Anda di halaman 1dari 114

Tumbuh Kembang

Anggereini Puspita Sari, S.ST.,


M.M.R

1
Pediatri = Ilmu Penyakit Anak
1960= Ilmu Kesehatan Anak

• Mencakup semua aspek tentang


kesehatan anak:
konsepsi
pranatal
lahir
bayi
remaja
• Sehat seutuhnya
fisik mental sosial

2
TUJUAN ILMU KESEHATAN ANAK

Membentuk seorang anak


Seutuhnya / sempurna
Kualitas dan potensi

Dengan jalan perawatan kontinu


Terhadap tumbuh kembang anak

Sejak pembuahan Tercapai fungsi optimal

3
MASALAH UTAMA KESEHATAN ANAK

• Masalah keshatan anak dinegara maju


• Masalah keshatan anak dinegara
berkembang

Masalah kesehatan di indonesia


Infeksi : diare, ISPA
Infeksi parasit : malaria, cacingan
Kurang gizi : KEP, def vit A, def Fe, gondok endemik

4
MASALAH KESEHATAN ANAK
DIDUNIA BERKEMBANG

LINGKUNGAN KURANG INFEKSI MENINGKAT

PENDIDIKAN KURANG GIZI KURANG

KELUARGA BESAR AKB TINGGI

ANGKA KELAHIRAN TINGGI

5
Neonatal mortality : Indonesia

• IMR : 45,7 PER 1000 Live births


• Neonatal mortality contributes to 47% of IMR

Causes of neonatal mortality : Indonesia

Asfikisa
Infection ( sepsis and respiratory infection )
hypotermia

6
TEORI BLOOM

PERILAKU

GENETIK DERAJAT LINGKUNGAN


KESHATAN

PELAYANAN
KESEHATAN
7
UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA
NO 23 TAHUN 2002 TENTANG
PERLINDUNGAN ANAK

• BAB I, PASAL 1 (1,2)

1. ANAK ADALAH SESEORANG YANG BELUM


BERUSIA 18 (DELAPAN BELAS ) TAHUN
TERMASUK ANAK YANG MASIH DALAM
KANDUNGAN
CIRI
CIRI KHAS
KHAS ANAK
ANAK

ANAK
BUKAN
DEWASA KECIL

9
CIRI KHAS ANAK

Proses bertambahnya ukuran / dimensi tubuh


TUMBUH Akibat bertambahnya sel-sel dan
Bertambah besarnya sel tersebut

Proses pematangan / maturasi fungsi organ


KEMBANG Tubuh, berkembangnya kemampuan,
Intelegensi serta perilaku anak

10
TUMBUH

• Pertumbuhan dalam jumlah dan besar


• Bertambah besar organ, otot dan tulang
• Bertambah ukuran BB, TB, lingkaran kepala, lingkar dada
• Pemantauan dengan grafik kurva normal

Meningkatnya fungsi sel tubuh


Maturasi organ dan sistim
KEMBANG Keterampilan
Kemampuan afektif
kreaktivitas

11
CIRI KHAS ANAK

TUMBUH
TUMBUH BERKEMBANG
KEMBANG

•Bertambahnya •Bertambahnya
• Anak dapat tumbuh kembang
ukuran, jumah sel, kemampuan
jaringan interseluler melalui tahapan yang sesuai struktur & fungsi
tubuh yang lebih
•Bertambah ukuran Stimulasi ,Deteksi,Intervensi kompleks
fisik, struktur tubuh Dini •KUALITATIF
•KUANTITATIF 12
ILMU TUMBUH KEMBANG
• Mempelajari berbagai hal yang berhubungan dengan
segala upaya untuk menjaga dan mengoptimalkan
tumbuh kembang anak baik fisik,mental dan sosial

• Menegakkan diagnosis dini setiap kelainan tumbuh


kembang dan kemungkinan penanganan yang efektif,
serta mencari penyebab dan mencegah keadaan tsb

13
TUJUAN
• Umum : meningkatkan kualitas manusia yang
optimal, baik sebagai sumber daya insani maupun
sebagai penikmat hasil pembangunan

• Khusus:
1. Mengetahui proses/tahapan pertumbuhan dan perkembangan anak mulai
konsepsi sampai dewasa
2. Deteksi dini kelainan yang terjadi pada proses tumbang
3. Mengatasi problematik tumbang yang terjadi dan melakukan rehabilitasi
thd kelainan yang bersifat menetap / sementara

14
• TUMBUH KEMBANG
– Berlangsung sejak konsepsi sampi akhir
remaja

FAKTOR PENENTU TUMBUH KEMBANG


• Genetik
• Lingkungan
terutama pada periode:
pranatal
natal
pasca natal
15
PRENATAL
ORANG
TUA NATAL

DEWASA
MUDA NEONATUS
GENETIK
LINGKUNGAN

REMAJA BAYI

ANAK PRA
SEKOLAH SEKOLAH

Tahap – tahap tumbuh kembang


PENGARUH GIZI TERHADAP TUMBUH KEMBANG

Wanita
Dewasa muda
Nutrisi buruk
kerdil
Selama kehamilan
Pertumbuhan janin terganggu
Penurunan potensi intelektual

BBLR

Infeksi perinatal
Nutrisi buruk

17
PENGARUH LINGKUNGAN TERHADAP TUMBUH KEMBANG ANAK

BIOLOGI FISIK

MASYARAKAT

KELUARGA

INDIVIDU

SOSIAL BUDAYA EKONOMI & POLITIK

18
INPUT Perawatan terus menerus
berkesinambungan
OUTCOME
Konsepsi Sempurna
Kualitas &
optimal potensi

ASUH ASIH ASAH

LINGKUNGAN

MIRO ; IBU
ASI MINI ; KELUARGA
MESO ; SEKOLAH / ORGANISASI
MAKRO ; EKSEKUTIF

19
DIAGRAM KERANGKA KONSEPTUAL
PROSES TUMBUH KEMBANG ANAK
LINGKUNGAN

IBU KELUARGA SARANA KEBIJAKAN


• Pendidikan • Nenek/Kakek PENDIDIKAN PEMERINTAH
• Gizi • Ayah “DEPKES”
• KB • Saudara SARANA
PELAYANAN ORGANISASI
KESEHATAN PROFESI
NUTRISI SUASANA “IDAI”
• ASI SARANA
• PASI RUMAH
• MPASI IBADAH ORG. NASIO-
NAL/INTER

MIKRO MINI MESO MAKRO

KEBUTUHAN DASAR ANAK


ASUH ASIH ASAH

PRENATAL  NEONATUS  BAYI  BALITA  ANAK  REMAJA


TUMBUH - KEMBANG

FAKTOR RISIKO

SI-300404
20
Ismael S,1991
KEBUTUHAN DASAR ANAK

1. FISIK BIOMEDIK ASUH

2. KASIH SAYANG ASIH


3. STIMULASI DINI ASAH

21
FISIK BIOMEDIK (ASUH)
PANGAN / GIZI / NUTRISI
Perawatan kesehatan dasar
imunisasi, ASI, penimbangan, pengobtan, KMS
Pemukiman
Hygiene sanitasi
Sandang
Kesegaran jasmani, rekreasi
dsb

22
KASIH SAYANG ( ASIH )
• Diperlukan pada tahun-tahun pertama
kehidupan
• Hubungan yang erat, mesra antara ibu adalh
syrata mutlak
• EMOTIONAL SECURITY (rasa aman )

• Jika kuranga : sindroma deprisiasi maternal

23
Stimulasi dini ( asah )

• Cikal bakal proses belajar


• Pendidikan & pelatihan
• Perkembangan mental psikososial
– Kecerdasan
– Keterampilan
– Kemandirian
– Kreaktifitas
– Kepribadian
– Moral & etika
24
CIRI-CIRI TUMBANG

• KONTINU
• PERCEPATAN & PERLAMBATAN
• POLA PERKEMBANGAN SAMA
• BERHUBUNGAN DG MATURASI SISTIM
SUSUNAN SARAF

25
CIRI-CIRI TUMBUH KEMBANG

• RESPON INDIVIDU : KHAS


• ARAH : SEFALOKAUDAL
• REFLEKS PRIMITIF HILANG
SEBELUM GERAKAN VOLUNTER +

26
ANAMNESIS TUMBANG
• PRANATAL & PERINATAL
• PREMATUR Umur Kronologis
• LINGKUNGAN
• PENYAKIT

• KECEPATAN TUMBUH Milestone


• POLA PERKEMBANGAN
• DALAM KELUARGA

27
PEMANTAUAN
TUMBUH KEMBANG ANAK
TAHAP - TAHAP
Ante natal
Bayi baru lahir – 27 hari
Bayi – 1 tahun
Balita – 5 tahun
Prasekolah
Sekolah dini
Pubertas
remaja

28
TAHAP TUMBUH KEMBANG

PRANATAL
EMBRIO
BAYI
FETUS
NEONATAL DINI
NEONATAL LANJUT
PASCA NEONATAL

PRASEKOLAH
SEKOLAH
PRA REMAJA
REMAJA DINI
REMAJA LANJUT

29
JENIS PEMANTAUAN

• Ksehatan umum
– Penglihatan
– Pendengaran
• Fisik antropometrik
• Motorik kasar, bahasa, emosi, intelegensi
• Stimulasi dini (BKB)
• Jenis makanan / cara peberian
• Imunisasi / jenis

30
DEVIASI TUMBUH KEMBANG

• DAPAT MENYEBABKAN :
– Morbiditas
– Kecacatan
– Kematian
• Sosek & lingkungan yang kurang baik:
– Risiko pada kehamilan
– Risiko pada persalinan
– BBLR
– Morbiditas perinatal meningkat

31
PERTUMBUHAN FISIK

INTRA UTERIN

BERAT BADAN
SETELAH LAHIR TINGGI BADAN
KEPALA
GIGI
JARINGAN
LEMAK
ORGAN TUBUH

32
Pranatal /Janin:

 pembelahan sel yang cepat, sangat


rentan terhdap pengaruh luar
 Makanan yg bergizi,hindari
penyakit,hindari stres

33
7 minggu pertama
janin belum bergerak

Denyut jantung ( + )

Usia 8 minggu janin


sudah berbentuk
manusia

BB 1 gr - PB 2,5 cm 34
Akhir Trimester ke 3
(36 mg) penambahan
ukuran meliputi subku
tan dan massa otot shg
janin dapat hidup
diluar

Aktivitas janin responsif


terhadap emosi ibu
35
36
DECREASING PROPORTIONS
At birth, the head represents one-quarter of the neonate’s.
By adulthood, the head is only one-eighth the size of the body 37
Otak
 Otak  Belum lengkap saat lahir.
 Waktu lahir berat otak bayi  ¼ otak dws
(jumlah sel mencapai 2/3 sel otak dws)

Lahir berat pada saat di lahirkan :350 gr


1,5 th : 1 kg
Dewasa : 1,5 kg

 Tersusun oleh sel syaraf( neuron) dihubungkan  sinaps.


Sinaps membentuk jalur kecil menciptakan semacam kabel yang
saling berhubungan di dalam otak.

38
Jumlah dan pengaturan hubungan 
mulai dari kemampuan belajar, berjalan,
mengenal huruf, hingga bersosialisasi.

Setelah lahir , perkembangan otak berlanjut 

bertambah di antara neuron.

 Pada usia 10 thn anak mempunyai100- 500 triliun


sinaps sama dengan dewasa

39
Human
Brain
at Birth 6 Years Old 14 Years Old

40
● 3 tahun pertama 
pembentukan
jaringan otak yang
dominan

● 3-10 tahun proses


seimbang

● > 10 tahun 
pruning sel-sel
otak, sinap dan
dendrit yang tidak
diperlukan 
network yang
ramping dan
efisien pada usia
dewasa

41
42
Perkembangan Anak

normal abnormal

Motorik, bahasa,
Sosial, visual-fine motor,
milestones kognitif, perilaku
43
BALITA MASA PENTING, PEKA, KRITIS

“WINDOW OF OPPORTUNITY”

PLASTISITAS
SISI POSITIF SISI NEGATIF
OTAK

LEBIH TERBUKA UNTUK LEBIH PEKA


BELAJAR DAN MENGHADAPI
MEMPERKAYA LINGKUNGAN
PENGALAMAN YANG BURUK
Gizi yang baik
Stimulasi yang memadai
Mengeliminasi faktor-faktor lingkungan yang dapat
mengganggu tumbuh kembang anak
Deteksi dini terhadap penyimpangan tumbuh
44
kembang
PERKEMBANGAN ANAK BALITA

R • PERSONAL SOCIAL
TE
E • FINE MOTOR ADAPTIVE
R AM
PA • LANGUAGE
• GROSS MOTOR

45
MENURUT BKB
• TINGKAH LAKU SOSIAL
• MENOLONG DIRI SENDIRI
• INTELEKTUAL
• GERAKAN MOTOR HALUS

• KOMUNIKASI PASIF
• KOMUNIKASI AKTIF
• GERAKAN MOTORIK KASAR
46
MILESTON POKOK

• 4 - 6 MG TERSENYUM, BERSUARA

• 12-16 MG TEGAKAN KEPALA,


TENGKURAP
MENOLEH ARAH SUARA
MEMEGANG BENDA

• 20 MG MERAIH BENDA

• 26 MG PINDAHKAN BENDA
DUDUK DG BANTUAN TANGAN
MAKAN BISKUIT
47
MILESTON POKOK

• 9 -10 BLN MENUNJUK


MEMEGANG DG JARI
MERANGKAK
BERSUARA ; daa….da….

• 13 BLN JALAN
KATA-KATA TUNGGAL

48
0-4bl 0-4 bl 6 bl
18 bl

Berbaring
Senyum
Ciluk ba..
Bermain dgn kubus
49
PENILIAN PERTUMBUHAN FISIK ANAK

• ANTROPOMETRIK
• GEJALA / TANDA FISIK
• LABORATORIUM
Hb, Protein, Hormon
• RADIOLOGIS
Bon Aged

50
ANTROPOMETRI

• BERAT BADANANTROPOMETRIK :
• TINGGI BADAN
• LINGKARAN KEPALA
• LINGKRAN LENGAN ATAS
• LIPATAN KULIT

51
REFERENCE STANDAR
• POLA TUMBUH KEMBANG NORMAL
– MEAN DAN SD
– PERENTIL
– PERSENTASI

• ANTROPOMETRI GIZI
– BOSTON / HARVARD
– TANNER
– NCHS
– PENELITIAN

52
INTERPRETASI

• CORAK / POLA PERTUMBUHAN


• PROSES PERTUMBUHAN
• HASIL PERTUMBUHAN PADA SUATU
WAKTU
• STATUS GIZI

53
CARA KLASIFIKASI

• BB/ UMUR
• TB / UMUR
• BB / TB
• LLA

54
KMS
• PELOPOR : DAVID MORLEY
• 4 PATOKAN PERKEMBANGAN
DUDUK
BERJALAN
SEPATAH KATA
BERBAHASA
• GARIS ATAS : P50 LAKI-LAKI
• GARIS BAWAH : P3 WANITA

55
KMS
• YANG DIGUNAKAN SEKARANG

– BAKU HARVARD , P50 = 100%


– DIANJURKAN : NCHS ( CILOTO, 1991 )

56
PENILAIN PERKEMBANGAN ANAK

TUJUAN :

• KETAHUI KELAINAN
• KETAHUI MASALAH
• KETAHUI KAPAN PERLU RUJUK

57
TAHAP-TAHAP PENILAIAN
• ANAMNESIS
• SKRINING GANGGUAN PERKEMBANGAN
• EVALUASI LINGKUNGAN
• EVALUASI PENGLIHATAN & PENDENGARAN

58
• EVALUASI BICARA DAN BAHASA
• PEMERIKSAAN FISIK
• PEMERIKSAAN NEUROLOGI
• PENYAKIT METABOLIK
• INTEGRASI

59
TES PERKEMBANGAN
IQ ( INTELEGENSI INDIVIDUAL )

• STANDFORD-BINET
• LIPS ( Leiter International Performance Scale)
• WISC ( The Wechhsler Intelegence Scale for
Children )
• WPPSI ( Wechsler Preschool and Primary Scale of
Intelegence )
• McCARTHY Scales of children’s abilities

60
TES PRESTASI

• GORT-R ( Gray oral reading test – revised)


• WRAT(Wide range achievement test )
• Peabody Individual Achievment test

61
TES PSIKOMOTOR
• TES PSIKOMOTORIK
• BRAZELTON
• UZGIRIS-HUNT
• GESELL & CATELL
• BAYLEY
• DDST
• YALE REVISED DEVELOPMENT TEST
• MUNCHEN
• GEOMETRIC
• BENDER – GESTALT VISUAL MOTOR
• DRAW – A- MAN TEST
• PICTURE – VOCABULARY
• AMMONS QUICK TEST

62
• TES INTELEGENSI

Standford Binet
TERTUA
2 TAHUN S/D DEWASA
UNSUR-UNSUR VERBAL
HASIL : NILAI IQ & UMUR MENTAL
ANAK BUTA : HAYES BINET &
PERKINS-BINET

63
• SKALA INTELEGENSI Wechsler

– SUB TES = 11
– SKALA VERBAL & PERFORMANCE
– INFORMAI KESULITAN BELAJAR &
– RETARDASI MENTAL

64
SKALA PERKEMBANAGN Gesell

• TENTUKAN TAHAP KEMATANGAN &


KELENGKAPAN KEGIATAN
• TERBIT 1925
• UMUR 4 MINGGU S/D 6 TAHUN

• TINJAU DIAGNOSTIK, PROGNOSIS, TERAPI


• 4 KELOMPOK PERILAKU UTAMA:
MOTORIK ADAPTIF
BAHASA SOSIAL
65
• Koefisien PERKEMBANGAN :

UMUR MATURITAS
KP= ----------------------------- X 100
UMUR KRONOLOGIS

66
SKALA Bayley

• 8 MINGGU S/D 30 BULAN


• TENTUKAN KEMAMPUAN MENTAL & MOTORIK
• 3 BAGIAN :
MENTAL : INDEKS P MENTAL
MOTORIK : I P PSIKOMOTOR
PERILAKU : TABEL

67
TES PERKEMBANGAN MENURUT Denver
( DENVER DEVELOPMENTAL SCREENING TEST /
DDST )

• SKRINING KELAINAN PERKEMBANGAN


• EFEKTIF, IDENTIFIKASI 85-100%
• FRANKENBURG REVISI, + BAHASA

68
DENVER II

• 125 TUGAS
• KELOMPOK :
PERSONAL SOSIAL
FINE MOTOR ADAPTIVE
LANGUAGE
GROSS MOTOR

69
• ALAT :
PERAGA
FORMULIR DDST
BUKU PETUNJUK

• PROESDUR ;
PERIODIK
DICURIGAI

70
PENILAIAN :

• LULUS ( PASSED = P )
• GAGAL ( FAIL = F )
• No OPPORTUNITY ( No )

71
HASIL PENILAIAN

• ABNORMAL JIKA:
F  2 Pada  2 Sektor
F  2 Pada  1 Sektor + F 1 Sektor,
P Pada Usia ( - )

• MERAGUKAN JIKA :
F  2 Pada 1 Sektor
F  1 Pada 1 Sektor P dalam usia (-)

• TAK DAPAT DINILAI


• NORMAL

72
PERANGKAP
INTERPRETASI
PERKEMBANGAN ANAK

• PERKEMBANGAN MOTORIK
• PENAMPILAN SUPERFISIAL
• PERKEMBANGAN BAHASA
• PENDENGARAN

73
DETEKSI PERTUMBUHAN

DETEKSI DINI PENYIMPANGAN


PERTUMBUHAN INTERVENSI DINI
2 KOMPONEN PENTING
UKURAN ANTROPOMETRI
KURVA PERTUMBUHAN/BAKU PATOKAN

74
DETEKSI PENYIMPANGAN PERTUMBUHAN

UKURAN BAKU
ANTROPOMETRIK PATOKAN
Berat badan Boston/Harvard
Panjang/Tinggi badan Tanner
Lingkaran kepala Penelitian di Indonesia
Lingkaran lengan atas NCHS 1977
Tebal lipatan kulit CDC 2000
Baku WHO

75
76
NEONATUS
• Masa Neonatal : usia 0 -28 hari
-Masa Neonatal dini : 0 – 7 hari
-Masa Neonatal lanjut: 8 -28 hari

• Masa YANG RAWAN  memerlukan penyesuaian fisologik agar bayi di


luar kandungan dapat hidup sebaik2nya

• Tingginya angka kesakitan dan kematian di mana 2/3 kematian bayi di


bawah 1 tahun terjadi pd masa neonatus dan 2/3 nya pd masa neonatal
dini

• Peralihan kehidupan intrauterin ke ekstrauterin  memerlukan


perubahan biokimia dan faal
Awal proses fisiologik
1.Plasenta digantikan oleh fungsi paru
2. Saluran cerna berfungsi utk menyerap makanan
3. Ginjal berfungsi utk eksresi dan homeostasis
4.Hati berfungsi utk menetralisasi dan
mengeksresikan bahan racun
5.Sistim imunologik berfungsi untuk mencegah infeksi
6. Sistem kerdiovaskuler dan endokrin menyesuaikan
diri dg perubahan fs organ tsb
Penampilan fisis
• Bayi dilahirkan dari kehamilan cukup bulan atau TM
37 – 42 minggu, Apgar score 7/10
• BB baru lahir kira-kira 3000 gram ( 95 % BB 2500 –
4500 gram), bb waktu lahir akan kembal pada hari ke
sepuluh
• Anak laki-laki biasanya lebih berat dari anak
perempuan
• PB kira-kira 50 cm ( 95% PB sekitar 45 -55 cm)
• Lingkar kepala antara 34 – 35 cm
PERUBAHAN PROPORSI TUBUH
• Perbandingan berbagai bagian tubuh berbeda
dimana ukuran kepala relatif lebih besar,muka
berbentuk bundar, mandibula kecil, dada lebih
bundar, abdomen relatif lebih membuncit,
ekstremitas lebih pendek Titik tengah tinggi badan
bayi terletak kira-kira sejajar umbilikus

• Bersikap fleksi

• Liang telingga lebih pendek, membran timpani


lebih suram,Tuba Eustachii pendek, lebar,
horizontal dan kurang mengandung rambut getar
• Sinus maksilaris dan etmoidalis msh kecil

• Sinus frontalis dan sfenoidalis belum berkembang

• Hati dan Limpa teraba sedikit dibawah arkus


kostarum

• Kedua ginjal sering dapat diraba


FISIOLOGI
• Kebutuhan utama bayi baru lahir terpenuhinya
aktifitas pernafasan disertai pertukaran gas
yang efektif, frekuensi pernafasan antara 35 –
45 menit x/menit

• Denyut jantung 120 – 160 x/ menit, ukuran


jantung relatif lebih besar dibandingkan
rongga dada,sering terdengar bising transien
• Gerakan bayi ditujukan untuk memenuhi
kebutuhan gizi, menangis bila lapar atau
basah, memutar-mutar kepala untuk mencari
puting susu (rooting reflex), mengisap dan
menelan

• Pengeluaran tinja pertama kali yang terdiri


dari mekonium terjadi dlm waktu 24 jam post
partum
• Suhu tubuh waktu lahir sama dg suhu ibu kmd
merendah dan menjadi normal kembali dalam
waktu 4 - 8 jam
• Kebutuhan kalori 55 kkal/ kg BB/ hari dan,
berlipat menjadi 110 kkal / kgBB/ hari pd akhir
minggu pertama.
• Fungsi ginjal belum sempurna
• Hb 17 -19 gr/dl
• Hormon ibu dpt melalui plasenta  perubahan
anatomik dan fungsi organ  pembesaran
payudara, pengeluaran susu, perdarahan vagina

• Sudah punya daya proteksi yg didapat dari ibu,


terutama kalau dapat ASI yang mengandung
antibodi khusus

• Cukup mengandung enzim digestif  utk


metabolisme protein dan karbohidrat lebih banyak
dibandingkan enzim utk lemak
PERILAKU
• Bergantung kepada tingkat rangsangan pada saat itu,
pematangan dan respon neurologiknya, khususnya dgn
memperhatikan refleks

• Pada bayi dikenal 6 tingkat melek;


- pulas tidur
- keadaan tdur denan gerakan bola mata
cepat
- status tenang dgn kesiagaan
- status terbangun dan aktif
- status menagis dgn keras
BRAZELTON  SKALA PERILAKU

1. Proses interaksi dg lingkungan,seperti orientasi,kesiagaan,


kegembiraan, kasih sayang

2. Proses motorik, mencakup tonus otot, kematangan motorik,


reaksi defensif, gerakan tangan ke mulut, berbagai refleks

3.Pengelolaan status fisiologik, spt reaksi terhadap cahaya, suara,


bunyi-bunyian, tusukan jarum

4.Respon terhadap ketegangan,misalnya gemetar, terkejut,


perubahan warna kulit
IKATAN HUBUNGAN IBU DAN ANAK

• Kompleksnya masalah perilaku pada bayi 


pentingnya hubungan ibu dengan bayi pada menit2
pertama dan beberapa hari kelahiran krn bayi sdh
dapat bereaksi khususnya thd benda yg serupa wajah
manusia  penting untuk pembentukan jalinan
emosional dan sosial selanjutnya

 Oleh karena itu penting ibu meraba kepala dan


muka bayi segera setelah melahirkan dan selama
rawat gabung
• Maksud tindakan ini bayi sudah mengenal ciri
dan kekhususan ibunya sendiri spt; sentuhan,
bau, dsb

• Ikatan ini akan tetap terjalin dangan pemberian


ASI

 Kalau kesempatan ini terlewatkan dapat


menyebabkan ketidakpuasan bayi dgn refleksinya
di masa mendatang berupa; ggn emosional, ggn
belajar, kesukaran berkomunikasi (bahasa),fungsi
intelektual merendah, kenakalan remaja, dsb
• Secara umum dapat dikatakan kalau bayi
mendapatkan kasih sayang dan ASI sejak pertama
dilahirkan  lebih sayang kepada orang tua, pintar,
dan lebih mampu berkomunikasi ” SEHAT” –dlm
hal fisis, mental, dan sosial

•  Perlu partisipasi Ayah dan Ibu yang lebih luas,


khususnya KB,NKKBS, masalah prenatal, kelahiran,
perawatan dan tumbuh kembang
TUMBUH KEMBANG TAHUN PERTAMA
• BB
– Umur 5 bulan : 2 kali BB lahir
– Umur 1 tahun : 3 kali BB Lahir
• PB
– Tahun pertama : bertambah 25 – 30 cm
• Lingkar Kepala
– Baru lahir : 34 – 35 cm
– Umur 6 bulan : menjadi 44
– Umur 1 tahun : 47 cm
• Gigi
– Erupsi pertama umur 5 - 9 bulan ( seri tengah bawah )
– Secara berurutan : gigi seri tengah atas, lat atas, lat bawah
– Umur 1 tahun : mempunyai 6 – 8 gigi
USIA 1,5 BULAN
USIA 4 – 5 BULAN
USIA 7 BULAN
TUMBUH KEMBANG UMUR 1-2 TH

•  Kelambatan pertumbuhan fisik ,yaitu


kenaikan BB antara 1,5 – 2,5 kg ( rata-rata 2,0
Kg) dan PB 6 -10 cm (rata-rata 8 cm) per
tahun

• Penurunan nafsu makan  jaringan sub


kutan berkurang  gemuk dan montok
menjadi lebih langsing dan berotot,lordosis
ringan dan penonjolan abdomen
Usia
Usia1-
1- 22 tahun
tahun
• Perlambatan pertumbuhan otak dimana pd tahun
pertama kenaikan LK 12cm,pd th ke dua hanya 2 cm
• Jumlah gigi antara 14 – 16 buah
• Mulai gerakan melangkah, berjalan dg pegangan,
• Berjalan sendiri ; umur 15 bulan dan berlari secara
kaku 18 bl
Naiki tangga: 18 bulan,menuruni tangga 20 bl
• Berlari : 24 bulan
• Gemar meniru & responsif
• Perbendaharaan kata : 10 buah pd 18 bl
Umur 1 -2 tahun

•  anak memasuki suatu masa bercirikan


timbulnya perhatian yg luar biasa pada
lingkungannya  berusaha untuk melakukan
sesuatu thd benda sekitarnya  oleh karena
itu semua benda yang berbahaya harus
disimpan dengan baik dan khusus spt: bahan
kimia, obat nyamuk minyak tanah, obat-
obatan, benda tajam, dll
Usia prasekolah
• Pertumbuhan fisik tetap
• Jumlah gigi susu 20 buah : usia 2,5 tahun
• Naiki tangga dg kaki bergantian : usia 3 tahun
• Turun tangga : usia 4 tahun

• Meloncat 1 kaki bergantian : usia 5 tahun


• Menyebut 3 macam benda dg benar, umur, jenis
kelamin : usia 3 tahun
• Mencari panutan
100
IMUNISASI
• UPAYA PENCEGAHAN PRIMER
• CARA KEKEBALAN THD ANTIGEN,
• BILA TERPAJAN TIDAK SAKIT
• TUJUAN :
CEGAH PENYAKIT PD SESEORANG
HILANGKAN PENYAKIT PD POPULASI

101
KEBERHASILAN DITENTUKAN

• STATUS IMUN PEJAMU


• GENETIK PEJAMU
• KUALITAS / KUANTITAS VAKSIN

102
VAKSIN
• PERSYARATAN:
AKTIVASI APC INTERLEUKIN
AKTIVASI SEL B & T MEMORI
AKTIVASI SET TC VARIASI RESPON IMUN
ANTIGEN PERSISTEN

• VAKSIN VIRUS HIDUP : 4 Syarat (+)

103
JENIS VAKSIN

• LIVE ATENUATED
• INAKTIVATED :
POLISAKARIDA
REKOMBINAN

104
PROGRAM PEGEMBANGAN
IMUNISASI ( PPI )

• SESUAI KOMITMEN INTERNASIONAL


( UCI AKHIR TAHUN 1990 )

• TUJUAN AKHIR :
ERAPO ( ERADIKASI POLIO )
ETN ( ELIMINASI TETANUS NEONATORUM )
REDUKSI CAMPAK
TAHUN 2000
105
TUJUAN ANTARA

• UCI 80-80-80
• PENCAPAIAN IMUNISASI PPI MENCAPAI
80% PADA TINGKAT NASIONAL, PROP,
KAB.

106
VAKSIN PPI
(Program Pengembangan Imunisasi)

BCG HEPATITIS B

DPT CAMPAK

POLIOMIELITIS

107
BCG
• VIRUS HIDUP M BOVIS
• DIBERIKAN < 2 BULAN
• PROTEKSI SETELAH 8 – 12 MINGGU
• KIPI : ULKUS, LIMFADENITIS, BCG IT IS

• K. IND : MT > 5MM, INFEKSI, GIZI BURUK HAMIL,


PERNAH SAKIT TB LUAS
• JIKA KONTAK + , INH PROPILAK

108
DPT
• Terdiri dari : toksoid difteri, fraksi sel pertusis,
dan toksoid tetanus
• Jadwal 3 kali, mulai umur 2 bulan
• KIPI (Kejadian Ikutan Pasca Imunisasi) :
merah, bengkak, nyeri, demam, gelisah
• Kontra Indikasi : anafilaksis, ensepalopati
sebelumnya

109
POLIO
• OPV ( Oral Polio Vaksin ):adalah Polio hidup
• Jadwal 4 kali: sejak lahir, dosis 2 tetes
• Bartahan dalam tinja sampai 6 minggu
• IPV ( Inactive Poliomtelitis Vaccine ): adalah
Polio tidak aktif diberikan melalui suntikan
• Jadwal 3 kali, jarak 2 bulan

110
KIPI (Kejadian Ikutan Pasca Imunisasi)
• 1 kasus Polio / 2,5 juta dosis OPV
• Pusing, Diare ringan, sakit otot
• Kontra Indikasi : Demam, Diare

111
CAMPAK
• Ada 2 jenis : Dilemahkan, Dimatikan
• Jadwal diberikan umur 9 bulan
• KIPI : Demam mulai hari 5-6, ruam
• Kontra Indikasi : Demam tinggi, Allergi,
Imunokompromise

112
HEPATITIS B
• Imunisasi pasif : IG / ISG (imunoglobulin / Serumimun
globulin, atau Hepatitis B Immune Globulin )
• Indikasi : Paparan langsung dengan HbsAg, paparan
perinatal dan diberikan < 48 jam
• Imunisasi Aktif : HbsAg tak infeksius, 3 jenis vaksin:
Plasma, Rekombinan, Polipeptida
• Jadwal 3 kali: I-II jarak 1-2 bulan, III jarak 6 bulan
dari I
• KIPI: Nyeri, bengkak, panas ( jarang)

113
VAKSIN NON PPI
• MMR
• Hib
• Varisella
• Demam Tifoid
• Hepatitis A
• Influenza
• Pneumokokus

114

Anda mungkin juga menyukai