2

!"
!

" ! #

! #

# !!$
#
!

#"
&
#

'
!

' #
!

'
(

# !!%
# !!
)
!

)
"

#
(
!
)

#
!

%+

!
$
!
)
)

#
*

%
!

$"
(
,

(
"

#
$#

(
*

"
$%

%"
&
)

#
)

)
)

#)
!
,
!
,

%
(
"./ $

" / $%
(

)
%
6

&"
0

!
*
!!

* )#

*
#1

!
)

"
#

!
) $#

!3

&

!
"

!
$%

) %
Sebenarnya bentuk bumi
adalah spheroid (ellipsoid), radius pada
equator sedikit lebih besar dari kutub-kutub

Kita menganggap bentuk

bumi itu bulat (sphere)

'"
!

"

14

"

2
(

5%

6 )
"
! .777

!
%

.%
>%
;%

8
:

<
= ! >77
$
!
+ ! "
:
3

!
$%
"9 3
#
;77
$%

" ;7

The world is an island, a

flat disk, with Greece as its
center, surrounded by the
world ocean. The map of
Hecataeus - 6th Century
BC.

"

4
3

( )
!
$#

"

':

;77

0
= $
" >?;
$#
!
@
) " .>7
$#
" ;7
$

("
@%
D%

+
+
=

#$

6!
6
"5@>. , 5D D$
"' 3 3

"A% B
" !'
) ' 3

"5@C. , 5D5C$$
( 9)
"5@ ? , 5@?;$
3

"

5@@@$$

)
)

7 " ) *
* 3 $%

!
"

!
$%
9 !
)
5?
+
!#B!
#9 )' #
&%
)
!
!
&
'"
$)
#3
) 3 * 4 %

("
%
!

&
&
<

'

#
%

'

)
)

#
%

'
#

%
)

!
%

)
!

!
10

)"
%
(

#)

!!
%

11

*"
Ellipsoid Referensi: Geoid

!!

#)
!
"

#)

!
'

) !

!
$
12

*"

13

!+"
Ellipsoid Referensi

14

!!"
Ellipsoid Referensi
%

! !!

Parameter2

Ellipsoid:

a - semi-major axis
b - semi-minor axis
f = (a-b)/a
(flattening/penggepengan)
Digunakan untuk menentukan
datum: titik referensi
Untuk pemetaan skala besar

'
" $ !!
!
$

#
"

" $

) %
" $#
!

" $
%

15

!#"
Ellipsoid Referensi

Beberapa Ellipsoid Standard:

& !*+

%
,

!*+

-#..

@%.DC% 7@

@%.;@%;C>

56 ?>#?C

#/

@%.DC%5.D

@#.;@#D;

56 ?C#;D

!
16

!#"
*

+
'

0 ' ' '

#/

'

'

17

http://dgfi2.dgfi.badw-muenchen.de/geodis/GRAV/Geoid.html

!$"
Ellipsoid Referensi

<

'
!

'

"
!

#
!!

%
)

18

!%"
Ellipsoid Referensi
+
, A

!!
!!

'

3 *
)

$
!

$#
'

%
)

')
, A

"
" ! '
, A
!!

!!

'

! '
%

"

$#

'

19

Bentuk Permukaan Bumi (15)

$

'
/

'

!!

3
'

#
6

"

$)
) ! %

)
)

"

$%
!
= !) 6
)

!
/
!
!!

!%

"

$%

%
3 !

!%

20

10

Bentuk Permukaan Bumi (16)

&
!

3
#

5% . <

"E7#:7#F7$ (
%

% .
.%
+

(
!

'

= !
%

"

" $
"'$$ (

!!

'
%

21

Bentuk Permukaan Bumi (16)

/
-$
$
3$

.3
2

) # !!
!

577

!
! ' 3 !" .7

$%

22

11

Bentuk Permukaan Bumi (17)

-$

2
2
'

(
(

/
/
/
/
/
/
/
" =
, G

"

"
!

,
,
,
,
,
,

!!
$

$)

"
!
/ 4 ?; "/
4
+
0
" (
!
4
" ! < !
! (<
5?>C " ! )
$#8
" !
$#
"
) ! %

$
!5??;$
+
#+ !

#
) $

!#

) $
$#9
$

23

Bentuk Permukaan Bumi (18)

$

(
(

"
"

!!

)
)

$%

, /

!
)

, B

'

! 5

!
%

(
!

!
&

!)
5?C. "

! .

/ C.$

%
/
! 4

5?C? " / C?$

3/
5?C "
! %

, /

!
!

4 / ?C$

"

= !)

"

$)
) $
!

)
%

#
)

!
,

!%
24

12

Bentuk Permukaan Bumi (19)

3$

(
(
!!

'

"

'

$
%
/
4!
, H 4 @7
, H 4 @@
,H4 D

25

#+"
+
4*

/
5"

! (
3
!!

4 * #3 " / #5?C.$
#/
6
#7 "H ! 4
!!
4 * #3

/
,

'5? D$
"-#..$
!!

3 )

'5?C>$
#/#
26

13

!"
/

'
3

/
,
,
,&

'
"
"

#
(

"I#)# $
#

#'

27

#"
!

)
%
"
!
3
5%
%

$
&

%
(
3
28

14

!,

-#.

-$

)
!

5$

"

<

$#
$

29

!,

-#.

,
,
,

!
8(
9(

6
=

* )

!
!

%
(Y)

X<0
Y>0

X<0
Y<0

(0,0)

X>0
Y>0
(X)
X>0
Y<0

30

15

!,

-#.
(

'
&

31

#,

-$.

3 )

(
,

"+ :$
<

%:

'

$
(
5
:$ $%
<
%<
1

';(
"

"
'

$
32

16

#,

-$.
(

. /(

atau (
, , z)
33

#,

-$.
'; : (

$
"
$

, 2
)
, % 1

"
$

2
#

'
!!

%
":$

'

#
!

'
!!

!
%
34

17

#,

-$.

35

#,
$

" & (

-$.
2

Hubungan ellipsoid dan Lintang Bujur )

36

18

#,
$

" & (

-$.
2 2

( 2

Hubungan ellipsoid dan Lintang Bujur )

#,

37

-$.

38

19

011
0

&
= !)

!
= !)

!
(

,2
,2

&

39

02
0
2

-/

)
#

/
!

0"
)

)
! !
= !)

%
!
)

6
!

)
& #

)
%

40

20

02
0
2

-/ 0

"

&

= !)

!
)
&

!
%

!
6

)
!

)
& #

41

02
0
2
!

$
3

!
2

(2

= !)
= !)

%
(" &

42

21

"

5CC>#
"

0 ) !

"

= 3

$
K

//$

43

"5

44

22

"5

45

/
2

2
2

(
(

,
%
,

, !!%

,
,
,
,

(2

1/ 0

(" &

K
4

= 3

%
L
L %2

'
) ( 7D% .D @# 55 %D.C?C
) ( 7D5>% .@5L# 55 >>%..?L
) ( 7D5>L5>%52# 55 >>L 7%.2

46

23

06
6
0
"8 #8

$ M ", $

8
*" = e
"
' !!!

8
, =
"*

77 7

(
$

!! !(
= e ,
=
!
$
47

04
B

(+
!! !

0 8

5N
.7N#H ?7NO
M @.D7

A=

(
5N

M 5C7 N

5N M 65C7 M .%5>5@65C7 M 7%75D;

#8 M 0 e M @.D7 P 7%75D; M --!! !#8

M 0 e B
M @.D7 P 7%75D; P B
M >.$?

.7

48

24

/ 4

( "0
M @.D7

%
%
3%
%

;7N#H ?7N
;7N#H ?7N
;7N# ?7N
;7N# ?7N

$
;;N#H ?7N
;7N#H C;N
;DN# ?7N
;7N# CDN

49

25