DATA PRAKTIKUM

Waktu Volume ∆H (cm)

Pipa Bukaan
(s) (ml) Biru Ungu
5 525 2.3 2
1
5 530 2.4 2.1
Average 5 527.5 2.35 2.05
5 635 3.5 2.4
1 1/4
D 5 615 3.7 2.6
Average 5 625 3.6 2.5
5 690 4.2 3.8
1 1/2
5 685 4.4 3.5
Average 5 687.5 4.3 3.65

DATA BAHAN
Air Raksa
ρ (gr/ml) μ (cP) ρ (gr/ml) μ (cP)
1 0.899 13.6 -

Energi tekanan (P)

Pudara = 1 atm = 2116.2200 lb/ft2

∆h (ft)
Bukaan kran
Biru Ungu Kuning Hitam
1 0.0771 0.06724 0.05576 0.03936
1.25 0.1181 0.08200 0.06560 0.05576
1.5 0.1410 0.11972 0.10332 0.09184

Energi Potensial (EP)

Z2 (tinggi pompa ke pipa yang dituju) = 90 cm
Z1 (tinggi fluida) = 40 cm
∆Z = 50 cm
Z1 Z2 ∆Z g/ gc
Pipa
(ft) (ft) (ft) (lbf/lbm)
D 1.312 2.952 1.64 1

Energi Kinetik (Ek)

α turbulen = 1
α laminar = 2
Q ID A V1
Bukaan
(cubft/s) (ft) (ft2) (ft/s)
1 0.00373 0.1342 0.01414 0
 1.25 0.00441 0.1342 0.01414 0
1.5 0.00486 0.1342 0.01414 0

Friction Loss

Energi hilang pada pipa D (pipa lurus 1,5'sch 4

ID
Bukaan Nre f ∆L(ft)
(ft)
1 3653.2028 0.1342 0.004379718 3.608
1.25 4328.4394 0.1342 0.01 3.608
1.5 4761.2833 0.1342 0.0098 3.608

Energi hilang pada pip

Q A ID v
Bukaan
(ft3) (ft2) (ft) (ft/s)
1 0.00373 0.0205 0.1616 0.181741504878
1.25 0.00441 0.0205 0.1616 0.215333536585
1.5 0.00486 0.0205 0.1616 0.236866890244

Energi hilang pada pip

Q A D v
Bukaan
(ft3) (ft2) (ft) (ft/s)
1 0.00373 0.00891 0.1065 0.41815
1.25 0.00441 0.00891 0.1065 0.49544
1.5 0.00486 0.00891 0.1065 0.54498

Energi hilang pada p

Q A D v
Bukaan
(ft3) (ft2) (ft) (ft/s)
1 0.00373 0.00499 0.0798 0.746633
1.25 0.00441 0.00499 0.0798 0.884637
1.5 0.00486 0.00499 0.0798 0.973100

Energi hilang pada pip

Q A D v
Bukaan
(ft3) (ft2) (ft) (ft/s)
 1 0.00373 0.03322 0.2058 0.11215
1.25 0.00441 0.03322 0.2058 0.13288
1.5 0.00486 0.03322 0.2058 0.14617

Energi hilang pada pi

Q A D v
Bukaan
(ft3) (ft2) (ft) (ft/s)
1 0.00373 0.0233 0.1723 0.15990
1.25 0.00441 0.0233 0.1723 0.18946
1.5 0.00486 0.0233 0.1723 0.20840

Energi
V^2 di setiap pipa (ft²/s²)
Bukaan Kf
D H G
1 0.75 0.0694 0.0255684 0.033030
1.25 0.75 0.0975 0.0358938 0.046369
1.5 0.75 0.1179 0.0434315 0.056106

Energi hilang pada valve

v^2 tiap aliran gc
Bukaan kf
Pipa D Pipa J (ft lbm/lbf s²)
1 4.5 0.0255684 0.55746 32.174
1.25 4.5 0.0358938 0.78258 32.174
1.5 4.5 0.0434315 0.94692 32.174

Energi hilang karena ekspansi

A(ft2) V^2 di tiap pipa
Bukaan Kex
Pipa D Pipa F Pipa D
1 0.01414 0.03322 1.820781876 0.0694
1.25 0.01414 0.03322 1.820781876 0.0975
1.5 0.01414 0.03322 1.820781876 0.1179

A(ft2)
Bukaan
Pipa F Pipa H Pipa G Pipa I
1 0.03322 0.0233 0.0205 0.00891
1.25 0.03322 0.0233 0.0205 0.00891
1.5 0.03322 0.0233 0.0205 0.00891

Total Energi Hilang

 Total Energi Hilang
Bukaan Jenis Friction loss Jumlah Total
Pipa lurus 0.0118753
Elbow 90 0.0100275
1 Gate Valve 0.0407726 0.0659725
Ekspansi 0.0003559
Kontraksi 0.0029412
Pipa lurus 0.0158874
Elbow 90 0.0140769
1.25 Gate Valve 0.0407726 0.0728592
Ekspansi 0.0004996
Kontraksi 0.0016227
Pipa lurus 0.0182999
Elbow 90 0.0170331
1.5 Gate Valve 0.0692578 0.1072697
Ekspansi 0.0006046
Kontraksi 0.0020743
Total 0.246101

Tabel keseluruhan
Perhitungan Power Pompa
Q Qm E kinetik
Bukaan Efisiensi
(cuft/s) (lbm/s) (ft lbf/lbm)
1 0.00373 0.23258805 0.7 0.000539
1.25 0.00441 0.27557826 0.7 0.001515
1.5 0.00486 0.30313609 0.7 0.001833
∆H (cm)
Kuning Hitam
1.8 1.3
1.6 1.1
1.7 1.2 konversi
2.1 1.8 1 ml = 3.53147E-05 cubft
1.9 1.6 1 cm = 0.0328 ft
2 1.7 1m 3.2808 ft
3.3 2.9
3 2.7
3.15 2.8

Konversi
Air Raksa
ρ (lbm/cubft) μ (lbm/ft.s) ρ (lbm/cubft) μ (lbm/ft.s)
62.428 0.0006041 0.21785 -

ρ air g/gc P hidrostatis Pu ∆P

h̅ (ft)
(lbm/cubft) (lbf/lbm) (lbf/ft2) (lbf/ft2) (lbf/ft2)
0.05986 62.428 1.00 3.73694 2116.2 2119.9569
0.08036 62.428 1.00 5.01671 2116.2 2121.2367
0.11398 62.428 1.00 7.11554 2116.2 2123.3355

Energi Potensial
(ft.lbf/lbm)
1.64

V2 V1^2 V2^2 ∆V^2 ρ air μ air

(ft/s) (ft/s)^2 (ft/s)^2 (ft/s)^2 (lbm/cubft) ((lbm/ft.s)
0.2635 0 0.06943 0.06943 62.428 0.0006041
 0.3122 0 0.09746 0.09746 62.428 0.0006041
0.3434 0 0.11793 0.11793 62.428 0.0006041

pa D (pipa lurus 1,5'sch 40)

V^2 gc ff Ʃff
(ft^2/s) (lbm ft/lbf.s2) (ft lbf/lbm) (ft lbf/lbm)
0.0694 32.174 0.0000353
0.0975 32.174 0.0001588 0.000421902
0.1179 32.174 0.0002278

Energi hilang pada pipa G (pipa lurus 2" sch 80)

v^2 ∆L gc ff
Nre f
(ft^2/s^2) (ft) (ft.lbm/lbf.s2) (ft lbf/lbm)
0.033030 3034.7385 0.0115 2.952 32.174 0.0004314
0.046369 3595.6617 0.0109 2.952 32.174 0.0005740
0.056106 3955.2279 0.0101 2.952 32.174 0.0006435

Energi hilang pada pipa I (pipa lurus1,25" sch 80)

v^2 ∆L gc ff
Nre f
(ft^2/s^2) (ft) (ft.lbm/lbf.s2) (ft lbf/lbm)
0.174848 4602.0408631 0.0101 4.756 32.174 0.004902291
0.245457 5452.655051 0.0096 4.756 32.174 0.006541300
0.297003 5997.9205561 0.0091 4.756 32.174 0.007502735

Energi hilang pada pipa J (pipa lurus 1"sch 80)

v^2 ∆L gc ff
Nre f
(ft^2/s^2) (ft) (ft.lbm/lbf.s2) (ft lbf/lbm)
0.55746 6153.3088358 0.009 1.64 32.174 0.006413506
0.78258 7290.6502794 0.0085 1.64 32.174 0.008503290
0.94692 8019.7153074 0.0081 1.64 32.174 0.009804794

Energi hilang pada pipa F (pipa lurus 2,5"sch 40)

v^2 ∆L gc ff
Nre f
(ft^2/s^2) (ft) (ft.lbm/lbf.s2) (ft lbf/lbm)
 0.012578 2384.6178066 0.00670967 1.64 32.174 0.000041816
0.017658 2825.3765481 0.00566296 1.64 32.174 0.000049546
0.021366 3107.9142029 0.00514815 1.64 32.174 0.000054500

Energi hilang pada pipa H (pipa lurus 2"sch 40)

v^2 ∆L gc ff
Nre f
(ft^2/s^2) (ft) (ft.lbm/lbf.s2) (ft lbf/lbm)
0.0255684 2846.3078883 0.0056213 0.984 32.174 0.000051039
0.0358938 3372.4027113 0.0047444 0.984 32.174 0.000060473
0.0434315 3709.6429824 0.0043131 0.984 32.174 0.000066520

Energi hilang pada elbow 90

setiap pipa (ft²/s²) gc Hf di setiap pipa (ft lbf/lbm)
I J (ft.lbm/lbf.s2) D H G
0.174848 0.55746 32.174 0.000809176670553 0.00029800965 0.0003849767
0.245457 0.78258 32.174 0.001135948022497 0.00041835546 0.00054044258
0.297003 0.94692 32.174 0.001374497107221 0.0005062101 0.00065393552

ang pada valve

Hf (ft lbf/lbm) Total Hf (ft lbf/lbm)
Pipa D Pipa J Pipa D Pipa J
0.0017880579105 0.0389845326
0.002510132733 0.0547277304 0.00733545125 0.159932816710971
0.003037260607 0.0662205538

g karena ekspansi
V^2 di tiap pipa gc hf (ft lbf/lbm) Total Hf (ft lbf/lbm)
Pipa F (ft lbm/lbf s²) Pipa C ke G Pipa C ke G
0.012578 32.174 0.0003559
0.017658 32.174 0.0004996 0.0014601
0.021366 32.174 0.0006046

Energi hilang karena kontraksi

Kc V^2
Pipa J Pipa F ke H Pipa H ke G Pipa G ke I Pipa I ke J Pipa F
0.00499 0.16424 0.06609 0.31095 0.24198 0.01258
0.00499 0.16424 0.06609 0.31095 0.24198 0.01766
0.00499 0.16424 0.06609 0.31095 0.24198 0.02137
erhitungan Power Pompa
E potensial E tekanan Friction loss ws wp
(ft lbf/lbm) (ft lbf/lbm) (ft lbf/lbm) (ft lbf/lbm) (Hp)
1.64 2119.9569 0.065973 2121.663452 1.283031
1.64 2121.2367 0.072859 2122.951088 1.521102
1.64 2123.3355 0.107270 2125.084646 1.674894
 Waktu Volume ∆H (ft)
Bukaan
(s) cubft Biru Ungu Kuning
5 0.01854 0.07544 0.06560 0.05904
1
5 0.01872 0.07872 0.06888 0.05248
Average 5 0.01863 0.07708 0.06724 0.05576
5 0.02242 0.11480 0.07872 0.06888
1 1/4
5 0.02172 0.12136 0.08528 0.06232
Average 5 0.02207 0.11808 0.08200 0.06560
5 0.02437 0.13776 0.12464 0.10824
1 1/2
5 0.02419 0.14432 0.11480 0.09840
Average 5 0.02428 0.14104 0.11972 0.10332

∆P g/gc
ft lbf/lbm
2119.9569
2121.2367
2123.3355

gc Energi Kinetik
Nre α
(ft.lbm/lbf.s2) (ft.lbf/lbm)
3653.2028 2 32.174 0.000539
 4328.4394 1 32.174 0.001515
4761.2833 1 32.174 0.001833

Ʃff
(ft lbf/lbm)

0.001648887

Ʃff
(ft lbf/lbm)

0.018946326

Ʃff
(ft lbf/lbm)

0.024721589

Ʃff
(ft lbf/lbm)
 0.000145862

Ʃff
(ft lbf/lbm)

0.000178032

ft lbf/lbm)
I J
0.002037918 0.006497
0.002860895 0.009121
0.003461683 0.011037

V^2 di tiap pipa gc Hf (ft lbf/lbm)

Pipa H Pipa G Pipa I Pipa J (ft lbm/lbf s²) Pipa G ke I Pipa I ke J
0.02557 0.03303 0.17485 0.55746 32.174 0.00084492 0.0020963
0.03589 0.04637 0.24546 0.78258 32.174 0.00118613 0.0004365
0.04343 0.05611 0.29700 0.94692 32.174 0.00143522 0.0006391
 Debit
Hitam cubft/s
0.04264 0.0037080
0.03608 0.0037434
0.03936 0.0037257
0.05904 0.0044850
0.05248 0.0043437
0.05576 0.0044143
0.09512 0.0048734
0.08856 0.0048381
0.09184 0.0048558
 Total Hf (ft lbf/lbm)
Pipa G ke I Pipa I ke J

0.00346628 0.0031719
 Q
Bukaan

Debit (cuft/s)
(cuft/s) Grafik Hubungan Bukaan Valve dengan Debit
1 0.00372570085 0.006
1.25 0.0044143375
0.005
1.5 0.00485577125
f(x) = 0.0022601408 x + 0.001506760
0.004 R² = 0.984299903876962
0.003

0.002

0.001

0
0 0.25 0.5 0.75 1 1.25 1.5 1

Bukaan Valve
Perubahan tekanan
Q ∆P (E tekanan)
(cuft/s) (ft lbf/lbm)
(ft lbf/lbm)

0.0037257009 2119.95694 Grafik Hubungan Debit dengan Perubahan Tekan

0.0044143375 2121.23671 2124.00000
0.0048557713 2123.33554
2123.00000
f(x) = 2890.77019388433 x + 2108.98709952097
2122.00000 R² = 0.931559877880598

2121.00000

2120.00000

2119.00000

2118.00000
0.0036 0.0038 0.004 0.0042 0.0044 0.0046 0.0048

Debit (cuft/s)

Q Friction Loss
(cuft/s) (ft lbf/lbm) Grafik Hubungan Debit dengan Total Friksi
0.0037257009 0.065972526343
0.125
0.0044143375 0.072859189699
0.0048557713 0.10726971869 0.1
f(x) = 34.2221008588334 x − 0.06621415738039
Friction Loss

R² = 0.776048432814944
0.075
(ft lbf/lbm)

0.05

0.025

0
0.003 0.0045 0.006
Debit (cuft/s)
 0.05

Fric
(ft l
0.025

0
0.003 0.0045 0.006
Debit (cuft/s)

P ow er pompa (H p)
Grafik Hubungan Total Friksi dengan Power Pompa
Friction Loss wp percobaan
2
(ft lbf/lbm) (Hp)
1.75
0.0659725263 1.283031283877 1.5 f(x) = 7.87014875592101 x + 0.847390607739336
0.0728591897 1.521101841838 R² = 0.777788972102499
1.25
0.1072697187 1.674893597891 1
0.75
0.5
0.25
0
0.06 0.08 0.1

Total friksi (ft.lbf/lbm)

n Valve dengan Debit

.0022601408 x + 0.001506760533333
984299903876962

1 1.25 1.5 1.75

alve

engan Perubahan Tekanan (∆P)

388433 x + 2108.98709952097
880598

0042 0.0044 0.0046 0.0048 0.005

Debit (cuft/s)

engan Total Friksi

588334 x − 0.066214157380397
814944

5 0.006
s)
5 0.006
s)

engan Power Pompa

+ 0.847390607739336

0.1 0.12

.lbf/lbm)