Persidangan Kebangsaan Pengajaran Dan Pembelajaran Bahasa Arab 2012 (PKEBAR12) disunting oleh: Mohd Shukari Hamzah, Khazri

i Osman, Moktar Hussain, Suhaila Zailani @ Hj. Ahmad, Salamiah Ab. Ghani, Hakim Zainal, & Zainuddin Ismail Unit Bahasa Arab, Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi ISBN 978-9675478-49-9 http://www.ukm.my/uba/sebar2012/prosiding.htm

ANALISA KESALAHAN PELAJAR DALAM PENULISAN BAHASA ARAB: KAJIAN KURSUS MAHARAT AL-KITABAH Khazri Osman Ku Siti Esah Ku Ibrahim khazriosman@yahoo.com Unit Bahasa Arab, Fakulti Pengajian Islam, UKM Abstrak: Kajian ini dijalankan untuk menganalisis kesalahan penulisan dalam pelajar prasiswazah Fakulti Pengajian Islam (FPI) yang mendaftar kursus PPPY 1132 Maharat alKitabah. Kajian dilakukan terhadap 22 orang pelajar dengan menggunakan penulisan karangan mereka di bawah tajuk kehidupan pelajar, keluarga saya, doa senjata mukmin, perbualan tentang kehidupan seharian sebagai data kajian. Dapatan kajian menunjukkan bahawa pelajar-pelajar tersebut melakukan kesalahan-kesalahan yang dikategorikan sebagai imla', pemilihankata tunggal, duaan dan jamak, pemilihan ishtiqaq, membaris perkataan, penyesuaian muzakkar dan muannath, pemilihan ta'diyah dan tatabahasa. Dapatan kajian mendapati bahawa majoriti pelajar melakukan kesalahan membaris perkataan, diikuti aspek dilalah. Kesalahan yang paling kurang dilakukan oleh pelajar ialah aspek imla', pemilihan kata tunggal, duaan dan jamak, pemilihan ishtiqaq, penyesuaian muzakkar dan muannath, pemilihan ta'diyah dan tatabahasa. Bagi menangani masalah ini, strategi pengajaran dan pembelajaran bahasa seharusnya dipertingkatkan. Bimbingan yang berterusan daripada pengajar , pembelajaran bahasa melalui multimedia serta penganjuran aktiviti bahasa seperti kuiz, lakonan dan aktiviti luar kelas (kokurikulum) penting dalam menggalakkan pembelajaran bahasa Arab dalam kalangan pelajar prasiswazah FPI.

PENDAHULUAN Kitabah (penulisan) merupakan kata nama terbitan bagi kata kerja kataba yang makna asalnya ialah kumpul. Khat dinamakan sebagai kitabah kerana ia mengumpulkan huruf antara satu sama lain. Fakulti Pengajian Islam (FPI) Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) menawarkan kursus peringkat pra-siswazah dan paca-siswazah. Untuk pelajar pra-siswazah, mereka diwajibkan mengambil empat kursus maharat yang dikategorikan sebagai wajib fakulti. Kursus-kursus tersebut ialah al-Qiraah wa al-Fahm, al-Muhadathah wa al-Khatabah,

130

al-Kitabah dan al-Istima' wa al-Fahm. Keempat-empat kursus ini dikodkan seperti berikut; PPPY 1112, PPPY 1122, PPPY 1132 dan PPPY1142.

PERMASALAHAN KAJIAN Bahasa Arab yang ditulis pada hari ini telah melalui perkembangan zaman demi zaman seperti bahasa-bahasa lain yang terdapat di dunia. Para sarjana sentiasa mengkaji bagaimana hendak meletakkan bahasa Arab pada kedudukan tertinggi lebih hebat daripada bahasabahasa lain. Hal ini bertepatan dengan keistimewaannya sebagai bahasa Al-Quran, al-Hadith dan bahasa syurga. Bahasa Arab kini telah dipelajari di serata dunia dan tidak terhad kepada orang Arab sahaja. Apabila digunakan secara meluas, berlaku kesalahan demi kesalahan sama ada aspek pertuturan mahu pun penulisan yang boleh mengurangkan keistimewaannya. Seperti yang diketahui, bahasa Arab boleh mengalami perubahan makna sekalipun yang diubah itu hanya pada barisnya sahaja. Oleh yang demikian, satu kajian harus dilakukan untuk memberi pendedahan kepada para pelajar di samping mengurangkan kesalahan nyata mereka. Kajian ini bukan sekadar menyatakan kesalahan pelajar sahaja, bahkan disertakan dengan analis kesalahan hasil rujukan terhadap buku-buku nahw bahasa Arab, sarf dan menerima pandangan daripada para sarjana bahasa Arab.

OBJEKTIF KAJIAN Kajian ini bertujuan untuk mengkaji seterusnya menganalisa kesalahan-kesalahan yang dilakukan oleh para pelajar pra-siswazah FPI dalam penulisan mereka. Objektif khusus kajian ini pula ialah untuk mengenal pasti kesalahan yang dilakukan pelajar dari aspek : 1. Kesalahan penulisan dari aspek imla'. 2. Kesalahan penulisan dari aspek pemilihan kata tunggal, duaan dan jamak. 3. Kesalahan penulisan dari aspek pemilihan ishtiqaq. 4. Kesalahan penulisan dari aspek membaris perkataan. 5. Kesalahan penulisan dari aspek penyesuaian muzakkar dan muannath. 6. Kesalahan penulisan dari aspek pemilihan ta'diyah. 7. Kesalahan penulisan dari aspek tatabahasa

131

METODOLOGI KAJIAN Kajian dilakukan terhadap 22 orang pelajar dengan menggunakan penulisan karangan mereka di bawah tajuk kehidupan pelajar, keluarga saya, doa senjata mukmin, perbualan tentang kehidupan seharian sebagai data kajian.

ANALISIS DAPATAN Di sini dinyatakan beberapa contoh kesalahan berserta analisa pembetulan.

Aspek Pertama : Imla' Asal perkataan imla' bermaksud penangguhan atau umur yang dipanjangkan. Jika dikaitkan dengan buku, ia bermaksud menulis. 1. Ayat Salah : Ayat Betul : Analisa : Hamzah ialah mutatarrifah, tidak memerlukan waw. 2. Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : Huruf ya bertitik dibuang kerana tanda kasrah pada huruf sebelumnya sudah memadai. 3. Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : :

merupakan gabungan tiga perkataan :

Aspek Kedua: Pemilihan kata tunggal, duaan dan jamak Antara keistimewaan bahasa Arab ialah terdapat kata duaan manakala dalam bahasa-bahasa lain, hanya tunggal dan jamak sahaja. Jamak dalam bahasa Arab pula terdiri daripada pelbagai acuan dan ukuran serta berbeza bentuk penggunaan. 1. Ayat Salah : Ayat Betul : Analisa : Untuk nisbah, perkataan perlu dikembalikan kepada mufrad. 2. Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : Pelajar terpengaruh dengan kata jamak bagi
132

3.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : : Ikhwah khusus untuk hubungan persaudaraan yang mempunyai pertalian darah. Manakala firman Allah s.w.t. dalam surah al-Hujurat ayat 10: menunjukkan hubungan persaudaraan sesama orang beriman sangat rapat.

Aspek Ketiga: Pemilihan Ishtiqaq Ishtiqaq bermaksud kata perubahan yang terdapat pada perkataan sama ada penambahan huruf, baris atau mengurangkan huruf. Contoh, berasal daripada . 1. Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : : : : : : : bermaksud yang mematikan, iaitu Allah s.w.t.

ialah jamak bagi

2.

ialah kata nama terbitan atas acuan

3.

Aspek Keempat: Membaris Perkataan Baris dalam bahasa Arab sama ada fathah, dhammah, kasrah atau sukun. Kesalahan meletakkan baris turut memberi kesan terhadap makna perkataan yang dikehendaki. 1. Ayat Salah Ayat Betul Analisa 2. Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : Zarf menunjukkan masa, mabniy dengan fathah : : : Pelajar terpengaruh dengan bahasa Melayu "Jamadil Awwal" : : :

3.

zarf menunjukkan tempat/arah, mabniy dengan sukun.

133

4.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : :

bermaksud sesuatu yang berbentuk bulatan

5.

: : : Pelajar terpengaruh dengan bahasa Melayu "rakam" : : : : : : : : : : : : (kesatuan, unit) (makanan pagi atau makanan berbuka puasa)

6.

7.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

8.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

(satu bahagian)

9.

merupakan jamak bagi mufrad

10.

: : : Firman Allah s.w.t. dalam surah Hud ayat 10:

Aspek Kelima: Dilalah Ilmu dilalah mengkaji hubungan perkataan yang dipilih dengan maksud yang dikehendaki. 1. Ayat Salah : Ayat Betul : Analisa : merupakan istilah dalam bahasa perbualan harian 2. Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : :

(makan tengahari)
134

4.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : : Diriwayatkan dalam sebuah hadis yang dianggap dhaif sanadnya oleh Ibn Salah, bahawa Jibril a.s. mengajar Adam a.s:

5.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : : Pelajar menterjemah ayat bahasa Melayu "memainkan peranan" : : : Kata kerja bermaksud menghilangkan kerosakan, manakala bermaksud membaiki kesalahan. : : :

6.

7.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

) bermaksud "mengambil separuh."

8.

: : : ( ) untuk haiwan contohnya unta bermaksud "berhenti di sesuatu tempat." : : : Pelajar cuba menterjemah perkataan demi perkataan bagi Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (diikuti nama khas). : : : ialah jamak bagi iaitu orang yang bertemu Rasulullah s.a.w. dan beriman sehingga meninggal dunia.

9.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

10.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

11.

Ayat Salah Ayat Betul

: :

135

Analisa

: Pelajar keliru dengan perkataan surah al-Sajadah ayat 17: : : :

seperti yang terdapat dalam

12.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa

bermaksud burung merpati.

Aspek Keenam: Penyesuaian Muzakkar dan Muannath Muzakkar ialah perkataan yang boleh menggunakan ism isharah , manakalamuannath sesuai dengan . Kedua-duanya terbahagi kepada haqiqi dan majazi. 1. Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : Pelajar terpengaruh dengan nama pertubuhan terkenal "HAMAS" : : : 'Adad dan ma'dud untuk bilangan 3-10 berlawanan antara muzakkar dan muannath

2.

Aspek Ketujuh: Pemilihan Ta'diyah Ta'diyah ialah keadaan kata kerja atau pelaku yang memerlukan sama ada objek atau huruf jarruntuk melengkapkan maknanya. 1. Ayat Salah Ayat Betul Analisa : : : Firman Allah s.w.t. dalam surah Yasin ayat 40 :

2.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : : Kata kerja

memerlukan , kerana ia menunjukkan

3.

: : : Riwayat sahih daripada Ibn Mulqan bahawa Rasulullah s.a.w.

136

Aspek Kelapan: Tatabahasa 1. Ayat Salah : Ayat Betul : Analisa : Penafian menggunakan

untuk

manakala

untuk

2.

Ayat Salah Ayat Betul Analisa Ayat Salah Ayat Betul Analisa

: : : Tidak boleh atf dua mudaf kepada satu mudaf ilayh : : :

3.

berada pada kedudukan hal PENUTUP DAN CADANGAN

Kajian ini bukan sekadar untuk mengumpul kesalahan kemudian membetulkannya sahaja, sebaliknya melakar satu strategi pengajaran dan pembelajaran yang sesuai berdasarkan kesalahan. Antara strateginya ialah memerhati sudut kekuatan dan kelemahan pelajar di mana sudut kekuatan harus diperkukuh manakala sudut yang lemah diperbaiki. Bagi pelajar yang mempunyai latar belakang bahasa Arab kurang dari aras sederhana, kesalahan nyata seperti ini tidak perlu ditekankan pada peringkat permulaan pembelajaran mereka. Bagi pihak guru, boleh jadikan kesalahan yang dilakukan oleh pelajar sebagai salah satu strategi pembelajaran kendiri demi memantapkan pengetahuan sedia ada bahasa Arab yang dimiliki.

RUJUKAN Al-Quran al-Karim Abdul Kadir Abu Sharifah. 1994. Al-Kitabah al-Wazifiyyah. Amman: Dar Hunayn. Abdel Wadoud Mustafa al-Su'udi, 2012. Kesalahan Pelajar Dalam Penulisan Bangi, Temu bual, 11 Januari. Makalah,

Ahmad al-'Ayid et.al, 2003. al-Mu'jam al-Arabiy al-Asasi. t.tpt: al-Munazzamah al-Arabiyah li al-Tarbiyah wa al-Thaqafah wa al-'Ulum Ahmad Mukhtar Umar. 1993. Akhta' al-Lughah al-Arabiyah 'ind al-Kuttab wa al-Iza'yyin alMu'asirin. Kaherah: Alam al-Kitab.
137

Anthony Dahdah. 1993. Mu'jam Lughah al-Nahw al-Arabiy., Beirut : Maktabah Lubnan Nashirun. Al-Fayruz Abadi. Abu Tahir Majd al-Din Muhammad bin Ya'qub. t.th. Al-Mucjam al-Muhit. Beirut: Muassasah al-Risalah Donkoz. Shamsuddin Ahmad, 1959. Sharhan Ala Mirah al-Arwah Fi Ilm al-Sarf. Kaherah : Matba'ah Mustafa al-Babi al-Halabi. Ibn Mulqan, Umar bin Ali. 1990. Khulasah al-Badr al-Munir fi Takhrij Kitab al-Shrh alKabir li al-Rafi'. Riyadh : Maktabah al-Rashid Ibn Manzur. Jamal al-din Muhammad. 1996. Lisan al-cArab. Jil. 2. Beirut: Dar Ihya alTurath al-cArabi. Beirut. Zuhdi Abu Khalil. 1997. Taswib Akhta' Lughawiyah al-Shaiah. Amman: Dar Usamah.

138