PENYAKIT INFEKSI
SALURAN
PENCERNAAN
1,2
1,2
31,4% 25,2%
3
Pneumonia Pneumonia
Sumber data kajian Masalah Kesehatan Berdasarkan Siklus Kehidupan 2011, di 15 Kab/Kota oleh
Litbangkes 4
ANTONY AZARSYAH, KASI PISP, SUBDIT HPISP, DIT P2PML
5
Total Belanja Penyakit Menular sebesar Rp. 19,5 T Imunisasi (1,17T ; 30,8%)
Surveilans & Pengendalian • Porsi belanja
(4,0% dari belanja Kesehatan) 4% 0% kesehatan
Penyakit (950M ; 25,0%)
10% Deteksi Dini (756,2M ; 19,9%) terbesar pada
PPM di
Kemenkes, Kemenkes 11%
31%
Belanja Modal (418M ;11,0%)
Kemenkes
3,8 T Pembinaan Faskes (364,8M ;
9,6%)
adalah untuk
imunisasi
Pemda 20% KIE (133M ; 3,5%) sebesar 1,17 T
K/L Lainnya, 25% Pemantauan status kesehatan dari total 3,8 T
(7,6M ;0,2%) • Porsi belanja
kesehatan
Infeksi Saluran Pernapasan terbesar pada
(5,2T; 39,9%) PPM di JKN
Diare (3,5T ; 26,9%) adalah pada
26.9%
JKN Tuberculosis (1,4T ; 10,9%) infeksi saluran
Penyakit Menular Lainnya pernapasan
39.9% (1,2T ; 9,3%) sebesar 5,2 T
JKN Penyakit Tropis (1,0T ; dari total 13,0 T
10.9% 7,8%)
13,0 T HIV/AIDS & PMS (530,9M ;
9.3% 4,1%)
Hepatitis (96,0M ; 0,7%)
7.8% Malaria (43,6M ; 0,3%)
JKN K/L Lainnya Pemda Kemenkes 0.02% 0.3% 0.7% Sumber: NHA,2019
4.1% Imunisasi (2,5M ; 0,02%)
* Estimasi NHA 2019
Potret Belanja Kesehatan pada Pengendalian Penyakit Menular dari JKN
Rincian Penyakit Menular Total Biaya Total Kunjungan Dari tabel menunjukkan
pemanfaatan JKN pada upaya
Infeksi saluran pernapasan 5.209.843.510.745 41.662.820 pengendalian penyakit menular
Diare 3.510.354.234.068 9.365.019 paling tinggi adalah untuk layanan
infeksi saluran pernapasan
Tuberkulosis 1.423.560.629.374 2.516.112 (39,9%), diare (26,9%) dan
Penyakit menular lainnya 1.213.885.734.448 3.851.750 tuberkulosis (10,9%)
Penyakit tropis 1.011.198.384.919 867.663 Pemanfaatan layanan imunisasi
dari JKN masih rendah. Layanan
HIV & PMS 530.948.074.556 625.161 imunisasi mengacu pada
Hepatitis 96.097.447.257 176.357 Permenkes 12/2017 tentang
Malaria 43.605.979.620 71.812 penyelenggaraan imunisasi
dengan pola pembayaran kapitasi
Imunisasi 2.548.388.274 39.011 di FKTP
Sumber: NHA,2019
* Estimasi NHA 2019
11 %
13
ANTONY AZARSYAH, KASI PISP, SUBDIT HPISP, DIT P2PML
Prevalensi
Diare
SDKI
2017
DEMAM TIFOID
HEPATITIS A DAN E
HFMD
3 Pencegahan PISP
5 Penanganan PISP
21
ANTONY AZARSYAH, KASI PISP, SUBDIT HPISP, DIT P2PML
Indikator Utama Program PISP 2020 – 2024 (Pusat)
Target
Program/ Sasaran Program
(Outcome)/Sasaran Kegiatan Lokasi DO Cara Perhitungan
Kegiatan 2020 2021 2022 2023 2024
(Output)/Indikator
22
ANTONY AZARSYAH, KASI PISP, SUBDIT HPISP, DIT P2PML
SITUASI PROGRAM PENYAKIT INFEKSI SALURAN PENCERNAAN (DIARE) 2020
7,000,000
3,953,716
4,000,000
6,000,000 3,500,000
3,000,000
5,000,000
44,44%
2,500,000
88,30%
4,000,000
2,000,000 28,85%
3,252,277
3,000,000 2,871,655 90,80% 89,55%
1,500,000
1,140,503 1,035,606 1,021,280
2,000,000 1,000,000
500,000
1,000,000
-
- Target penemuan Jumlah penemuan Jumlah penderita Jumlah penderita
Target penemuan kasus Jumlah penemuan kasus Jumlah penderita diare kasus diare Balita kasus diare Balita diare Balita diare Balita
diare SU diare SU di fasyankes SU mendapat oralit di fasyankes mendapat oralit mendapat oralit
Persentase Cakupan Penemuan Kasus Diare Semua Umur
di Indonesia Tahun 2020
90.00
78.25
71.70
80.00 66.56
62.31
70.00
53.22
60.00
50.46
48.89
48.21
46.71
46.35
44.83
44.44
43.76
50.00
38.60
38.46
38.08
37.06
36.09
35.30
35.04
34.91
33.61
32.64
32.44
32.29
32.10
31.27
40.00
30.54
28.98
26.54
25.64
30.00
20.48
18.62
14.19
20.00
4.93
10.00
0.00
t r t t i t r r t li t L
ara tara arta nten mu tara ara ara mb gah ara gah atan ceh talo pua atan mu Riau kulu mu tara Riau ung luku atan tung gah ara arta gara Ba ara tara NA
k i a n n l A n a l i i p l i n k
a B U Ja Ba a T ra U ra B esi B J i Te wa B Te Se o P Se a T an eng n T u U m Ma Se Bel Te an B gya eng B U IO
ua esi AS
gar ntan KI aw te te w s a a ra Gor si ar au B ta uk
l La an a an nt o i T p
g a
en lim
D J a a
m um Sula law
e J w
Ja ate l
e
aw eng epu
g an Mal t k t a Y s
an ang an lim D I awe P ulaw N
a
T u
S S u m u l im m m a S
sa Ka S Su S aT K Ka ali an B Kali K
l
u u s K Su
N N au
p ul
Ke
Persentase Cakupan Pemberian Oralit Diare Semua Umur
di Indonesia Tahun 2020
120.00
100.00
100.00
100.00
100.00
99.97
99.36
98.91
98.79
98.76
97.73
97.23
97.03
95.02
95.01
92.04
91.85
89.41
88.51
88.30
100.00
86.47
86.46
83.70
83.61
80.94
80.33
79.73
79.55
78.74
75.53
73.55
72.22
71.39
69.52
69.11
80.00
67.18
60.00
40.00
20.00
0.00
at g u h ta lu n ra at g at at i i
ar pun Ria nga kar gku lata gga Bar litun Bar Bar au ur b en ra at ur ah an ku at ra ra al ur ta ah an ra lo ua eh AL
B Ri Tim Jam ant Uta Bar Tim eng elat alu Bar Uta Uta B Tim kar eng elat Uta nta ap Ac ON
a m n Te Ja n Se n a e i n B ku wa ra i T S M ua esi ra ya T S n r o P I
er La laua an KI Be ra i Te gar a B wes nta wa a s n p w ate
n
ta Yog wa esi nta Go AS
at t D e s g k a Ja alu Ja ngg awe nta a n N
m pu an at we en ang Sul lima M a
a
P ul m a I Ja law ma
Su Ke lim m a T
Su Sul usa an B Ka a Te Sul lim S Su a lim D Su Kal
i
Ka s Ka K
N lau Nu
pu
Ke
Persentase Cakupan Penemuan Kasus Diare Balita
di Indonesia Tahun 2020
70.00
61.38
60.00
44.31
50.00
42.67
42.22
41.50
34.15
40.00 28.91
28.85
28.57
27.26
27.21
25.97
25.45
24.40
23.83
30.00
22.68
22.64
21.56
20.25
20.10
19.94
19.77
19.68
19.24
18.54
17.54
16.51
15.81
15.77
14.55
20.00
12.56
11.05
10.23
9.99
10.00
3.98
0.00
at n ta ra r at h a lo h bi lu ra ra at n u n n r g at r h g h u at u ra ta at li ra L
Bar ante kar Uta imu Bar nga apu nta nga Jam gku Uta Uta Bar lata aluk lata lata imu litun Bar imu Ace pun nga Ria Bar Ria gga kar Bar Ba Uta ONA
T e P ro Te e e e T T m Te n n a a I
ara B KI Ja tan wa wa si T o a Ben era ku esi a S M si S n S ara Be era tan La an
n
ta laua i Te ogy apu
i
es NAS
gg D n Ja Ja e G w at al u aw er e ta g ka at n t an s Y aw
n a aw Ja m M Sul mat aw n ng g m a an m pu e I P l
a Te alim Sul Su u Sul lima Te Ban Su alim l im ali Ke ulaw D Su
s K S a K K
Nu Ka us uan Ka S
N la
pu
Ke
Persentase Cakupan Pemberian Oralit Diare Balita
di Indonesia Tahun 2020
120.00 100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
99.72
99.43
98.93
98.52
97.95
97.26
97.15
96.65
95.21
95.18
93.73
93.53
91.62
91.58
90.80
90.73
87.91
100.00
87.53
86.29
85.11
84.47
81.61
81.31
80.65
76.70
75.99
75.72
73.51
68.57
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
t t t i r t r t t r i L
ara ung Riau arta gah gara kulu ara tung atan ara mb mu ara luku mu Riau nten gah ara ara tara atan tara mu ceh arta tara tara gah Bal atan talo pua NA
p k n i l a i i n l i A k n l n a
a B m n Ja Te ng ng a B el Se i B J a T ra B Ma ra T Ba i Te an B wa B ku U Se esi U n T a U U e
gy tera tan a T
e o P SIO
i S or
er La laua KI an i Te Be apu a B ra wes w a a s t Ja lu an w ta o s NA
at u D nt wes P ngk at ulae a
J ng g gg e
w ma n a nt la an Y
I ma ma Ja n w we G
m p a e n la i M a u la
Su Ke lim ula Ba Sum S T Te Su Kal m S alim D Su ali
Su
Ka S a n u sa sa Kali K K
u
au N N
pul
K e
Persentase Cakupan Pemberian Zinc Diare Balita
di Indonesia Tahun 2020
120.00
100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
100.00
99.95
99.72
99.18
98.31
97.44
96.86
95.57
95.29
94.92
94.81
94.36
93.97
93.88
90.67
90.66
90.28
89.55
100.00
87.22
86.36
86.07
84.05
83.57
82.88
80.51
78.92
76.72
75.20
68.42
67.81
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
at g u ta at h ra lu g n at at r h r ra bi u at n at lo u r ta ra n h n h ra ra a li L
Bar pun Ria kar Bar nga gga gku litun lata Bar Bar imu nga imu Uta Jam aluk Bar lata Bar nta Ria imu kar Uta lata Ace ante nga Uta Uta apu Ba ONA
a m n Ja n Te n n e Se a a T Te T M esi n Se wa oro T
er La laua KI nta an i Te Be a B ra apu gar gara esi awa luku n ya si Se B Te an ra P
AS
I
at D t s k e g J aw ta Ja G nta Yog we esi w a nt te
a N
a n e a la aw
m pu lim a aw ng at P Ten eng ulaw M l n
Su ima
a I
lim D Su Sul
Ja ima m
Su Ke Ka alim Sul Ba Sum a T S l a al Su
K an s sa K a K K
lau Nu Nu
p u
Ke
Jumlah Penemuan Kasus Diare Balita di Fasyankes
di Indonesia Tahun 2020
180,000
162,139
160,000
144,594
140,000
118,614
120,000
100,000
84,250 82,894 85,804
78,517 79,892 81,718
80,000 76,868 75,382
69,831
60,000
40,000
20,000
-
Januari Februari Maret April Mei Juni Juli Agustus September Oktober November Desember
Jumlah Penemuan Kasus Diare Balita tiap bulan
162,139 di Indonesia Tahun 2019 dan Tahun 2020
154,477
152,202
180,000
147,828
144,594
144,240
133,157
132,151
160,000
Terdapat penurunan
126,493
125,540
122,938
122,608
122,531
121,328
118,614
140,000 sebesar 29% penemuan
kasus diare balita di
120,000 Fasyankes Tahun 2020
85,804
84,250
82,894
dibanding 2019.
81,718
79,892
78,517
76,868
75,382
100,000
69,831
Terdapat peningkatan
80,000 penemuan kasus tahun
2020 dibanding 2019 yaitu
60,000
bulan Januari sebesar 9,7%
40,000 dan Februari sebesar 9,4%.
Penurunan penemuan kasus
20,000 tahun 2020 dibanding 2019
-
paling besar yaitu bulan Juli
dan Agustus masing-masing
sebesar 45,5%.
Jumlah Penemuan Kasus Balita di Fasyankes Jumlah Penemuan Kasus Balita di Fasyankes
(2019) (2020)
SITUASI PROGRAM PENYAKIT INFEKSI SALURAN PENCERNAAN
(DIARE) 2021 TW 1-2 DI DKI JAKARTA
Kematian 0 1
Persentase Penemuan Kasus Diare
di Jakarta Tahun 2021 TW1-2
35.00
32.83
29.62
30.00 28.55
26.74
25.51
25.00 23.87
21.65
20.03
20.00 18.57 18.26
16.45 15.95 15.40
15.00
Penemuan Kasus SU
9.86 Penemuan Kasus Balita
10.00
5.00
0.00
BU T N T A UR SI
RI USA TA A RA TAR IT M VIN
E P LA B O
P .S A SE A A
U A PR
KE A RT TA RT RT A RT
K AR KA KA K
JA K JA JA JA
JA
Persentase Cakupan Tatalaksana Diare Balita
di Jakarta Tahun 2021 TW1-2
120.0
117.0
115.0
109.8
110.0
105.0
102.7
100.0
100.0 100.0
100.0 100.0 100.0
100.0 100.0
100.0 100.0 100.0 Cakupan Pemberian Oralit
100.0
Cakupan Pemberian Zinc
95.0
90.0
T A T N UR BU SI
USA TAR A RA TA IT M RI VIN
P U B LA E O
A A A SE A P .S PR
A RT RT RT TA A RT KE
K KA KA AR K
JA JA JA K JA
JA
PENCEGAHAN ANAK
STUNTING MELALUI
TATALAKSANA
ORALIT DAN ZINC
PADA BALITA DIARE
drg. Antony Azarsyah, M.K.M
Sub Koordinator PISP
Epidemiolog Kesehatan Ahli Muda
Direktorat P2PML
Ditjen P2P
DKI Jakarta, Agustus 2021
Stunting
ditandai dengan
Penyebab Multi
Dimensi
51.7
48.0
4 5.3
43.82 44.2 44.6
42.5 42.6 42.60 42.6
41.5 41.3 41.1 41.60 41.0
40.9 40.6
40.38
39.7 40.1
3 9.2 3 8.9
38.6
37.10 36.8
37.9
36.7 36.8
37 .85 37.2
35.3 35.8 35.70
34.8 34.89
34.18 34 .00 34.00
33.50 33.30 33.10 33.10
3 2.80 33.0
32.40 31.70 31.10 31.20
32.5
31.46
32.3031.75 3 2.30
31.26 31.44
32.50
31.40 30.80
30.59 30.38
30.11 29.90 30.10
28.98 28.7 29.20
28.09 29.07 29.36
27 .47 27.40 28.00
26.86 27.30
27.5 27.68
27 .2 26.86 26.60
27.5 26.90
28.70
27.70 27.67
26.26 26.3 26.21 26.25
25.50
23.95 24.11 2 4.58
23.40 23.60
21.40 21.80 21.18
21.03
19.93 19.96 21.04
17.60
16.82
14.42
i i
eh ra rat iau b an ulu ng ng iau rta rat ah rta ur en al rat ur rat ah an ur ra ra ah an ra alo rat ku ra rat ua sia
Ac Uta Ba R Jam elat ngk pu litu n R aka Ba eng aka Tim ant B Ba Tim Ba eng elat Tim Uta Uta eng elat gga ont Ba alu Uta Ba Pap one
a a
er ter
S m e a J a T
a Be La a B lau KI aw wa ogy awa
B
a ra ara tan n T n S tan tan esi si T si S Ten Gor esi M uku pua In
d
t
a a er k u D J Y J g g n ta ta an an aw we we si w a l a
t g a
J DI g g
n n m an an a la P
m m a n ep ul a a e
Su M
Su Su m Ba K Te Te Kali lim lim alim alim S Sul Sul ulaw
Su p. a
s s a Ka Ka K K S
Ke Nu Nu
01 EE 02 03
Danaei G, Andrews KG, Sudfeld CR, Fink G, Mccoy DC, Peet E, et al. Risk Factors for Childhood Stunting in 137 Developing Countries: A Comparative Risk Assessment Analysis at
Global, Regional, and Country Levels. PLoS Med. 2016;13(11).
Malabsorbsi
Kerusakan
Diare mukosa dan Kurangnya asupan
vili usus nutrisi
Maldigesti
Tidak
•Kronik
ditangani
•Berulang
dg baik
Perubahan
struktur vili dan
mukosa
Rentan terjadi
Malnutrisi infeksi (diare)
Gangguan fungsi
daya tahan
tubuh
Rodriguez L, Cervantes E, Ortiz R. Malnutrition and Gastrointestinal and Respiratory Infections in Children: A
Public Health Problem. Int J Res Public Health. 2011;8:1174–205.
Height Fitness IQ
Growth shortfalls of up to 8.2 cm by age Fitness impairment scores are Repeated episodes of diarrhoea in the
7 years have been attributed to recurrent substantially reduced 4–6 years first 2 years of life can lead to a loss of
episodes of diarrhoea during early following recurrent episodes of diarrhoea IQ points and an additional 12 months
childhood1 during early childhood2 of schooling by age 9 years
Proses penyerapan
intestinal dan/atau Antidiare dengan
Zinc proses transport menghambat CI secretion (2)
sekretorik
Diare oralit
DiareAkut
Akut oralit
Tidakkurangi:
kurangi:volume,
volume,
Tidak
durasi,&&frekuensi
durasi, frekuensidiare
diare
Malnutrisi(1)
Malnutrisi (1)
Antibiotik
Antibiotiktidak
tidakrasional
rasional
(2)
(2)
Petugaskesehatan
Petugas
ingin kan
kesehatan
kandurasi
durasidiare
diare
?
ingin
? Terapi
Terapilain
lainyg
ygtidak
tidakjelas
jelas
“menekan EBM nya (3)
EBM nya (3)
”
Orang tua & Pasien
Tidak puas
4
Zinc : proses
3 pertumbuhan
Zinc juga dan diferensiasi
2 berperan dalam sel, sintesis
Zinc berdampak peningkatan DNA serta
1 langsung pada fungsi imunitas
Zinc berperan menjaga
vili intestinalis, dan sel T
menjaga stabilitas
aktifitas sehingga
Agent, Host, integritas dinding sel
disakaridase menurunkan
Environment mukosa usus brush border tingkat
Diare Host : dalam dan transport air keparahan diare
daya tahan regenerasi sel serta elektrolit (Roy et al,
tubuh dan stabilitas intestinal 1992).
Zinc membran sel
MASUK
03 • SK OBAT GENERIK,
• JAMKESMAS
SEPTEMBER 2006 • DOEN 2011
PEMBERIAN 2
Zinc
meningkatkan kesehatan, pertumbuhan dan
ZINC menambah selera makan
PADA
DIARE 3
Menurunkan secara bermakna angka kejadian
diare akut, disentri, diare persisten dan
pneumonia
2 MENGATASI DEHIDRASI
2 Beri Cairan Rehidrasi Oral & I.V + Zinc 10
hari
MENGOBATI MASALAH
3 LAIN
3 Adanya Penyakit Penyerta antibiotika secara
selektif
Direktorat P2PML
Ditjen P2P
2 APBD
stunting: Penyelidikan Epidemiologi (PE) dugaan Kejadian Luar Biasa (KLB) sesuai
pedoman PE.
(orientasi diare)
Pertemuan koordinasi kegiatan program P2P tingkat provinsi bagi dinas
kesehatan kabupaten/kota secara berkala.
Belanja Alat Pelindung Diri (APD) untuk surveilans dalam rangka
Pencegahan dan Pengendalian Penyakit terutama untuk penyelidikan
epidemiologi dan pelacakan kontak 73
Tim dalam setiap kunjungan terdiri dari Kader, Programer Diare dan Bidan Wilayah
Minimal kasus diare yang dikunjungi per puskesmas sebanyak 5 kasus.
Tanggal Balita
Berobat ke
u
s Puskesmas Data Ib
dalam bulan Identita Balita
Balita
Hasil
is
diagnos
l
awal di Tangga
as gan
Puskesm kunjun
Tidak diisi
Tidak diisi
SANITASI
Penderita buang air besar : Kakus Pantai Sawah Empang Sungai Lain-lain (…………………………)
Keadaan kakus : Memenuhi syarat kesehatan Tidak memenuhi syarat kesehatan
Sumber air minum : Ledeng Sungai Sumur gali Air hujan Lain-lain (……………………………...)
https://id-id.facebook.com/KementerianKesehatanRI/
https://twitter.com/kemenkesri