EUW 233

tAMADUN ISLAM & TAMADUN ASIA

Kandungan Topik
• KONSEP TAMADUN ISLAM
• SUMBER TAMADUN ISLAM
• ASAS TAMADUN ISLAM
• CIRI-CIRI TAMADUN ISLAM
• KELAHIRAN DAN PERKEMBANGAN
TAMADUN
• FAKTOR KELAHIRAN TAMADUN
• FAKTOR KEJATUHAN TAMADUN
• SUMBANGAN TAMADUN
KONSEP TAMADUN ISLAM
# Secara umumnya tamadun Islam boleh dilihat daripada
pengertiannya dari segi bahasa dan istilah antaranya :

• Bahasa Arab : ‘madaniyyah’, ‘tamaddun’ dan ‘hadharah’.

• Ibn Khaldun : i) ‘umran’ : digunakan dlm kajian tentang

bandar2 @ ibu kota yg meliputi kws tanah yang didiami dan
petempatan, tanah yang subur dan maju. ii)Hadharah : daerah,
kota, bandar, kampung @ tanah yg. diusahakan.

• Dlm bhs Arab moden : tamaddun : memiliki ciri-ciri hidup

bandar.

• Dr sudut terminologi Inggeris & Latin : civilization: tamadun

manusia yg berkaitan dgn kemajuan jati diri manusia dlm
membangunkan kehidupan di pelbagai peringkat.
Samb…
# Pandangan sarjana Islam :
• Ibn Khaldun : “pencapaian manusia yang sudah melebihi
keperluan asasi kehidupan sehingga dpt membuka jalan ke
arah pemikiran & penghasilan daya cipta yang lebih halus &
mempunyai nilai-nilai seni”.

• Ali Syariati : merangkumi seluruh kehidupan mental & spiritual

umat manusia.

• Malik Bennabi : merupakan suatu bentuk kehidupan manusia

yang dapat mempergunakan unsur-unsur alam material dengan
sebaik-baiknya utk memudahkan kehidupan di dunia dengan
mengambil nilai-nilai kerohanian sebagai dasar perjuangan.

• Syed Muhammad Naquib Al-Attas :”keadaan kehidupan insan

bermasyarakat yg telah mencapai taraf kehalusan tatasusila &
kebudayaan yang luhur bg seluruh masyarakat”
SUMBER TAMADUN ISLAM:
• Tamadun Islam adalah bersumberkan Al-Quran dan Sunnah:
• Al-Quran:
1.Kesahihan & Keterpeliharaan:
-dijamin oleh Allah SWT sehingga ke hari kiamat.
-terpelihara dari sebarang penyelewengan yg dilakukan oleh
manusia @ jin.
-Firman Allah SWT dlm surah al-Hijr ayat 9 yg bermaksud :
“Sesungguhnya Kamilah yg menurunkan al-Quran &
sesungguhnya Kami benar-benar memeliharanya”.
2.Syariah yang lengkap:
-syariah yang dibawa lengkap & menyeluruh utk semua
manusia, masa, suasana, tempat & zaman.
-bukan shj mengatur cara hidup utk diri individu malah
meliputi keluarga, jiran, negara, ekonomi, teknologi &
antarabangsa.
Samb…
3.Keindahan bahasa:
-keunggulan al-Quran bergantung kpd mukjizat
bhsnya yg indah dr segi balaghahnya (retorika).
-diakui oleh sasterawan Arab jahiliah yg sgt mahir
dgn balaghah.
-mrk gagal utk menandingi keindahan bhs al-Quran,
apa lagi utk mengatasinya sjk ia diturunkan hg
kehari ini.
4.Keluasan & kedalaman ilmiahnya:
-tidak terjangkau oleh pemikiran manusia.
-masih byk ilmu yg terdapat didlm al-Quran yg blm
dihurai oleh manusia.
Samb…

5.Kejiwaan:
-dr segi kejiwaan & nafsiah, al-
Quran merupakan mukjizat yg sgt
besar.
-berjaya mempengaruhi &
menguasai jiwa umat Islam
sehingga manusia itu blh menerima
segala ajarannya dengan senang
hati,insaf dan sedar.
Samb…
Samb…
As-Sunnah:
Kepentingan As-Sunnah:
1.diperlukan untuk menghuraikan prinsip & konsep
umum & menyeluruh dari Al-Quran.
2.Pentafsir Al-Quran:
-ayat Al-Quran kebanyakkannya berbentuk umum &
mutlak.
-memerlukan pentafsiran dari Rasulullah SAW,
kerana tanpa pentafsiran itu sukar utk umat Islam
memahaminya.
Samb…
-berfungsi dlm empat bentuk:
a.mentafsirkan hal yg umum seperti cara melaksanakan ibadat
sembahyang, zakat, haji dll
b.membataskan hukum yg belum ditetapkan batasnya oleh Al-
Quran.
c.mengkhususkan sesuatu hukum yg umum.
d.menjelaskan hukum Al-Quran.
3.Memperkukuhkan al-Quran:
-berfungsi sebagai pengukuh Al-Quran.
4.Tambahan Hukum al-Quran:
-berperanan sebagai penambahan hukum yg terkandung
didalam Al-Quran.
-Al-Quran bersifat umum, prinsip, konsepsi & menyeluruh,
ada hukum cabang yg tidak disentuh oleh Al-Quran.
-cth: hukum anak binatang yg masih didalam kandungan
ibunya, apabila ibunya disembelih cth: lembu.
Samb…

-Rasulullah SAW menjelaskan seperti berikut:

“Sembelihan janin (anak dlm
kandungan)mengikut sembelihan ibunya.”
-bermaksud; ini menambahkan hukum al-
Quran yg menghalalkan sembelihan binatang
ternakan iaitu anak yg masih berada dlm
kandungan ibunya sbg halal dimakan apb
ibunya disembelih mengikut syarak.
ASAS TAMADUN ISLAM :
• Terdiri daripada tiga unsur yang utama iaitu Akidah, Syariah
dan Akhlak.

• AKIDAH :
• Definisi :
• Akidah merupakan suatu perkara yang melibatkan antara hub.
Manusia dengan Allah SWT.
• Ianya meliputi kepercayaan dan keyakinan manusia kpd
kekuasaan Allah SWT yg berpusat dihati.
• Dgn keyakinan yg kuat akan mendorong manusia untuk
beribadat hanya kpd Allah SWT melalui kepercayaan dan
kepatuhan kpd rukun Iman yg enam iaitu:
• Percaya kpd Allah SWT
• Percaya kpd Malaikat
• Percaya kpd Kitab
• Percaya kpd Rasul
• Percaya kpd hari kiamat
• Percaya kpd Qada’ dan Qadar.
Samb…
• SYARAK :
• Definisi :
• Dr sudut bhs : jalan yg lurus atau saluran air yg
menjadi sumber minuman.
• Dr sudut istilah :
• -sgl perintah, larangan, bimbingan & prinsip
perundangan drp Allah SWt yg disampaikan kpd
Rasulullah SAW utk sekalian manusia agar dipatuhi
& ditaati. Mrk diberikan ganjaran baik jika
mentaatinya & diberi balasan yg buruk jika
mengingkarinya.
• -hukum Allah SWT utk mengatur laku perbuatan
manusia dlm bentuk halal, haram, makruh, wajib &
sunat.
Samb…
• Keperluan Syarak :
• i- syarak @ syariah diperlukan sbg undang-undang utk
mengatur corak kehidupan manusia. Manusia tdk blh hidup
secara individu tanpa ada perhub. Dgn manusia lain. Manusia
perlu hidup sec bermasyarakat dgn disulami nilai-nilai
kerohanian. Ini bertujuan utk menjaga kepentingan bersama dlm
menuju kearah satu matlamat iaitu kebahagiaan hidup. Kehidupan
bermasyarakat akan berakhir dgn penciptaan tamadun silih
berganti sejak Adam A.S sehingga ke hari kiamat kelak diatas
muka bumi ini.

• ii- manusia diciptakan oleh Allah SWT berbeza dr pebagai aspek

sprt keturunan, warna kulit, bhs, adat resam, kebudayaan
dsbgnya. Tanpa syarak dan undang-undang, manusia akan
mengikut kemahuan hawa nafsu, mementingkan diri sendiri,
bekerjauntuk kepentingan diri sendiri dsbgnya. Sifat-sifat ini
akan membawa berlakunya kezaliman, penindasan, kekejaman
dan kekerasan krn didorong oleh perasaan saling bersaing utk
mengejar kekayaan, harta, pangkat, kemasyhuran dsbg.
Samb…
• iii- Syarak diperlukan utk menjadi pembantu kpd
kewarasan akal dlm membimbing kehidupan
manusia. Akal dianugerahkan oleh Allah SWT kpd
manusia spy manusia dpt mengatur kehidupan yg lbh
sempurna. W/bgmnpun, keupayaan akal terbatas di
dlm ruang alam indera @ alam nyata, sedangkan hal
kebaikan, keadilan &kebenaran mutlak itu berada di
luar jangkauan akal & hanya berada dibwh
bimbingan syarak.
• iv- Syariah menggalakkan manusia membina sifat
ihsan didalam diri.
• v- Syarak dan syariah jg membina taqwa iaitu
sentiasa berhati-hati & berwaspada utk melakukan
sgl perintah Allah SWT dan sentiasa menjauhkan diri
daripada segala laranganNya.
Samb…
• vi- Kejahatan jg dicegah dgn menimbulkan keinsafan &
kesedaran dalaman individu dgn menakutkan manusia tentang
azab neraka diakhirat. Di dunia pula mrk disediakan hukuman
yg setimpal dengan jenayah yg dilakukan.
• Falsafah dan Matlamat Syarak :
• Dlm pelaksanaan hukum syarak, terdapat matlamat yg tertentu
yg sentiasa dipelihara oleh syariah Islam iaitu:
• i- Keselamatan Agama :
• Matlamat utama syarak adalah menjaga kepentingan dan juga
keselamatan agama Islam. Cth : mencegah penyelewengan
ajaran Islam seperti perkembangan ajaran sesat. Islam jg
menjamin kebebasan beragama dikalangan manusia.Hal ini
dijelaskan oleh Allah SWT di dlm surah Al-Baqarah, ayat 256
yg bermaksud :
• “tidak ada paksaan dalam beragama”
Samb…
• ii- Keselamatan nyawa :
• Syarak jg bermatlamat utk menjamin keselamatan
stp nyawa & pencerobohan manusia lain. Sebab
itulah syariah melarang tindakan mencederakan &
membunuh sama ada diri sendiri @ diri orang lain.
Sepertimana firman Allah SWT dlm surah An-nisa’
ayat 29 yg bermaksud :
• “dan janganlah kamu membunuh bangsamu sendiri.
Sesungguhnya Tuhan itu penyayang kpd kamu”.
• iii- Keselamatan Akal :
• Islam melarang sesuatu perbuatan yg boleh
merosakkan serta melemahkan akal seperti
pengambilan dadah, arak dsbgnya.
Samb…
• iv- keselamatan keturunan :
• Segala perkabuatan yang boleh merosakkan keturunan ditegah keras
oleh Islam seperti zina, bohsia, bohjan, pengguguran dan pembuangan
anak. Hal ini dijelaskan di dalam surah al-Isra’ ayat 31 yang
bermaksud :
• “Dan janganlah kamu membunuh anak-anakmu kerana takut
kemiskinan. Kamilah yang akan memberikan rezeki kepada mereka
dan juga kpeada kamu. Sesungguhnya membunuh mereka adalah satu
dosa yang besar”
• v- keselamatan harta :
• Matlamat yg terakhir ialah menjamin keselamatan harta. Oleh itu
manusia diwajibkan mengumpul hara melalui cara, barangan dan
agihan yg dihalalkan oleh Islam. Sebaliknya melarang cara, barangan
dan agihan yg melalui cara yg haram. Perkara ini tlh dijelaskan oleh
Allah SWT dlm surah al-Qasas ayat 77 :
• “dan carilah pada apa yg telah dianugerahkan Allah kpeadamu
(kebahagiaan) negeri akhirat, dan janganlah kamu melupakan
bahagianm dari (kenikmatan) duniawi dan berbuat baiklah (kepada)
orang lain sebagaimana Allah telah berbuat baik kepadamua, dan
janganlah kamu berbuat kerosakkan di muka bui. Sesungguhnya Allah
tidak menyukai orang-orang yg berbuat kerosakkan”.
Samb…
• Bahagian Syarak :
• Terbahagi kepada empat bahagian iaitu ibadah,
muamalah, jinayah dan munakahat.

• AKHLAK :
• Definisi :
• Akhlak adalah merupakan suatu tingkah laku yg baik
yg tlah menjadi adat kebiaaan, amalan, sebatian &
cara hidup seseorang yg bersumberkan Al-Quran
dan As-Sunnah.
Samb…
• Ciri-ciri keistimewaan akhlak Islam :
• i- kebaikan mutlak :
• -Akhlak Islam adalah merupakan akhlak yang sangat murni yang
digubal oleh Allah SWT untuk individu, keluarga, masyarakat, negara
& antarabangsa, setiap tempat, zaman dan suasana.
• Ii- kebahagiaan sejagat ;
• Iii- mudah :
• -Akhlak yg ditetapkan oleh Islam sgt mudah untuk dilaksanakan.
Tidakada perintah yang berat dan membebankan, sesuatu yang serasi
dengan jiwa manusia & dpt diterima oleh akal, hati & dlm kadar
kemampuan fizikal manusia untuk melaksanakannya.
• Iv- mantap :
• V- pengawasan menyeluruh :
• Kekuatan akhlak merupakan kayu ukur yg akan menentukan selama
mana sesuatu tamadun itu dpt bertahan . Sesebuah tamadun itu akan
mempunyai jangka hayat yg panjang jika akhlak yg teruji menjadi
pegangan setiap manusia. Walaubgmnpun, tamadun itu juga boleh
runtuh dengan mudah jika akhlak pemimpin, pembesar dan rakyatnya
runtuh.
Samb…
• Bahagian Akhlak :
• Terbahagi kepada dua bahagian iaitu akhlak mulia &
akhlak yg keji.
• Akhlak yg mulia meliputi bahagian-bahagian berikut
seperti hati, harta, tenaga, bahasa dan sikap.
• Manakala akhlak yg keji pula sangat dilarang keras
dlm ajaran agama Islam.
• Akhlak yg keji jika diamal akan menjadi pemusnah
kpd kegemilangan tamadun Islam, cth seperti syirik
dsbgnya.
CIRI-CIRI TAMADUN ISLAM :
• 1. Kota Raya :
• -cth : Madinah merupakan negara dan kota raya ertama Islam yg
diasaskan sendiri olleh Rasulullah SAW.
• 2. Penduduk yang Ramai.
• 3. Seni bina :
• -merupakan kayu pengukur kpd ketinggian sesuatu tamadun. Cth : taj
mahal menjadi bukti kpd ketinggian tamadun Islam.
• 4. Sains dan ilmu pengetahuan :
• - perkembangan pesat tamadun Islam adalah berpunca drp kajian-
kajian yg dibuat dlm bidang sains dan teknologi.
• 5. Keamanan :
• -merupakan puncak drp kehidupan yg dikuasai oleh undang-undang,
peraturan, tatasusila & kesopanan @ adab yg dikuat kuasakan oleh
sebuah pemerintahan yg adil dan saksama.
• 6. Kesenian :
• -cth kesenian Islam yg agung seni khat dan awan larat yg menghiasi
bangunan, kitab, alat timbikar, barang kemas, perhiasan yg diperbuat
drp gandnig, kaca tenunan, wang syiling dsbg.
KELAHIRAN & PERKEMBANGAN
TAMADUN :
• Zaman Pra Sejarah:
• 1. Paleolitik :
• -bermula dr 100,000 sm & berakhir thn 10,000 sm.
• 2. Mesolitik :
• -bermula dr 10,000 sm hg 5,000 sm.
• -merupakan Zaman Batu Pertengahan.
• 3. Neolitik :
• -bermula dr thn 5000 sm hg thn 3,000 sm.
• - dinamakan sbg zaman batu baru.
TAMADUN AWAL :
Antara tamadun terawal yang lahir:
Lembah Euphrates dan Tigris :
Sumeria :
Diasaskan kira-kira 6000 thn dahulu.
Menjalankan hub. Pdgn dgn tamadun mohenjodaro
dan harappa.
Merupakan tamadun pertama yg berjaya membentuk
bilangan jam, hari, minit dan saat.
Samb…
Tamadun Babylonia:
lahir antara 2000 – 1000 s.m.
Hammurabi merupakan tokoh pemimpin terkenal
Babylon kerana berjaya menggubal kanun undang-
undang.
penggunaan kod undang-undang ini berjaya
memberikan keamanan kepada negaranya dan
berjaya menghasilkan tamadun yg tinggi.
Assyria :
kaya dgn pahlawan yang gagah serta berjaya
menakluk wilayah disekitarnya.
runtuh pada thn 612 s.m.
Samb…
• skrip cuneiform sistem penulisan terawal (kerajaan
Babylonia)
Samb…
Phoenicia :
mempunyai 2 pelabuhan utama iaitu Tyre dan Sidon.
menjalankan kegiatan perdagangan di Lautan Meditrennean yg
berjaya membawa kegemilangan tamadun ini.
berjaya melahirkan ramai ahli falsafah & sarjana alam pelbagai
bidang ilmu pengetahuan.
Tamadun Nil :
pemimpin terkenal dikenali sebagai Firaun.
memperkenalkan sistem perhambaan yang berkesan.
berjaya membina Piramid iaitu salah satu seni bina ajaib di
dunia.
mencapai tahap kemajuan dlm bidang sains, kimia, matematik
dan perubatan.
Tamadun Indus:
di lembah Indus India – lahir tamadun agung iaitu Mohenjo-
daro dan Harappa.
Samb…
Masyarakat Mesir Purba sekitar 1200 masihi
Samb…
Piramid yang dibina oleh Fira’un
Samb…
Tamadun Indus:
di lembah Indus India – lahir tamadun agung iaitu
Mohenjo-daro dan Harappa.

Lembah Hwang Ho:

lahirnya tamadun Cina yg banyak meninggalkan
sumbangan besar kepada tamadun manusia.
Samb…
Qinshihuang (maharaja pertama china)
Samb…
Tembok besar cina
Samb…
Greece:
lahirnya tamadun Yunani yg mengeluarkan ramai
para sarjana falsafah & sarjana sains yang
terkemuka.
Itali :
tamadun Rom yang lahir sebagai penyambung
kepada tamadun Yunani dan menjadi sebuah
tamadun yang agung.
Parsi :
lahirnya tamadun yang berupaya menyaingi
keagungan & kekuatan tamadun Rom & Yunani
Samb…
CIRI-CIRI TAMADUN AWAL :
1.Penggunaan Bahasa, perkembangan intelektual &
teknologi :
mempunyai bahasa yang tersendiri. Contoh: bhs
Sanskrit bg tamadun Lembah Indus, bhs Yunani, bhs
Latin dsbgnya.
melahirkan ramai gol. Intelektual dgn karya mereka.
Cth: Plato, Socrates Aristotle, Valmiki, Vyasa &
Kalidasa.
2.Tulisan dan Skrip :
pictographic : tulisan bergambar – tamadun sumeria
& Mesir
Ideographic : tulisan berbentuk lukisan – tamadun
sumeria & Mesir
Samb…
Cuneiform : tulisan berbentuk baji- tamadun Babylonia
Hieroglyphics : tulisan huruf bergambar – tamadun Mesir di
Lembah Nil
Alphabet : tulisan dlm bentuk abjad – tamadun Aramia
3.Pengkhususan Kerja :
boleh menghasilkan produktiviti yang bermutu dlm semua
bidang. Cth : Dinasti Shang.
4.Perkembangan Penduduk :
merupakan faktor penting utk perkembangan kegiatan
ekonomi, perdagangan, pencapaian intelektual, dsbgnya. Cth ;
Kerajaan Chandragupta dr Dinasti Maurya.
5.Pemikiran Keagamaan :
merupakan asas utama pembinaan tamadun. Cth : agama Hindu
menjadi tunjang kekuatan tamadun di Lembah Indus.
Samb…

6.Perdagangan Antarabangsa :
memboleh sesebuah tamadun itu berkembang pesat.
Cth : perdagangan antara Timur-Barat tlh
dimulakan oleh tamadun Mohenjodaro & Harappa sjk
tahun 2300 s.m ke Lembah Euphrates & Tigris serta
Asia Tenggara.
FAKTOR KELAHIRAN TAMADUN
1.Kesesuaian Iklim dan Tanah:
menjadi faktor ptg dlm perkembangan sesebuah
tamadun.
cth: tamadun sumeria, babylonia dan juga Assyria di
Lembah Nil.
2.Masyarakat & Undang-undang:
cth: tamadun Yunani yg lahir pd abad ke5 sm. Dibina
setelah wujudnya gabungan 150 buah acropolis iaitu
kota-kota kecil.
pelaksanaan undang-undang yg berkesan akan
menjamin keamanan.
Samb…

3.Pengkhususan Kerja:
cth:tamadun Mesir di Lembah Nil berjaya membina
Pyramid hasil daripada pengkhususan kerja yang
teratur dibwh pemerintahan Firaun dahulu.
Masyarakat Mesir tbhg kpd 5 bhg iaitu:

Firaun

Pemerintah

Pertengahan

Petani

Hamba abdi
Samb…
4.Rekacipta dan Teknologi:
merupakan faktor penting dlm peningkatan tamadun.
cth: penciptaan alat teknologi membolehkan sistem
pengairan dpt diperbaiki dari semasa ke semasa.
penciptaan peralatan pertanian dpt meningkatkan lg
pengeluaran hasil pertanian.
penciptaan alat pengukuran, alat tenunan, jam dan
sbgnya.
FAKTOR KEJATUHAN TAMADUN
1.Tidak adil dlm pemerintahan:
wujud jurang perbezaan yg ketara antara gol.kaya
dgn miskin.
rakyat bangkit memberontak & tidak bekerjasama
dlm melakukan sesuatu kerja.
2.Penindasan & kezaliman:
pemimpin mengenepikan soal kemanusiaan.
kehidupan bertamadun sudah tidak dihormati lagi.
cth: wilayah kolonial dr tamadun Barat yg tumbang
disebabkan oleh penindasan & kezaliman.
Samb…
3.Keruntuhan Moral:
berlaku dikalangan pemimpin yg tidak berkaliber dan
tidak mempunyai penghayatan yg tinggi terhadap
nilai-nilai murni.
cth:tamadun Yunani, tamadun Rom dan jg tamadun
Islam.
4.Berfikiran Tertutup:
sifat tidak mahu menerima pendapat serta
perubahan terutama sekali perubahan dlm bidang
politik dan sains & teknologi
pemikiran jd tidak berkembang dan terus berada
ditakuk lama.
cth: tamadun Islam Uthmaniyah.
Samb…
5.Bencana Alam:
blh menyebabkan kerosakan dan kemusnahan
secara besar-besaran dlm pelbagai aspek seperti
ekonomi & struktur pentadbiran kerajaan.
SUMBANGAN TAMADUN
1.Tamadun mesopotamia-Kod Hammurabi
2.Tamadun mesir di lembah Nil-piramid & kalendar
solar
3.Tamadun indus-seni bina yg diperbuat drpd tanah
liat
4.Tamadun Lembah Hwang Ho-tulisan ideographic &
penggunaan gangsa
Sekian Terima Kasih