Transformasi Fourier
Analisis frekuensi sinyal waktu kontinu
Tp
1
x ( t )e
j 2 kFo t
ck dt c k kompleks
Tp 0
x ( t ) nyata ck c *
k
j k j k
ck ck e c k ck e
x ( t ) c o 2 c k cos(2kFo t k )
k 1
a o co a k 2 c k cos k b k 2 c k sin k
x(t ) k
c e
k
j 2 kFo t
Power spectral density (psd) dari sinyal periodik
Energinya tak terbatas, dayanya terbatas
Tp
1
x(t) c
2 2
Px dt k Relasi Parseval
Tp 0 k
1
Px c 2 c k a o2 (a 2k b 2k )
2 2
o
k 1 2 k 1
2
ck sebagai fungsi dari frekuensi F
psd
2
ck
2
c1
2
c 2
2
2
c3
c 4
F
-4Fo -3Fo - 3Fo -Fo 0 Fo 2Fo 3Fo 4Fo
x(t)
t
Tp 0 Tp
2 2
Jawab :
Tp
1 2
1 2
A
co
Tp T x (t )dt Tp Adt Tp
p
2 2
Tp
2
1 A 1
Ae
j 2 kFo t j 2 kFo t 2
ck dt e
Tp Tp Tp j2kFo
2
2
jkFo jkFo
A e e A sin(kFo )
ck
kFo Tp j2 Tp kFo
TP tetap berubah tetap TP berubah
Power spectral density :
A 2
, k0
2
Tp
ck 2 2
A sin(kFo )
, k 1, 2,
Tp kFo
Transformasi Fourier untuk sinyal aperiodik
j 2 Ft
x(t ) X(F)e dF X(F) x ( t )e j2 Ft dt
x(t) X(F)
2 2
Ex dt dF Relasi Parseval
2
Sxx (F) X(F) esd
Contoh Soal 7.2
Tentukan transformasi Fourier dan energy spectral density
dari sinyal yang didefinisikan sebagai :
x(t)
A, t
2
x(t)
0,
t
2
A
t
0
2 2
Jawab :
2
sin F
Ae
j 2 Ft
X (F) dt A
F
2
2
sin F
Sxx (F) A
2
F
x(t)
X(F)
1
Analisis frekuensi sinyal waktu diskrit
j k n 2k
sk e k k
N
k 1 1
fk fk
N 2 2
N 1
1
c( k )
N
x
n 0
( n ) e j2 kn / N
ck N ck
Contoh Soal 7.3
Tentukan spektrum dari sinyal-sinyal di bawah ini.
n
a ). x (n ) cos b). 1, 1, 0, 0 N4
3
Jawab :
n 1
a ). x (n ) cos cos 2 n
3 6
1
fo N6
6
N 1 5
c( k ) x
n 0
( n ) e j2 kn / N
x
n 0
( n ) e j 2 kn / 6
1 1 j2 n / 6 1 j2 n / 6
x (n ) cos 2 n e e
6 2 2
N 1 N 1
x (n ) k
c
k 0
e j 2 kn / N
k
c
k 0
e j 2 kn / 6
1 1
c1 c 1 co c 2 c3 c 4 0
2 2
1
c 5 c 1 6 c 1
2
1 1
c1 c 1 co c 2 c3 c 4 0
2 2
1
c5 c 1 6 c 1
2
b). 1, 1, 0, 0 N4
N 1
1
c( k )
N
x
n 0
( n ) e j2 kn / N
1 3
c( k ) x ( n )e
4 n 0
j 2 kn / 4 1
1 e jk / 2
4
1 1 1
co c1 (1 j) c2 0 c 3 (1 j)
2 4 4
1 1 1
co c1 (1 j) c2 0 c 3 (1 j)
2 4 4
Contoh Soal 7.4
Tentukan spektrum dari sinyal di bawah ini.
2 2
x (n ) cos n sin n
3 5
Jawab :
2 2 5 3
x (n ) cos n sin n cos 2 n sin 2 n
3 5 15 15
j 2 ( 5 / 15) n j 2 ( 5 / 15 ) n j 2 ( 3 / 15) n j 2 ( 3 / 15) n
e e e e
x (n )
2 2j
j j2 (3 / 15) n j j2 ( 3 / 15) n 1 j2 (5 / 15) n 1 j2 (5 / 15) n
x (n ) e e e e
2 2 2 2
j j2 (3 / 15) n j j2 ( 3 / 15) n 1 j2 (5 / 15) n 1 j2 (5 / 15) n
x (n ) e e e e
2 2 2 2
N 1 14
x (n ) c e
k 0
k
j2 kn / N
c e
k 0
k
j2 kn / 15
1 j j 1
c5 c3 c3 c5
2 2 2 2
ck
1/2
c k
90o
- 90o
Power Spectral Density (psd) sinyal diskrit periodik
N 1 N 1 2
1
Px x (n ) c k
2
Relasi Parseval
N k 0 k 0
psd
N 1 N 1
E N x (n ) N c k
2 2
Energi satu perioda
k 0 k 0
ck ck N c k c Nk
c k c N k c k c N k
ck ckN c k c Nk
c k c Nk c k c N k
c0 c N c 0 c N 0
c1 c N 1 c1 c N 1
Bila N ganjil c ( N 1) / 2 c ( N 1) / 2 c ( N 1) / 2 c ( N 1) / 2
N genap c k , k 0,1, 2, N / 2
N ganjil c k , k 0,1, 2, ( N 1) / 2
Contoh Soal 7.5
Tentukan koefisien deret Fourier dan power spectral
density dari sinyal diskrit periodik di bawah ini.
Jawab :
1 N 1 1 L 1
c k x (n )e j2 kn / N Ae j2 kn / N
N n 0 N n 0
AL
A L 1 j2 kn / N N
ck e j 2 kL / N
N n 0 A 1 e
N 1 e j2 kn / N
AL 2
, k 0, N, 2 N,
2 N
psd c k 2 2
A sin( kL / N)
N sin( k / N) , k lainnya
Transformasi Fourier dari sinyal diskrit aperiodik
X() x
n
( n ) e jn
Bentuk Deret Fourier
X( 2k ) x (
n
n ) e j( 2 k ) n
x (
n
n ) e jn j2 kn
e x (
n
n ) e jn
X()
1
j n
x (n ) X()e d
2
Contoh Soal 7.6
Tentukan sinyal diskrit yang transformasi Fouriernya
adalah :
1, c
X()
0, c
Jawab :
1
j n
x (n ) X()e d
2
c
1 c
n0 x ( 0)
2 c
d
c
1 1 1 jn c
j n
n0 x (n ) e d e
2 c 2 jn c
1 e j c n e j c n sin c n c sin c n
x (n )
n 2j n c n
N
sin c n jn
X() x ( n )e
n
jn
X N ()
n N n
e
Energy spectral density (esd) sinyal diskrit aperiodik
1
E x x (n )
2 2
X() d Relasi Parseval
n 2
2
Sxx () X()
j ( )
X() X() e X() () X()
Spektrum Spektrum fasa
magnituda
n 0
(
n 0
ae j n
)
1 2
X() j
Sxx () x () X()X* ()
1 ae
1 1 1
Sxx () j j
1 ae 1 ae 1 2a cos a 2
Contoh Soal 7.8
Tentukan transformasi Fourier dari sinyal diskrit :
A , 0 n L 1
x (n )
0, n lainnya
Jawab : L 1
1 e jL
X() Ae jn A j
n 0 1 e
j( / 2 )( L 1) sin(L / 2)
Ae
sin( / 2)
j( / 2 )( L 1) sin(L / 2)
X() Ae X() e j ( )
sin( / 2)
AL, 0
X() sin(L / 2)
A
sin( / 2) , lainnya
sin(L / 2)
() X() A (L 1)
2 sin( / 2)
A= 1
L=5
Spektrum
magnituda
Spektrum fasa
Hubungan transformasi Z dengan transformasi Fourier
Transformasi Fourier :
X(z) x (
n
n ) e z
x (
n
n )( re j n
) [ x
n
( n ) r n
]e j n
j
z re r z z
z 1 r 1 X(z) x (
n
n ) e j n
X()
Jawab :
1 z
X(z) 1
1 z z 1
1 z re j
X() 1
j
1 z z 1 re 1
(e j / 2 )(e j / 2 )
j / 2 j / 2 j / 2
(e )(e e )
j / 2
e
2(k 1 / 2)
2 cos( / 2)
Klasifikasi sinyal dalam domain frekuensi
1
2
1 jn
x (n ) F {X()} X ( )e
F
x (n ) X ()
jn jn
e cos n j sin e cos n j sin n
x(n) dan X () kompleks
x (n ) x R (n ) jx I (n )
X() X R () jX()
X R () [x
n
R (n ) cos n x I (n ) sin n ]
X I () [x (n ) cos n x
n
I R (n ) sin n ]
1 2
x R (n )
2 0 [X R () cos n X I () sin n ]d
1 2
x I (n )
2 0
[X R () sin n X I () cos n ]d
x(n) nyata x R (n ) x (n ) x I (n ) 0
X R () x (n ) cos n
n
X R () X R ()
X I () x (n ) sin n
n
X I () X I ()
X R () X R () X I () X I ()
X* () X()
X() X 2R () X 2I () X() X ()
1 X I () X () X()
X() tg
X I ()
1 2
x (n )
2 0
[X R () cos n X I () sin n ]d
1
x (n ) X R () cos n d
0
x(n) nyata dan fungsi ganjil
x ( n ) x (n )
X I () 2 x (n ) sin n X R () 0
n 1
1
x (n ) X I () sin n d
0
x(n) imajiner murni
x R (n ) 0 x (n ) jx I (n )
X R () x (n ) sin n
n
I
X I () x (n ) cos n
n
I
1
x I (n ) [X R () sin n X I () cos n ]d
0
x(n) imajiner murni dan genap
x I (n ) x I (n )
X R () 2 x I (n ) sin n X I () 0
n 1
1
x I (n ) X R () sin n d
0
x(n) imajiner murni dan ganjil
x I (n ) x I (n )
X I () X I (0) 2 x I (n ) cos n X R () 0
n 1
1
x I (n ) X I () cos n d
0
Contoh Soal 7.10
Tentukan dan buat sketsa XR(), XI(), X() dan X(
dari transformasi Fourier :
1
X() j
1 a 1
1 ae
Jawab :
j
1 1 ae
X()
1 a e j 1 a e j
1 a e j 1 a cos ja sin
j j
1 a (e e ) a 2
1 2a cos a 2
1 a cos a sin
X R () X I ()
1 2a cos a 2 1 2a cos a 2
X() X 2R () X 2I ()
1 a cos () 2a cos a sin ()
2 2 2 2
1 2a cos() a 2
1 a 2 2a cos
1 2a cos() a 2
a sin
1
X() tg
1 a cos
Linieritas
F{x1 (n )} X1 () F{x 2 (n )} X 2 ()
x ( n ) a 1x1 (n ) a 2 x 2 (n )
F{x (n )} X() a 1X1 () a 2 X 2 ()
n 0
(
n 0
ae j n
)
1
1 ae j
1 1
X 2 () 2
x (
n
n ) e j n
e
a n j n
n
)
( ae
n
j n
j
ae
(ae )
j k
j
k 1 1 ae
1 ae j
X() X1 () X 2 () j
j
1 ae 1 ae
1 ae j ae j a 2 1 a2
j j
1 (ae ae ) a 2
1 2a cos a 2
Pergeseran waktu
F{x1 (n )} X1 ()
jk
x (n ) x1 (n k ) F{x (n )} e X1 ()
Pembalikan waktu
F{x1 (n )} X1 ()
x ( n ) x1 ( n ) F{x (n )} X1 ()
Teorema konvolusi
F{x1 (n )} X1 () F{x 2 (n )} X 2 ()
x (n ) x1 (n ) * x1 (n ) F{x (n )} X1 ()X 2 ()
Contoh Soal 7.12
Tentukan konvolusi antara x1(n) dan x2(n), dengan :
x1(n) = x2(n) ={1, 1, 1}
Jawab :
1
X1 () 1
x (
n
n ) e jn
e jn
n 1
j j
1 e e 1 2 cos
X1 () X 2 () 1 2 cos
X() X1 ()X 2 () (1 2 cos ) 2
1 4 cos 4 cos 2
1 cos 2
1 4 cos 4
2
3 4 cos 2 cos 2
3 2(e j e j ) (e j2 e j2 )
X() x (
n
n ) e jn
e j2
2e j
3 2e j
e j2
x (n ) {1 2 3 2 1}
Pergeseran frekuensi
F{x1 (n )} X1 ()
x ( n ) e j o n x 1 ( n ) F{x (n )} X1 ( o )
Teorema modulasi
F{x1 (n )} X1 () x (n ) x1 (n ) cos o n
1 j o n j o n 1 j o n 1 j o n
x ( n ) (e e ) x1 ( n ) e x1 ( n ) e x1 ( n )
2 2 2
1 1
F{x (n )} X() X1 ( o ) X1 ( o )
2 2
Diferensiasi frekuensi
F{x1 (n )} X1 () x (n ) nx1 (n )
X1 () 1
x (
n
n ) e jn
dX1 () d
d jn
d
d n
x 1 ( n )e jn
n
x1 (n )
d
e
j nx1 (n )e jn jF{nx1 (n )}
n
dX1 ()
F{x (n )} j
d
Domain frekuensi sistem LTI
Input kompleks x (n ) Ae jn
y( n ) h (k )Ae
k
j ( n k )
A [h (k )Ae
k
jk
]e jn
H() h (
k
k ) e jk
y(n ) AH()e jn
Eigen value
Contoh Soal 7.12
Respon impuls dari suatu sistem LTI adalah :
n
1
h (n ) u (n )
2
Jawab :
n n
1 j n 1 j
F h (n ) H() e e
n 2 n 2
1 1 1
H() H()
1 j 1 j / 2 1
1 e 1 e 1 j
2 2 2
1 2 j26, 6o
H() e
1 5
1 j
2 Amplituda
Fasa
y(n ) AH()e jn
2 j26, 6o jn / 2 2A ( n / 2 26, 6o )
A e e e
5 5
Frekuensi
jn 1 1 2
x (n ) Ae H()
1 j 1 3
1 e 1
2 2
2
y(n ) Ae jn
3
H ( ) H R ( ) jH I ( )
k
h ( k ) e jk h(k )(cosk j sin k )
k
H R ( ) h(k ) cosk
k
H R ( ) H R ( )
H I ( ) h(k ) sink
k
H I ( ) H I ( )
H ( ) H R2 ( ) H I2 ( )
1 H I ( )
H ( ) ( ) tg
H I ( )
x1 (n) Ae jn y1 (n) A H ( ) e j ( ) e jn
x2 (n) Ae jn y 2 (n) A H ( ) e j ( ) e jn
A H ( ) e j ( ) e jn
1 1
x(n) [ x1 (n) x2 (n)] [ Ae jn Ae jn ] A cos n
2 2
1
y (n) [ y1 (n) y 2 (n)] A H ( ) cos[n ( )]
2
1 1
x(n) [ x1 (n) x2 (n)] [ Ae jn Ae jn ] A sin n
j2 j2
1
y (n) [ y1 (n) y 2 (n)] A H ( ) sin[n ( )]
j2
Contoh Soal 7.13
Respon impuls dari suatu sistem LTI adalah :
n
1
h (n ) u (n )
2
10 40
x(n) 20 sin n cos n
5 2 3
Contoh Soal 7.14
Suatu sistem LTI dinyatakan dengan persamaan beda :
y (n) ay (n 1) bx(n) 0 a 1
a ). Tentukan H ( )
b). Untuk H ( ) maks 1 dan a 0,9
x(n) 5 12 sin n 20 cos(n )
2 4
Jawab :
y ( n) ay (n 1) bx( n) h( n) ba n u (n)
b
H ( ) h ( n )e
n
j n
1 ae j
1 ae j (1 a cos ) ja sin
1 ae j 1 a 2 2a cos
j 1 a sin
1 ae tg
b 1 a cos
H ( )
1 a 2 2a cos
1 a sin
( ) b tg
1 a cos
b
H ( ) maks H (0) 1 b 1 a
1 a
1 a 1a sin
H ( ) ( ) tg
1 a 2 2a cos 1 a cos
H (0) 1 ( ) 0
0,1
H ( / 2) 0,074 ( ) tg 1 0,9 42 o
1 0,9 2
1 a 0,1
H ( ) 0,053 ( ) 0
1 a 1,9
x(n) 5 12 sin n 20 cos(n )
2 4
y (n) 5 H (0) 12 H ( / 2) sin[ n ( / 2)]
2
20 H ( ) cos[n ( )]
4
y (n) 5 0,888 sin[ n 42 ] 1,06 cos[n ]
o
2 4
Respon steady-state dan respon transien
y(n ) ay(n 1) x (n )
n
x (n ) y(n ) a n 1 y(1) x (n k )
a k
k 0
x (n ) Ae jn n0
n
y(n ) a n 1 y(1) A a k e j( n k )
k 0
x (n ) Ae jn n0
n
y( n ) a n 1
y(1) A (ae j k
) e jn
n 0
x (n ) Ae jn n0
n
y(n ) a n 1 y(1) A (ae j ) k e jn
n 0
jn
x (n ) Ae n0
n 1 j( n 1)
n 1 1 a e
y( n ) a y(1) A e jn
1 ae j
n 1 j( n 1)
n 1 a e jn A jn
y(n ) a y(1) A j
e j
e
1 ae 1 ae
n 1 j( n 1)
n 1 a e j n A jn
y(n ) a y(1) A e e
1 ae j 1 ae j
Stabil a 1
A jn jn
y ss (n ) lim y(n ) j
e AH ( ) e
n 1 ae
Respon steady state
n 1 j( n 1)
n 1 a e j n
y tr (n ) a y(1) A e
1 ae j
Respon transien
Respon steady state terhadap sinyal input periodik
N 1
Deret Fourier x (n ) k
c
k 0
e j 2 kn / N
j2 kn / N 2k j2 kn / N
x k ck e y k ( n ) c k H e
N
2k
H H() 2 k
N N
N 1
2k j2 kn / N
N 1
y ( n ) y k ( n ) c k H e
k 0 k 0 N
N 1
2k
y( n ) d e
k 0
k
j 2 kn / N
d k c k H
N
Respon steady state terhadap sinyal input aperiodik
1
H Sxx () d
2
Energi : E y
2
Contoh Soal 7.15
Suatu sistem LTI mempunyai respon impuls :
n
1
h (n ) u (n )
2
Tentukan spektrum dan esd-nya bila mendapat input :
n
1
x (n ) u (n )
4
Jawab :
n
1 j n 1 1
H() e X()
n 0 2
1 j 1 j
1 e 1 e
2 4
1 1
Y() H X()
1 j 1 j
1 e 1 e
2 4
S yy () H X()
2 2
1 1
Sy ()
j 1 2 j 1 j 1 2 j
(1 e e ) (1 e e )
4 4 16
1 1
Sy ()
5 17 1
cos cos
4 16 2
Hubungan antara fungsi sistem dan fungsi respon
frekuensi
ze j
H() H z z e j h ( n )e jn
H H()H* () H()H()
2
H H(z)H(z 1 )
2
z e j
Contoh Soal 7.16
Suatu sistem LTI dinyatakan dengan :
y(n ) 0,1y(n 1) 0,2 y(n 2) x (n ) x (n 1)
2
Tentukan H()
Jawab :
1 z 1
H(z)
1 0,5z 1 0,2z 2
1
1 1 z 1 z
H(z)H(z )
1 0,5z 1 0,2z 2 1 0,5z 0,2z 2
1
1 1 z 1 z
H(z)H(z )
1 0,5z 1 0,2z 2 1 0,5z 0,2z 2
1
2 z z
H(z)H(z 1 )
1.05 0,08(z z 1 ) 0,2(z 2 z 2 )
2 2 e j e j
z e j H()
1.05 0,08(e j e j ) 0,2(e j2 e j2 )
2 2 2 cos
H()
1.05 0,16 cos 0,4 cos 2
2 2(1 cos )
cos 2 2 cos 1 H()
2