Anda di halaman 1dari 17

WAYANG

PURWA
WAYANG

Sumber caritane wayang kulit ing


Wayang asale saka tembung Ma-Hyang kang ateges
Jawa yaiku saka kitab
tumuju marang Gusti kang Maha Tunggal.
Mahabarata kang ditulis dening
Wayang uga ateges wewayangan yaiku nggambarake
Mpu Sedah dilanjutke Mpu
uriping manungsa.
Panuluh, lan Ramayana dianggit
dening Mpu Walmiki.
Wayang dadi simbul uripe manungsa kang
dituduhake lumantar basa lan sarana kanggo
Wayang wujud kabudayan asli
nemokake sejatining urip nuju marang Gusti.
Indonesia kang nengsemake
ditetepake dening UNESCO
Wayang yaiku awujud kabudayan lan seni pagelaran
tanggal 7 November 2003
kang nggambarake uriping manungsa kang ngandhut
(Hari wayang).
pitutur luhur.
TULADHA JINISING
WAYANG
1. Wayang purwa utawa wayang kulit : digawe saka kulit sapi/kebo
2. Wayang wong: crita wayang kulit kang dipragakake wong
3. Wayang golek: digawe saka kayu
4. Wayang menak: digawe saka kayu critane nggambarake paraga islam
5. Wayang wahyu: digawe saka kulit critane nyritakake paraga kristen
6. Wayang beber: wayang kang critane digambar ing kain amba
7. Wayang gedhog: wayang kang nyritakake lakon panji
8. Wayang potehi: wayang kang nyritakake lakon cina
Wayang dilakokake dening dhalang (Ngudhal piwulang)
Uba rampe pakeliran/pagelaran:
thuthukan dhalang kanggo ngiringi/tandha miwiti saben lakon. Simbol saben kedadean
Cempala :
ana pratandha.

Kelir : layar putih kang dibèbèr kanggo mainaké wayang. Simbol alam donya

Senthir kanggo gawé wewayangan, ing jaman saiki ana kalané senthir disulih nganggo
Bléncong :
petromax utawa lampu listrik. Simbol srengenge/rembulan/lintang
digawé seka kuningan kanggo iringané dhalang. Simbol swara atine manungsa kanggo
Kepyak :
nuntun lelakune

Kothak : wadhah wayang lan kanggo dithuthuk Cempala. Simbol asal usul manungsa

Gedebog/debog : kanggo tancepan wayang. Simbol bumi

Gamelan : kanggo ngiringi pagelaran. Simbol kebutuhane manungsa (sandhang, pangan, papan)

Simpingan : Wayang kang ditata sakiwa tengen.


WAYANG
PURWA
PARAGA WAYANG MAHABARATA
Palasara + Durgandini

Begawan Abiyasa

Dewi Ambika Dewi Ambiki/ Ambalika Dewi Drati

Yamawidura +
Destarasta + Gendari Pandhu Dewanata
Padmarini

Dewi Kunthi Dewi Madrim Sanjaya


100 Kurawa
(Duryudana, Dursasana,
Dursilawati,, Dumagati, Puntadhewa Nakula
Kartamarma, lsp)
Werkudara Sadewa

Janaka
PARAGA WAYANG
MAHABARATA
Tuladha Pandhawa

Dewi Sayati, putrane


Dewi Drupadi, putrane
Dewi Drupadi, putrane
Dewi Nagagini, putrane
Dewi Nagagini, putrane
Dewi Sumbadra, putrane Dewi Srengginiwati, putrane
Bambang Pramusinta &
Pancawala
Pancawala Antareja
Antareja Abimayu Bambang Widapaksa
Dewi Pramuwati

Dewi Arimbi, putrane Dewi Palupi, putrane Dewi Srengganawati, putrane


Gathotkaca Bambang Irawan Dewi Sritanjung
Paraga Dasanama Jeneng Negarane/Satriya
Puntadhewa Yudhistira, Wijakangka, Dharmasuta Ngamarta
Werkudara Bayu Putra, Bima, Bratasena Jodhipati
Janaka Arjuna, Premadi, Margana Madukara
Nakula Pinten Bumi Retawu
Sadewa Tangsen Sawojajar
Sengkuni Sri Gantalpati, arya Suman Plasajenar
Begawan Abiyasa Kresnadwipayana Saptaarga/Wukir retawu

Bathara Guru Sang Hyang Jagad Nata, Girinata Kayangan Jungring Saloka
Duryudana Pambangun Kurawa, Gendari Suta, Suyudana Ngastina

Gathutkaca Tetuka, Bima suta, Arimbatmaja Pringgodani


Pandhu dewanata Pandhu dewayana, gandawastra Ngastina
Paraga Dasanama Jeneng Negarane/Satriya

Anoman Anajaniputra, bambang senggana, kapiwara Kendhali sada

Prabu Baladewa Kakrasana, Wasi Jaladara, Balarama Mandura

Setyaki Wreswinira, Yudayana, Singamulangjaya Lesanpura

Kunthi Talibrata, Prita, kunthi ratu jimat Surasena


Srikandi Dewi amba Panchala
Gendari Gandari Gandhara
Drupadi Salindri, Dewi Kresna, Pancali
Sumbadra Rara Ireng, Dewi Bratajaya
Puntadhewa tanpa mahkuta
nuduhake pangarsa kang
Pandhudewanata
prasaja/ sederhana.

Nadyan kembar Sadewa


pawakane luwih cilik
tinimbang Nakula.
Batara Guru Batara Narada Begawan Abiyasa Dewi Gendari Sengkuni
Lakon Bima Bungkus
Prabu Pandhudewanata lan Dewi Kunthi nduweni putra kang nomer loro awujud
bungkus agawe nandhang duhkita lelorone. Ora ana senjata kang bisa mbedhah bungkus.
Miturut dhawuhe Begawan Abiyasa, bungkus mau kabuwang menyang alas
Setragandamayit/ Krendhawahana/ Minangsraya. Kurawa nduweni niat melu mbedhah
bungkus kanthi dhawuhe paman Suman/Sengkuni amarga dheweke kegelan adhine
digarwa dening Destarasta, nanging sejatine arep mateni. Raden Permadi tindak dhateng
Begawan Abiyasa njaluk pitedah. Bathara Guru banjur ndhawuhi Gajah Sena menyang
alas kanggo mbedhah, lan ndhawuhi garwane Dewi Umayi kangge nggladhi kawruh
marang si bungkus lan uga paring busana. Gajah Sena kasil mbedhah lan Si Bungkus
ngrasa risi banjur kalorone padu lan jasad gajah sena sirna, sukmane manjing sajroning
awak si Bungkus. Si Bungkus kaaran Bima Sena/ Bratasena dadi satriya gagah prakosa
kanthi pusaka kuku Pancanaka.
Makna Filosofi
Lakon Bima Bungkus/Laire Bima
1. Anane Gajah Sena (gading) simbol kawruh/ilmu pengetahuan kanggo mbiyantu laire jabang
bayi.
2. Kedadean sukmane Gajah Sena mlebu ing ragane Bima simbol kasile ngecakake kawruh bisa
mbiyantu lairan.
3. Bima bisa nugel gadinge Gajah Sena simbol sedaya bayi kang lair nduweni bakat lan uga
ngutamakake kawruh ing bebrayan agung.
4. Kuku pancanaka (panca: lima, naka: emas/ancas): paugerane/moral. Bisa ngendaleni 5 nafsu,
nafsu angkara, nafsu mangan lan turu, nafsu seks, nafsu bungah, nafsu ngrugikake liyan.
Simbol saben wong iku nduweni nepsu kang kudu dikendhaleni.
5. Bisa ngalahake para raseksa lan nduweni kekuwatan: geni (nafsu amarah), angin (nafsu
mangan lan turu), banyu (lembah manah), lemah (taat ngibadah) nudhuhake menawa kepengin
dadi wong kang utama kudu bisa ngendhaleni hawa nepsu.
Paraga Latar Pitutur

• Prabu Pandhudewanata • Papan buwangan si • Manawa pikantuk pacoban


• Dewi Kunthi bungkus ana kang nyebut: kudu tansah sabar lan
• Paman Sengkuni • Setragandamayit (papan nyenyuwun marang Gusti
guwangan • Sanajan nandhang duhkita
• Kurawa
mayit)/Krendhawahana nanging kudu tetep ngupaya
• Werkudara
(papan pethi lan ndonga
• Gajah Sena mayit)/Minangsraya • Saben nduweni niat/
• Bathara Abiyasa (njaluk pitulungan) tumindak ala ora bakal
• Bathara Guru • Ngastina/Astina/ diridhoi Gusti
• Dewi Umayi Hastinapura • Kepengin nduweni sipat
• Bathara Narada • Suralaya/Khayangan utama iku kudu nyingkirake
• Wektu (boten wonten napsu angkara murka.
katranganipun)
• Swasana (sedhih/duhkita,
tintrim, bungah)

Anda mungkin juga menyukai