Bahan Ajar Basun Kls 5
Bahan Ajar Basun Kls 5
A. MEMBACA
a. Bacalah wacana berikut ini dengan cermat
Piagam Adipura kota depok
Tahun 2013 kota Depok dianugrahkan Adipura, Adipura teh hiji penghargaan
ka kota di indonesia nu ngabogaan cara gawe alus dina miara kebersihan jeung
miara lingkungan perkotaan anu diayakeun ku Kementerian Negara Lingkungan
Hidup.
Wali Kota Depok Nur Mahmudi Ismail ngaapresiasi gawe soson-soson warga
Depok dina usaha kebersihan jeung miara lingkungan ti mimiti warga jeung
aparatur pemerintah kota Depok nu utamana Badan Lingkungan Hidup Kota
Depok.
Piagam Adipura Kota Depok tahun 2013 diserahkeun langsung ku Menteri
Negara Lingkungan Hidup Baithasar Kambuaya di Hotel Bidakara Jakarta Poe
Senen 10 Juni 2013.
Program adipura dina nganilaina teh nyaeta tempat-tempat perumahan, jalan,
pasar, perkotaan, perkantoran pemerintah, jeung sakola, terminal, taman kota,
rumah sakit jeung tempat pembuangan akhir sampah (TPA) serta pemisahan
jeung ngolah runtah.
b. Latihan
Jawablah pananya ieu di handap!
1. Naon judul bacaan di luhur?
2. Tahun sabaraha Kota Depok narima Piagam Adipura?
3. Saha nu masrahkeun Piagam Adipura?
4. Dimana Wali Kota Depok narima Adipura?
5. Tempat naon wae nu dijadikeun panitia Adipura teh?
B. MENULIS
a. Menggunakan awalan “n” pada kalimat
Conto : turut
Ari ka kolot teh kudu turut bisi doraka. menjadi
Ari ka kolot teh kudu nurut bisi doraka
Kepada orang tua harus menurut supaya tidak durhaka.
b. Latihan
Isilah dengan menggunakan awalan “n”
1. Tulis
Purwadi keur ......................surat.
2. Kedul
Manehna mah................................... pisan dititah kitu wae embung.
3. Seupan
Bi utih keur............................ hui cilembu.
4. Saba
Isukan kuring rek........................ka Cianjur
5. Karang
Murid kelas V keur diajar............................
f. Latihan
Isilah dengan menggunakan awalan “pada”!
1. Daek
Ari......................... mah pagaweana sakitu loba oge tereh anggeus.
2. Melong
Tamu nu anyar datang teh.......................................ku sarerea.
3. Ngariung
Nu gering teh........................ ku dulur-dulurna.
4. Dahar
Sanggeus...................................... kakara arindit.
5. Rajin
Lamun........................... ngapalkeun mah pasti palalinter.
C. BERBICARA
a. Menggunakan istilah kasehatan dalam kalimat.
Conto :
1. Ayeuna mah di unggal kacamatan oge aya Puskesmas.
Sekarang di setiap kecamatan ada Puskesmas.
2. Oralit teh keur ubar muntaber.
Oralit untuk obat muntaber.
b. Latihan
Jawablah pertanyaan-pertanyaan di bawah ini dengan tepat!
1. Naon judul bacaan di luhur teh?
2. Dimana Tole Iskandar bajoangna?
3. Naon pangkat Tole Iskandar teh?
4. Waktu perang di mana, Tole Iskandar gugur?
5. Markas Inggris anu di mana nu kungsi di serang ku Tole Iskandar teh?
B. MENULIS
a. Menggunakan Kata Kerja dalam Kalimat
(Ngagunakeun Kecap Pagawean dina Kalimah)
Conto :
Mang Yayan keur nyieun pager
Bapak Yayan sedang membuat pagar
Carilah 10 kata kerja, kemudian buatlah kalimatnya!
1. ...............................................................................
2. ...............................................................................
3. ...............................................................................
4. ...............................................................................
5. ...............................................................................
6. ...............................................................................
7. ...............................................................................
8. ...............................................................................
9. ...............................................................................
10. ...............................................................................
4. Saha ngarana......................?
(Siapa namanya....................?)
A. Membaca
a. Wacana
Asinan Bogor
Unggal daerah oge boga kamonesan sewing-sewangan, utamana dina ngolah
kadaharan. Bandung kamashur peuyeumna. Garut kasohor dodolna, Sumedang kasohor
tahuna, Cililin wajitna jeung Cianjur kakoncara tauconna. Kitu deui Bogor salian ti manisan
pala teh, aya deui kaolahan sejenna anu kasohor. Malah, kasohorna teh lain ku urang
Bogor wungkul tapi nepika mancanagara. Eta kaolahan ngaranna asinan, nelah asinan
Bogor.
Asinan Bogor aya dua rupa, nyaeta asinan buah jeung asinan sayur. Asinan buah
mah bahan-bahanna teh nyaeta buah, salak, anggur atawa canar, ganas, bangkuang,
gedang, kadongdong jeung hui boled. Ari asinan sayur bahanna bonteng, sawi, toge, lokio,
antanan jeung tahu. Sanggeus diolah jeung dibungbuan sakumaha mistina, tuluy
diwadahan kana keler gede, dipisah-pisah.
Eta kaolahan teh rasana rada lada, tapi matak seger. Sambelna oge geus sadia.
Asinan B ogor teh loba nu mikaresep, komo lamun didaharna tengah poe, make
kurupuk emih nu bareukah, puguh bae pedo.
b. Latihan
Jawablah pertanyaan-pertanyaan dibawah ini dengan tepat !
1. Naon judul wacana di luhur teh? Judul wacana di luhur nyaeta ….
2. Kaolahan naon nu kasohor ti Cianjur? Kaolahan nu kasohor nyaeta ….
3. Naon bae bahan-bahan asinan buah teh? Bahan-bahan asinan buah nyaeta ….
4. Kaolahan naon nu kasohor ti Bogor? Kaolahan nu kasohor nyaeta ….
5. Kumaha rasana asinan Bogor teh? Rasa asinan Bogor nyaeta ….
B. Berbicara
a. Menggunakan Istilah Pekakas dalam Kalimat
Meulah kai mah make kampak. (Membelah kayu menggunakan kapak)
b. Latihan
1. Ku cangkir we, ulah make …. (Dengan cangkir saja, jangan memakai)
2. Mang Dana keur siduru hareupeun …. (Pak Dana sedang berdiang di depan)
3. Panghurungkeun … Ema rek naheur cai. (Tolong nyalakan … ibu akan merebus air)
4. Ngasah … mah make khikir. (Menajamkan … menggunakan kikir)
5. Sanguna dina …. (Nasinya di dalam)
6. Ngeureutan bawang mah ulah ku … tuh make peso! (Mengiris bawang jangan
dengan …, pakailah pisau!)
7. Ari di … mah papan teh adi rata. (Karena di … papan itu menjadi rata)
8. … mah keur macul. ( … untuk mencangkul)
9. Ambeh leuwih lemes … bae. (Agar lebih halus di … saja!)
10. Nulisna make pulpen, ulah make … (Menulisnya menggunakan bolpoin, jangan
memakai …)
c. Menggunakan Istilah Petukangan
Kuring disunat ku bengkong Umar. (Saya disunat oleh bengkong Umar).
Bengkong artinya tukang sunat
d. Latihan
Isilah titik-titik di bawah ini dengan kata : paramusaji, nayaga, masinis, dalang, jagal,
pramuwisma, pramuniaga, pilot, bas, dan palika!
1. Lamun hayang jadi … kudu pinter ngojay. (Kalau ingin menjadi … harus pandai
berenang)
2. Kusabab ahli nyieun imah, Mang Atim sok disebut … (Karena ahli dalam membuat
rumah, Pak Atim suka disebut …)
3. Nyi Asmah jadi … di Toko Mekarjaya. (Asmah menjadi … di Toko Mekarjaya)
4. Ceunah Kang Dadang teh jadi … di Pausahaan Merpati. (Katanya Dadang menjadi …
di Perusahaan Merpati).
5. Mang Didi digawena teh di PTKA, jadi … (Pak Didi bekerjanya di PTKA, sebagai …)
6. Neng Tati jadi … di Restoran Raos. (Tati menjadi … di Restoran Raos)
7. Tukang nabeuh gamelan sok disebut … (Penabuh gamelan suka disebut ….)
8. Asep Sunandar Sunarya … teh kasohor pisan. (Asep Sunandar Sunarya adalah …
yang sangat terkenal)
9. Bi Icih adalah … di bumina Pa Haji Dulan. (Bu Icih adalah … di rumahnya Pak Haji
Dulan)
10. Tukang meuncit sasatoan sok disebut …. (Penyembelih hewan suka disebut ….)
C. Menyimak
a. Menyimak Cerita Pamuk
Mundinglaya Di Kusumah
Kacaturkeun aya hiji nagara, anu subur mamur murah sandang murah pangan.
Eta nagara teh katelaahna Pajajaran. Rahayatna hirup seneng, suka bungah. Ari
rajana nyaeta Prabu Siliwangi, raja adil tur wijaksana, nyaah ka rahayat.
Kamakmuran rahayat kacida pisan diutamakeunnana. Ku rahayat Pajajaran, Sang
Prabu the kacida dipicinta jeung dipihormat. Prameswari Prabu Siliwangi
jenenangannana Padmawati. Sang Prabu gaduh putra jenengannana Mundinglaya
Di Kusumah. Pamuda leber wawanen gagah tur sakti.
Dina hiji mangsa Padmawati nyimpen aya Lalayang Salaka Domas ti Jabaning
Langit. Teras eta simpenan teh dicarioskeun ka Prabu Siliwangi. Saterasna Sang
Prabu ngutus Mundinglaya ka Jabaning Langit, anu maksadna nyandak Lalayang
Salaka Domas. Ka Jabaning Langitna teh Mundinglaya dibarengan ku Gelap
Nyawang jeung Kidang Pananjung.
Sanepina ka Jabaning Langit, der bae Mundinglaya tarung jeung Konkring
Kalapitung. Guriang Tujuh nyaeta nu boga Lalayang Salaka Domas.
Mundinglaya bisa ngelehkeun Guriang Tujuh Lalayang Salaka Domas
disanggakeun ka Prabu Siliwangi.
Saterusna Mundinglaya di Kusuman nikah ka Dewi Asri Engkena.
Mundinglaya di Kusumah teh jadi raja Pajajaran ngagentos Prabu Siliwangi.
b. Latihan
Jawablah pertanyaan-pertanyaan di bawah ini dengan tepat !
1. Naon judul carita di luhur teh? (Apakah judul cerita di atas?)
2. Saha raja Pajajaran teh? (Siapakah raja Pajajaran itu?)
3. Saha jenengannana putra Prabu Siliwangi teh? (Siapakah nama putra Prabu
Siliwangi?)
4. Saha itu boga Lalayang Salaka Domas teh? (Siapakah yang mempunyai
Lalayang Salaka Domas?)
5. Keur saha Lalayang Salaka Domas teh? (Untuk siapakah Lalayang Salaka
Domas itu?)
6. Saha anu ngabarengan Mundinglaya ka Jabaning Langit? (Siapakah yang
menemani Mundinglaya ke Jabaning Langit?)
7. Tarung jeung saha Mundinglaya teh? (Bertarung dengan siapa
Mundinglaya?)
8. Saha anu unggul dina tarung teh? (Bertarung dengan siapa Mundinglaya?)
9. Saha jenengannana istri Mundinglaya teh? (Siapakah nama istri Mundinglaya
itu?)
10. Di mana ayana nagara Pajajaran teh? (Dimanakah letaknya negara Pajajaran
itu?)
D. Menulis
a. Memahami Babasan
Babasan adalah frase yang mengandung arti kiasan.
Perhatikan contoh berikut!
Mang Uha umurna mah geus kolot, tapi kolot sapeuting.
Ari jadi jalma mah ulah gede hulu.
Kolot sapeuting dan gede hulu termasuk babasan. Kolot sapeuting artinya sudah tua
tapi tidak memiliki pengetahuan, sedangkan gede hulu artinya sombong besar kepala.
b. Latihan
Isilah titik-titik di bawah ini dengan kata : leutik burih leuleus awak, laer gado, banting
tulang, kawas towed, beurat birit, bodo alewoh, amis daging, hejo tihang, dan
ngembang boled.
1. Sanggeus dijelaskeun mah kakara …. (Setelah dijelaskan persoalan menjadi jelas).
2. Si Adun mah … teu kaop raheut saeutik oge hese cageurna. )Si Adun, kalau luka
sedikit lama sembuh dan jadi borok).
3. Lamun ngarasa jadi jalma bodo mah, kudu …. (Jika merasa menjadi orang bodoh
harus banyak bertanya).
4. Ari digawe the sing junun, ulah …. (Bekerja itu harus tekun ulet jangan ganti-ganti
pekerjaan)
5. Ka budak anu … loba anu mikaresp. (Kepada anak yang mudah disuruh, disenangi
banyak orang).
6. Mang Umar digawena teh …. (Pak Umar bekerja sekuat tenaga).
7. … maneh mah, kitu-kitu bae sieun. (Penakut kamu, begitu saja tidak berani)
8. Euweuh kacape maneh mah ngomong teh …. (Dia terus berbicara dan tidak merasa
lelah)
9. Maneh mah … dititah kitu bae embung. (Kamu susah sekali kalau disuruh, begitu
saja tidak mau).
10. Budak … mah teu kaop nenjo kadaharan, sok punta penta. (Mudah tergiur oleh
makanan orang lain)
PELAJARAN 5
PENDIDIKAN
A. Membaca
Pesantren Kilat
Latihan
1. Naon judul wacana di luhur ?
2. Naon ari Sanlat teh ?
3. Saha nh diajar di Pasantren teh ? nu diajar di Pasantren nyaeta
...
4. Saha nu ngajar di Pasantren Kilat teh ?
5. Naon bae anu diajarkeun di Pasantren Kilat ? Anu diajarkeun di
Pasantren Kilat Nyaeta ...
B. Berbicara
Fungsi Kalimat ( Gunana Kalimah )
a. Menggunakan Kalimat Tanya (Kalimah Pananya)
Kalimat tanya adalah kalimat untuk menanyakan sesuatu dengan
mengharapkan sebuah jawaban.
Kalimat tanya ditandai oleh kata tanya dan tanda tanya.
Kata tanya dalam bahasa Sunda, antara lain :
Naon : apa
Saha : siapa
Iraha : kapan, bilamana
Mana : mana
Kumaha : bagaimana
Sabaraha : berapa
Naha : mengapa
Di mana : di mana
b. Latihan
Isilah titik-titik di bawah ini
1. ....... Sakilona, Mang buah mangga teh ?
2. ....... Maneh kitu ?
3. ....... Caranya ?
5. ...... Rek
ka Bandung Kawas aul : sok ciciduh : suka meludah
A. MEMBACA
Pupuh Kinanti
Sawer Penganten
Ka sadaya nu caralik
Nyumponan kabiasaan
Ka nu anyar jatukrami
Latihan
FUNGSI KALIMAT
Latihan