1

UNIT 6
SENI DAN PERKEMBANGAN KANAK-KANAK






6.0 PENGENALAN
Seni memainkan peranan yang penting ke arah perkembangan kanak-kanak melalui
peningkatan daya persepsi, estetika dan kreativiti. Matlamatnya ialah untuk melahirkan
individu yang berbudaya dengan mengamalkan pertimbangan kesenian, berjiwa kreatif,
inovatif, inventif dan mempunyai jati diri yang tinggi.
Seni berasal dari kata sani (Sanskerta) yang bermaksud pemujaan, persembahan
dan pelayanan. Kata tersebut berkait erat dengan upacara keagamaan yang disebut
kesenian. Menurut Padmapussphita, kata seni berasal dari bahasa Belanda genie dalam
bahasa Latin yang disebut genius, yang bermaksud kemampuan luar biasa yang dibawa
sejak lahir . Plato dan Rousseas pula mendefinisikan seni sebagai hasil peniruan alam
dengan segala-galanya.
Seni juga boleh dirujuk sebagai suatu proses dan manifestasi kepada ekspresi diri,
penilaian yang menentukan elemen-elemen yang wajar diketengahkan di dalam hasil seni,
di dalam menyampaikan idea, emosi, perasaan, kepercayaan di dalam bentuk yang
difikirkan paling efektif.
6.1 KEPENTINGAN SENI KEPADA KANAK-KANAK
Seni secara tradisinya menjadi suatu bahagian penting dalam program awal kanak-kanak.
Friedrich Froebel, bapa tadika, percaya bahawa kanak-kanak perlu terlibat dalam membuat
OBJEKTIF

Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Memahami perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak melalui seni.
2. Membincangkan kepentingan dan peranan seni dalam pendidikan.
3. Menerangkan perkembangan kanak-kanak dari aspek estetik dan artistik.
2

seni mereka sendiri dan menikmati seni orang lain. Bagi Froebel, aktiviti seni adalah
penting, bukan kerana guru dapat mengenali kanak-kanak dengan kebolehan luar biasa,
tetapi kerana mereka membantu perkembangan kanak-kanak yang menyeluruh (Froebel
1826). Justeru, seni memberi sumbangan penting kepada perkembangan dan pertumbuhan
kanak-kanak.
6.1.1 Sumbangan Seni Kepada Kanak-Kanak :
1. Pemahaman mereka terbentuk apabila mereka mempelajari sesuatu yang baru. Kanak-
kanak bukan sahaja perlu mengetahui fakta-fakta yang tersirat tetapi juga mengetahui
bagaimana idea-idea berhubung kait di antara satu dengan yang lain. Mereka boleh
mencipta satu pemahaman tentang bagaimana untuk menghubungkaitkan seni dengan
perasaan, intuisi dan kreativiti manusia. Seni dalam konteks ini merujuk kepada muzik,
pergerakan dan seni visual. Oleh itu salah satu cara untuk memenuhi perasaan ingin
tahu dan kehendak kanak-kanak adalah melalui seni yang mampu membangunkan
potensi mereka untuk menjadi insan yang kreatif dan imaginatif.
2. Kanak-kanak juga dapat merasa kepuasan emosi apabila mereka terlibat dalam
membuat seni, sama ada mereka model dengan tanah liat, melukis dengan krayon, atau
membuat kolaj daripada bahan dikitar semula. Kepuasan ini didapati dari kawalan
kanak-kanak mempunyai ke atas bahan-bahan yang mereka gunakan dan autonomi
mereka dalam keputusan yang mereka buat (Schirrmacher, 1998; Seefeldt, 1993).
Apabila mereka memutuskan apa yang mereka akan buat dan bahan-bahan yang akan
digunakan ,kanak-kanak berpeluang membuat pilihan dan keputusan.
3. Seni juga membina harga diri kanak-kanak dengan memberi mereka peluang untuk
meluahkan fikiran dan perasaan mereka (Klein, 1991; Sautter, 1994). Sautter (1994)
menyatakan bahawa apabila kanak-kanak mengambil bahagian dalam aktiviti-aktiviti
seni dengan rakan-rakan, maklum balas yang mereka berikan kepada satu sama lain
membina harga diri dan membantu mereka belajar untuk menerima kritikan dan pujian
daripada orang lain. Aktiviti seni secara kumpulan juga membantu kanak-kanak
mengamalkan kemahiran sosial yang penting seperti mengambil giliran, perkongsian,
dan bekerjasama.
4. Seni juga merupakan suatu aktiviti penerokaan deria. Kamii dan De Vries (1993)
mencadangkan bahawa meneroka bahan-bahan adalah sangat penting kerana ia adalah
melalui penerokaan yang kanak-kanak membina pengetahuan tentang objek di dunia di
3

sekeliling mereka. Mereka menikmati perasaan apabila menggunakan krayon dan
warna. Apabila kanak-kanak membesar dan berkembang, aktiviti seni membuat mereka
bergerak di luar, meneroka dengan deria mereka dan mula melibatkan penggunaan
simbol. Kanak-kanak mula melukis dengan mewakili objek sebenar, peristiwa, dan
perasaan dalam karya seni mereka.
5. Aktiviti seni membantu kanak-kanak membangunkan kawalan kumpulan motor kasar
dan halus (Koster, 1997). Pergerakan besar dengan tangan diperlukan untuk lukisan
atau lukisan di kuda-kuda atau di atas kertas besar di tingkat membina koordinasi dan
kekuatan. Pergerakan kecil jari, tangan, dan pergelangan tangan diperlukan untuk
menggunting, menguli tanah liat, mewarna atau mengecat di permukaan yang lebih
kecil membangunkan ketangkasan motor halus dan kawalan. Amalan yang berulangan
membantu kanak-kanak mendapat keyakinan dalam penggunaan alat untuk membuat
seni dan kemudian untuk menulis.
Aktiviti-aktiviti yang melibatkan kanak-kanak dalam membuat dan menikmati seni
adalah penting jika program adalah untuk memenuhi keperluan kanak-kanak. Cabaran bagi
guru awal kanak-kanak adalah untuk menyediakan aktiviti-aktiviti dalam program seni yang
sesuai dengan perkembangan dan yang boleh disepadukan dalam seluruh kurikulum.
Program yang diadakan hendaklah merangkumi:
mendedahkan kanak-kanak untuk karya seni
lawatan ke muzium tempatan untuk memberi peluang kepada penghayatan seni.
menyediakan kemudahan kelas seni yang membolehkan kanak-kanak memilih topik
dan media mereka sendiri untuk berkarya
memaparkan hasil seni kanak-kanak di galeri bilik darjah
melibatkan keluarga dalam program seni.
4


Sumber: https://www.facebook.com/.../BALAI-SENI-LUKIS-
6.2. PERKEMBANGAN ESTETIKA
Kita sering mengaitkan elemen estetika dengan kreativiti dan artistik. Pada pendapat anda,
adakah terdapat perbezaan antara estetik dan artistik?
6.2.1 Definisi Estetika
Kata estetika berasal dari bahasa Yunani aesthesis/ aisthesis yang bererti perasaan, selera
perasaan atau taste. Terdapat beberapa pendapat berkaitan estetika:-
i. Aesthetica adalah hal-hal yang dapat dipersepsi atau dicerap oleh pancaindera,
sementara aesthesis adalah pencerapan indera atau persepsi inderawi (Gie, 1983).
ii. Alexander Gottlieb Baumgarten (1714-1762) berpendapat estetika adalah sebagai
kajian tentang segala sesuatu yang berkaitan dengan keindahan.
iii. Ragans (2000) - menilai hasil karya bukan sahaja dilihat pada kecantikan karya
tersebut malahan ia juga perlu dilihat dari sudut kejayaan sesuatu karya. Di dalam
pengajaran pendidikan seni visual, istilah pendidikan estetika digunakan merangkumi
pelbagai bidang penghasilan hasil karya seni seperti arca, lukisan, catan dan
sebagainya. Pendidikan estetika juga menjelaskan persoalan estetika yang merujuk
kepada perbincangan berkaitan dengan penghuraian makna dan simbolik penghasilan
karya seni.
iv. Abdul Shukor Hashim (1991) yang melihat setiap pengalaman pembelajaran sebagai
pengalaman estetik.
5

Pergerakan estetika awal kanak-kanak mempunyai kaitan langsung dengan emosi
mereka kerana resepsi deria yang mengeluarkan isyarat tersebut selalunya mempunyai
hubungan terus dengan bahagian otak yang merangsang emosi. Di dalam kehidupan
seharian, kita berkomunikasi secara verbal ataupun bukan verbal. Komunikasi bukan verbal
melibatkan pergerakan tangan, memek muka, pandangan mata dan pergerakan bahagian
badan yang lain. Pergerakan estetik pula menjurus kepada isyarat virtual. Isyarat virtual ini
merupakan jendela kepada emosi dalaman kanak-kanak dan juga jiwa dan pemikiran
mereka.
Kebolehan kanak-kanak dalam meluahkan nilai estetika mereka merupakan satu
bentuk kemahiran kognitif yang bukan sahaja penting di dalam perkembangan seni kanak-
kanak tersebut, malah amat penting di dalam perkembangan pemikiran dan intelek mereka.
Estetika juga berkait rapat dengan perasaan, kognitif dan afektif. Nilai estetika amat
penting dalam kehidupan kanak-kanak kerana dapat memotivasikan mereka dan membantu
perkembangan mereka.
Walaupun perkembangan estetika kanak-kanak secara total masih belum dapat
dikenalpasti, para pengkaji telah menemui beberapa pergerakan yang menjadi refleksi
kepada perkembangan estetika kanak-kanak. Pergerakan estetika awal kanak-kanak
mempunyai kaitan langsung dengan emosi mereka kerana resepsi deria yang mengeluarkan
isyarat tersebut selalunya mempunyai hubungan terus dengan bahagian otak yang
merangsang emosi.
Kanak-kanak pada umur 2 hingga 4 tahun selalunya mengeluarkan isyarat-isyarat
tertentu yang lebih berkait dengan emosi daripada rasional atau intelektual. Isyarat-isyarat
biasa seperti tunduk memberi hormat atau pergerakan biasa yang dilakukan ketika
beribadat mempunyai implikasi emosi.
Apabila usia mereka meningkat ke tahun ketiga dan keempat, kanak-kanak menjadi
lebih peka kepada gerakan-gerakan dinamik yang melibatkan imbangan, arah, konsisten,
daya dan juga keintiman. Di usia ini, mereka dapat mengimbangkan diri mereka dengan
baik di atas kerusi yang kecil dan mengekalkan langkah yang konsisten semasa mencuba
tarian yang mudah. Mereka juga dapat membezakan kiri dan kanan, atas dan bawah.
Pada umur 6 tahun, kanak-kanak tahu bahawa gerak-geri mereka juga mempunyai
elemen psikologi. Contohnya meluahkan rasa sedih dengan menundukkan muka atau pun
melahirkan ekspresi sedang berfikir dengan meletakkan tangan di bawah dagu. Semua
6

pergerakan ini adalah luahan estetika mereka dan sebagai orang dewasa, pemerhatian
terhadap pergerakan-pergerakan mereka akan dapat membantu kita menentukan apa yang
bermain di dalam fikiran dan jiwa mereka.


Sumber : artventurekids.com/tag/lukisan-kanak-kanak
6.3. KEPENTINGAN MEMPELAJARI ESTETIKA
Estetika adalah salah satu elemen seni yang mempengaruhi kehidupan manusia. Antara
pengaruh estetika ialah :
(a) Menghidupkan suasana aktif pembelajaran
Menggalakkan interaksi di antara murid dan guru dan menjadikan proses
pembelajaran lebih menarik dan menyeronokkan.
(b) Meningkatkan kefahaman terhadap imej dan bahasa visual
Membantu murid mempelajari gaya bahasa tampak dan memperkayakan mereka
dengan istilah-istilah baru.
(c) Menyemai kefahaman di antara satu sama lain
Murid memahami bahawa karya yang dihasilkan mempunyai makna yang berbeza-
beza.
(d) Meningkatkan keupayaan berfikir
Murid perlu membuat perbandingan, perbezaan menganalisis dan menilai karya.
Kesemua ini membantu murid mengerakkan daya pemikiran mereka.


7

6.4. MERANGSANG PERKEMBANGAN ESTETIKA KANAK-KANAK
Menurut Koster (2001),kanak-kanak perlu dirangsang dengan aktiviti yang dirancang rapi
dan tersusun supaya tindak balas semula jadi estetika yang dimiliki oleh kanak-kanak selari
dengan peningkatan umur mereka. Justeru, dalam hal ini guru adalah perantaraan yang
memainkan peranan yang penting.
Bagi menentukan perkembangan estetika kanak-kanak , guru dapat membantu
dengan :-
(a) Memilih Karya Berkualiti
Guru memastikan karya yang dipilih mempunyai standard dan kualiti yang tertentu
dalam jenisnya.
(b) Mempunyai Kepelbagaian Media dan Teknik
Karya mempunyai kepelbagai teknik dan media penghasilannya seperti memilih
karya,arca kolaj, lukisan dan tidak tertumpu hanya kepada catan sahaja.
(c) Kepelbagaian Gaya, Budaya dan Artis
Memilih karya kontemporari dan moden yang dihasilkan oleh artis daripada pelbagai
etnik dan latar belakang termasuk pengkarya muda dan artis wanita.
(d) Mempamerkan Budaya
Karya mencerminkan warisan dan kesenian supaya murid mempunyai perspektif
yang luas mengenai budaya dan kepelbagaiannya.

6.5. PERKEMBANGAN ARTISTIK KANAK-KANAK
Proses artistik adalah sangat signifikan dalam konteks pembelajaran seni, khususnya dalam
aktiviti melukis ialah Proses artistik ialah proses penghasilan karya. Proses artistik memberi
kuasa tujuk kepada guru pendidikan seni bagaimana pelajar menjana serta
mengembangkan idea (proses kreativiti) berdasarkan pemerhatian dan pengamatan mereka.
Laura H. Chapman di dalam bukunya Approach in Art Education (1978), menjelaskan
bahawa proses kreativiti mempunyai pertalian dan hubungan yang hampir sama dalam
proses penghasilan karya (proses artistik). Chapman juga menjelaskan bahawa proses
artistik itu adalah tidak rigid dan bersifat boleh ubah dari segi kaedah dan tekniknya.
Dalam pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran di sekolah rendah proses artistik
adalah dimulai dengan proses pemerhatian, penerokaan, penghasilan dan apresiasi. Proses
artistik sebenarnya bermula dari memilih suatu pandangan menarik umpamanya, atau
8

memberi fokus kepada keunikan sesuatu objek hinggalah kepada siapnya sebuah hasil
karya. Dalam hal ini pelajar sebenarnya telah melalui satu proses di mana mereka membuat
pemerhatian, meneroka, menganalisa, menilai secara kritis serta menghasilkan karya,
kemudian menghargai hasil kerja seni mereka sendiri. Secara tidak langsung ini dapat
meningkatkan kefahaman mereka tentang nilai-nilai artistik/estetika pada sesebuah karya.
Menurut Lowenfeld (1947), pengetahuan sedia ada kanak-kanak boleh dikaitkan
dengan tahap perkembangan kanak-kanak. Kanak-kanak sentiasa belajar melalui
pengalaman yang berlaku di persekitaran mereka. Artistik adalah perantaraan yang
menghubungkan kanak-kanak dengan masyarakat dan persekitarannya.

6.6. TEORI PERKEMBANGAN ARTISTIK OLEH HURTWITZ DAN DAY.
Kreativiti artistik adalah diwarisi daripada satu generasi ke satu generasi yang lain.Setiap
kanak-kanak belajar daripada persekitaran dan pengalaman yang hampir dengan mereka,.
Perkembangan artistik Al Hurwitz dan Michael Day (1995) dibahagikan kepada tiga tahap
iaitu:
a. Tahap pertama untuk kanak-kanak dua hingga empat tahun iaitu tahap manipulatif
atau zaman awal kanak-kanak.
b. Tahap kedua untuk kanak-kanak enam hingga sembilan tahun iaitu tahap membuat
simbol.
c. Tahap ketiga untuk kanak-kanak sepuluh hingga tiga belas tahun iaitu tahap pra
remaja.
Bagi kanak-kanak di taska, tadika, tahun satu dan dua sekolah rendah, mereka akan
mengalami tahap perkembangan artistik Al Hurwitz dan Michael Day(1995) dari tahap satu
hingga permulaan tahap dua. Terdapat jua perkembangan skema kanak-kanak
merangkumi peringkat manipulatif, peringkat membuat simbol, dan peringkat pra remaja.
i. Peringkat manipulatif.
Pada peringkat ini, kanak-kanak tidak mempunyai kawalan pada pergerakan tangan.
Lukisan mereka tidak realistik, banyak menggunakan garisan yang dihasilkan biasanya
secara berulang-ulang. Pada peringkat ini, aktiviti melukis lebih kepada mendapat
kepuasan dan keseronokan melukis atau memegang peralatan melukis. adalah
mengikut gaya dan cara yang mereka sukai.
9

ii. Peringkat membuat simbol.
Kanak-kanak yang berumur antara enam tahun hingga sembilan tahun mengalami
peringkat membuat simbol. Mereka boleh menghasilkan simbol kerana kawalan tangan
mereka mula seimbang. Didapati kanak-kanak pada peringkat ini mudah dipengaruhi
persekitaran. Apabila kanak-kanak semakin membesar, mereka mula membuat perkaitan
antara imej dan idea. Biasanya ia suka melukis objek-objek yang hampir dengan diri
atau pengalaman mereka Lukisan mereka kini lebih memberi makna terhadap bentuk
yang dilukis dan bentuk ini beransur-ansur menjadi simbol bagi mewakilkan objek
sebenar.
Pada peringkat ini kanak-kanak menghasilkan hasil kerja yang lebih menyeluruh
seperti gambaran manusia telah dapat dilukis dengan lengkap termasuk kaki, tangan,
hidung dan gigi.Mereka juga mula menggunakan kreativiti untuk memasukkan elemen
pakaian dan rambut pula biasanya dilukis dengan beberapa siri garisan. Imej juga
biasanya dilukis lebih besar seperti orang lebih besar daripada latar belakang.
Penyesuaian warna juga pada peringkat ini seperti langit warna biru dan pokok warna
hijau.
iii. Peringkat praremaja.
Peringkat praremaja bagi kanak-kanak yang berumur antara 10 tahun hingga 13 tahun.
Pada peringkat ini, kanak-kanak cuba melukis figura dengan saiz yang betul dimana
lukisannya lebih rasional dengan pilihan warna yang lebih tepat dengan adanya bayang-
bayang pada lukisan.
6.7. KEPENTINGAN PERKEMBANGAN ARTISTIK KANAK-KANAK.
Kepentingan artistik kepada kanak-kanak mampu diterjemahkan kepada elemen Kognitif,
Fizikal, Kreativiti, Persepsi serta Sosial dan Emosi.
i. Aspek Kognitif.
Perkembangan seni kanak-kanak amat dipengaruhi oleh aspek kognitif sama ada
daripada segi gaya mahu pun kandungan. Aktiviti seni yang tersusun dan terancang
dapat melahirkan kanak-kanak yang mempunyai keupayaan menyelesaikan masalah
serta mampu membuat penilaian dan bijak membuat keputusan.
10

Kanak-kanak melukis apa yang mereka tahu berdasarkan pengalaman. Kebolehan
kanak-kanak ditentukan oleh pengalaman mereka melihat, daya ingatan, imej dan kesan
konsep yang dilukis di atas kertas. Perkembangan kognitif kanak-kanak boleh dilihat
melalui contengan yang mereka lakukan iaitu contengan tidak terkawal dan terkawal.
Contengan tidak terkawal yang dihasilkan secara spontan, sembarangan, ringkas dan
sekadar membuat garisan pada sebarang permukaan. Contengan terkawal pula lebih
berorganisasi, berulang, penggunaan tangan lebih terkawal, boleh melukis dalam kertas
yang disediakan dan lebih bervariasi dengan menunjukkan minat.
ii. Aspek Fizikal.
Penggunaan alat dan bahan dalam pengajaran dan pembelajaran dalam seni
memberikan satu bentuk latihan berkesan kepada otot (psikomotor), koordinasi tangan
serta mata, kawalan motor halus, perkembangan otot kecil, kemahiran tangan,
contengan dan melukis bentuk dapat dilihat bahawa terdapat batasan perkembangan
fizikal kanak-kanak.
iii. Aspek Kreativiti
Latihan dan projek yang bersifat terbuka dapat membantu murid untuk
mengembangkan aspek kreativiti mereka kerana lukisan artistik mengutamakan proses,
berbanding dengan hasilan akhir. Kanak-kanak boleh mempertingkatkan dan
menajamkan penggunaan pancaindera dan deria. Seni menambahkan pengetahuan
mengenai konsep pembuatan dan kronologi sesuatu produk iaitu proses penghasilan dan
hasilan seni, produk dan objek yang terdapat di sekeliling mereka dengan menghasilkan
lukisan berdasarkan kepada apa yang mereka fahami berbanding apa yang mereka
lihat.
iv. Aspek Sosial dan Emosi.
Murid boleh berinteraksi dan meningkatkan keupayaan bersosial selain dapat
meningkatkan keyakinan diri. Proses penyertaan ini mewujudkan kerjasama antara
kumpulan yang dibentuk. Emosi kanak-kanak juga ditunjukkan menerusi kandungan
dan gaya dalam hasil seni mereka. Kanak- kanak melukis peristiwa yang mereka lalui
setiap hari, objek yang mereka sukai atau individu yang mereka sayangi. Cerita yang
ingin disampaikan oleh kanak- kanak diperelokkan melalui penggunaan warna, saiz,
bentuk dan garis yang sesuai akan menambah emosi kepada lukisan mereka.
11


Rajah 6.1 : Penggunaan warna Kanak-kanak
6.8. FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PRKEMBANGAN ARTISTIK KANAK-KANAK.
Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi perkembangan artistik kanak-kanak :-
i. Faktor Persekitaran.
Tempat tinggal atau tempat asal kanak-kanak. Pada peringkat ini kanak-kanak
banyak mempelajari sesuatu perkara berdasarkan alam sekeliling.
ii. Faktor Keperluan dan Pengalaman.
Keinginan kanak-kanak sering diterjemahkan ke dalam bentuk lukisan. Lukisan
dihasilkan daripada pengalaman yang telah dilalui oleh kanak-kanak.
iii. Faktor Sosial.
Hubungan antara keluarga, kawan-kawan dan masyarakat. (di panggil komuniti).
Lukisan kanak-kanak dipengaruhi gaya dan ciri-ciri komuniti tersebut.
iv. Faktor Imaginasi.
Sesuatu idea yang berdasarkan imaginasi adalah melangkaui batas norma fizikal.
Perasaan atau khayalan kanak-kanak kadangkala pada tahap tinggi. Kanak-kanak
gemar berimaginasi kerana mempunyai perasaan ingin tahu yang tinggi
v. Faktor Latar Belakang Agama dan Bangsa.
Lukisan yang dihasilkan oleh kanak-kanak India, Melayu dan Cina biasanya
adalah berbeza. Kebanyakan lukisan yang dihasilkan daripada pemerhatian
kanak-kanak daripada perayaan yang mereka sambut. Lukisan kanak-kanak juga
mengikut ciri-ciri budaya masing-masing.
Gardner (1980) mencadangkan agar orang dewasa menyediakan peluang kepada
kanak-kanak untuk melakukan aktiviti seni tanpa sekatan kerana kanak-kanak meluahkan
apa yang mereka rasai dan mempunyai cerita sendiri menerusi lukisan mereka.
12

Menurut Lowefeld (1947 ) bahawa sejak kecil lagi proses pembelajaran kanak-kanak
dibantu dengan penggunaan alat bantuan sensori seperti peta , gambar-gambar dan
peralatanperalatan sains. ini kerana pemikiran abstrak tanpa representasi visual bukanlah
sesuatu yang mudah untuk ditangani. Semakin kanak-kanak membesar, seni visual semakin
banyak membantu perkembangan minda yang menyeluruh.
Micheal (1983),menyatakan pengalaman seni akan membantu pelajar dalam
pembelajaran dan perkembangan mereka dari peringkat paling asas seperti mengenali diri
mereka, mengenali seni dan kebudayaan mereka, perasaan, konsepsi dan ekspresi diri
mereka melalui media. Dalam hal ini secara tidak langsung ia membabitkan proses
pengajaran dan pembelajaran, bagaimana seseorang guru seni mengendalikan
pengajarannya. Dalam konteks melaksanakan pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah,
seorang guru seni harus berfikiran kreatif dan hendaklah sentiasa merangsang serta
membimbing murid-muridnya agar sentiasa berfikiran kreatif dan fleksibel. Dengan
demikian guru bukan sahaja dapat membantu kanak-kanak mudah menjana idea dalam
proses berkarya malah juga dalam aspek perkembangan dan pertumbuhan mereka yang
seimbang dan sihat.












13

LATIHAN/AKTIVITI
1. Nyatakan tiga sumbangan seni terhadap pertumbuhan dan perkembangan kanak-
kanak?
2. Jelaskan peranan guru dalam membantu perkembangan estetika kanak-kanak?
3. Huraikan bagaimana seni dapat membantu perkembangan artistik kanak-kanak?

KATA KUNCI
Estetika
Imaginasi
Visual
Artistik
Representasi
Apresiasi