Suparman,ST
BUKU:
1. JJ. GREIGER POWER SYSTEM ANALYSIS
2. HADI SAADAT POWER SYSTEM ANALYSIS
3. NAGRATH POWER SYSTEM ANALYSIS
4. W.STEVENSON POWER SYSTEM ANALYSIS
(VERSI INDONESIA)
5. CEKMAS CEKDIN POWER SYSTEM ANALYSIS_
(WITH MATLAB)
6. OTHERS ..
PENILAIAN:
Mid semester
Final semester
Tugas+Kuis
:35%
:35%
:30%
PENDAHULUAN
Komponen utama sistem tenaga listrik
1.
2.
3.
4.
Generator Serempak
Saluran transmisi
Transformator
Beban
p n
f
Hz
2 60
Dengan
p= jumlah kutub-kutub rotor
n=kecepatan rotor (rpm).
Ear jI a X ar
Er E f Ear
af
Er E f jI a X ar
Vt E f jI a X ar jI a X t
Ef
Eaf
Er
Ia
90o
Gambar 3. diagram phasor antara fluks dan tegangan pada kumparan fase a
X ar X l X s
Vt E f jI a ( X s )
Vt E f jI a ( Ra X s )
Xs = reaktansi sinkron
Ra = tahanan jangkar
Xs
Xar
Ef
Xl
Ia
Ra
Vt
Er
Ia
Ia X s
Vt
Ef
Ia
G/2
B/2
B/2
G/2
Voltage Level
High voltage transmission
Large equipment
Lines have X/R 10, low losses
Medium voltage for industries
Low voltage indoor for households
Compact equipment
Lines have X/R << 10, high losses
Is
X=L
Vs
IR
VR
Is
Vs
X=L
Yc/2
Yc/2
IR
VR
Yc=1/Xc
3. MODEL TRANSFORMATOR
Model transformator
Transformator adalah merupakan komponen kunci dalam transmisi
arus bolak-balik.
Hight reliabiblity and efficiency >95%
Rating up to 750 MVA in Sweden
Different type
Two windings (most common)
three windings (has two secondary)
tap changing for voltage control
N1>N2
Step-down
N1<N2
Step-up
Ekivalen Circuit
I1
r1
a2x2
x1
IE
V1
a2r2
Req
I2/a
aV2
I1
Xeq
V1
(a)
V2
(b)
I1=I2'
V1
V2'
a'
n'
b'
c
Gambar trafo hubungan Y-Y
c'
a'
b'
b
c
Gambar trafo hubungan delta-delta
c'
a'
n'
b
c
Gambar trafo hubungan delta-Y
b'
c'
I1
V2
V1
V2
V1
I3
V3
I1 X1
V3
I3
R1
I2
X2
I3
X3
IM
R2
I1
V2
RM
R1
R3
V1
XM
X1
I2
X2
R2
I3
X3
R3
V1
V3
V2
V3
4. MODEL BEBAN
Beban terdiri dari motor-motor induksi, pemanas dan penerangan serta
motor-motor singkron. Untuk tujuan analisis, ada 3 cara untuk
merepresentasikan beban:
Representasi beban dengan daya tetap
Daya aktif (MW) dan daya reaktif (MVAR) mempunyai harga yang tetap
Representasi beban dengan arus tetap
P jQ
I ( )
V
V V
I
tan 1 (Q / P)
Admitansi:
P jQ
I P jQ
2
V
V
5. DIAGRAM SEGARIS
Dengan menganggap bahwa sistem 3 fasa dalam keadaan seimbang.
Penyelesaian/analisis
dapat dikerjakan dengan menggunakan
rangkaian 1 fasa dengan saluran netral sebagai saluran kembali.
Untuk merepresentasikan suatu sistem tenaga listrik 3 fasa, cukup
menggunakan diagram 1 fasa yang digambarkan dengan memakai
simbol-simbol dan saluran netral diabaikan.
Diagram tersebut disebut sebagai diagram segaris. Diagram segaris
biasanya dilengkapi dengan data dari masing-masing komponen
sistem tenaga listrik.
T2
T1
3
Load B
Load A
6,6KV,
6,6KV,
3,81KV,
X=0,655 ohm
X=1,31 ohm
X=0,1452 ohm
6. DIAGRAM IMPEDANSI
Dengan menggunakan rangkaian pengganti masing-masing
komponen dan dari data yang diketahui diperoleh, maka akan
didapatkan diagram ipedansi
XT1
E1
E2
XT2
Load B
Load A
XG1
XG2
XL
XG3
+
E3
Neutral bus
Nilai-nilai setiap komponen diperoleh setelah melakukan normalisasi
PER-UNIT (DIJELASKAN KEMUDIAN)
7. NORMALISASI PERUNIT
Normalisasi dilakukan pada nilai nominal
Nilai actual
Nilai per UNIT
Nilai base
Contoh:
11 KV pada base 10 KV:
Vpu= Vsebenarnya/Vbase = 11KV/10KV = 1,1 pu
Nilai perunit menunjukkan keadaan saat normal
Level tegangan dapat diperbandingkan
Perhitungan dilakukan lebih sedarhana
Dalam sistem tenaga listrik terdapat 4 besaran:
I (Arus Ampere)
V (tegangan Volt)
S (Daya Voltampere)
Z (Impedansi ohm)
Dengan menentukan besaran dasar (base), besaran persatuan (per-UNIT)
dapat dihitung.
Besaran besaran tersebut adalah besaran 1 fasa (Fasa-Netral).
I actual ( Ampere)
I ( Ampere)
I ( pu )
Ibase ( Ampere)
I B ( Ampere)
V ( pu )
Vbase (Volt )
VB (Volt )
Sactual (VA)
S (VA)
S ( pu )
Sbase (VA)
S B (VA)
Z ( pu )
Z actual ()
Z ()
Zbase ()
Z B ()
Dengan mengetahui base dari dua kuantitas (S, V, I dan Z), maka
nilai base lainnya dapat diketahui.
Pada prakteknya, biasanya yang diketahui adalah MVA base, dan
satu base tegangan.
Perbandingan belitan trafo menyebabkan base tegangan pada
sistem berbeda-beda.
I Base
KVAbase1
KVbaseLN
Z Base
( KVbaseLN ) 2 x1000
KVAbase1
Z Base
( KVbaseLN ) 2
MVAbase1
I Base
KVAbase3
3KVbaseLL
Z Base
( KVbaseLL ) 2 x1000
KVAbase 3
Z Base
( KVbaseLL ) 2
MVAbase 3
Contoh:
T2
T1
3
Load B
Load A
6,6KV,
6,6KV,
3,81KV,
X=0,655 ohm
X=1,31 ohm
X=0,1452 ohm
6,6 KV
T1
T2
6,6 / 66kV
66 / 3,81kV
66 KV
3,81 KV
Load B
Load A
30MVA
30MVA
Z B ( gen1)
6, 6
30
1, 452
Z B (line )
66
30
145, 2
Z B ( gen3)
3,81
30
0, 48387
X G3
Reaktansi saluran:
X line
17, 4
0,1198 pu
145, 2
Reaktansi transformator
XT1
14,52
0,1 pu
145, 2
j0,10
j0,45
XG1 XG2
+
E1
E2
XT1
XT 2
14,52
0,1 pu
145, 2
j0,1198
XL
j0,009
j0,10
XT2
XG3
j0,30
+
E3
Neutral bus
0,1452
0,3 pu
0, 48387
Z n ( pu ) Z o ( pu )
Zn
Zo
KVBN
KVBo
KVABN
KVABo
KVBO KVABn
KV
KVA
Bn
Bo
2,5 KVA
I2
V1
110 volt
V2
440 volt
a=110/440
X12=0,06
X 12
0, 06
0, 012 pu
4,84
X
110
X 21 122 0,06 0,96
a
440
Impedansi base sisi tegangan tinggi:
ZB2
0, 4402 x1000
77, 5
2, 5
0,96
0, 012 pu
77,5
Z2
2
Z3
Z12 = Z1 + Z2
Z13 = Z1 + Z3
Z23 = Z2 + Z3
1
Z12 Z13 Z 23
2
1
Z 2 Z12 Z13 Z 23
2
1
Z 3 Z12 Z 23 Z13
2
Semua impedansi dalam perunit
Z1
Contoh 2
k
G
T2
T1
l
n
r
M1
M2
Data:
Generator G : 300 MVA, 20 KV, X=20%
Motor M1
: 200 MVA (input), 13,2 KV, X=20%
Motor M2
: 100 MVA (input), 13,2 KV, X=20%
Transmisi
: 64 km, 0,5 ohm/km
Trafo T1 : 350 MVA, 230Y -20 KV, X=10%
Trafo T2 : Terdiri dari 3 trafo single phase: 100MVA, 127-13,2KV, X=10%
Gambarkan diagram reaktansi dalam pu dengan menggunakan base
300 MVA dan 20 kV pada rangkaian generator
Penyelesaian
20kV
T1
k
230kV
T2
m
M1
13,8kV
r
M2
202
1,333
300
Z Line
2302
176,33
300
Z Motor
13,82
0, 6348
300
300000
10, 606kA
3x20
I Line
300000
753, 065 A
3x230
I Motor
300000
12,551kA
3x13,8
KV KVAn
Z n ( pu ) Z o ( pu ) o
KV
KV
A
o
n
20
X g 0, 2
20
20
X T 1 0,1
20
300000
300000
j 0, 2 pu
300000
350000
13, 2
X M 2 0, 2
13,8
j0,0857
Eg1
13, 2
X M 1 0, 2
13,8
j 0,0857 pu
0,5 x64
ZL
j 0,1815 pu
176,33
Xg1
3x127
X T 2 0,1
230
XT1
j0,20
300000
300000
XT2
XM1
j0,274
XM2
EM1
Neutral bus
j0,549
+
j 0,0915 pu
300000
200000 j 0, 274 pu
300000
100000 j 0,549 pu
j0,1815 m j0,0915
XL
EM2
TUGAS 1:
KERJAKANLAH SOAL NO. 6.15 HALAMAN 155 ANALISIS
SISTEM TENAGA LISTRIK, WILLIAM D. STEVENSON,Jr
Data:
Generator G : 300 MVA, 20 KV, X=20%
Motor M1
: 200 MVA (input), 13,2 KV, X=20%
Motor M2
: 100 MVA (input), 13,2 KV, X=20%
Transmisi
: 64 km, 0,5 ohm/km
Trafo T1 : Terdiri dari 3 trafo single phase:150 MVA, 132,79Y-20 KV, X=10%
Trafo T2 : Terdiri dari 3 trafo single phase: 100MVA, 127-13,2KV, X=10%
Gambarkan diagram reaktansi dalam pu dengan menggunakan MVA base 20
MVA dan tegangan 20 KV pada rangkaian generator
MATRIKS Ybus
MATRIKS Zbus
PERSAMAAN ALIRAN DAYA
PERSAMAAN UMUM ALIRAN DAYA
RECTANGULAR FORM
POLAR FORM
HYBRID FORM
1. MATRIKS Ybus
1
Diagram segaris
y10
Diagram admitansi
I1
y13
y12
3
y34
4
I4
I2
I3
y23
y20
y40
y30
y10=yc12/2 + yc13/2
Persamaan
I1 = V1 y10 +(V1-V2)y12 + (V1-V3)y13
I2= V2 y20 +(V2-V1)y12 + (V2-V3)y23
I3= V3 y30 +(V3-V1)y13 + (V3-V2)y23 + (V3-V4)y34
I4= V4 y40 +(V4-V3)y34
Dengan menjabarkan persamaan-persamaan diatas, diperoleh:
I1 = V1 (y10 + y12+ y13) -V2 y12
-V3 y13
I2= -V1 y12
+V2 (y20+y12+y23) -V3 y23
I3= -V1 y13
-V2 y23
+V3 (y30+ y13+ y23+ y34)
I4= 0 V1
+0 V2
-V3 y34
I1 = Y11V1 + Y12 V2 + Y13V3 + 0 V4
I2= Y12V1 + Y22V2 + Y 23V3 + 0 V4
I3= Y13V1 + Y 23V2 + Y33V3 - Y34V4
I4= 0 V1 + 0V2
+ Y34V3 + Y44V4
y10
1
I1
y13
y12
3
I1 Y11
I Y
2 21
I 3 Y31
I 4 Y41
Y12
Y22
Y32
Y42
Y13 Y14 V1
Y23 Y24 V2
Y33 Y34 V3
Y43 Y44 V4
+ 0 V4
+ 0 V4
- V4 y34
+ V4 (y40 +y34)
y34
4
I4
I2
I3
y23
y20
y40
y30
I bus
Y11
I1
Y
I
2 , Ybus 21
Y31
I3
I
4
Y41
Y12
Y13
Y22 Y23
Y32 Y33
Y42 Y43
Y14
V1
V
Y24
, Vbus 2
V3
Y34
Y44
V4
Matriks Ybus
Tegangan bus(fasa-tanah)
Elemen off diagonal Yij adalah negatif dari admitansi antara bus i dan bus j:
Y12= Y21=- y12
Y13= Y31=- y13
Y23= Y32=- y23
Y34= Y43=- y34
Y14= Y41=0
Y24= Y42=0
2. MATRIKS Zbus
Matriks impedansi bus, Zbus adalah merupakan invers dari matriks Ybus.
Zbus Ybus 1
Z bus
Z11
Z
21
Z 31
Z 41
Z12
Z13
Z 22
Z 32
Z 42
Z 23
Z 33
Z 43
Z14
Z 24
Z 34
Z 44
P + jQ
I1 Y11
I Y
2 21
I 3 Y31
I 4 Y41
Y12
Y13
Y22
Y32
Y42
Y23
Y33
Y43
Y14 V1
Y24 V2
Y34 V3
Y44 V4
Diperoleh:
I2= Y21V1 + Y22V2 + Y 23V3 + Y24V4
4
I 2 V jY2 j
j 1
S V I
S VI
*
P2 jQ2 V
*
2
* *
S * V *I
P jQ V *I
VY
j 1
j 2j
Pi jQi Vi
VY
j 1
j ij
VY
j 1
ij
Bentuk rectangular:
j 1
j 1
dengan
Vi ei jfi
Vi Vi i
Yij Yij ij
Bentuk polar
Pi Vi Yij V j Co s(i j ij )
j 1
Qi Vi Yij V j Sin(i j ij )
j 1
dengan
Bentuk nhybrid
Pi Vi
Qi Vi
V
j 1
V
j 1
dengan
Vi Vi i
Z
X
x I
Z=R+jX
R=Zcos
R=ZSin
Cos = powerfactor
>0 induktif/lagging
<0 capasitif/leading
x I
V=(R+jX)I
S=P+jQ
P=S cos (heat, work)Q=S Sin
(E & M field)
Sij Vi I *ij
Sij
Vi V j
Vi
Z ij
VK K
PLK+jQLK
Load
1
Vk
Ykk
N
Pk jQk
Ykn .Vn
n 1
Vk *
(1)
dimana n k
Nilai-nilai untuk tegangan pada ruas kanan persamaan itu adalah nilai-nilai
hitungan terbaru untuk Bus yang bersesuaian atau tegangan perkiraan jika belum
dilakukan iterasi pada suatu Bus. Persamaan (1) hanya berlaku untuk Bus dimana
daya nyata (P) dan reaktif (Q) telah ditentukan (Load Bus).
dimana n k .
Jika dibuat n sama dengan k
Pk jQk Vk
Y
n 1
kn
Qk Im Vk * Ykn .Vn
n 1
Vn
(2)
(3)
(4)
Daya reaktif Qk didapat dari persamaan (4) dan untuk mendapatkan suatu nilai Vk
yang baru menggunakan nilai-nilai tegangan sebelumnya yang terdapat pada Busbus tersebut dan nilai Qk ini dimasukkan ke persamaan (1). Hasilnya merupakan
tegangan kompleks yang telah dibetulkan untuk besar yang telah ditentukan.
Proses iterasi berhenti apabila V bernilai kecil atau nilai tegangan sama dengan
nilai tegangan iterasi sebelumnya (mendekati nilai toleransi yang diberikan
biasanya 10-4).
Proses iterasi dapat dipercepat dengan cara memberikan faktor percepatan yaitu
pada umumnya bernilai 1,6.
k 1)
(k )
Vi (( accelerated
Vi ( k 1) Vi ( k ) Vi ( k ) .Vi ( k )
) Vi
CONTOH
Penggunaan Metode GAUSS SEIDEL
Data Line
white
5
Yellow
Saluran
1-2
1-4
1-5
2-3
2-4
3-5
R
0,10
0,15
0,05
0,05
0,10
0,05
X
0,40
0,60
0,20
0,20
0,40
0,20
2
Red
3
Green
4
Black
Data Bus
Bus
1
2
3
4
5
P (pu)
-0,6
1,0
-0,4
-0,6
Q (pu)
-0,3
-0,1
-0,2
V (pu)
1,020
1,000o
o
1,040o
1,000o
1,000o
Keterangan
Swing/slack bus
Load bus
Generator bus
Load bus
Load bus
Penyelesaian
Data Line
Admitansi saluran
y12 y21
1
1
0,588225 j 2,3529
R12 jX12 0.10 j 0, 40
G
0,588235
0,392157
1,176471
1,176471
0,588235
1,176471
B
-2,352941
-1,568627
-4,705882
-4,705882
-2,352941
-4,705882
Saluran
1-2
1-4
1-5
2-3
2-4
3-5
R
0,10
0,15
0,05
0,05
0,10
0,05
X
0,40
0,60
0,20
0,20
0,40
0,20
OFF DIAGONAL
Y12=-y12
0
0,3922 j1,5686 1,1765 j 4,7059
2,1569 j8,6275 0,5882 j 2,3539
0,5882 j 2,3539 2,3529 j9, 4118 1,1765 j 4,7059 0,5882 j 2,3539
Ybus
0
1,1765 j 4,7059 2,3529 j9, 4118
0
1,1765 j 4,7059
0,3922
j
1,5686
0,5882
j
2,353
9
0
0,9804
j
3,9216
0
1,1765 j 4,7059
0
1,1765 j 4,7059
0
2,3529 j9, 4118
Bus 1 adalah slack bus (umumnya bus 1 atau bus yang mempunyai daya
pembangkitan yang paling besar dianggap sebagai slack bus), dimana slack bus,
tegangan dan sudut diketahui. Untuk analisis aliran daya, perhitungan dilakukan
langsung pada bus 2:
Iterasi I
Tegangan pada bus 2 (Load bus)
Pi jQi Vi
P2 jQ2 V2
VY
j 1
n
*
ij
VY
j 1
2j
1 P2 jQ2
Y
V
Y
V
Y
V
21 1 23 3 24 4
Y22 V2*
1 P2 jQ2
Y
V
Y
V
Y
V
21 1 23 3 24 4
Y22 V2*
0, 6 j 0,3
1
2,352941-j9,411764 1, 0 j 0, 0
V2 (1)
V2 (1)
V2 (1)
0, 6 j 0,3
2,411764
j9,
647058
2,352941-j9,411764 1, 0 j 0, 0
1 P2 jQ2
Y
V
Y
V
Y
V
21 1
23 3
24 4
Y22 V2*
1
0, 6 j 0,3
V2(1)
2,411764
j9,
647058
(1)
V2 0,976351 j 0, 050965 pu
V2 (1)
Y32= -1,176471+j4,705882
Y33= 2,352941 +j9,411764
Y35= -1,176471+j4,705882
Q3 0, 444913 pu
V3(1)
V3(1)
1 P3 jQ3
Y
V
Y
V
32
2
35
5
Y33
V3*
1, 0 j 0, 444913
1
((-1,176471+j4,705882)x
2,352941 +j9,411764 1, 04 j 0, 0
1
0, 961538 j 0, 4277801 2, 085285 j 0, 360334
2,352941-j9,411764
0, 3046823 j 9, 788135
1, 054984 j 0, 059979 pu
2,352941-j9,411764
V3(1)
V3(1)
Koreksi
V3(1) 1, 056688
V3(1)
1, 04
1, 054984 j 0, 059979 1, 038322 j0, 059032
1,056688
1
V
Y
4
44
P jQ
Y V Y V
V
41
42
1
0,4 j 0,1 -0,392157 + j1,568627 1,0 + (-0,588235 + j2,352941)(0,98000 - j0,052500)
0,9804 j3,921568
0,374107 j3,8118725
0,9372953 j 0,1389284
0,9804 j3,921568
Koreksi
1
0.4 j 0,1
0,7741
3,9118725
0,949111 j 0,15031434
V
(1)
=
=
=
=
V5(1)
1 P5 jQ 5
Y
V
Y
V
51
1
53
3
Y55 V5(1)
1
0,6 j0, 2
1,17641 j4,705882 1,02
2,352942 - j9, 411764
1
-1,76471 j4,705881,037352
j0,0944512
1
0.6 j 0,2 2,8648899 j 9,5705345
2,352942 - j9,411764
0,993675755 j 0,0077745
Koreksi
V
(1)
1
0,6 j 0,2
2,86488
j
9,5705345
= 0,993888184 j0,0083967
V5(1) = (V5(1) V5(0)) = -0,006111815 j0,0083967
V5 = 0,01038 0,0001
V5(1) = V5(0) + V5 = (1 + j0,0) + 1,6(-0,006111815 j0,0083967)
= 0,990221095 j0,013434708
V1(0) = 1,02+j0,0
V1(1) = 1,02+j0,0
V1=V1(1)-V1(0)
Koreksi
(a = 1,6)
(1)
V1 = 1,02+j0,0
V2(0) = 1,00+j0,0
V2(1) = 0,97635+j0,050965
V3(0) = 1,04+j0,0
V4(0) = 1,00+j0,0
V4(1) = 0,949111-j0,1503143
V5(0) = 1,00+j0,0
V2=V2(1)-V2(0)
0,0561857
V3=V3(1)-V3(0)
0,0591
V4=V4(1)-V4(0)
0,1586
V5=V5(1)-V5(0)
0,01038
V2(1) = V2(0)+aV2 =
0,96216 j0,081544
V3(1) = optional =
1,0373152 + j0,0944
V4(1) = V4(0)+aV4
0,9185776 j0,240503
V5(1) = V5(0)+aV5
0,9902211 j0,0134347
Iterasi 0
Iterasi 1
Tugas 2:
Lanjutkan PROSES iterasi sampai iterasi ke-4 untuk contoh soal tersebut
diatas dengan menggunakan Methode Gauss Seidel
F2
Fo
F1
X2
X1
X2
Xo
X1
1 d ( f ( xo ))
1 d 2 ( f ( xo ))
1 d n ( f ( xo ))
f ( x) f ( xo )
( x xo )
.....
1! dx
2! dx 2
n ! dx n
Dengan pendekatan linier
f ( x) f ( xo )
1 d ( f ( xo ))
( x xo ) 0
1! dx
SEHINGGA DIPEROLEH
f x0
x1 x0
df x0 / dx
k 1
x
k
df x / dx
f x x
k
f ' x 3x2 ; x0 5
xn1 xn xn
xo3 64 125 64
xo
0,8133
3xo2
75
f xn xn3 64
xn
f ' xn
3xn2
x1 xo xo 5 0.8133 4.1867
x13 64 4.1867
x1
64 0.1785
2
3x12
3 4.1867
3
DAN SETERUSNYA
f ( x) f ( xo )
1 d ( f ( xo ))
( x xo ) 0
1! dx
d ( f ( xo ))
( x xo ) f ( x) f ( xo )
dx
d ( f ( xo ))
x f
dx
df ( x)
dx x f
Fungsi dengan dua variabel:
f1(x1,x2)=0
f2(x1,x2)=0
Persamaan yang digunakan pada setiap iterasi:
df1
dx
1
df 2
dx
1
df1
dx2 x1 f1
df 2 x2 f 2
dx2
Vi Vi e ji Vi i
Qi Vi
V
j 1
V
j 1
..... (1)
..... (2)
Pn
Pn 1
Q1 Q1
... 1
Qn ...
Qn
1
...
...
...
...
...
...
P1
n
...
Pn
n1
Q1
n
...
Qn
n
P1
V1
...
Pn
V1
Q1
V1
...
Qn
V1
...
...
...
...
...
...
P1
Vn
1
Pn ...
Vn n
.
Q1 V1
Vn ...
... V
Qn n
Vn
..... (4)
4. Menentukan invers Matrik Jacobian dan hitung koreksi-koreksi sudut dan tegangan
pada setiap Bus.
5. Menghitung nilai baru dari i( k 1) dan Vi ( k 1) dengan menambahkan i dan Vi
pada nilai sebelumnya.
6. Kembali ke langkah 1 dan mengulangi proses itu dengan menggunakan nilai untuk
besar dan sudut tegangan yang ditentukan paling akhir sehingga semua nilai i
dan Vi lebih kecil dari suatu indeks ketepatan (error) yang telah ditentukan.
Contoh
load flow dengan menggunakan Metode Newton Raphson
Diketahui:
P2(0) = 1.7 P3(0) = 2.0 V1(0) = 1.0 0
1(0) = 0
|V2|(0) = 1.1249 Q3(0) = 1.
2(0) = 0 3(0) = 0
Y11 = 4-j5
Y22 = 4-j10
Y33 = 8-j15
Y12 = Y21 = 0
Y13 = Y31 = -4+j5
Y23 = Y32 = -4+j10
G11 = 4
G22 = 4
G33 = 8
G12 = G21 = 0
G13 = G31 = -4
G23 = G32 = -4
B11 = -5
B22 = -10
B33 = -15
B12 = B21 = 0
B13 = B31 = 5
B23 = B32 =10
Matriks Ybus
4 j5
4 j5 0 j 0
Ybus 0 j 0 4 j10 4 j10
4 j5 4 j10 8 j15
Bus
Generator
y23=4-j10
y13=4 - j5
3
Load bus P3=2,0
Q3=1,0
P2=1,70
|V2|=1,1249
~
V1 1,00o
Pi Vi
Qi Vi
j 1
n
j 1
Vi Vi e ji Vi i
Slack
Bus
Generator
~
P2=1,70
|V2|=1,1249
y23=4-j10
y13=4 - j5
3
Load bus P3=2,0
Q3=1,0
Slack
~
V1 1,00o
P3 V3 V3 G33 cos(3 3 ) B33 sin(3 3 ) V3 V1 G31 cos(3 1 ) B31 sin(3 1 ) V3 V2 G32 cos(3 2 ) B32 sin(3 2 )
Q3 V3 V3 B33 V3 V1 G31 sin(3 1 ) B31 cos(3 1 ) V3 V2 G32 sin(3 2 ) B32 cos(3 2 )
Persamaan tersebut merupakan fungsi dari |V| dan pada tiap tiap
bus
Persamaan tersebut digunakan untuk menghitung |V| dan dari
tiap-tiap bus
1
P2
1
Q
2
1
P3
1
Q3
1
P1
V1
P1
2
P1
V2
P1
3
Q1
V1
Q1
2
Q1
V2
Q1
3
P2
V1
P2
2
P2
V2
P2
3
Q2
V1
Q2
2
Q2
V2
Q2
3
P3
V1
P3
2
P3
V2
P3
3
Q3
V1
Q3
2
Q3
V2
Q3
3
P1
V3
Q1
V3 1
P2 V1
V3 2
Q2 V2
V3 3
P3 V3
V3
Q3
V3
P1
Q
1
P2
Q2
P3
Q3
Penyederhanaan
1. SLACK BUS ( & V TETAP), 1
V1, P1 Q1 SAMA DENGAN NOL
2. GENERATOR BUS
(V & P TETAP), V2, P2
3. LOAD BUS
P1
1
Q1
1
P2
1
Q
2
1
P3
1
Q3
1
P1
V1
P1
2
P1
V2
P1
3
Q1
V1
Q1
2
Q1
V2
Q1
3
P2
V1
P2
2
P2
V2
P2
3
Q2
V1
Q2
2
Q2
V2
Q2
3
P3
V1
P3
2
P3
V2
P3
3
Q3
V1
Q3
2
Q3
V2
Q3
3
P1
V3
Q1
V3 1
P2 V1
V3 2
Q2 V2
V3 3
P3 V3
V3
Q3
V3
P1
Q1
P2
Q2
P3
Q3
P2
2
P
3
2
Q
3
2
P2
2
P
3
2
Q
3
2
P2
3
P3
3
Q3
3
P2
3
P3
3
Q3
3
P2
V3
2
P3
3
V3
V3
Q3
V3
P2
P3
Q3
P2
V3
2
P3
V3
3
V3
V3
Q3
V
V3
V3 3
V3
Jacobian matriks
P2
P3
Q
3
H 22 N 22 H 23 N 23 2 P2
V2
J
V2 Q2
L
J
L
22
22
23
23
H 32 N32 H 33 N33 3 P3
V3
J
L
J
L
Q
32
33
33
32
V3 3
H ij
Pi
j
Q
J ij i
j
Nij
Pi
Vj
Vj
Lij
Qi
Vj
Vj
Iterasi 1:
Nilai Perkiraan awal:
V G
n
P2
(0)
(dihitung)
= Vi
j 1
ij
V G
n
P3
(0)
(dihitung)
= Vi
j 1
ij
= |V3||V1|{G31 cos (3 1) + B31 sin(3 1)}+ |V3||V3|{G32 cos (3 2) + B32 sin(3 2)}
+ |V3||V3|{G33 cos (3 3) + B33 sin(3 3)}
= |V3||V1|G31+ |V3||V2|G32 + |V3||V3|G33
= |1,0||1,0|(-4) + |1,0|1,1249(-4) + |1,0||1,0|(8) = -0,4996
P3(0)
= -2 + 0,4996 = -1,5004
Q3(0)
V G
n
Q3
(0)
(dihitung)
= Vi
j 1
ij
= |V3||V1|{G31 sin (3 1) - B31 cos(3 1)}+ |V3||V2|{G32 sin (3 2) - B32 cos(3 2)}+
|V3||V3|{G33 sin (3 3) - B33 cos(3 3)}
= -|V3||V1|B31- |V3||V2|B32 - |V3||V3|B33
= -|1,0||1,0|(5) + |1,0|1,1249(10) + |1,0||1,0|(-15) = -1,249
= -1 + 1.1249 = 0.1249
Q3(0)
H 22 =
P2
2
V2 V3 G23 sin( 2 3 ) B23 cos( 2 3 )
P2
N 23 =
P2
H32 3
V3 V1 G31 cos(3 1 ) B31 sin(3 1 ) V3 V2 G32 cos(3 2 ) B32 sin(3 2 ) V3 V3 G33 cos(3 3 ) B33 sin(3 3 )
2 2
H33 = 3 V3 V1 G31 cos(3 1 ) B31 sin(3 1 ) V3 V2 G32 cos(3 2 ) B32 sin(3 2 ) V3 V3 G33 cos(3 3 ) B33 sin(3 3 )
3 3
V3 V1 G31 sin(3 1 ) B31 cos(3 1 ) V3 V2 G32 sin(3 2 ) B32 cos(3 2 )
V3 V1 B31 V3 V2 B32
|1.0||1.0| [5]+|1.0| |1.1249|[10] =16.249
P
N33 = 3
V3 V1 G31 cos(3 1 ) B31 sin(3 1 ) V3 V2 G32 cos(3 2 ) B32 sin(3 2 ) V3 V3 G33 cos(3 3 ) B33 sin(3 3 )
V3 V3
J 32 =
Q3
J 33 =
Q3
V3 V1 G21 sin(3 1 ) B31 cos(3 1 ) V3 V2 G32 sin(3 2 ) B32 cos(3 2 ) V3 V3 G33 sin(3 3 ) B33 cos(3 3 )
3 3
L33
Q3
V3 V1 G31 sin(3 1 ) B31 cos(3 1 ) V3 V2 G32 sin(3 2 ) B32 cos(3 2 ) V3 V3 G33 sin(3 3 ) B33 cos(3 3 )
V3 V3
V1 G31 sin(3 1 ) B31 cos(3 1 ) V2 G32 sin(3 2 ) B32 cos(3 2 ) 2 V3 G33 sin(3 3 ) B33 cos(3 3 )
V1 B31 V2 B32 2 V3 B33 |1.0|[-5]+|1.1249|[-10]+2|1.0|[15]=13.751
8.4996 13.751
2
11.249 11.249 4.496
3 11.249 16.249 7.5004
V3
4.4996 8.4996 13.751
V3
1.138
1.5004
0.249
= -0.0277
MID
SEMESTER