KATA PENGANTAR

Puji dan syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa Yang telah melimpahkan rahmat-Nya
sehingga paper yang berjudul Hidrosefalus ini dapat diselesaikan dengan baik.

Paper ini dibuat untuk melengkapi persyaratan untuk mengikuti kepaniteraan klinik
senior di bagian Ilmu Kesehatan Anak RSU Dr. Pirngadi Medan. Terima kasih saya ucapkan
kepada Dr. Masyitah, Sp.A atas bimbingan dan arahan sehingga paper ini dapat diselesaikan.

Saya menyadari masih banyak kekurangan dan keterbatasan dalam penyajian paper
ini dikarenakan keterbatasan ilmu dan pengalaman saya. Maka dengan segala kerendahan
hati, saya mengharapkan kritik dan saran yang bersifat membangun dari pembaca sekaligus
guna menyempurnakan paper ini kedepannya.

Medan, November 2012

Penyusun

KKS : ILMU KESEHATAN ANAK

Dr. Masyitah, Sp.A i
 DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR ...........................................................................................................i

DAFTAR ISI .........................................................................................................................ii
DAFTAR GAMBAR DAN TABEL....................................................................................iii

HIDROSEFALUS
Pendahuluan...............................................................................................................01
Definisi ......................................................................................................................01
Epidemiologi..............................................................................................................02
Anatomi dan Patofisiologi.........................................................................................03
Etiologi.......................................................................................................................04
Klasifikasi .................................................................................................................06
Gejala Klinis .............................................................................................................08
Pemeriksaan dan Diagnosa .......................................................................................09
Diagnosa Banding .....................................................................................................12
Penatalaksanaan.........................................................................................................12
Komplikasi ................................................................................................................16
Prognosa ....................................................................................................................17
Daftar Rujukan ..........................................................................................................18

KKS : ILMU KESEHATAN ANAK

Dr. Masyitah, Sp.A ii
 DAFTAR GAMBAR DAN TABEL

Gambar 1. Aliran liquor cerebrospinalis (LCS); patofisiologi hidrosefalus; hidrosefalus

pada bayi baru lahir. (sumber: Color Atlas of Pathophysiology)
.............................................................................................................................................
03
Gambar 2. Gambaran CT-scan pada penderita hidrosefalus
.............................................................................................................................................
11
Gambar 3. Gambaran MRI pada penderita hidrosefalus
.............................................................................................................................................
11
Gambar 4. Ventikulo-Atrial
.............................................................................................................................................
14
Gambar 5. Ventrikulo-brokhial
.............................................................................................................................................
15
Gambar 6. Gambaran MRI pada penderita hidrosefalus
.............................................................................................................................................
15
Gambar 7. Lumbo Peritoneal Shunt
.............................................................................................................................................
16
Tabel 1. Terminologi Hidrosefalus
.............................................................................................................................................
02
Tabel 2. Ketidak seimbangan antara produksi dengan absorpsi dan gangguan sirkulasi
CSS
.............................................................................................................................................
04
Tabel 3. Etiologi Hidrosefalus
.............................................................................................................................................
06
Tabel 4. Ukuran rata-rata lingkar kepala
.............................................................................................................................................
09

KKS : ILMU KESEHATAN ANAK

Dr. Masyitah, Sp.A iii
KKS : ILMU KESEHATAN ANAK
Dr. Masyitah, Sp.A iv