FAKULTAS FARMASI
UNIVERSITAS PADJADJARAN
2018
I. Tujuan
III. Reaksi
-
IV. Teori Dasar
Cairan tubuh terdiri dari air dan elektrolit. Elektrolit merupakan hal yang
penting dalam mempengaruhi proses metabolisme tubuh (Matifin & Porth, 2009).
Cairan tubuh dibedakan atas cairan ekstrasel yang meliputi plasma dan cairan
interstisial. Natrium merupakan kation terbanyak yang ada dalam cairan ekstrasel,
jumlahnya bisa mencapai 60 mEq/kg BB dan sebagian kecil (sekitar 10-14 mEq/L)
yang berada dalam cairan intrasel (Maffin and Porth 2009). Lebih dari 90% tekanan
osmotic dalam cairan ekstrasel ditentukan oleh garam yang mengandung natrium,
khususnya dalam bentuk natrium klorida (NaCl) dan natrium bikarbonat (NaHCO3)
sehingga perubahan tekanan osmotic pada cairan ekstrasel menggambarkan
perubahan konsentrasi natrium (Darwis, et al. 2008)
ℎ𝑐
𝐸= = ℎ𝑣
𝜆
Δ𝐸 = 𝐸2 − 𝐸1
Keterangan:
E : Energi (Joule)
h : Konstanta Plank (6,63 x 10-34 J.s)
c : Kecepatan cahaya (3 x 108 cm/s)
𝜆 : Panjang gelombang (cm)
(Harvey 2000).
VII. Perhitungan
A. KALIUM
Perhitungan KCl
KCl → K+ + Cl-
𝑀𝑟 𝐾𝐶𝑙
[KCl] = x [K+]
𝑀𝑟 𝐾
74,5
= x 10 mg
39
= 19,1 mg/100 mL
10 𝑚𝑔 𝑘𝑎𝑙𝑖𝑢𝑚
= 100 mg/L = 100 ppm
100 𝑚𝐿
4 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 4 ppm x 20 ml
V1 = 0,8 ml
8 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 8 ppm x 20 ml
V1 = 1,6 ml
12 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 12 ppm x 20 ml
V1 = 2,4 ml
16 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 16 ppm x 20 ml
V1 = 3,2 ml
20 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 20 ppm x 20 ml
V1 = 4 ml
KURVA BAKU
Perhitungan Konsentrasi
Konversi dari ppm menjadi mEq/L
(Faktor pengenceran 200/1 dan faktor konversi 0,0256 mEq/L
a. Kelompok 1
13,5 x 0,01 = 0,135
y = 0,1975x - 0,07
0,135 = 0,1975x - 0,07
0,135+0,07
X =
0,1975
X = 1,03797468 ppm
X = 1,03797468 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,3144304 mEq/L
b. Kelompok 2
13 x 0,01 = 0,13
y = 0,1975x - 0,07
0,13 = 0,1975x - 0,07
0,13+0,07
X = 0,1975
X = 1,01265823 ppm
X = 1,01265823 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,1848101 mEq/L
c. Kelompok 3
14 x 0,01 = 0,14
y = 0,1975x - 0,07
0,14 = 0,1975x - 0,07
0,14+0,07
X =
0,1975
X = 1,06329114 ppm
X = 1,06329114 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,4440506 mEq/L
d. Kelompok 4
13 x 0,01 = 0,13
y = 0,1975x - 0,07
0,13 = 0,1975x - 0,07
0,13+0,07
X = 0,1975
X = 1,01265823 ppm
X = 1,01265823 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,1848101 mEq/L
e. Kelompok 5
15 x 0,01 = 0,15
y = 0,1975x - 0,07
0,15 = 0,1975x - 0,07
0,15+0,07
X = 0,1975
X = 1,11392405 ppm
X = 1,11392405 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,7032911 mEq/L
f. Kelompok 6
15 x 0,01 = 0,15
y = 0,1975x - 0,07
0,15 = 0,1975x - 0,07
0,15+0,07
X = 0,1975
X = 1,11392405 ppm
X = 1,11392405 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,7032911 mEq/L
g. Kelompok 7
15 x 0,01 = 0,15
y = 0,1975x - 0,07
0,15 = 0,1975x - 0,07
0,15+0,07
X = 0,1975
X = 1,11392405 ppm
X = 1,11392405 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,7032911 mEq/L
h. Kelompok 8
13,5 x 0,01 = 0,135
y = 0,1975x - 0,07
0,135 = 0,1975x - 0,07
0,135+0,07
X = 0,1975
X = 1,03797468 ppm
X = 1,03797468 ppm x 200 x 0,0256
X = 5,3144304 mEq/L
KURVA BAKU
B. NATRIUM
Perhitungan NaCl
= 25,43 mg/100 mL
1 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 1 ppm x 20 ml
V1 = 0,2 ml
2 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 2 ppm x 20 ml
V1 = 0,4 ml
4 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 4 ppm x 20 ml
V1 = 0,8 ml
8 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 8 ppm x 20 ml
V1 = 3,2 ml
16 ppm
V1N1 = V2N2
V1 x 100 ppm = 16 ppm x 20 ml
V1 = 3,2 ml
Kurva Baku Natrium
5
4.5 y = 0.2587x + 0.3958
R² = 0.9961
4
3.5
Intensitas 3
2.5
Intensitas
2
1.5 Linear (Intensitas)
1
0.5
0
0 5 10 15 20
Konsentrasi
Perhitungan Konsentrasi
a. Kelompok 1
10 x 0,01 = 0,1
y = 0,2587x + 0,3958
0,1 = 0,2587x + 0,3958
0,1−0,3958
X = 0,2587
X = -1,14341ppm
X = -1,14341 ppm x 200 (fp) x 0,043
X = -9,83332mEq/L
b. Kelompok 2
10 x 0,01 = 0,1
y = 0,2587x + 0,3958
0,1 = 0,2587x + 0,3958
0,1−0,3958
X = 0,2587
X = -1,14341ppm
X = -1,14341 ppm x 200 (fp) x 0,043
X = -9,83332mEq/L
c. Kelompok 3
9 x 0,01 = 0,09
y = 0,2587x + 0,3958
0,09 = 0,2587x + 0,3958
0,09−0,3958
X = 0,2587
X = -1,18206ppm
X = -1,18206 ppm x 200 (fp) x 0,043
X = -10,1658 mEq/L
d. Kelompok 4
10 x 0,01 = 0,1
y = 0,2587x + 0,3958
0,1 = 0,2587x + 0,3958
0,1−0,3958
X = 0,2587
X = -1,14341ppm
X = -1,14341 ppm x 200 (fp) x 0,043
X = -9,83332mEq/L
e. Kelompok 5
10 x 0,01 = 0,1
y = 0,2587x + 0,3958
0,1 = 0,2587x + 0,3958
0,1−0,3958
x = 0,2587
x = -1,14341ppm
x = -1,14341 ppm x 200 x 0,043
x = -9,83332 mEq/L
f. Kelompok 6
11 x 0,01 = 0,11
y = 0,2587x + 0,3958
0,11 = 0,2587x + 0,3958
0,11−0,3958
X = 0,2587
X = -1,10475 ppm
X = -1,10475 ppm x 200 x 0,043
X = -9,50089 mEq/L
g. Kelompok 7
11 x 0,01 = 0,11
y = 0,2587x + 0,3958
0,11 = 0,2587x + 0,3958
0,11−0,3958
X = 0,2587
X = -1,10475 ppm
X = -1,10475 ppm x 200 x 0,043
X = -9,50089 mEq/L
h. Kelompok 8
11 x 0,01 = 0,11
y = 0,2587x + 0,3958
0,11 = 0,2587x + 0,3958
0,11−0,3958
X =
0,2587
X = -1,10475 ppm
X = -1,10475 ppm x 200 x 0,043
X = -9,50089 mEq/L
VIII. Simpulan
Penetapan kadar Natrium dan Kalium dalam urin dan darah dapat ditentukan
dengan metode FAES, dimana dari data yang didapat tidak ada sampel darah yang
memenuhi batas normal natrium yaitu 135-145 mEq maupun kalium yaitu sebesar
3,5-5 mEq.
Daftar Pustaka
Hsu, Chao Ping. 2009. The Electronic Couplings in Electron Transfer and Excitation
Energy Transfer. Acc. Chem. Res : 509-518.
Klutts, JS, and MG Scott. 2006. Physiology and Disorder of Water, Electrolyte, and
Acid-Base Metabolism In: Tietz Text Book of Clinical Chemistry and
Molecular Diagnostic. 4th. Philadelphia: Elsevier Saunders Inc.
Scott, MG, VA LeGrys, and J Klutts. 2006 Electrochemistry and Chemical Sensors
and Electrolytes and Blood Gases In: Tietz Text Book of Clinical Chemistry
and Molecular Diagnostic. 4. Philadelphia: Elsevier Saunders Inc.
Widmaier, EP, H Raff, and KT Strang. 2004. The Kidney and Regulation of Water
and Inorganic Ions In: Vander Human Physiology: The Mechanisms of Body
Function. 9. McGraw Hill Publishing.
Worth H.G., A. 1968. comparison of the measurement of sodium and potassium by
flame photometry and ion-selective electrode". Ann. Clin. Biochem ; 22, 343-
50.