Anda di halaman 1dari 6

'

^'.t l:t)t)t) t[r1^1 Kht!b) 5lt-52] J!r.rl lidlolit.rr! Cili


Universilrsln.londi,

PERIODONTITIS Sf,BAGAI SUATU FAKTOR RESIKO


TERJADINYASTROK

Setiyohadi
BagianPeriodonsia
FakultasKcdokleran
Gigi Llniversiras
Trisakri

\.ri\ohrdir PedodonritisSebagaiSuatu Fakto. Rcsik,J l'eriadin)a Strok. JLmal K.dolreran cigi


. \iAitaslDdonesia
1000:7 {EdisiKnususrr
519i:4

{bstract

Card;orasculaf
disease.inciudingrr)ocardialischernrrard stroke-occuras d r.sull ot cornple\sel
-..jri. rnd enrironmental
lactors.Stlokcis themalor causeoideathamongtnanin thc de!elopedr\orld. hr
n:rron. \VHO hascompileddataon over 100sur\els carriedour m lhe agegroup35- {.1 . sho\\ 5. l0 %
'<lddontiti! hale deep pockets.The probableassociationber\\'eeoperiodonririsand slro[e has bi'erl
-:::ired in preljousl) stud\. futhemore dufing periodoDriris. denr.tl plaquc )icroofsani!nrnr \
i6n inire rhfo gh th. blood to infect the vascularcndothcliunlnd coDtribte to lhe orc$cnc. of
::...o\clerosisaDddsk of snoke.ln the conte{ ol rhis f.per rhe rrechanismof perio&)niristlhich can
r}lripose ro .rrh€rosclcrosis
andasrisli factorsof strokehasbecnfelie$ed.

{bstrak

PenrakilkardnJ!rskulef. lernrasukisk€rniajanrungdrn srrok.rciadi sebagaiakilr r s(rinstliln


:..{ !.nerik daDlingkungan. S$okrnerupakan pcn)cbnbbesarkenralian bcsafpadanlis) aktitdonir
E1-nbrng. DisanpiDg ilu.WHOtelahmengunprrlkaD da!!!i.ri 100lebihsuNai)angdilntulrofa,h ,'\i,
::-.lr rahun.menrnjukkan5 l0 % periodontitis denganpoletyangdalanr.K€mungkinan adar)]ahub nsao
:-rrtr plriodonlitisdanstroklelahdijelaskan padastudisebelumnra. Selamaperiodontiris.
nrikroorganismc
r rr rrurgkrn menen$uspembuiuhdarahkemudianNenginfeksiendoteldari vaskulerdao nrenyolong
*.:lin\a anerosklerosis dat1resikoterjadinyastrok.Selanjutnya. konteksdaripenelusrran
pustakaini aLan
-3:telislan mekariyneperiodonlitis sebagaifaktorpredisposisiieiadinyaatherosklerosis
danrcsikoslrlrl.

--,llmiahKPPIKCXll
negara-ncgaramrtjLrdan ncgara-uegara yan.
Pendahuluan
sedangmcnliiukearrhncgrraindustri.Crrr
KrLalitassunber dala Inrnusia(SDN hidup rnodenr mernba!\r rlibat limbuln)a
'ncrUndkdIurr\ur\dng \ingJt penlrn!'LLrr; ialbr-faklor resikoatcrosklerosis.\rng na
nifestasinra terurarna adalah pcnlakit jan-
rnasa krisis ekonomi sePerti saal ini. Oleh
rung korooer dan pcn)akit pembuluh darah
i,arena itu. diperlukan usaha-usahaagar
SllM tersebuttelap menjadi produklif lanpa
rd.rn\aeangPuan p<nldkrl\ang b(rani Pe- Slrok merupakan pcnlakit pembuluh
n)akjt yang dapai menurunkankinerja SDM darah otak adalah salah satu pen)akit )ang
adalah penr'akit ka dovaskuler. Salah satu men)ebabkanLe ariarr.kecacatal fisi| dan
pcn)akit kardio\askuler adalah atero-skle rnenlal l-ebih d.rri 50 petsenprsien )ang
n ' . i . d " n E u r n b o ( n r' b l ; . B i a i r L Ii c U , d il e - r , r a . ' r (n . r r r . . r' h
d h . d n d r ' ! . . , 1I J ' l l , r . . .
'nun!k.nar na.rtn mergdldmi cJ'.rl f il' Pen).rkitSlaraf'RSLD Dr. Soelomopada
malrpln menlal. akibaln!a dapat meng_ rahun 1993 di Sorabavadisebabkan karena
gangguekonolni Leiuargaaiau bangsa. strok Hubungan anlara ]nikroorganrsmc
FakroFfaktor resiLo unfuk teriadln)a rrulur dan pen\alit sisiemik bulan neru_
arero\l,ero:r\ddahh perokokberrr. hip(r pakan kosep ]ang baru." Oleh sebabitu.
tensi. koleslerol liiggi. plasnalibrinogen makalah ini akan membahas mekanisme
dan le'adangankr^ni. dalam r"ngs:rm,rlul periodontitissebagaitaktor resilo teriadinla
atau dikenal sebagaiin|ksi gigi. seperligigr aterosklerosis dan strok.
k . , r i e .C. i C ig a n g g r d egnr. n g i \ i r i .d . n p e r i . -
donritis.'
P(fiod.rnriri. ddcl,rh \Ldl . fcrr'. krr Tinjauan Pustaka
inrel.i kroni. 1"ng ur.ebabl;rrnl<h I^.'k.<ri
Gram-negatif]aDg berada pada pemrukaan Periodontitis
Etiologidan Patogenesis
akdr gigi 'ebag,1i\u"l.r biofilnr Strq'r,rn'i
)anp dilepar olch biufil|r scPeri lilu Iritasi plak bakteri dan lJeradangan
)ang
pohsaland {l P\' dan .ubclansi lainn . lefrLsnenerus sksn merLrsakinleg tas epitel
, k a n m e n i n g l a t k aI nl - l n . l \ I - , , . d r n I l : N /r'r.r'"n,/ \el-'(l rl itc r\.-rrrrrcngal.,nti
\.ine -nen\ebr\lan peninglat"nnrod.rk'i degenerasi dar mefLrsak perlelatann)a
P r " ' t r g l a n d i nI : rP(ll:, Jrrr Vattir- terludap gigi. Perluasanlesi pendangan kc
metalloproleinase(MN{P). Nlolekul- lnole- dalalnjairgan ikat nlengakibatkanlcrusak-
kul ini akan nerusak mariks ekstraseiuler kan serat-seraldcnto gingi\a dan kres lulang
g i n g i \ d . l i g a m e np e f r o d u n t ddla r r < * ' b . i alveolar rang mengijinkan epircljunctional
rulanp aIe"lar.- qeLafaklini. prdd pcrrn- berproliterasike apikal sampaikc permuka-
donlill\ dirernukin idin) a polel Fri _
d, ntdl. U HO relanrrcrrgLrrnnulL-n ddl- drri Bakteri lertcntlr tarnpaknra menegang
1 0 0l e h r h q u f \ a i r a n g d i l a l u k a | p| r . l a . r . i r pcraDan penling dalan rnengindLrlsi dan
.15-4'l lahun menunjukkan 5-10% pcrio- memclihara proscs peradangru pada be,-
donlitis denganpokct )ang dala .' bagar ncnlLl penrakrl pcriodorral.Bakteri
Infeksikroni' In,Irglin mernpengaruhl dan produknya dalam plak alan merusak
bemtn)a dan atau sebagaipen]ebab sejum- g i n g i \ r d a n s t n r k l r rdr i b d \ a h n l d . s e p e n i
l d l r p e n ) d k i r - i . t e r r i l . e n l ; p c n ) a kl serrentun. ligarnen periodontal dan tulang
kardo!dckuler. lcnr.dnrk '"Lcnrir jdnlulg. alreolar yang mengakibatkanperiodontitrs.
atcrosklerosisdaD stfok.r Strok merupakan Perrcdontitis secara klinis dilandai adan\d
l
nenrebabbe.ar lerurian DadaInl:\ardkal poket pcriodonlalalau r'l/epo.i?/
PcruJorrlrlr.mertrpdkdn .,rdtupcntiLil
dunia berkembang.
Al<fosklerosi' Inerupdlan pen)akil infeksi konis yang disebabkan oleh sc'
\dn' pdda .dar inr merupal.-rrrna.alah kelomp,k le.il baklcri Grdrn-neearil Jnae-
kc'rhat.'n p.rliIg I'c\rr. lefuldrnd uIluk rob. Bakreri ini memprnyai perananpenting
tetapi tidak cukup sebagaipen)'cbab.F.rktor

520
i.lurr rrrr\!)ir!.,rr,r/i t,/int it:^,, t rtttl,n a.\r.]i

'''\ne.
tuca merncsrne rerd|"dn nenlrng bahta korrtlisi ini nungkil bersarnaanada
\ rrlg cuKupnlenentuKan.' - sebagai suatu sindroma arau konlpleksit.,s.
\ddpun parologispen)dkjl iirtek.ipr i ang diistilahkar sebagai periodontih,-
ia dasamyasama yang nenjelaskan adanya athetosclerosist,rr'.,r?e (PAS). PAS di-
^<ru.dkanJaringanikat dan rulang pada usulkan sebagaisualuistilah dragnossisbaru
.iemua bentuk periodontitis. Bakteri )ang Lll1lukmenjelaslan keadaan dari individ-
rerada pada pennukaan akar gigi akan indiridu lang menderira periodontilis dan
n<ng<ludrkanprodukl)d )airu lif,,poh- I n r , I l k i nD t ( r u D J k rrnr . r l . . r r r r u p
hr n r " k r r
v l d n d r l P S r d a n . u b . r a nl sdii nl d n e I n a s u l kardiovaskuler'
rctJrinednSingi\d. rrengJ$"li pro\es rm." Secara leoriris. pen)akit periodontal
'1.rnrlamd\r. Alibaurtd produl,si proD dapat diperrilrbangkanmempcngaruhjkesE-
"./',,1?.7/o/r silokn ringg dan mengindul,.l hatan sistemik oleh sanLatau lebih beberapa
IL-lF. TNF-ct dan IFN-^1 dan mening- mekanisne: I. perluasaninfeksi secaralang-
", 1"n prostaglandin F2 lPCl-2 ) dar /r.r'r,/:\ sung dari periodonsiunr kedalan .jaringan
n.tnlla proteinases (MMP) dan nolekul- yang lebih dalanrsepertiinl'eksipada lnuka.
:]]1]nlekul sebagai peranlara kerusakan ma- sinus dan otak: 2. pcrjelanar Drediaior
,.iks ekstra seluler gingi\'a dan ligamen peradangandali perioddonsiunrkedalamsir-
.enodontal sena resopsinrlang alveolar.r kulasi darah'rretnpengaruhi aierosklercsis:
-l -l
menrpakdnsiloki|l \ang polencial 3 penetrarroakreriInuluLkedd.rrn\irkulasi
T<mD(nEaruhirnelabolisntepada banlal darah nenvebabkan infeksi pada tempar
jrreJn. ternrasLrk tulang. Beberapa.tuor )ang lauh seperti endokarditis. trombosis/
: \ i r - ^d J ni n v i \ o I n e n j e l d . k a
pnolcnsi -l aterosklerosisdan.l.per.luasan bakiei mulur.
-. nrnrngaruhrr(sob\r tularg. Kemarnprar dar produhrya atau produl, hospcs \ang
::Lrcn pada pedodonlopatiaakan nerang- ddtrdlnr<n!"lrh.l\-r' rt(l.i D..nr,i.r.
lrg produksiIL-]. dau efekn)a pada sel- gasronltestlnal.
= t.lringan periodonsium memantapkan Prosesaterosklerosis dia\\alipadamasi
::r.rdinya mngkaial peristi*,a patogenesis. kanak-kanak dan maniieslasi secara klinis
):irlnping lL-I. sitokin lain seperti PGE2 padr rsia Inenengah ddn ldniul. Pru)esini
:eiah menunjuk-kan ban ak efek proinJlan- terutama nengenar a(ei-aneri berukuran
-r ' . .cpeni menrnglrlkan\asodilatdsi. sedang yaitu afteri koronaria. karotis. ba-
-rm 'r"dul, koleganase Jan Inengahi\a s i l i e rd a n . e b a g a i n r aP. r d . ru n r . r n \ aa n e r i
.:: \1".. Apahilarrrta.iterjadireru. nene- \,rng pdlirg Lerat tcr'lcrr" ro-.ah .rnr|r
-Ji. maka kerusalkan
.jaringan periodontal koronai. Sel-sel) ang terlihrt dalan pr-oses
,^ri be(ambrh berat.' -rerr.Ller.,,i.. I .el "rnr p.,los \d g l'-
rJna\Jrl un5Lrrprling t\ rri g dJlirn p(|r.-
Hubung.D Periodootitisdengrn Parog€- bentulian alerona. Sel ini berasal bersilir
lesis At€rosklerosis dan strok I n i t o g e n rd( a n p r u , r f e . a r idt i. r r e n f ' u \ a i
sifat menirnbun lipid sclingg.r refbcnru(
s(1dnrarerJadin\ d p(nldkil p<nodonla,. foau, ,.1t. ). .(l eDJulel.enJ(lel ..rl<ri
rjrni.r,e (iram-neg"rilr(peni P gtr8t,dr. nerupakan baricr dtn pelindung urama
. - r . . 1 f r e l u r l l . . n \ . ,I r c g i . U f - r r - n e ! a l i l dinding pembulub darlh terhadap segala
. . rurr-rkrnIneI\olorg lrpopolisdlariJ pengarLrhblLruk \aDg terutanla beras.rldarl
. P\ ' .1eru\il rrrJorel renrrarna ole,. darahr 3. seLnakrotbg scb.rgaipem-bersih
itrkrolag dan sel- sel radang lainnya dan lerhadap berda asing. Pad.r pembersihan
-:<mbangLirkan \ilokin \lclalli Inckani\me l i p i d . , e l i n i I n e n i r n h ul ; t i J o . r r r n e n l r d i
.:...pldk gigi Inunglrn rnen\okongperlem- Fu.rrr.e//'. Valrorag rr<rufdknnp.nggcrdk
\r-ar alerosklerosi\.clenidiiela.kanun- awal dari atcrosklerosis.tcnrlrnla dengan
:-\ Ddtuqenillronit \anS Inetnoensdruhi sekresi rnacam-macamfa\fo] pe Lnnbuhan
']rq3n-otganlarnnva. d n t a r r l r n : P D ( ' l . l | l l e r l < k u r n - 1i r.J n -
Dara-data\"ng rnengkaitkananrara sfoming Gro\\Ih lractorbera(TGl-) dan lair,
:Bnndontilis dan aterosklerosisDrenjelaskan sebagain).r:.1. sel trombositsangatpenting
untuli terjadiqa rombosis. sehingga sangal bila hallcri ini beralumulasialan mem-
berperan dalam aterogenesis lerutama paca benlul,biolilrnpadapennulaangilri. secara
sradrumcon p I i cated lesi on rcru\ Dr(ncrusmeleprslanInrrrpon(n_ Lnm-
l-esi alerosklerosisyang terjadi pada noncn \ rruleD dan nret.rh,'lit. terutam"
arteri yang berukuran sedang sampai lebar. Iipopoh.alaridrlPSt" Kon.et biofilm ini
dapat mcnyebabkan lesi iskemik pada otak meruldlan pro.e. unlul pcniela$n palo_
dan jantullg alau eksmmilas dapat menel_ bioiogr p(riodo lrlr( dan hubungannvade-
hasilkan trombosi. rlan mempenparuhiin- nean pentdlit sislemrl. Ballcri Cram-
fark D€mbuluh darah mengakibalkan strok negarii Jalam biofilm mcnrpa\an tempal
)ang ka)'a akan t-PS ini pcriamakali yang
Patogenesisaleroskeirosissangalsenn€! rnerusrt eprtelp,.ler. \elxrrciJ mempun\di
.cbagai prnlokong illdrk \tcronomboti' ialan nasuk telarinqan rl'dl Jdn strlula.
terjadi k€tika suatu beku darah berkembang darah. .
pada daerah dinding pembuluh darah lang SeldnraperioJorlilr\orearrisme Gmrr-
mengalami ulserasi.AdanYa perkembangan ner,ali\e .eoeni I grngirali' tarnpal ft(-
beku darah-Iuinen petrbuluh darah menjadi kuenqrn\dtinggi. Uram-neealrf balteri inl
oklusi atau emboli kecil nasuk kedaiam atan Inen]ol,'ng lipopoli.akrid{lPS)s(bi'-
d(cri. l mboL cercbral alibat dari oklu.i gJi neftntJra lenrsakrn errJolcl lerularn"
suafu arteri oleh fragmen beku darah. lemak .'l(h ,nakrolbf .lan .el-sel radartclainnl-
dan lain sebagainla. Akibatnya. disekitar \l(lrlui ttrclatlr\rn(
d.,nrn(l(prskJn.irr,l'rrr.
jaringan s"varaf meniadi . iskcmik. pada inr. rnlet-r gigi alatr m(rr\,'I,'trg untul
akhimya akan rerjadi strok.'" pe*embangan alerosklerosis. lnf'eksi lelah
diperkirakansebagaisuafu faktor risiko un_
tul peristiwa alerogenesis dan trombo-
enr\,.1,PaLladd.arn)JJler,'sLlcrosis adala}l
Pemb.hasan
.ua||r pfo:c' pcnlempitarr lunren aneri
alihat dcp,*rr litriJ. prolrle|a.i,'lor nolos.
Seja-k1989.sejumlahsrudikasusdan
l(rh(nrul'lr\dk,,lag.cn JdrrJ.rf3t pula ler-
laporancpide'nrologilelah Ineng.h" n i'i
iadr lareni pro.e\ rrrl(l.i pa.la penralrt
.rdan\ahubung.ll')rnP luar dnrdrainliL':
periodontal.
rongga mulut. lermasuli pen)akit peDo-
.tiol< terdaf'rllandaran'laLlinrt
PaLl.r
donhl dan Fen)akit Lardiovaskular' Studi
lang herkembang \eLaracepalalibal gang-
tcri€butmenjela.kanbahsa pen\dkil nerin-
guar lung-i otal' lokal ardu globrl tanpa
dontal mung|in sebagai,falior resiko unR*
penyakit kardio\ askular-
" penlebab lain kecuali sebab \'askulal. Se-
Periodontitis s€cara bemakna dihu_ cara sederhanashok dibagi dala'n strol non
herr)o|acrl(non-lll dan hcm,'ragiL tHt
bungkan dengan penlekit kardiovaskular
Yrng non-herrroraeil dibaci ddlan)emboli
(CVD). ada ban)'al hipotesa mekaosme
bcrlaitar dengan studi epidemiologi. Be- otal dan troolbosis otal. sedangLan)ang
holllomgik dibagi dalam perdarahal intta-
berapahipotesaini meliputi: I ketc.libatan
.erehral rPlSl ddn perdardhansubardk'
langsung bakteri periodontal dengan proses
ateroma/ trombotik: 2. keterlibatan langsung noidal.
qdapun p,llogene'i* aterosllerosi\
mediator pemdangan dari periodontitis pada
pft)ses ateromt trombo.ik: 3. mekanisme dapat diieiaskanasbb: Adanla plal bakten
predisposisi tang mempengaruhi kedua pe- afan rerjadi alurnulasi lipid t. holcsterot
esters). derivd Lo* Densin Lipoprotei,l
n\a(rl lcrsebuldar {. rntcral-r lombina.i
mekanismeters€butdiatas.e lt.DL). protein plasma lain dalam initma.
Bakteri-bakteri sepefti Aclinobdcillut Peranarpcntinpdari mal'JolbCdenrat dari
dcti,lomlcetemcom hans, PorphtTomonQ\ gr rnonosrtpada s.ral ini bcrkcrnbane!menjadi
ng?rdltr dan TrePonema denticola adalah bertambah jelas. Beberapa studi menyatakan
kolonisasi bakter; Gram-negatif yang di- bah\a monosil akan Drencmpel dan p€ne_
kaitkan dengan pen)akit periodontal Apa- trasi kc dalam endotel selamalasc a$al dan
i ,, | ,tt.",]r. \l)r,art \t,r t I itt jttrlr l.ttutrh| rh.k

-:-:. ,lflcrolik plaque lbr t ion ditambah dihubungkandcngan pcndafahandari per,-


- ,Je5rmolelul-nrolekrl kcrnoLaktrk si- buluh darah.
' .:: tkemokin) dan prcinfammator! Berdasarkan uraian diatrs diperlukan
penelitian laboratorium pada binarang per-
Llleksi teftentu termasuk pen\'akil cobaan tentang pengnmh nik()organisrnc
:.:.Jonta1. menainlian perananyang ber- )ang berasal dari periodonlitis agar dapar
--.::.r prda pr'oses aterosklerosis. Telahdi- nendukung secala ilniah atrn ifiunoparo'
- -..rn hahr.r atcrosklerosis nierupakan logrsn)a. Krisnanurthv sedan! Lan nrljla-
- . I . d \ . l i r k . , - e n di | | n r n a \ r .A q a l l e \ i kukan penelitian tcnlans pengarub arero-
. :--illefosis akibardari jejas terhadapcn- sklerosisterhadapreaksi imun clarijaringan
'. :ncnleo:rokrnprosccinllamdcrkroDis periodonsiLrm akibat penrapamD Actino-
- -. rr. cr'rer.Vigra.i dan altrra:r rnonosrt bacillusactinomycetemcofiitanyang dilaku-
,:::l:nr iaringrn ikat dibawahnya neng- kan pada tikus SparagueDa\\le). Apabila
' . . . . r . p c l u p . r . . cr ,nr s i r nh i d r o l i t i ks. i l o l i l ini dapat dibuktilan. maka rlan sang!(
- :Lrir-taklor pefturnbuhan.\ang nlana bemranfbar bagi uDat urlnusia dalatl
. r :biiblan kerusallian lebih lanjut. me- pencesrhanteriadin\a slrok lar4l berk.ritan
- . . . , l , r l i . l , d rl u l , r o s i .A k u m u l a cdi a r i denganperiodon!i1is.
: i :renrpakangambarankunci dari proses
-. :.:: Irse-taselebih lrnjut, athercmataus
-- rr. diliputi aleh librorls cap d;atas K€simpulan
:::_:r rolal nekrotik. Pda beberapafenpat.
" r;tt nungkin erod?r/ d^t\ ruphre Pabgenesissrok Dierupallrr fanglaian
::=.:.,,rt'irkan pembennrkan lrornbus dan prrr\tr$d pfosc. peradarrrarlr,rrrs. s<pcrri
" ,. .rrreLi.rlengakibatkaniDfark.' periodontiris\ang mcngalibatkrnpelepasitn
i':t.litran )ang disponsorioleh Uniled sitokin dan t'aktor-fiklor peflufibuhan scnn
\, - Deprrrllnentof VeteransAlfairs terh"- responjariigan pembuluhdarah.
c.: : :17 lak;laki dengankelaimn poket Strok peiodontitis merupakiln str)L
r.- ii,rral dan hilangnla tulang aheolal |x,nhcDrorrpiL oleh I'ifcn.r l1r'r'i.rrrrr
rn'rn-
.r - Ihkukan dari rahun 1968-1971. Hasil hrrsa(rrr cmboli )anl Incncdkihirlkan ijl,L-
i.: :r.l!l relsebul didapat 297 pasien D1c- mik pcnrbuluh daraholAl.
Ddlx.drta ncn(liLi.rn (frJ.nrr,,l,,grllr<-
:: r:iren meringgaldulia dal1,{0 pasien nuniLrllan bahwa periodontilis d.rn sl|ol
i(_:.:rtr slrol. lnsrdens ddd.! /'dtio faktor Drempuntar hubungan )rng bc n.rkna.
r-i. !n k pcn\akll kardj\asluler adalah
: : i dan :.8 unruk kehilanganrlrlangdan
DaftarPustaka
r'c-: ! llD. kemalianakibat CHD dan stroke.
:irelirian Wu et al pada 9962 orang L Herzberg i C dan l\4eler \lw. Denml
-..:!.r \ing diikud sclamal8 tahun.Sub- P l , q r eP . ' d f l { r , I d ' , r d i . . , .r l - . l ) r . < . , . r
y'... : ri:r:ifikasilen rnenderitaperiodontitis. .1"nPtit\lontol l99l| (l) : l5l-60
s:_-: :rir. dan periodonsiun sehalberdasar- :. l'age RC. Tht PlttuloKi i r'.ti\ld ll
at : :otlontol Inde\ dar'iRussell Mereka ,^!r'fr irn 1/lttt S\\kni( Distt\l
*c":-:Lrhn Lrrh\r.rperiodondrispada awal I . t , \ ' u \ , " t r . , t l : . . t . , ,r . . . l , . .
*-. : .r dikrrtkan dengan non-hemoragik 1 9 9 8 : ( i )1 0 8 - : 0 .
. -- \ ' l r " \ . S i , J - r m c n , t r i kd l n l r n : . . I \ \ l l O .r ) , 1 / / . 1 . / / , . " . , / / . , , /. . , . . L i ( . r L -
::r ini- trah!\a tid L ada hublLngan \ a .1 9 9 1 : 1 5 .
!I..
4. ScaDnpi€co fA danGencoli.l Associarion
rrji: ::ri,rdonlitis dcn{an hernoragikstrok
or P<r,'don.1l l le.rior's I qth(fonlcroric
t!': ::.,rter pada populasi ini. Jadi. hu-
,ud PuhnonaryDiscascs. ./ /rcrtrr,?/ ?cr
h::r- Feni akit periodontaldenganiskemik I999:(34):310-5
:r_ \ r]nq disebablar karena areroskle- 5 BeckJ. Gr(i: R. Hriss(i. \bkonarPS er
r:-. ,.:ir bukrn henoragik srok )ang al. Periodontiris Diseasc rnrd( lfdio\rseLrli

521
Disease..J Pe odontol 1996, 6-l (suppl )l 1 4 LamslerIB. Evaluationoi Components
ol
Gingival CrevicularFluids as Diagnoslic
o. Pralanu S R.s'e\idr?/or*//'drr Ceniir Tesr.AnnPeriorlontal199?;(2): 123-37.
DuniaKedokteran 1995 No 102:l4'8 OlenbachefS..MadianosPN. Champagne
L widjaja D. Stroke Masa Kini dan Masa CME. Et al.: Periodondtis-atherosclerosis
Yang Akan Datang. Cermin Dunia Kedok- syndrome:An ExpandedModel of Patho-
Ieran.No. 102.45-6 genesisJPetiodontRes1999i(34):.14652.
8. Slavkin HC. DoesThe Mouth Put The Heart ReichmanwE. Neurops|thi.tric lspect ol
atRjsk2JADA 1999:(130):109-13 Cerebrcvasclat Disea* uh.l li| ott. ln:
9. Koriinan KS, Pankow J, Offenbach€rS el (ornprehensive Texthoak o.l Psrchitn4
al. lnterleukin-lCenotypesand the Asso- editor KaplanHl dan Sadocl BJ 6'" Ed
ciadon betwe€nPedodontitisand Cardio- Baltimore Williams& Wilkins:1995:187-
yas€ularDiseaseI Periodont Res 1999; 90.
(14):153-7. t 7 .Beck JM. Offenbachef S. williams R et al.
'r Pe odontitis:A Risk Faclor tbr Coronary
lri Fle) BM dan Cox SW Advance:
Periodontal DiagnosisL TraditionalChn! HeanDisease? ,.1r, Pcriononbl 1998i(3\:
cal Methodsof Diagnosis, b DentJ .1998: t27-41.
(l):12-6. 1 8 . Wita I \N Dislipedeniu dun Pentukh ,Jun-
ll. MacpheeT dan Cowl€y G, hsenti.lls o1 ,ng Koruner Tinjd un Kli,liko-epidenio-
Pefiodontolost dnd Pefiodontics 2^" Ed. /ogit 1994BuletinPharos:(2): 3 5.
OxlbrdBlackwell ScPubl l975:l6t 4.
12. Offenbacher S. Periodontal Diseasel
Patog€nesis ,'ll1, Petiodontol l996t (l):
821-78.
13. Tatakis DN lnterleukin-l and Bone
Melabolism: A R.evlew.J Pe adotltol
1993i(64):416'31.

524

Anda mungkin juga menyukai