau=−3 dan x=1 maka u=0
2 −3 0
∫
1
x √ 1−x 2
dx= ∫
0
√ u
−1
2
du=
−3
( )
∫ 12 √u du= 12 ( √ 0− √−3 )= −1
2
√−3
4
x
4. Berapakah hasil dari ∫ 2
?
2 x −2
Jawaban :
2
misal u=x −2, maka du=2 x dx . x=4 makau=14 dan x=2 makau=2
4 14
∫ x 2−2 ∫ 12 du
x
dx =
u
1
2
1
= ln [ 14−2 ] = ln 12
2
2 2
3
4x
5. Berapakah hasil dari ∫ ?
2 √ x2 −4
Jawaban :
2
misal u=x +3 , maka du=2 x dx . x=3 maka u=5 , dan jika x=2 makau=0
3 5
∫ 2 dx=∫ 2 √duu =2 x 2 √ u 50 =4 √5
4x
2 √ x −4 0
{
SOAL DARI M. IVAN YODA BELLAMY
(15/XI-H)
1. ∫ ¿ ¿ -4 x+1 ¿ dx=¿……
2
12 2+! 4 1+1
Jawab : x - x +1x+c
2+ 1 1+ 1
=4 x 3-2 x2 x +c
2. ∫ ¿ ¿ -5 x+ 4 ¿ dx =
2
3 2+! 5 1+1
Jawab : x - x +4x+c
2+ 1 1+ 1
−5 2
= x3 x + 4 x+ c
2
3. ∫ ¿ ¿ −9 x + 4 x−5) =
3 2
2 4 −9 3 4 2
= x x + x −5 x+ c
4 3 2
1 4 3 2
= x −3 x +2 x −5 x +c
2
4. ∫ ¿ ¿ -7 x +6 ¿ dx =
2
8 2+! 7 1+1
Jawab : x - x +6x+c
2+ 1 1+ 1
8 3 −7 2
= x x +6 x +c
3 2
5. ∫ ¿ ¿ -2 x+1 ¿ dx=¿ ……
2
6 2+! 2 1+1
Jawab : x - x +1x+c
2+ 1 1+ 1
=2 x 3- x 2 x +c
Integral tentu
3
1. Tentukan hasil integral dari fungsi berikut ini ∫ 4 x dx
1
3
Jawab : ∫ 4 x dx=2 x ¿1
2 3
1
=2(3)2−2 ¿
=18 – 2
=16
2
2. Tentukan hasil dari ∫ 6 dx
1
2
Jawab : ∫ 6 dx = 6 x ¿1
2
1
= 6 ( 2 )−6 (1 )
=6
1
3. Tentukan hasil dari ∫ 5 x dx
0
1
5 x2 1
Jawab : ∫ 5 x dx = [ ¿0
0 2
= [5 ¿ ¿]
5
= [ −0 ¿
2
5
=
2
4
4. Tentukan hasil dari ∫ 6 dx
1
4
Jawab : ∫ 6 dx = 6 x ¿1
2
1
= 6 ( 4 )−6 (1 )
=18
4
5. Tentukan hasil integral dari fungsi berikut ini ∫ 4 x dx
1
4
Jawab : ∫ 4 x dx=2 x ¿1
2 4
1
=2( 4)2−2 ¿
=32 – 2
=30
6 6
Berapakah hasil dari ∫ (x +2)+∫ (x ¿¿ 3+3) ? ¿
2
1.)
3 3
Jawaban :
6 6 6
3 3 3
( 14 ( 6 ) + 31 ( 6) +5 ( 6) − 14 (3 ) − 13 (3 ) −5 ( 3))=324+72+30−20 14 −9−15=381 14
4 3 4 3
1 1
Hasil dari ∫ ( x +1 ) dx−¿ ∫ x dx ¿ adalah...
5 5
2.)
0 0
Jawab :
1 1 1
∫ ( x +1 ) dx−¿ ∫ x
5 5
dx=∫ ( x 5+ 1−x 5 ) dx ¿
0 0 0
1
¿ ∫ 1 dx
0
1
¿ [ x ]0
¿ 1−0
¿1
2 6
5.) Berapakah hasil dari ∫ ( x +5 ) +¿ ∫ ( x +2 ) ? ¿
4 2
Jawaban :
2 6 6
4 2 4
{
∫ ( x +5 ) dx +¿∫ ( x+2 ) dx=∫ (( x+ 5 ) +(x +2)) dx=(x2 +7 x ) 64 ¿
( ( 6 ) + 7 ( 6 )−( 4 ) −7 ( 4 )) =36+ 42−16−28=34
2 2
Subtitusi integral tak tentu
1. Tentukan hasil ∫ ¿ ¿
2. Tentukan hasil ∫ √ 3 x dx
du
Jawab : misalkan u=3 x , sehingga du=3 dx , yang ekuivalen dengan =dx
3
du
∫ √3 x dx=∫ √u 3
1
1
¿
3
∫ u 2 du
3
1 u2
¿ . +c
3 3
2
3
2
¿ u 2 +c
9
2
¿ ¿
9
[u=3 x ]
3 2 2 2
Jawab : misal u=x +2 , du=3 x dx atau 2 x = du
3
∫¿¿
2 1 2
∫ u 5 . 3 du= 5+1 u5+1 . 3 +c
1 6 2 1
. u . +c= ¿
6 3 9
1
Jadi jawabannya adalah ¿
9
4. Hasil dari ∫ x ¿ ¿
3
1 1 10 +1
¿− . u +c
22 10+1
1
¿− ( 4 w2−6 w+7 ) 11+c
22
1. =…
Jawab :
sehingga :
…
2.
Jawab :
Jawaban :
Misal u=x+2 , maka du=dx . x=2 makau=4 , x=1 maka u=3
2 4
0
Jawab :
Misal :
u=2−x 2
du=−2 x dx
du
dx=
−2 x
Batas bawah : 2− ( 0 )2=2
Batas atas : 2− (1 )2 =1
3
Misal
u=x−4
du=dx
Batas bawah : 3−4=−1
Batas atas : 5−4=1
[ ]
1 1
1 7
∫ u
6
du= u
7 −1
−1
1
1
¿ [ ( x−4)7 ]
7 −1
1
¿
7
[ (−3 ) −(−5)]
Contoh soal :
1. Hasil dari ∫ 4 x 3 dx adalah…
Jawab :
4 3+1
3
∫ 4 x dx = 3+1 x +c
4 4
= 4x +c
= x4 + c
1
2. Hasil dari ∫ 3 dx adalah….
x
Jawab :
1
∫ dx = ∫ x−3 dx
x3
1 (−3 )+1
= −3+1 x +c
1 −2
= −2 x + c
−1
= +c
2 x2
3. Hasil dari ∫ ( 2 x 5+ 3 x 2 +7 ) dx adalah….
Jawab :
2 5+1 3 2 +1
∫ ( 2 x + 3 x +7 ) dx = x + x +7 x +c
5 2
5+1 2+1
2 6 3 3
= 6 x + 3 x + 7 x+ c
1 6 3
= 3 x + x +7 x +c
5 3 2
4 x −3 x + x
4. Hasil dari ∫ 2
dx adalah …..
x
Jawab :
4 x 5−3 x 3 + x 2
∫ dx = ∫ ( 4 x 3−3 x+ 1 ) dx
x2
4 3+1 3 1+1 1 0+1
= 3+1 x − 1+1 x + 0+1 x +c
4 4 3 2 1 1
= 4 x − 2 x + 1 x +c
4 3 2
= x − 2 x + x +c
Contoh soal :
4
Jawab:
4 4
∫ 4 x dx= 2 x 2
∫
1 1
= 2 ( 4)2 – 2 (1)2
= 30
4
Jawab :
4 4
−1 3 6 2
∫ ¿ ¿ −x 2+ 6 x−8 ¿ dx =(
3
x + x −8 x ¿ ∫
2
2 2
4
−1 3
= ( 3 x + 3 x −8 x ¿ ∫
2
−1 3 6 2 −1 3 6 2
= ( 3 4 + 2 4 8( 4)¿−¿ 3 2 + 2 2 −8(2)¿
−56
= 3 +20
4
=3
12
Jawab :
12 12 1
∫ 6 √ x dx = ∫ 6 x dx2
3 3
12
= 4x√ x ∫
3
= 4(12) √ 12 – 4(3) √ 3
= 84 √ 3
6
Jawab :
6 6
∫ √ 4 x+1 dx = ∫¿ ¿
0 0
= ¿ . 1 ( 4 x+1 ¿ 2 ) ∫
3 6
4 0
1
= 6¿
1 1
= 6 ( 125 ) − 6 (1)
124
= 4
2
Jawab :
2 2
∫ ¿¿ = ∫ ( 4 x 4 −12 x 2 +9) dx
−1 −1
2
4 5
x −4 x +9 x ∫
3
=
5 −1
(
4 5 3
)(
4 5 3
= 5 2 +4. 2 +9.2 − 5 (−1 ) + 4. (−1 ) + 9. (−1 ) )
= (25 5 −14 )−( 5 )
3 4
5
2
= 17 5
1. ∫f ¿¿
a
2.
3.
4.
5.
c b c
a. ∫ ( x 2−3 x +1 ) dx=0
3
∫ ( x 2−3 x +1 ) dx=¿ ¿
3
[
1 3 3 2
][
1 3 3 2
= 3 ( 3 ) − 2 ( 3 ) +3 − 3 ( 3 ) − 2 ( 3 ) + 3 ]
27 27 27 27
= [ 3 − 2 + 3¿−[ 3 − 2 +3]
[ 27 27
= 12− 2 − 12− 2 ][ ]
27 27
= 12− 2 −12+ 2
=0
6 3 9
3 6 9
∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
0 0 3
9
12=−2+∫ f ( x ) dx
3
∫ f ( x ) dx=12+2
3
∫ f ( x ) dx=14
3
2 2 4
2 2
6
3∫ f ( x ) dx=6 ,∫ f ( x ) dx= =2
0 0 3
2 2
20
4 ∫ f ( x ) dx =20 ,∫ f ( x ) dx= =5
4 4 4
2 4
∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx=−¿ 5¿
4 2
[ ]
4 2 4
5∫ f ( x ) dx=5 ∫ f ( x ) dx+∫ f ( x ) dx
0 0 2
¿ 5 [ 2+ (−5 ) ]
¿−15
6
6 6 6
∫ ( 2 x 4 +2 x ) dx=∫ 2 x 4 dx +∫ 2 xdx
2 2 2
¿[ x
5
] 5 +[x 2 ] 5
1 1
¿ ( 6 −2 ) + ( 6 −2 )
5 5 2 2
¿ 7744+32=7712
3
3 3 3
¿ [3 x
2
] 3−[1 x ] 3
1 1
¿ ( 3. ( 3 ) −3. ( 1 ) )−( 1.3−1.1 )
2 2
¿ 24−2=22
4. Integral Substitusi Tak Tentu
Misalkan g adalah fungsi yang terdiferensialkan dan F adalah anti
turunan dari f. Maka
∫ f ( g ( x ) ) g' ( x ) dx=F ( g ( x ) ) +C
Contoh soal :
1. Tentukan hasil dari ∫ ¿ ¿
x
3. Tentukan hasil dari ∫ 2
dx
x +4
du
Misalkan u = x 2+ 4 , sehingga du = 2xdx, yang ekuivalen dengan 2 =xdx .
x
∫ x 2+ 4 dx = ∫ 1u . du
2
1 du
= 2∫ u
1
= 2 ∈|u|+C
1
= 2 ∈|x + 4|+C [ u=x2 + 4 ]
2
6 x 2+ x +1
4. Tentukan hasil dari ∫ dx
2 x +1
x3
5. Tentukan hasil dari ∫ 4 dx
x +4
5. Integral Substitusi Tentu
Misalkan g mempunyai turunan yang kontinu pada [ a , b ]
dan f kontinu pada daerah hasil g. Maka
b u (b )
a u (a )
Contoh soal :
2
0
0
0 2
∫ ¿ ¿ = ∫ u5 du
3
−1 −1
2
1
= ∫ u du
5
3 −1
1 1
[ ]
= 3 6 u −1
6 2
1 6 2
= 18 [ u ] −1
1
= 18 ¿
63 7
= 18 = 2
2
2 2
0 0
0
−du
= ∫ √u( )
4 2
0 1
−1
= ∫
2 4
u 2 du
[ ]
3
−1 2 2 0
= u
2 3 −4
−1 0
= 3 [ u √u ]−4
−1
= 3 [ 0 √ 0−4 √ 4 ]
−1
= 3 [ −8 ]
8
=3
0
x
5. Tentukan hasil dari ∫ dx
−3 √6−x 2
Misal: u=6−x 2
du=x dx
Akibatnya
0 0
x du
∫ dx=∫
√u
−3 √6−x 2
−3
0 −1
¿∫ u 2
du
−3
[ ] −30
1
¿ 2u 2
¿ 2 ( 6− (−3 ) )=18
𝑦=∫𝑓′(𝑥)𝑑𝑥=𝑓(𝑥)+𝐶
• • Jarak, kecepatan, dan percepatan
• 1) Kecepatan sesaat benda pada titik ke-t:
𝑣(𝑡)=∫𝑎(𝑡)𝑑𝑡
2) Jarak yang ditempuh dalam t detik:
𝑠(𝑡)=∫𝑣(𝑡)𝑑𝑡
Soal-soal:
1. Hasil dari ∫(𝑥5+2𝑥3−15)𝑑𝑥 adalah......
Pembahasan
∫𝑥5𝑑𝑥+∫2𝑥3𝑑𝑥−∫15𝑑𝑥
=(16𝑥6+𝐶)+(24𝑥4+𝐶)−(15𝑥+𝐶)
=𝑥66+𝑥42−15𝑥+𝐶
Note: Jumlah C tidak berubah karena C adalah konstanta yang tidak diketahui nilainya.
2. Hasil ∫(√𝑥+𝑥(2+3𝑥)−𝑥𝑥4−6)𝑑𝑥 adalah
Pembahasan:
∫(𝑥12+2𝑥+3𝑥2−𝑥−3−6)𝑑𝑥
=23𝑥32+𝑥2+𝑥3+12𝑥−2−6𝑥+𝐶
=23𝑥√𝑥+𝑥2+𝑥3+12𝑥−2−6𝑥+𝐶
3. Nilai dari ∫3√𝑥3𝑑𝑥 adalah.....
Pembahansan
∫3𝑥13𝑑𝑥
=313+1𝑥13+1+𝐶
=94𝑥43+𝐶
4. ∫𝑑𝑥(2𝑥−3)2 adalah......
Pembahasan:
∫(2𝑥−3)−2𝑑𝑥
1−1(2𝑥−3)−112+𝐶
−1212𝑥−3+𝐶
−14𝑥−6+𝐶
5. Diketahui kecepatan suatu benda bergerak dinyatakan oleh 𝑣(𝑡)=9𝑡2−6𝑡+3. Setelah benda itu
bergerak 1 detik, jarak yang ditempuh 4𝑚. Maka, persamaan jarak 𝑠(𝑡) dari benda tersebut adalah......
Pembahasan
𝑠(𝑡)=∫𝑣(𝑡)𝑑𝑡
𝑣(𝑡)=9𝑡2−6𝑡+3
𝑠(𝑡)=∫(9𝑡2−6𝑡+3)𝑑𝑡
=3𝑡3−3𝑡2+3𝑡+𝐶
Tentukan nilai konstanta C setelah benda bergerak 1 detik dengan jarak tempuh 4𝑚:
𝑠(1)=4
𝑠(1)=3(1)3−3(1)2+3(1)+𝐶
4=3−3+3+𝐶
𝐶=1
Jadi persamaan jarak 𝑠(𝑡) dari benda tersebut adalah 𝑠(𝑡)=3𝑡3−3𝑡2+3𝑡+1
• B. Integral tentu
∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=0𝑏𝑎
Soal-soal:
1. Nilai dari ∫(2𝑥3+𝑥2−2)𝑑𝑥30 adalah
Pembahasan:
(24𝑥2+13𝑥3−2𝑥)]03
=[24(3)4+13(3)3−2(3)]−[24(0)4+13(0)3−2(0)]
=812+9−6
=872
2. Jika ∫(𝑥2+𝑏)𝑑𝑥=3641, maka nilai b adalah....
Pembahasan:
∫(𝑥2+𝑏)𝑑𝑥=3641
36=(13𝑥3+𝑏𝑥)14
36=[13(4)3+𝑏(4)]−[13(1)3+𝑏(1)]
36=[13(64)+4𝑏]−[13+𝑏]
36=643−13+4𝑏−𝑏
36=643+3𝑏
36=21+3𝑏
3𝑏=21+3𝑏
3𝑏=15
𝑏=5
3. Tentukan hasil dari integral pada fungsi berikut ini
∫√4+160𝑑𝑥
jawab :
∫√4𝑥+160𝑑𝑥=∫(4𝑥+1)12𝑑𝑥60
=[( 23×14(4𝑥+1)32)]06
=16(25)32−16(1)
=16(125)−16(1)
=1244
4. nilai dari ∫(5𝑥2−6√𝑥+2𝑥2 )𝑑𝑥 41sama dengan
jawab :
∫(5𝑥2−6√𝑥+2𝑥2) 𝑑𝑥 41=∫(5𝑥2−6𝑥12+2𝑥−2 )𝑑𝑥 41
=[53𝑥3−632𝑥32+2−1𝑥−1]14
=[53𝑥3−4𝑥32−2𝑥]14
=( 53(4)3−4(4)32−24 )−( 53(1)3−4(1)32−21 )
=( 3203−3212 )−( 53−4−2 )
=3153−26−12
=105−26−12
=7812
5. Nilai ∫(2𝑥+3)𝑑𝑥=6𝑎1 adalah.....
Pembahasan:
[𝑥2+3𝑥]1𝑎=6
(𝑎2+3𝑎)−((1)2+3(1))=6
𝑎2+3𝑎−10=0
(𝑎+5)(𝑎−2)=0
Maka diperoleh nilai 𝑎=−5 atau 𝑎=2
Karena a merupakan batas atas integral yang nilainya haraus lebih beas dari batas bawahnya yaitu 1,
maka nilai a=2
• C. Sifat-sifat integral tentu
• a) ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=0𝑎𝑎
• b) ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=−∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥𝑎𝑏𝑏𝑎
• c) ∫𝑘𝑓(𝑥)𝑑𝑥=𝑘∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥𝑏𝑎𝑏𝑎
• d) ∫(𝑓(𝑥)+𝑔(𝑥))𝑑𝑥=∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥+∫𝑔(𝑥)𝑑𝑥𝑏𝑎𝑏𝑎𝑏𝑎
• e) ∫(𝑓(𝑥)−𝑔(𝑥))𝑑𝑥=∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥−∫𝑔(𝑥)𝑑𝑥𝑏𝑎𝑏𝑎𝑏𝑎
• f) ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥+∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥𝑐𝑏𝑏𝑎𝑐𝑎 untuk nilai a < b < c
Soal-soal:
1. ∫2𝑥𝑑𝑥22
Pembahasan:
∫2𝑥𝑑𝑥22=0
2. Tentukan nilai dari ∫(2𝑥−131)𝑑𝑥
Pembahasan:
∫(2𝑥−131)𝑑𝑥=∫2𝑥31𝑑𝑥−∫131𝑑𝑥
=[𝑥2]13−[𝑥]13
=((32)−(12))−((3)−(1))
=8−2
=6
3. ∫(2𝑥−4𝑥)𝑑𝑥13
=∫2(𝑥−2𝑥23)𝑑𝑥
=2∫(𝑥−2𝑥)23𝑑𝑥
=2(𝑥22−𝑥2)3 2
=2[(222−22)−(322−32)]
=2[(2−4)−(92−9)]
=2[−2+9]
=2(7)
=14
4. Diketahui nilai ∫3𝑓(𝑥)𝑑𝑥=123−1 dan ∫2𝑔(𝑥)3−1𝑑𝑥=−6. Nilai ∫(𝑓(𝑥)+3−13𝑔(𝑥))𝑑𝑥=
Pembahasan:
∫3𝑓(𝑥)𝑑𝑥=123−1
3∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=123−1
∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥=43−1
∫2𝑔(𝑥)𝑑𝑥=−62−1
2∫𝑔(𝑥)𝑑𝑥=−62−1
∫𝑔(𝑥)𝑑𝑥=−32−1
∫(𝑓(𝑥)+3𝑔(𝑥))3−1𝑑𝑥
=∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥+∫33−1𝑔(𝑥)𝑑𝑥3−1
=∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥+3∫𝑔(𝑥)𝑑𝑥3−13−1
=4+3(−3)
=−5
5. Jika ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥10 = 2 dan ∫2𝑓(𝑥)𝑑𝑥12 = 2
Maka ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥20 =…
pembahasan
- ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥21 = 2 ( : 2 )
∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥21 = -1
∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥20 = ∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥10+∫𝑓(𝑥)𝑑𝑥21
= 2+(-1) = 1
• D. Integral subtitusi
• a. Untuk u=x+b maka di=dx
∫(𝑥+𝑏)𝑛𝑑𝑥=1𝑛+1(𝑥+𝑏)𝑛+1+𝑐
• b. Untuk u=ax+b maka du=adx atau dx=𝑑𝑢𝑎
∫(𝑥+𝑏)𝑛𝑑𝑥=1𝑎(𝑛+1)(𝑎𝑥+𝑏)𝑛+1+𝑐
1. Integral substitusi tak tentu
Soal:
1) ∫(2𝑥+3)5𝑑𝑥
Misal 𝑢=2𝑥+3
𝑢′=2
𝑑𝑥=𝑑𝑢2
=∫𝑢5𝑑𝑥
=∫𝑢5𝑑𝑢2
=∫12𝑢5𝑑𝑢
=12∫𝑢5𝑑𝑢
=12(𝑢66)+𝐶
=𝑢612+𝐶
=112𝑢6+𝐶
=112(2𝑥+3)6+𝐶
2) ∫12𝑥(6𝑥2−5)3𝑑𝑥
Pembahasan
𝑢=6𝑥2−5
𝑑𝑢𝑑𝑥=12𝑥
𝑑𝑥=𝑑𝑢12𝑥
=∫12𝑥(𝑢3)𝑑𝑢12𝑥
=∫𝑢3𝑑𝑢
=𝑢44+𝐶
=14𝑢4+𝐶
=14(6𝑥2−5)2+𝐶
3) ∫8(5𝑥−7)3𝑑𝑥=
∫8 (5𝑥−7)−3𝑑𝑥
Misal 𝑢=5𝑥−7
𝑑𝑥=𝑑𝑢5
=∫8𝑢−3𝑑𝑢5
=85∫𝑢−3𝑑𝑢
=851−2𝑢−2+𝐶
=−45(5𝑥−7)−2+𝐶
4) ∫(𝑥+3)(𝑥2+6𝑥+7)2𝑑𝑥=
𝑢=𝑥2+6𝑥+7
𝑑𝑢𝑑𝑥=2𝑥+6
=2(𝑥+3)
𝑑𝑥=𝑑𝑢2(𝑥+3)
∫𝑥+3(𝑥2+6𝑥+7)2𝑑𝑥=∫𝑥+3𝑢2𝑑𝑥
=∫(𝑥+3)𝑢−2𝑑𝑥
=∫(𝑥+3)𝑢−2𝑑𝑥𝑑𝑢2(𝑥+3)
=121−1𝑢−1+𝐶
=−12𝑢−1+𝐶
=−12(𝑥2+6𝑥+7)+𝐶
∫𝑥+3(𝑥2+6𝑥+7)2𝑑𝑥=−12(𝑥2+6𝑥+7)+𝐶
5) ∫(𝑥2+1)(𝑥2+2𝑥)(𝑥+2)𝑑𝑥=
𝑢=𝑥2+1
𝑑𝑢𝑑𝑥=2𝑥
𝑑𝑥=𝑑𝑢𝑢2𝑥
∫(𝑥2+1)(𝑥2+2𝑥)(𝑥+2)𝑑𝑥=∫(𝑥2+1)𝑥(𝑥+2)(𝑥+2)𝑑𝑥
=∫(𝑥2+1)𝑥𝑑𝑥
=∫𝑢.𝑥.𝑑𝑥
=∫𝑢.𝑥.𝑑𝑥2𝑥
=12∫𝑢.𝑑𝑢
=1212𝑢2+𝑐
=14𝑢2+𝑐
=14(𝑥2+1)2+𝑐
6) ∫(√5+5)2√2𝑑𝑥=
𝑢=√𝑥+5
=𝑥12+5
𝑑𝑢𝑑𝑥=12𝑥−12
𝑑𝑥=𝑑𝑢12𝑥−12
=2𝑥12𝑑𝑢
=2√𝑥 𝑑𝑢
∫(√5+5)2√2𝑑𝑥=∫𝑢2√𝑥𝑑𝑥
=∫𝑢2√𝑥 2 𝑑𝑢 √𝑥
=2∫𝑢2𝑑𝑢
=213𝑢3+𝑐
=23(√𝑥+5)2+𝑐
2. Integral tak tentu
Soal-soal:
1) ∫𝑥2(9−𝑥3)32𝑑𝑥=20
Pembahasan:
𝑢=9−𝑥2
𝑑𝑢𝑑𝑥=−3𝑥2
𝑑𝑥=𝑑𝑢−3𝑥2
𝑥2(9−𝑥3)32𝑑𝑥=∫𝑥2𝑢32𝑑𝑢−3𝑥2
=∫−13𝑢−32𝑑𝑢
=231√𝑢+𝐶
∫𝑥2(9−𝑥3)32𝑑𝑥=20[231√9−𝑥3]02
=23(1√9−8−1√9)
=23(11−13)
=49
2) Nilai dari ∫9𝑥2√𝑥2+821𝑑𝑥=
Pembahasan
Misal 𝑢=𝑥2+9
𝑑𝑢𝑑𝑥=3𝑥2
𝑑𝑥=𝑑𝑢3𝑥2
∫9𝑥2√𝑥3+821𝑑𝑥
=∫3(3𝑥2)√𝑢21𝑑𝑢3𝑥2
=∫3𝑢12𝑑𝑢21
=[6𝑢12]12
=[6√𝑢]12
=[6√𝑥3+8]12
=(6√23+8)−(6√13+8)
=6(4)−6(3)
=6
3) Nilai dari ∫(2𝑥+3)(𝑥2+3𝑥−2)2𝑑𝑥20 adalah....
Pembahasan:
𝑢=𝑥2+3𝑥−2
𝑑𝑢=(2𝑥+3)𝑑𝑥
𝑑𝑢2𝑥+3+𝑑𝑥
∫(202𝑥+3)(𝑢)2𝑑𝑢(2𝑥+3)
=∫𝑢2𝑑𝑢20
=[𝑢33]02
=[(𝑥2+3𝑥−2)33]02
=(22+3(2)−23)3−(02+3(0)−23)3
=833+83
=5203
4) Tentukan hasil dari ∫3𝑥21−1√𝑥3+1 𝑑𝑥
pembahasan :
Misal 𝑢= 𝑥3+1
𝑑𝑢𝑑𝑥 = 3𝑥2
𝑑𝑥 = 𝑑𝑢3𝑥2
∫3𝑥21−1 √𝑥3+1= ∫3𝑥2 √𝑈20 𝑑𝑢3𝑥2= ∫√𝑈20 𝑑𝑢
= 23 [𝑈32]02
= 23 [223− 032]
= 23 [2√2]
5) Nilai dari ∫√𝑥2−𝑥4𝑑𝑥=10
Pembahasan
∫√𝑥2√1−𝑥2𝑑𝑥=10∫𝑥√1−𝑥2𝑑𝑥10
Misal 𝑢=1−𝑥2
𝑑𝑢=−2𝑥2−1𝑑𝑥
−12𝑑𝑢=𝑥 𝑑𝑥
=∫−12√𝑢 𝑑𝑢=[−13𝑢√𝑢]1001
=0−(−13 1√1)
=13
∫ F ( x ) dx=[ f ( x ) ]a =f ( b ) −f ( a )
b
∫ f ( x ) dx=0
a
b b
∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx
a a
b b
∫ kf ( x ) dx=k ∫ f ( x ) dx
a a
b b b
∫ ( f ( x )+ g ( x ) ) dx=∫ f ( x ) dx+∫ g ( x ) dx
a a a
b b b
c b c
∫ ¿ ¿ untuk u = x + b maka du = dx
du
∫ ¿ ¿ untuk u = ax + b maka du = a dan dx
a
∫ 6 √ x dx=∫ 6 x 2 dx
1
6 2
+1
¿ x +C
1
+1
2
3
6
¿ x 2+C
3
2
3
¿ 4 x 2 +C
¿ 4 x √ x+C
6 4
∫ (6 x 2+ 4 x−1) dx= 2+1 x2 +1+ 1+1 x 1+1−x +C
6 3 4 2
¿ x + x −x+C
3 2
¿ 2 x3 +2 x 2−x+ C
Jawab :
2
2
∫ 6 x 2 dx=[ 2 x3 ]1
1
¿2¿
¿ 16−2
¿ 14
Jawab :
[ ]
3 2 3
2
∫ ( 2 x+ 1 ) dx = 2 x + x
1 1
3
¿ [ x 2+ x ] 1
¿(3 ¿¿ 2+ 3)−(1¿¿ 2+1)¿ ¿
¿( 9+3)−( 1+1)
¿ 12−2
¿ 10
−1
Jawab :
−1
∫ 7 dx ¿ [ 7 x ]−4
−1
−4
¿ 7(−1)−7 (−4)
¿−7+28
¿ 21
Jawab :
2
2
∫ 3 x 2−2 x +1 dx ¿ [ x 3−x 2 + x ]−2
−2
9
1
10. Hasil dari ∫ dx adalah ….
4 √x
Jawab :
9 9 −1
∫ √1x dx=∫ x 2 dx
4 4
¿ [2 x ]
1 9
2
4
9
¿ [ 2 √ x ]4
¿ ( 2 √ 9 )− ( 2 √ 4 )
¿ ( 2 ×3 )− ( 2× 2 )
¿ 6−4
¿2
{
2 3
Jawab :
2 3
¿ ∫ f (x −3)dx +∫ f (x+ 1)dx
2
1 2
[ ][ ]
3 2 2 3
1 1
¿ x −3 x + x + x
3 1 2 2
14−24+27
¿
6
17
¿
6
1 1
0 0
Jawab :
1 1 1
∫ ( x +1 ¿ )dx−∫ x
5 5
dx=∫ (x +1 ¿−x )dx ¿¿
5 5
0 0 0
1
¿ ∫ 1 dx
0
1
¿ [ x ]0
¿ ( 1 )− ( 0 )
¿1
4 −2
−2 4
Jawab :
4 −2 −2
a
Sesuai dengan sifat integral ∫ f ( x )dx=0
a
1 1 2
Jawab :
1
∫ 2 f (x¿) dx=2 ¿
2
2
−2∫ f ( x ¿) dx=2 ¿ ¿ :−2∨¿
1
Sehingga,
2
∫ f (x ¿)dx =−1¿
1
2 1 2
¿ 2+ (−1 )
¿1
1 1 1
Jawab :
1
Misal : ∫ f ( x¿)dx=a¿
−1
1
a=∫ ( 4 x−3+a ) dx
−1
1
a=[ 2 x −3 x +ax ] −1
2
Jawab :
Misal :
u=3 x + 4
1 du=3 dx
1
du=dx
3
Maka,
1
∫ ( 3 x +4 )5 dx=∫ u5 3 du
1
¿
3
∫ u5 du
1 1 6
¿ × u +C
3 6
1
¿ ( 3 x+ 4 )6 +C
18
8
17. Hasil dari ∫ dx adalah ….
( 5 x−7 )3
Jawab :
8
∫ ( 5 x−7 )3 dx=∫ 8 ( 5 x−7 )−3 dx
Misal :
u=5 x −7
1 du=5 dx
1
du=dx
5
Maka,
8
∫ ( 5 x−7 )3 dx=∫ 8 ( 5 x−7 )−3 dx
1
¿∫ 8 u
−3
du
5
8
¿
5
∫ −3
u du
8 1 −2
¿ × u +C
5 −2
4
¿− (5 x−7)−2 +C
5
4
¿− +C
5 (5 x −7)2
∫ 4 x √ x 2−9 dx=∫ 4 x ( x2 −9 ) 2 dx
Misal :
2
u=x −9
1 du=2 x dx
1
du=dx
2x
Maka,
1
∫ 4 x √ x −9 dx=∫ 4 x ( x −9 )
2 2 2
dx
1
1
¿∫ 4 x u2 du
2x
1
¿ 2∫ u 2 du
3
2
¿ 2 u2+ C
3
3
4
¿ ( x 2−9 ) 2 +C
3
4
¿
3
√ 3
( x2 −9 ) +C
∫ ( x−2 ) ( x 2−4 x+ 5 ) dx
4
19. , berapakah hasilnya ….
Jawab :
Misal :
2
u=x −4 x +5
1 du=(2 x−4) dx
1
du=dx
(2 x−4 )
Maka,
1
∫ ( x−2 ) ( x 2−4 x+ 5 ) dx=∫ ( x−2 ) u 4 (2 x−4) du
4
1
¿ ∫ ( x−2 ) u
4
du
2( x−2)
1
¿
2 ∫ 4
u du
1 1 5
¿ × u +C
2 5
1
¿ ¿
10
Jawab :
1
∫ ( 2 x−8 )7 dx= ( 7+1 ) 2 (2 x−8)7 +1+ C
1 8
¿ (2 x−8) +C
(8)2
1
¿ ( 2 x−8)8 +C
16
Jawab :
Misal :
3
u=x −1
du 2
=3 x
dx
du
dx=
3 x2
Jadi,
x 1=1 →u1=(1)3−1=0
3
x 2=2 →u2 =(2) −1=7
Maka,
2 7
∫ 5 x √ x −1 dx=∫ 5 x √2 u 3dux 2
2 3
1 0
7 1
5
¿
30
∫u 2
[ ]
3 7
5 2 2
¿ u
3 3 0
3
5 2 3
¿ × (7 ¿ ¿ −( 0 ) )¿
2
3 3 2
10
¿ √ 343
9
2
x
22. Berapa nilai dari ∫ dx ?
0 √ 4−x 2
Jwb:
Misal: u=4−x 2
du=−2 dx
−du
=x dx
2
2 2
x 1
∫ 4−x dx=∫ x dx
0 √ 0 √ 4−x
2 2
Jadi,
2
x 1=2 →u1 =4−(2) =0
2
x 2=0 → u2=4−(0) =4
Maka,
0 0 −1
∫ √1u − du
2
1
=¿∫ u 2 du ¿
4 4 2
0 −1
−1
= ∫u 2
2 4
[ ]
1 0
1
¿ 2u 2 4
2
0
¿−[ √ u ] 4
¿−[ √ 0−√ 4 ]
¿−[ 0−2 ]
¿2
2
Jawab :
Misal :
2
u=x +1
du=2 x dx
2 2
∫ 2 x (x +1) dx = ∫ ( x 2+1)2 x dx
2
1 1
Jadi ,
x 1=1 →u1=(1)2+1=2
2
x 2=2 →u2 =(2) + 1=5
Maka
[ ]
5 5
1 4
∫ u du= 3
4
u
2 2
¿ [ 54 24
−
4 4 ]
625 16
¿ −
4 4
609
¿
4
1
¿ 152
4
0
−1
Jawab :
Misal :
u=3 x +2
du=3 dx
du
dx=
3
Jadi,
x 1=−1 →u1 =3 (−1 )+ 2=−1
x 2=0 → u2=3(0)+2=2
Maka,
0 2
∫ ( 3 x+ 2 ) dx=∫ u5 du
5
3
−1 −1
2
1
¿ ∫ u du
5
3 −1
[ ]
2
1 1 6
¿ u
3 6 −1
1 62
¿ [u ]
18 −1
1 6
¿ ( 2 −(−1 )6 )
18
1
¿ (64−1)
18
63
¿
18
7
¿
2
2
Jawab :
Misal :
2
u=4−x
du=−2 x dx
−du
x dx=
2
Jadi,
2
x 1=0 →u 1=4−(0) =4
2
x 2=2 →u2 =4−(2) =0
Maka,
2 2
0 0
0
−du
¿ ∫ √ u( )
4 2
0 1
1
¿− ∫ u 2 du
24
[ ]
3 0
1 2 2
¿− u
2 3 4
1 0
¿− [ u √u ]4
3
1
¿− [ 0 √ 0−4 √ 4 ]
3
1
¿− (−8 )
3
8
¿
3
Dengan syarat n ≠ 1
Contoh Soal:
1. Diketahui 𝑓 ′(𝑥) = 2(3𝑥 2 − 1) dan 𝑓(−1) = 5. Nilai 𝑓(2) = ….
Jawab :
f'(x) = 2(3x² - 1)
f'(x) = 6x² - 2 , integralkan untuk memperoleh nilai f(x)
f(x) = 2x³ - 2x + c
f(-1) = 2(-1)³ - 2(-1) + c
5 = -2 + 2 + c
5=c
→ f(x) = 2x³ - 2x + 5
f(2) = 2(2)³ - 2(2) + 5
f(2) = 16 - 4 + 5
f(2) = 17
2. Anti turunan dari 𝑓(𝑥) = 10𝑥√𝑥 adalah ….
Jawab :
∫ 10 x . x1/2 dx
= ∫ 10x3/2 dx
= 10 .2/5 x5/2 +C
= 4x5/2 +C
= 4x² √x + C
3. Hasil dari ∫ (2𝑥 + 1) 2 = ….
Jawab :
∫ (2x + 1)² dx
= ∫ (4x² + 4x + 1) dx
= 4/3 x³ + 2 x² + x + c
4. Diketahui turunan fungsi 𝑓(𝑥) adalah 𝑓 ′(𝑥) = 6𝑥 2 + 2𝑥 − 3. Jika grafik fungsi 𝑓(𝑥)
melalui titik (1,4), rumus fungsi 𝑓(𝑥) =
Jawab :
f(x) = ∫(6x2 + 2x – 3) dx
f(x) = 6/3 x3 + 2/2 x2 – 3x + c
f(x) = 2x3 + x2 – 3x + c
f(1) = 2.(1)3 + (1)2 – 3(1) + c = 4
2+1–3+c=4
c=4
f(x) = 2x + x – 3x + 4
3 2
5. Diketahui 𝐹 ′′(𝑥) = 12𝑥 merupakan turunan kedua dari 𝐹(𝑥). Untuk 𝑥 = 1, nilai fungsi
𝑓(𝑥) = 4, sedangkan untuk 𝑥 = −1, nilai fungsi 𝐹(𝑥) = 2, maka 𝐹(2) = ….
Jawab :
𝐹 ′′(𝑥) = 12𝑥 f ‘ (x) = ∫ f `` (x) = ∫12x dx = 6x2 + c
f `(x) = 6x2 + c f (x) = ∫ f `(x) = (6x2 + c) dx = 2x3 + cx + d
f(1) = 4 2(1)3 + c(1) + d = 4 => 2+c+d=4
f(-1) = 2 2(-1) + c(-1) + d = 2 => -2 – c + d = 2
3
+
2d = 6
d=3
subsitusi d = 3 ke f(1) = 4
f(1) = 4
2+c+d=4
2+c+3=4
c = -1
Jadi, f(x) = 2x3 - x + 3
Maka, f(2) = 2(2)3 – 2 + 3 = 17
B. INTEGRAL TENTU
Pengertian integral adalah invers (kebalikan) dari pendiferensialan. Jika F(x) adalah
fungsi umum yang bersifat maka F(x) merupakan himpunan anti-turunan atau himpunan
pengintegralan. Pengoperasian integral tentu sama dengan tak tentu hanya saja nilai a dan
b disubsitusikan dalam fungsi hasil integral sebagai berikut:
Contoh Soal
1.
2.
Jawab:
4. Tentukan hasil dari integral pada fungsi berikut ini.
Jawab:
d. Sifat 4, Kesimetrisan
a. Jika f fungsi genap, maka:
Jawab:
∫[3x–2x4]dx
Jawab:
Salah satu metode untuk menyelesaikan masalah integral tidak tertentu adalah metode
substitusi. Metode ini dinyatakan dalam teorema berikut
Contoh Soal:
1.
Jawab:
2.
Jawab:
3. Tentukan ∫(5x−3)4dx=
Jawab:
4. Tentukan
Jawab:
5.
Jawab:
E. INTEGRAL SUBSTITUSI TENTU
Sesuai dengan namanya, metode ini melibatkan pemisalan dan substitusi bentuk
aljabar (umumnya berupa polinomial) dan juga trigonometri. Penggunaan metode ini
akan melibatkan konsep turunan.
Contoh Soal:
Jawab:
2. Hasil dari ∫ (3 – 4w) (4w2 – 6w + 7)10 dw…
Jawab:
Jawab:
SOAL DARI RIFKY SAHLAL FIRDAUS
(25/ XI-H)
INTEGRAL TAK TENTU
7 7 4 4 4
4 4 7 4 4 7 7 7 4 4
a. x +C b. x +C c. x +C d. x +C e. x +C
7 4 7 4 7
JAWAB :
3
∫ √33 dx=∫ x 4 dx
4
3
1 4
+1
¿ x +C
3
+1
4
7
1 4
¿ x +C
7
4
7
4 4
¿ x +C (A)
7
3 3 3 2 5 3 5 2 3 5
a. x +C b. x +C c. x +C d. x +C e. x +C
5 5 3 3 5
JAWAB :
5
∫ 5 x 2 dx= 2+1 x 2 +1+C
5 3
¿ x + C (C)
3
JAWAB :
∫ 2 dx=∫ 2 x 0 dx
2 0+1
¿ x +C
0+1
¿ 2 x+C (A)
8 1
∫ ( 8 x 3−x 2 + 4 ) dx= 3+1 x 3+1 − 2+1 x 2+1 + 4 x+ C
8 4 1 3
¿ x − x +4 x+C
4 3
1
¿ 2 x 4− x 3 +4 x +C (B)
3
1 3 2
a. x −x −x +C d. 3 x 3−x 2+ x +C
3
1 3 2
b. x 3−x 2+ x+C e. x −x + x+C
3
1 3 2
c. x −2 x + x +C
3
JAWAB :
1 2 +1 2 1 +1
¿ x − x +1 x +C
2+ 1 1+1
1 3 2 2
¿ x − x + x +C
3 2
1 3 2
¿ x −x + x+C (E)
3
INTEGRAL TENTU
2
1. Nilai dari ∫ 8 dx adalah...
1
a. 6 b. 7 c. 8 d. 9 e. 10
JAWAB :
2
∫ 8 dx=[ 8 x ]1
2
¿ 8 ( 2 )−8 ( 1 )
¿ 16−8
¿8 (C)
2
2. Hasil dari ∫ 4 x dx adalah...
3
−1
a. 14 b. 15 c. 16 d. 17 e. 18
JAWAB :
[ ]
2 2
4 3 +1
∫ 4 x dx= 3+1
3
x
−1 −1
[ ]
2
4 4
¿ x
4 −1
2
¿ [ x 4 ]−1
4 4
¿ ( 2 ) −(−1 )
¿ 16−1
¿ 15 (B)
1
3. Hasil akhir dari ∫ x +3 x−2 dx adalah...
2
0
−1 1 1 −1
a. b. c. 6 d. e.
6 6 12 12
JAWAB :
[ ]
1 1
1 2+1 3 1+ 1
∫ x +3 x−2 dx=
2
2+1
x +
1+1
x −2 x
0 0
[ ]
1
1 3 3 2
¿ x + x −2 x
3 2 0
¿ ( 13 ( 1) + 32 ( 1) −2(1))−( 13 ( 0) + 32 ( 0) −2(0))
3 2 3 2
¿ ( + + )− ( 0+0−0 )
1 3 2
3 2 1
1 3 2
¿ + +
3 2 1
1+ 9−12
¿
6
1
¿− (A)
6
3
4. Yang merupakan hasil dari ∫ (3 x +2)(2 x−5) dx adalah...
−1
a. 28 b. 60 c. −¿60 d. 82 e. −¿ 28
JAWAB :
3 3
−1 −1
[ ]
3
6 2+1 11 1+1
¿ x − x −10 x
2+1 1+1 −1
[ ]
3
11 2
¿ 2 x 3− x −10 x
2 −1
( 3 11 2 3 11 2
)(
¿ 2 ( 3 ) − ( 3 ) −10(3) − 2 (−1 ) − (−1 ) −10 (−1)
2 2 )
( 11
¿ 2 ( 27 )−
2 )(
11
( 9 )−30 − 2 (−1 )− ( 1 ) +10
2 )
( 99
¿ 54− −30 − −2− +10
2 )(
11
2 )
(
¿ 24−
99
2 )(
− 8−
11
2 )
88
¿ 16−
2
¿ 16−44
¿−28 (E)
2
5. Diketahui hasil dari ∫ x +2 x −2 dx adalah a, nilai dari 3 a adalah...
2
1
a. 10 b. 30 c. 20 d. 40 e. 5
JAWAB :
[ ]
2 2
[ ]
2
x3 2 x2
¿ + −2 x
2 2 1
¿ (
( 2 )3
3
2
+ ( 2 ) −2(2) −
( 1 )3
3 )(
+ ( 1 )2−2(1) )
¿( 83 + 4−4)−( 13 + 1−2)
¿ −(
3 )
8 −2
3
8 2
¿ +
3 3
10
¿ →a
3
1
¿ [ x ]0
¿ 1−0
¿1 (C)
4 −2
2. Nilai integral dari ∫ ( 8−2 x+ x ) dx+ ∫ ( 8−2 x + x ) dx adalah...
2 2
−2 4
a. 0 b. 1 c. 2 d. 3 e. 4
JAWAB :
4 −2 −2
¿0 (A)
3
[ ][ ]
2 3
1 1
¿ x 3−3 x + x 2+ x
3 1 2 2
−1
a. -20 b. 20 c. 10 d. -10 e. 5
JAWAB :
1 1 1
∫ ( 2 x 3−1 ) dx=∫ 2 x 3 dx −∫ 1 dx
−1 −1 −1
[ ]
1
2 x4 1
¿ −[ x ]−1
4 −1
[ ] []
1
1 1
¿ x4 − x −1
2 −1
¿
(( ( ) ) ( ( ) ))
1 4
2
1 4
1 − −1 −( 1−(1) )
2
¿ ( 12 − 12 )−( 1+1)
¿−2→ m
2 (−2 ) × 5=20 (B)
1 1 2
5. Jika ∫ f ( x )dx=2 dan ∫ 2 f (x) dx=2, maka nilai ∫ f (x )dx adalah...
0 2 0
a. 3 b. 2 c. 1 d. 0 e. -1
JAWAB :
b a
∫ f (x )dx=−∫ f ( x ) dx
a b
1
⇔∫ 2 f ( x ) dx=2
2
2
⇔−2 ∫ f ( x ) dx=2 : (-2)
1
2
⇔∫ f ( x ) dx=−1
1
2 1 2
∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
0 0 1
¿ 2+(−1)
¿1 (C)
−3 2 −3 2
a. ( x −x +1 ) +C d. ( x −x +1 ) +C
7 6
3 2 7 2
b. ( x −x +1 ) +C e. ( x −x +1 ) +C
7 3
3 2
c. ( x −x +1 ) +C
6
JAWAB :
Misal :
2
u=x −x+1
du=( 2 x −1 ) dx
3 du=( 6 x−3 ) dx
1
∫ u 6 3 du=3 × 6+1 u 6+1 +C
3 7
¿ u +C
7
3
¿ ( x 2−x +1 ) +C (B)
7
2. Tentukan mana hasil dari ∫ 12 x ( 6 x 2−5 ) dx !
3
4 4
a. 4 ( 6 x 2−5 ) + C d. −4 ( 6 x 2−5 ) + C
−1 4 1 4
b. ( 6 x 2−5 ) +C e. ( 6 x 2−5 ) +C
4 8
1 4
c. ( 6 x 2−5 ) +C
4
JAWAB :
Misal :
u=6 x2 −5
du=12 dx
du
dx=
12
du
∫ 12 x u3 12 x =∫ u3 du
1 3+ 1
¿ u +C
3+1
1 4
¿ u +C
4
1 4
¿ ( 6 x −5 ) +C
2
(C)
4
1 6 −1 6
a. ( 2 x 2−2 x +5 ) +C d. ( 2 x2 −2 x +5 ) +C
12 6
−1 6 1 6
b. ( 2 x2 −2 x +5 ) +C e. ( 2 x 2−2 x+5 ) + C
12 8
1 6
c. ( 2 x 2−2 x+5 ) +C
6
JAWAB :
Misal :
2
u=2 x −2 x+ 5
du=4 x−2 dx
du
dx=
4 x−2
du du
∫ ( 2 x−1 ) u5 4 x−2 =∫ ( 2 x−1 ) u5 2( 2 x−1)
1
¿ ∫ u5 du
2
1 1 5 +1
¿ × u +C
2 5+1
1 1 6
¿ × u +C
2 6
1 6
¿ ( 2 x 2−2 x +5 ) +C (A)
12
4. Hasil dari ∫ x
2
√2 x 3+ 1dx adalah...
3 3
1 1
a. ( 2 x 3+1 ) 2 +C d. ( 2 x 3+ 1 ) 2 +C
18 27
3 3
−1 1
b. ( 2 x3 +1 ) 2 +C e. ( 2 x 3+ 1 ) 2 + C
18 9
3
−1
c. ( 2 x3 +1 ) 2 +C
9
JAWAB :
Misal :
3
u=2 x +1
2
du=6 x dx
du
dx= 2
6x
1
∫ x √2 x + 1dx=∫ x ( 2 x +1 )
2 3 2 3 2
dx
1
du
¿∫ x u2
2
2
6x
1
1
¿ ∫ u 2 du
6
1
1 1 2 +1
¿ × u +C
6 1
+1
2
3
1 1
¿ × u 2 +C
6 3
2
3
1 2
¿ × u2 + C
6 3
3
1
¿ ( 2 x + 1 ) +C
3 2
(E)
9
Misal :
u=3 x + 4
du=3 dx
du
dx=
3
du
∫ ( 3 x +4 )7 dx=∫ u7 3
1
¿
3
∫ 7
u du
1 1 7+1
¿ × u +C
3 7+1
1 1
¿ × u 8+ C
3 8
1
¿ ( 3 x +4 )8 +C (A)
24
0
18 −18 9 −9 18
a. b. c. d. e.
2 2 12 12 9
JAWAB :
Misal :
u=3 x +2
du=3 dx
du
dx=
3
Batas bawah : u=3 ( 0 ) +2=2
∫ u 3 du 1
= ∫ u du
3 3
3
2 2
[ ]
5
1 1 3 +1
¿ u
3 3+1 2
[ ]
5
1 1 4
¿ u
3 4 2
[ ]
5
1 1
¿ ( 3 x +2)4
3 4 2
5
1
¿ [(3 x +2) 4 ]
12 2
1
¿ ¿
12
1
¿ ¿
12
1
¿ [ 22−31 ]
12
9
¿ (C)
12
2
2. Nilai dari ∫ ( 3 x−2 ) dx adalah...
3
0
6 8 −6 6 18
a. b. c. d. e.
8 6 8 12 8
JAWAB :
Misal :
u=3 x −2
du=3 dx
du
dx=
3
Batas bawah : 3 ( 0 )−2=−2
[ ]
4
1 1 3 +1
¿ u
3 3+1 −2
1 1 44
¿ × [ u ]−2
3 4
1
¿
12
[ 4−(−2 ) ]
1
¿ [ 6]
12
6
¿ (D)
12
1
2 5
3. Tentukan hasil pengintegralan fungsi aljabar ∫ x ( 2−x ) dx
0
JAWAB :
Misal :
2
u=2−x
du=−2 x dx
du
dx=
−2 x
Batas bawah : 2− ( 0 )2=2
Batas atas : 2− (1 )2 =1
1 1
du −1
∫xu 5
= ∫ u 5 du
−2 x 2 2
2
[ ]
1
−1 1 6
¿ × u
2 6 2
1
1
¿ [ 2−x ]
2
12 2
1
¿ [ 1−(−2) ]
12
3
¿−
12
2
4. Hasil dari ∫ 5 x
2
√ x 3−1 dx adalah...
1
−10 10
a. ¿ d. ¿
9 9
−9 18
b. ¿ e. ¿
10 10
9
c. ¿
10
JAWAB :
Misal :
3
u=x −1
2
du=3 x dx
du
dx= 2
3x
Batas bawah : ( 1 )3−1=0
∫ 5 x √ x −1 dx=∫ 5 x 2 √ u 3dux 2
2 3
1 0
7 1
5
¿ ∫ u 2 du
30
[ ]
2 7
5 3
u 0
3
5
¿
3
5
5. Hasil pengintegralan fungsi aljabar ∫ ( x−4 ) dx adalah...
6
3
2 3 −2 7 2
a. b. c. d. e.
7 7 7 2 3
JAWAB :
Misal
u=x−4
du=dx
Batas bawah : 3−4=−1
[ ]
1 1
∫ u du= 17 u7
6
−1 −1
1
1
¿ [ (x−4)7 ]
7 −1
1
¿
7
[ (−3 ) −(−5)]
1
¿ ( 2)
7
2
¿ (A)
7
a
∫ ax n dx= n+1 x n +1+ c
Contoh soal :
Jawaban :
1
∫3√ x dx = ∫ 3 x 2 dx
1
3 2
x +c
= 3
2
3
6 2
= x +c
3
3
= 2x 2 + c
= 2x √ x + c
Jawaban :
5
∫ 5 x 4 dx= 4 +1 x 4 +1+ c
5 5
= x +c
5
= x 5+ c
Jawaban :
4. Tentukan nilai dari ʃ (4x+3)7 dx
Jawaban :
5. ∫ √ 4 x 2+7 ¿ 3 ¿ d ( 4 x 2+7)=¿
Jawaban :
Misal = 4 x2 +7=z
3
∫ √ z3 dz=∫ z 2 dz
2 5
= 2 +c
5z
2
= ¿
5
2
= √¿¿¿
5
B. Integral Tentu
Integral tentu adalah integral yang memiliki nilai batas atas dan batas bawah. Batas-batas yang diberikan
umumnya adalah suatu nilai konstanta. Namun dapat juga batas-batas tersebut berupa variabel. Untuk
mencari nilai integral tertentu dari suatu fungsi, pertama kita substitusikan batas atas ke dalam fungsi
hasil integral, kemudian dikurangi hasil substitusi batas bawah pada fungsi hasil integral.
Contoh soal :
Jawaban :
2. Tentukan hasil integral dari fungsi ini.
Jawaban :
5
3. ∫ (3 x2 ¿−6 x ) dx=¿ ¿
2
Jawaban :
5
= (53−3.52 ¿−(23−3.22 )
= (50) – (-4)
= 54
Jawaban :
Untuk sembarang fungsi f(x) dan g(x) dalam batas [a,b] serta konstanta k berlaku sifat-sifat integral tentu
berikut
a
1) ∫ f ( x ) dx=0
a
b a
2) ∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx
a b
b b
3) ∫ kf ( x ) dx=k ∫ f ( x ) dx
a a
b b b
4) ∫ ( f ( x )+ g ( x ) ) dx=∫ f ( x ) dx+∫ g ( x ) dx
a a a
b b b
5) ∫ ( f ( x )−g ( x ) ) dx=∫ f ( x ) dx−∫ g ( x ) dx
a a a
c b c
6) ∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx untuk nilai a<b< c
a a b
Contoh soal :
2
Jawaban :
−2
Jawaban :
Jawaban :
4.
Jawaban :
5. Tentukan hasil integral dibawah
Aturan integral substitusi digunakan untuk memecahkan masalah pengintegralan yang tidak dapat
diselesaikan dengan rumus-rumus dasar yang sudah dipelajari.
Contoh soal :
1. ∫ x3 ¿ ¿
Jawaban :
du = 4 x3 dz
1 3
du=x dz
4
1
Substitusi u dan dupada integran akan menghasilkan bentuk berikut.
4
∫ x3 ¿ ¿
1
=
4
∫ u3 du
1 1 3+1
= . u +c
4 3+1
1 4
= u +c
16
1
= ¿
16
2. Hasil dari ∫ 3 t
−4
¿
Jawaban :
∫ 3 t−4 ¿ ¿
= 3∫ ¿ ¿
= 3∫ u . −
1 du
−7
( 12 )
−1 1 −6
= . u +c
4 −6
1
= ¿
24
Jawaban :
1
- du=( 3−4 w ) dw
2
1
Substitusi u dan− du pada integran
2
∫ (3−4 w)¿ ¿
1
= ∫ u . − du
10
( 2)
1
=-
2 ∫ 10
u du
1 11
=- u +c
22
1
=- ¿
22
4.
E. Integral Substitusi Tentu
Aturan integral substitusi digunakan untuk memecahkan masalah pengintegralan yang tidak dapat
diselesaikan dengan rumus-rumus dasar yang sudah dipelajari. Serta memiliki nilai batas atas dan nilai
batas bawah.
Contoh soal :
1.
Jawaban :
2.
Jawabana:
3.
Jawaban :
Untuk mengerjakan soal ini, kita dapat mencontoh cara pada soal sebelumnya
yaitu melakukan integral fungsi terlebih dahulu kemudian mencari nilai p
berdasarkan hasil 78 seperti berikut ini.
Setelah kita mendapatkan fungsi integral, kita dapat memasukkan batas atas dan
bawah ke dalam fungsi tersebut.
Pengertian Integral
Integral merupakan bentuk pada operasi matematika yang menjadi kebalikan atau disebut invers
dari operasi turunan dan limit dari jumlah ataupun suatu luas daerah tertentu. Berdasarkan
pengertian otu ada dua hal yang dilakukan dalam integral hingga dikategorikan menjadi 2 jenis
integral. Yaitu, integral sebagai invers/ kebalikan dari turunan disebut juga sebagai Integral Tak
Tentu. Kedua, integral sebagai limit dari jumlah ataupun suatu luas daerah tertentu yang
disebut integral tentu.
Integral tak tentu dalam bahasa Inggris biasa di kenal dengan nama Indefinite Integral ataupun
kadang juga di sebut Antiderivatif yang merupakan suatu bentuk operasi pengintegralan pada
suatu fungsi yang menghasilkan suatu fungsi baru. Fungsi ini belum memiliki nilai pasti hingga
cara pengintegralan yang menghasilkan fungsi tidak tentu ini disebut integral tak tentu.
Jika f berupa integral tak tentu dari suatu fungsi F maka F’= f. Proses memecahkan
antiderivatif ialah antidiferensiasi Antiderivatif yang terkait dengan integral melalui
“Teorema dasar kalkulus”, dan memberi cara mudah untuk menghitung integral dari
berbagai fungsi.
Di baca :
Integral Tak Tentu Dari Fungsi f(x) Terhadap Variabel X
Jika kurva y = f(x) lewat titik (1, 6), maka tentukan persamaan kurva tersebut.
Jawab:
f ‘(x) = 2x + 3.
y = f(x) = ʃ (2x + 3) dx = x2 + 3x + c.
Kurva melalui titik (1, 6), berarti f(1) = 6 hingga dapat di tentukan nilai c, yakni 1 + 3 + c = 6 ↔
c = 2.
y = f(x) = x2 + 3x + 2.
Jawab :
Jawab :
= 3/3 x³ + C
ʃ 3x² dx = x³ + C
Jadi, hasil dari ʃ 3x² dx adalah x³+C
Integral Tentu
Integral tentu adalah integral yang memiliki nilai batas atas dan batas bawah. Batas-batas yang
diberikan umumnya adalah suatu nilai konstanta. Namun dapat juga batas-batas tersebut berupa
variabel. Untuk mencari nilai integral tertentu dari suatu fungsi, pertama kita substitusikan batas
atas ke dalam fungsi hasil integral, kemudian dikurangi hasil substitusi batas bawah pada fungsi
hasil integral.
Pertama. Jika batas atas dan batas bawah dalam suatu integral tentu adalah sama, maka hasil
integral tentu dari fungsi tersebut akan sama dengan nol karena tidak ada daerah antara batas
batas tersebut.
Kedua. Jika batas atas dan batas bawah dalam integral tentu diubah posisinya (batas atas menjasi
batas bawah dan batas bawah menjadi batas atas) untuk fungsi integral yang sama, maka akan
diperoleh hasil hasil yang sama namun berbeda tanda.
Keempat. Misalkan diberikan dua buah fungsi yaitu f(x) dan g(x), maka integral tentu dari
penjumlahan atau pengurangan kedua fungsi tersebut dapat diselesaikan.
Kelima. Misalkan terdapat dua integral dengan nilai fungsi yang sama dan nilai pada batas atas
pada fungsi pertama sama dengan nilai pada batas bawah pada fungsi kedua.
Untuk membuktikan teorema tersebut, maka cukup dibuktikan bahwa derivatif dari kedua ruas
terhadap merupakan fungsi yang sama. Diperhatikan bahwa
dan . Dilain pihak
Dengan demikian, terbukti bahwa
2. Tentukan .
Jawab :
3. Tentukan .
Jawab :
Dengan cara yang sama dengan contoh nomer 5. bisa ditunjukkan bahwa:
Integral Substitusi Tentu
1.
Jawab :
2.
Jawab :
Jawab :
4. =…
Jawab :
sehingga :
5. …
Jawab :
sehingga :
∫ f ( x ) dx=F ( x ) +c
Rumus umum :
1
∫ x n dx= n+1 x n+1 +C dengan n ≠ 1
∫ k dx=kx +C
Jarak, kecepatan, dan percepatan
2. ∫ √ x ( x 2− 1x )dx =…
1
¿ ∫ x 2 ( x −x )
2 −1
5 −1
¿ ∫ x −x
2 2
7 1
2 2 2 2
¿ x − x +C
7 1
7
2 −2 √ x
¿ x2 +C
7
3. ∫¿¿
1
¿ ∫ x + 2+
2
2
x
¿ ∫ x + 2+ x
2 −2
1 3 1 −1
¿ x +2x+ x +C
3 −1
1 3 1
¿ x + 2 x− +C
3 x
4
4. ∫ 8+8x 2 x dx=…
¿ ∫ (8+8 ¿ x )x ¿
4 −2
¿ ∫ 8 x−2 +8 x2
1 −1 1
¿ 8. x + 8. x 3 +C
−1 3
8 8
¿ x 3− +C
3 x
1−x
5. ∫ √ x dx =…
1
¿ ∫ −√ x dx
√x
−1 1
¿ ∫ x 2 −¿ x 2 dx ¿
1 3
1 2 1 2
¿ x − x +C
1 3
2 2
2
¿ 2 √ x− x √ x+C
3
2
¿ √ x ( 3−x ) +C
3
3 ( 4−x )
6. ∫ 2+ √ x
=…
3 ( 2+ √ x ) ( 2−√ x )
¿∫
2+ √ x
1
¿ ∫ 6−¿ 3 x 2 ¿
3
2 2
¿ 6 x−3. x +C
3
¿ 6 x−2 x √ x+ C
7. Hasil dari∫ ( x−2 ) ¿ ¿ ¿
1 n
gunakan aturandasar integral∫ x dx =
n
x +C , n≠−1
n+1
dan manipulasi aljabar , maka akan diperoleh :
misal :
2
u=x −4 x +3
du
=2 x−4
dx
du
=2 ( x−2 )
dx
1
du=( x−2 ) dx
2
maka :
∫ (x−2)¿ ¿
¿ ∫ u ( x−2 ) dx
5
1
¿ ∫ u5 . du
2
1 5+1 1
¿ u . +C
5+1 2
1 6
¿ u +C
12
1
¿ ¿
12
Jawab : ∫ 3 x −4 x+ a=?
2
1 2+1 1 1+1
f ( x )=3. x −4. x + 2 x +C
2+ 1 1+ 1
f ( x )=x 3−2 x 2+ 2 x +C
(2,-5) <-> -5 = 23−2. 22 +2.2+C
-9 = C
Memotong sb. Y -> X = 0
f ( x )=x 3−2 x 2+ 2 x−9
3 3
y=0 −2. 0 +2.0−9
y=−9
Tipot = (0,-9)
Jawab :
a ( t )=24 t−6
v ( t )=∫ a ( t ) dt
v ( t )=∫ ( 24 t−6 ) dt
24
v ( t )= t 2−6 t +C
2
v ( t )=12 t 2−6 t+C
untuk t=2 maka v (2 )=12¿
48−12+C=30 makaC=−6
sehingga: v ( t )=12 t 2−6 t−6
s ( t ) =∫ v ( t ) dt
s ( t ) =∫ (12 ¿ t −6 t−6)dt ¿
2
12 6
s ( t ) = t 3− t 2−6 t+C
3 2
2 2
( )
s t =4 t −3 t −6 t+ C
10. Laju suatu partikel ditentukan dengan rumus v(t) = 8(t) – 6. Jika
pada saat 3 detik partikel itu menempuh jarak 28 m, maka
tentukanlah jaraknya setelah 5 detik.
Jawab :
v ( t )=8 t−6
s ( t ) =∫ v ( t ) dt
s ( t ) =∫ ( 8 t−6 ) dt
8 2
s ( t ) = t −6 t+C
2
s ( t ) =4 t 2−6 t +C
2
untuk t=3 maka s ( 3 )=4 ( 3 ) −6 ( 3 ) +C=28
36−18+C=28
18+C=28 maka C=10
2. Integral tentu
Jika F(x) adalah anti turunan dari f(x), maka
b
1. ∫ f ( x ) dx=0
a
b a
2. ∫ f ( x ) dx=¿−∫ ( fx ) dx ¿
a b
b b
3. ∫ k f ( x ) dx=k ∫ f ( x ) dx
a a
b b b
4. ∫ ( f ( x )+ g ( x ) ) dx=¿ ∫ f ( x ) dx+∫ g ( x ) dx ¿
a a a
b b b
a
1 1 +1
Jawab : ∫ 2. x + 4 x=7 2
a + 4 a−12=0
1 1+1
[ x 2+ 4 x ] a=7 ( a+ 6 ) ( a−2 )=0
1
( a + 4 a )−( 1 + 4.1 )=7
2 2
a=−6 /a=2
a=6 atau a=−2
2. ∫ 3 ( x +1 )( x−6 )=…
0
2
¿ 3∫ x2 −5 x −6
0
2
¿ ∫ 3 x −15 x −18
2
¿ x−
[ 15 2
8
3
x −18 x
2
0 ]
3 15
¿ 2 − .2−18.2−0
2
¿−58
2 2 3
Jawab :
2 2
∫ 3 f ( x ) dx=15 ⤳ 3 ∫ f ( x ) dx=¿ 15 ¿ 5
3 3
2
∫ f ( x ) dx=5
3
3 2 3
∫ f ( x ) dx=¿ ∫ f ( x ) dx +¿∫ f ( x ) dx ¿ ¿
1 1 2
2 2
¿ ∫ f ( x ) dx−¿∫ f ( x ) dx ¿
1 3
¿ 2−5
¿−3
4. Hasil dari ∫ ¿ ¿
−1
Jawab :
2
∫ ¿¿
−1
¿
5[
4 5
x −4 x3 + 9 x 2
−1 ]
4 5 3
¿( 2 + 4.2 +9.2)−¿
5
( 3
¿ 25 −14 − 5
5 )( )
4
5
2
¿ 17
5
2
5. Hasil dari ∫ (√ x+2+ √ 8 x ¿ )dx =… ¿
0
Jawab :
2
∫ ( √ x +2+2 √2 x ) dx
0
∫¿¿
0
∫ √ x √2
0
∫¿¿
0
[ ]
3
2 2 2
¿ x + √ 2. x
3 0
2
¿ ¿
3
2
¿ .2 √ 2+2 √ 2
3
4 √2
¿ + 2√ 2
3
4 √2 6
¿ + √2
3 3
10 √ 2
¿
3
1 1
−1=( p −4 p )−( 1 −4.1 )
2 2
2
−1= p −4 p+3
2
p −4 p+4=0
¿
p=2
Jadi, nilai 7p = 7.2 = 14
7.
9 9 −1
[ ]
1
¿ 2x 9 2
4
¿ [2 √x ] 9
4
¿¿
¿ ( 2.3 )− ( 2.2 )
¿ 6−4
9
∫ √1x dx=2
4
3. integral Substitusi
*syarat :
∫ u n du
Harus
sama
∫ x n dx
*contoh soal + pembahasan :
1. Hasil dari ∫ ¿¿
Jawab :
misal u=2 x +1
u' =2
dy du
dx= ' =
u 2
99 du
¿∫ u .
2
1
¿ ∫ u . du
99
2
1 1 100
¿ . u +C
2 100
1
¿ ( 2 x +1 )100 + C
200
2. Hasil dari∫ x ¿ ¿
Jawab:
2
misal u=4 x +5
'
u =8 x
du
dx=
8x
du
*∫ x .u .
9
8x
1
¿
8
∫ u9 du
1 1 10
¿ . u +C
8 10
1
¿ ¿¿
80
Jawab :
2
misal u=3 x +1
'
u =6 x
du
dx=
6x
1
du
¿ ∫ 18 x . u .
3 2
6x
1
¿ 3∫ u du 2
3
2
¿ 3. u 2 + C
3
¿2¿¿
¿ ( 6 x 2 +2 ) . √ 3 x 2+1+C
2
x 2 +3 x
4. Nilai dari∫ dx sama dengan …
0 √ x+2
Jawab :
2 2
∫ x√ x+3+2x dx
0
substitusi u= √ x +2 ↔u =x+2
2
1 2
du= dx ↔ x=u −2
2 √ x+ 2
batas : x → u
0 √ 0+2= √ 2
2 √ 2+2=2
integral menjadi :
2
2∫ ¿ ¿
√2
2
¿ 2∫ u −¿u −2 du ¿
4 2
√2
¿2
[ 1 5 1 3
5
u − u −2u
3
2
√2 ]
¿2
[( 32 8
5 3
4
5 )(
2
− −4 − √2− √ 2−2 √ 2
3 )]
¿2 (( 96−40−60
15
− )(
12 √ 2−10 √ 2−30 √ 2
15 ))
2
¿ (−4+28 √ 2 )
15
8
¿ (2 √ 2−1)
15
6 x +3
5. Hasil dari ∫ dx=…
√ x 2+ x +3
Jawab :
6 x +3
∫ dx
√ x2 + x +3
↓
∫ ( 6 x +3 ) ¿ ¿
2 du
misal u=x + x +3 dx=
2 x +1
'
u =2 x +1
−1
du
¿ ∫ ( 6 x+ 3 ) u 2
.
2 x +1
−1
du
¿ ∫ 3 ( 2 x +1 ) u .
2
( 2 x +1 )
−1
¿ 3∫ u 2
du
1
¿ 3.2 u 2 +C
¿ 6 √ x + x +3+C
2
x+ 2
6. Hasil dari ∫ dx adalah …
√ x 2+ 4 x−3
Jawab :
2
misalkan u=x +4 x −3
du=( 2 x + 4 ) dx=2 ( x+ 2 ) dx
1
( x +2 ) dx= du
2
−1
1 1 1
jadi ,integral diatas dapat ditulis menjadi ∫ . du atau ∫ u 2
. du
−1
2
2 2
u
1
Note: akar ¿ pangkat
2
−1
1 2 1
¿ u . +C
−1 2
+1
2
1
1 2 1
¿ u . +C
1 2
2
1
¿ u 2 +C
¿ √ x2 + 4 x−3+C
1
7. Diketahui∫ ax ¿ ¿
0
Jawab :
2
misal u=x +1 du= ( 2 x ) dx
1
du=x dx
2
1
substtusikanu dan du padaintegran
2
1
∫ ax ¿
0
1
a∫ ¿ ¿
0
2
1
a ∫ u du=14 BB : 0 +1=1 , BA :1 +1=2
2 2 2
2 1
1 1 3 2
a u
2 3 1 [ ]
1
a¿
2
(
8 1
a − =28
3 3 )
7
a . =28
3
4 3
a=28 x
7
a=12