Nota Kesihatan (PERSEKITARAN DAN KOMUNITI)

Topik 1

Definisi Kesihatan

Kesihatan –suatu keadaan yg sempurna dr segi fizikal, mental + sosial dan bukan semata2
ketiadaan penyakit / cacat cedera shj.

Ciri2 Individu Sht

1. kesihatan fizikal

2. kesihatan sosial

3. kesihatan mental

4. ksihatan emosi

5. kesihatan pesekitaran

6. kesihatan rohani

Faktor2 yg mpengaruhi thp kesihatan individu

1. pengaruh individu

2. pengaruh interpersonal, sosial + kerjaya

3. pengaruh psekitaran

4. pengaruh pjagaan kesihatan

5. pengaruh komuniti

Konsep sihat + Pkesihatan (PK)

Faktor biologikal + sosial + budaya + ekonomi + persekitaran

1
Def. PK

Sebarang pengalaman pembljaran yg dibentuk bg mmudahkan adaptasi /tingkah laku yg

kondusif trhdp kesihatan.

PK sekolah yg komprehensif

1. PnP

2. perkhidmatan sokongan

3. Sokongan Sosial

4. persekitaran yg sihat

matlamat + tujuan PK

1. mpertingkatkan pengetahuan kesihatan diri, keluarga, masy + persekitaran

2. mguasai kemahiran bg menghadapi + mnangani masalah + isu berkaitan dgn kesihatan

3. mbentuk sikap yg positif terhdp kesihatan berasaskan pengetahuan = pengalaman

4. mjadikan gaya hidup sihat sebg rutin harian

5. berperanan aktif dlm meningkatkan kualiti kehidupan masy. Secara keseluruhan.

Topik 2

Kurikulum PK dlm KBSR

Topik 3

3.1 Kepentingan Asas Sains Dlm PK

1. aspek biologi – sains yg mengkaji tenagan + jirim yg bfungsi sbg suatu sistem kehidupan.

2
2. aspek sosiologi – kajian ttg kump sosial manusia yg meliputi keluarga, kump agama,
organisasi sosial, trend populasi, pendidikan, aspek ekonomi + status kump minoriti.

3. aspek psikologi – bidang ilmu sains t/laku yg mgaji t/laku manusia

4. aspek fisiologi – kajian thdp fungsi sistem2 organik tbh manusia

3.2 Struktur + Fungsi Anggota Bdn

3.2.1 Sistem pergerakan + pelindungan bdn

sistem rangka

Fungsi

a. sokongan

b. perlindungan

c. pergerakan

d. penyimpanan mineral

e. penyimpanan sel darah + penghasilan sel-sel

f. penyimpanan tenaga

Kecelaruan

a. Osteoporosis

b. Rikets

c. Penyakit Paget’s

d. Scoliosis

e. Kyphosis

f. Lordosis

Pemulihan

a. Terapi Penggantian Estrogen

3
b. Pgambilan Kalsium Tambahan

c. Latihan bebanan

d. Rawatan Fisioterapi

e. Berhenti merokok

Sistem otot

Prinsip

a. Mudah terangsang

b. Penguncupan

c. Keregangan

d. Elastik

Fungsi

a. pergerakan

b. mengekalkan postur / btk tbh

c. penghasilan haba

Kecelaruan

a. Fibrosis

b. Fibromyalgia

c. Distropi otot

d. Myasthenia Gravis

e. Pengucupan Otot yg tak normal

f. Lumpuh

Pemulihan

a. senaman

4
b. Latihan Bebanan

Sistem Integumentari – kulit, kuku, rambut, kelenjar

Fungsi Kulit

a. mengregulasikan suhu tbh

b. Perlindungan

c. Penerimaan stimuli / rangsangan

d. Perkumuhan

e. Sintesis vitamin D

f. Imuniti

Kecelaruan

a. Terbakar

b. Jerawat

c. Systemic Lupus Erythematosus

d. Psoriasis

e. Ulcer Decubitus

f. Kanser Kulit

Pemulihan

a. senaman

b. melindungi kulit drpd dedahan cahaya matahari

c. pjagaan kesihatan kulit

3.2.2 Sistem membekal tenaga + sistem penghadaman

3.2.2.1 Sistem Tenaga

5
a. sistem Phosphagen

b. sistem Asid laktik

c. sistem Aerobik

3.2.2.2 Sistem penghadaman

a. Saluran Gastrointestinal

- mulut

- faring

- esofagus

- perut

- usus kecil

- usus besar

b. Struktur Aksessori

- gigi

-lidah

-kelenjar savilari

-hempedu

-pundi hempedu

-pankreas

Proses dlm sis penghadaman

a. pengambilan makanan

b. pergerakan makanan

c. penghadaman

6
d. penyerapan

e. pencernaan

Jenis penghadaman

a. penghadaman kimia

b. penghadaman mekanikal

Kecelaruan

a. Karies gigi

b. ulcer peptik

c. Appendicitis

d. Tumor

e. Hepatatitis – A, B,

f. batu karang

g. Anorexia Nerosa

3.2.3 Deria, Koordinasi + Keseimbangan

3.2.3.1 ciri-ciri sensasi

a. projeksi

b. Adaptasi

c. Lepas Imej

7
d. Modaliti

3.2.3.2 jenis-jenis deria

a. cutaneous

b. Proprioceptive

c. Olfactory

d. Gustatory

e. Visual

f. Auditori dan keseimbangan

3.3 Sistem Pembiakan

Organ2 pembiakan

a. Gonads

b. Salur

c. Aksessori Kelenjar Jantina

3.3.1 sistem pembiakan wanita

a. Ovari (gonads)

b. Tiub Uterine/Fallopian

c. Uterus

d. Vagina

e. Vulva

f. Kelenjar Mammary

g. Haid

8
h. Ovum

3.3.2 sistem pembiakan lelaki

a. zakar

b. Testikel

c. Peranan hormon, testosteron, adrogen + sel sperma

3.3.3 Umur kematangan

a. Umur Biologikal

b. Umur Psikologikal

c. Umur Sosial

d. Umur Kronologikal

e. Umur Functional

Proses kematangan umur

1. Aspek fisiologi

2. Aspek Kognitif

Topik 4

Ciri perubahan individu

-perkembangan fizikal

Ketinggian, berat badan, otot

-perkembangan mental

-praoperasi 2-6/7 thn

9
-operasi konkrit 6/7 – 11/12 thn

- perkembangan sosial

-perkembangan emosi

-pekembangan rohani

Awal Remaja

-konjunktivitis

Mata merah –jangkitan mata

Penyakit defissiensi

Kerenah makanan

10
Topik 5

Kesihatan diri + keluarga

Amalan menjaga kesihatan

1.kebersihan diri

-kepentingan menjaga kesihatan

a. kebersihan tangan

b. kebersihan kaki

c. kebersihan gigi

d. kebersihan pakaian

e. kesihatan kulit

f. kesihatan rambut

- amalan pemakanan

Perawakan diri

1. Imej kendiri

2. Postur – cara seseorg mbawa diri

3. penghargaan diri

4.Imej kendiri psikologi

5. Imej fizikal

5.1.3 pemeriksaan fizikal

Dilaku serta merta / secara berkala utk mengesan sbrg masalah kesihatan

5.2 Kesihatan keluarga

11
Aspek fizikal – berkenaan dgn sis pembiakan lelaki + ppuan, perubhan fizikal, emosi + psikologi
yg berlaku semasa akhil baligh, serta proses fisiologi persenyawaan manusia

Aspek Sosial – t/laku seksual, seksualiti alam kanak2 + alam remaja, kasih syg, pergaulan +
perhubungan, kehamilan remaja, kesusilaan + kesopanan

Aspek Gender – ekspektasi peranan, peranan jantina

5.3 Penyakit Berjangkit

5.3.1 peyakit kulit dermatitis, kudis buta, puru, jerawat, akne

5.3.2 penyakit bawaan air + makanan – diare, kolera, typus

Cara2 mencegah

-pemilihan bhn mentah

-penyimpanan bhn mentah

-memasak makanan

- penyimpanan

-pemanasan semula

-menghidangkan makanan

-air minuman

-kebersihan diri

-kebersihan dapur

5.3.3 penyakit jangkitan sex

-AIDs

-Hepatitis A

-Hepatitis B

-Jangkitan Yis

12
-ketuat kelamin

-kutu ari-ari

-siflis

-Herpes

-jangkitan saluran kencing

AIDS – sindrom kurang Daya Tahan melawan penyakit

HIV – Human Immunodeficiency Virus merosakkan sel drh putih

Gonoria – gonococcus – tinggal disaluran kencing – sel darah puih ditawan oleh kuman ini.-
nanah

Siplis- spirochetes

Hepaitis B – menyerang hati

Herpes - kudis

Topik 6

Gaya Hidup Sihat

Amalan tabiat yg meningkatkan thp kesihatan dan meninggalkan tabiat yg memudaratkan

kesihatan.

Kompenen

-makanan seimbang

-kebersihan diri

-tidak menyalahgunakan bhn

-rehat yg cukup

-senaman

13
-berat badan

Mainutrisi

Keadaan yg disebabkan oleh kekurangan zat makanan

Kwashiorkor – kanak2 malnutrisi protein

Vitamin A – pembentukan retina

Kesan – rabun malam

Kesan lebihan – muntah, sakit kepala, rambut gugur.

Iodin – hormon tiroid – horman pertumbuhan

Kesan – kelenjar tiroid di bhg leher

Kesan lebihan – beguk, ulser mulut, muntah

Zat besi – hemoglobin + enzim utk proses pengangkutan oksigen

Kesan – Anemia

Kesan lebihan – lesu, sakit sendi

Kalsium – tulang dan gigi – pebekuaan darah, fungsi otot + saraf

Kesan – pereputan tulang, darah lmbt beku, kejang otot

Keasn – saraf terjejas, sakit otot, karang

Dadah

Merokok

14
Alkohol

Topik 7

Senaman + Rekreasi

7.1.1 Keperluan Senaman

- mguatkan kesihatan jasmani, jantung, paru2 + otot

- mgelakkan penyakit2 spt penyakit jantung koronari, kencing manis, dara tinggi

- membantu anda bertenang

- megurangkan lemak, kawal berat badan

- sihat dan lebih cergas

-tidur dgn nyenyak

- meningkatkan kolesterol baik

-menguatkan tulang dan sendi

- membina kekuatan dan daya thn otot

7.1.2 kesan senaman

Fisiologi – fungsi + proses dlm sistem tubuh spt penafasan, sis peredaran darah + sis otot.

faedah senaman

-daya tahan kardiovaskular

-kelenturan

-Koordinasi

-kekuataan

15
7.1.3 cara bersenam

Dirumah + tmpt kerja

Senaman yg tidak tetap – tidak memberi kesan positif

-senaman memerlukan 3 – 4 dlm seminggu selama 20 – 30 mnit

nasihat perubatan

-lelaki umur 35 keatas + ppuan 40 ke atas

- berat bdn blebihan 7 kg keatas

- tidak jelas dgn ststus kesihatan

- memiliki sejarah perubatan – sakit jantung, asma

- sdg dlm rwatan

-tidak pernah bersenam

Prinsip FITT

F- frequency (kekerapan) 3- 5 kali seminggu

I – Intensity (kekuatan)- berpeluh + dpt menarik nafas dgn selesa

I – Time (masa) – 20 minit setiap kali

T – Type (jenis) – aerobik, bola sepak, badminton

Senaman yg baik

-5 minit memanaskan bdn

-15-60 minit senaman

-5 minit menyejukkan bdn

16
7.2 Rehat, Istirehat + Senggang

Rehat – tempoh yg diambil utk berhenti drpd mlakukan sesuatu aktiviti fizikal /mental / mlakukan
aktiviti ringan – utk megurangkan keletihan, rasa lapar + dahaga.

Istirehat – satu tempoh masa terulang yg diisi dgn aktiviti ringan dan tidak aktif – berasa amat
tenang dpt melegakan ketegangan + stres. Setiap hari bdn + otak kita mmerlukan istirehat.

Kesenggangan – waktu terluang yg diisi dgn sbrg aktiviti yg digemari yg tidak membebankan
bdn + otak. Memulihkan keadaan bdn + otak yg tlh penat bekerja- cara berehat / tidur – waktu
kesenggangan yg berkualiti pd masa tertentu.

7.2.2 Jenis rehat

a. rht pasif – rht tanpa melakukan pegerakan / tiada regangan otot

1. latihan mental – meditasi iaitu bertafakur/ memikirkan sesuatu dgn mendalam.

2. pembayangan gambaran – berangan-angan / kenangan manis / sesuatu yg tenang

3. istirehat fizikal – tari nafas/gengaman/ mengerutkan muka dll

b. rht aktif – melalui latihan fizikal utk meregangkan otot bdn – membuat senaman ringan.

1. Latihan regangan – bahu, ayunan tgn, dada dll

2. akt. Kesenggangan – memancing, bermain bola sepak, berenang, mdengar muzik,

menyanyi, bmain catur, menonton, membaca buku, menanam bunga, besiar-siar, yoga, menari,
melukis, berbasikal, berbual-bual, bersenam.

Rekreasi

- akt terancang

- sentiasa dlm kumpulan

- memerlukan tenaga yg byk

17
- memerlukan latihan sistematik

- dijlnkan di tmpt tertentu

-aktivii yg memcabar

-contoh, perkhemahan, abseiling

7.3 Konflik + Stres

Stres – apa saja yg menimbulkan perasaan tegang, takut, marah / kecewa. Jika berlebihan dan
berpanjangan boleh mejejaskan kesihatan mental

Faktor2 yg menyebabkan stres

1. tmpt kerja/belajar

2. kegagalan intitusi keluarga

3. tiada hubungan baik dgn jiran

4. pesekitaran yg tidak selesa

5. masalah sosial

Faktor dalaman

1. Feedback negatif

2. sentiasa dinilai + dikritik

3. Imej kendiri

4. pengurusan diri yg lemah

5. tjadi byk kejadian

6. kurang sokongan

Cara mengatasi stres

18
- hindari merokok

- senaman + tidur yg cukup

- guna masa dgn efektif, keutamaan kerja / tugas

- mengambil cuti/rehat

- mberikan teguran yg positif

- berkongsi/ luahan perasaan dgn kwn, kluarga yg boleh dipercayai

- berpegang teguh kpd ajaran agama

- rancang masa dpn

- tetapkan malamat yg realistik utk dicapai

- imbangkan antara kerja + rekreasi

- dptkan bantuan kaunseling/nasihat

- teknik rekreasi – teknik penafasan - aromatrapi

Konflik

Perbezaan pedpt, penceraian, perbezaan nilai budaya

Timbul apabila menghadapi masalah sukar + terpaksa mbuat pilihan diantara 2 perkara yg
bertentangan / bercanggah matlamatnya.

Pengurusan konflik

- kenal pasti punca

- rujuk penasihat

- laksanakan cadangan + nasihat

- nilai tindakan yg diambil

19
Peningkatan penghargaan diri

- kegiatan fizikal senaman, rekreasi

- pemakanan yg seimbang

- pergaulan sosial

- pemikiran serta penaklulan

Topik 8

Kesihatan Persekitaran

Meliputi semua aspek kesihatan manusia termasuklah kualiti hidup yg masa ditentukan oleh
faktor2 kimia, biologi, sosial + psikososial dlm persekitaran

Pencemaran – kesan yg memudaratkan persekitaran drpd hasil atau aktiviti manusia spt
industri dan proses pertanian

Jenis pencemaran

- pencemaran udara

Asap rokok, wap cat, pengilat, asap dapur, debunga, hama, serangga, karbon monoksida,
plumbum

Luaran – sulfur dioksida, nitrogen dioksida, karbon monoksida, plumbum, partikel, ozon +
hidrokarbon, hujan asid

- pencemaran air

Mikrobiologikal, kimia, penrurangan kandungan oksigen, nutrien, penyingkiran jirim.

20
- pencemaran kimia

Racun makhluk perosak, raksa, arsenik dan florida

- pencemaran radiasi

- pencemaran bunyi

Langkah2 pencegahan

- mengenal punca sisa2 buangan + meminimakan

- menggunakan sumber + tenaga secara berkesan

- melibat semua pihak

- menguasai kemahiran, kreativiti

- mereka bentuk semula produk

- mengubahsuai proses pembuatan

- melaksanakan amalan pengurusan harian

- mengurangan pennggunaan tenaga

Hiraki Pencegahan

1 .Pencegahan dan pengurangan

2. Kitar semula dan guna semula

3. Rawatan

4. Pembuangan

Pengajaan alam sekitar

1. Insiatif tempatan

21
2. Tindakan di Peringkat Kebangsaan

3. Sokongan antaranbangsa

4. Kerjasama serantau

Topik 9

Komunikasi + Kesihatan

Suatu pendekatan yg cuba utk mengubah t/laku para pendengar trhdp masalah kesihatan yg
khusus di dlm jangka masa tertentu

kepentingan

1. mengeratkan hubungan ahli pro kesihatan dgn pesakit

2. mendedahkan proses mdptkan infomasi

3. sokongan terhdp peraturan kesihatan

4. mempromosi maklumat kesihatan

5. menyebar infomasi

6. menonjolkan imej ttg kesihatan

7. mendidik ttg kesihatan

8. mbtk aplikasi telekesihatan

Teori + model

1. Model kepercayaa terhdp kesihatan

2. teori Pembljaran Sosial

22
3. Teori penyebaran

Ciri2 Komunikasi kesihatan

1. ketepatan

2. ketersediaan

3. keseimbangan

4. konsisten

5. kompetensi budaya

6. berdasarkan bukti

7. kesampaian

8. kebolehpercayaan

9. pengulangan

10. tepat pd masanya

11. mudah difahami

Matlamat

1. mempromosi t/laku kesihatan -infomasi

2. polisi + peraturan

3. perbincangan

Saluran

1. Interpersonal

2. Komuniti + organisasi

3. Media massa akhbar, radio, tv + internet

23
Program Komunikasi Kesihatan

1. merancang dan merangka strategi

2. membentuk + pra penilaian onsep, maklmat + bhn

3. melaksanakan program

4. penilaian program

Topik 10

Profesional Pendidikan Kesihatan

Seseorang yg mgamalkan kemahiran atau pertimbangan / menyediakan perkhidmatan yg

berkaitan dgn

- pegekalan / peningkatan thp kesihatan individu

- perawatan / penjgaan thd individu yg mengalami kecederaan, m3ngidap penyakit, kurang

upaya / keuzuran

Sikap penampilan

-bertanggungjawab

-sentiasa bersikap positif

-mesra

-sentiasa bertenaga

-sedia membantu

-berupaya myesuaikan diri dlm pelbagai situasi

-sedia utk belajar + membaiki diri + kemahiran

Budaya + Kepercayaan

24
-tjawb thdp masy

-tjwb thd profesion

-tjwb thd majikan

-tjwb dlm menyampaikan + melaksanakan program

Kemahiran

-berfikir dan bertindak dgn cepat + betul

- mgamalkan mutu kerja yg cekap

- berkomunikasi dgn baik

- boleh berintraksi dgn oran ramai

- mampu mjangka dng tepat, menganalisis dan merekod

- mengawal emosi dlm pelbagai situasi

Agensi/Organisasi kesihatan

1. Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO)

2. Pertubuhan Kanak2 Sedunia (UNICEF)

3. Persatuan Bantuan Perubatan Malaysia (MERCY)

Dalam Negara

1. Kementerian Kesihatan Malaysia

2. Bhg Pendidikan Kesihatan, KPM

3. Persatuan Pececahan Tuberculosis Malaysia (MAPTB)

4. Majlis Kanser Nasional (MAKNA)

5. Institut jantung Negara (IJN)

25
Sekolah

1. Program Doktor Muda

Pendidik Kesihatan - seorg yg bertindak utk mempengaruhi t/laku kesihatan dan gaya hidup
individu dan masy

Tugas umum

1- melaksanakan penilaian kesihatan komuniti

2. mengenal pasti keperluan kesihatan komuniti

3. mencetus + merancang program2 kesihatan yg berkesan

4. merangka + mlaksanakan kurikulum kesihatan

5. membina bhn2 program kesihatan

6. mengurus perkongsian pintar antara komuniti dgn agensi2 kesihatan

7. menjalankan penyelidikan

8. menjalakan pemasaran sosial + komunikasi kesihatan

9. merancang + melaksana kempen media

Posted 14th April 2009 by Hazim Ikhwan

0 Add a comment

26
PENDIDIKAN KESIHATAN

Classic Flipcard Magazine Mosaic Sidebar Snapshot Timeslide

Apr

14

KOMPOSISI MAKANAN

KARBOHIDRAT

LEMAK

PROTEIN

VITAMIN

MINERAL

AIR

PENDAHULUAN

· · Tubuh manusia telah direkabentuk secara istimewa untuk menyelesaikan 3 masalah

kehidupan :

· · tenaga untuk menjalankan kerja

· · bahan untuk membina dan menjaga bentuknya, dan

· · agen untuk mengawal proses-proses ini dengan berkesan

· · Nutrien utama yang diperolehi dari makanan memberikan penyelesaian untuk

mempertahankan kehidupan kita, mereka adalah makanan penyumbang tenaga yang terdiri
dari karbohidrat dan lemak, protein sebagai bahan binaan dan vitamin serta mineral bagi
menjamin kelancaran proses tersebut.

27
 1. KARBOHIDRAT

· · Ditakrifkan sebagai satu kumpulan yang terdiri dari gula, kanji, selulos dan gam yang
terdiri dari karbon, hidrogen dan oksigen dalam nisbah yang serupa

· · Karbohidrat diklasifikasikan mengikut bilangan gula atau sakarid, iaitu unit yang
membentuk strukturnya:

Monosakarida

· · Bentuk karbohidrat yang paling mudah ialah monosakarida, selalu dipanggil gula ringkas
(tunggal)

· · Tiga monosakarida utama ialah glukosa, fruktosa, dan galaktos

· · Glukosa sederhana manisnya, cuma terdapat secara semula jadi dalam beberapa
makanan sahaja, seperrti sirap jagung. Kebanyakannya terbentuk didalam tubuh hasil dari
penghadaman kanji. Dalam sistem penghadaman manusia, semua karbohidrat ditukarkan
kepada glukosa. Dalam bentuk inilah glukosa yang kadang-kadang juga dipanggil dektros,
diedarkan didalam saluran darah untuk dibakar bagi mendapatkan tenaga

· · Fruktosa adalah gula ringkas yang paling manis yang didapati didalam buah-buahan dan
madu. Didalam metabolisme manusia, ia ditukarkan kepada glukosa untuk mendapatkan
tenaga

· · Galaktos adalah gula ringkas yang tak terdapat dalam bentuk bebas didalam makanan
tetapi dihasilkan dalam penghadaman manusia dari laktos (gula susu) dan kemudiannya ia
ditukarkan kepada glukosa untuk tenaga

Disakarida

· · Disakarida adalah gula ringkas (duaan) terdiri dari dua monosakarida dihubungkan
bersama.

· · Tiga disakarida utama yang penting dari segi fisiologi ialah sukrosa, laktos dan maltosa

· · Sukrosa adalah gula biasa (table sugar) dan merupakan disakarida yang tersebar luas.
Sukrosa boleh didapati dalam semua bentuk gula, molases, nenas dan lobak merah

28
 · · Laktos adalah gula didalam susu. Ia terbentuk didalam tubuh dari glukosa untuk
membekalkan komponen karbohidrat didalam susu semasa penyusuan. Merupakan disakarida
yang paling tak manis, iaitu kira-kira 1/6 dari kemanisan sukrosa

· · Maltosa terdapat didalam produk malta (malt) hasil dari penghuraian kanji dan didalam
bijirin yang bercambah. Justeru itu dari segi karbohidrat pendietan ia diabaikan.

Polisakarida

· · Polisakarida adalah karbohidrat yang lebih kompleks dibina dari banyak unit gula tunggal

· · Polisakarida yang paling penting dalam pemakanan manusia termasuklah kanji, dekstrin,
dan gentian diet - selulos dan lain-lain polisakarida bukan selulos

· · Kanji adalah polisakarida yang sangat penting dalam pemakanan manusia. Merupakan
sebatian komleks yang agak besar terbentuk dari rantai bergelung atau bercabang unit gula
ringkas (tunggal). Ia cuma menghasilkan glukosa apabila dihadamkan. Punca utama kanji ialah
bijirin, kekacang, kentang, dan lain-lain sayuran

· · Glikogen adalah sebatian simpanan pada haiwan yang setanding dengan kanji pada
tumbuhan. Ia disimpan sedikit didalam tisu hati dan jantung. Simpanan ini menolong menahan
aras gula darah yang normal semasa tempoh berpuasa seperti semasa tidur disamping
memberikan bahan bakar (fuel) segera untuk kerja-kerja otot. Karbohidrat diet adalah penting
untuk menjaga simpanan glikogen yang diperlukan dan mencegah gejala pengambilan
karbohidrat yang rendah - letih, dehidrasi, dan kehilangan tenaga

· · Dekstrin adalah sebatian polisakarida yang terbentuk sebagai produk perantaraan semasa
penghuraian kanji. Penghuraian kanji ini berlaku disepanjang proses penghadaman

· · Gentian diet yang penting dalam pemakanan manusia ialah:

· · Selulos yang merupakan juzuk utama kerangka tumbuhan. Manusia tidak boleh
menghadam selulos kerana ketiadaan enzim penghadaman yang diperlukan. Oleh itu ia
tertingggal didalam salur penghadaman dan menyumbang kepada pukal penting makanan.
Pukal ini membantu menggerakkan massa makanan hadaman dalam saluran itu dan
merangsang pristalsis. Selulos merupakan penyumbang utama "gentian kasar". Sumber
utamanya ialah batang dan daun sayuran, kulit biji dan bijirin, kulit buah dan sekam (hull)

29
 · · Polisakarida bukan selulos termasuklah hemiselulos, pektin, gam dan lendir (mucilages)
dan bahan dari alga. Mereka menyerap air, pengosongan gastrik perlahan, mengikat asid
hempedu (bile), dan mencegah tekanan kolon intralumen (intraluminal colon pressure) dengan
memberikan pukal bagi tindakan otot usus yang normal

· · Lignin adalah satu-satunya jenis gentian bukan karbohidrat, iaitu sebatian besar yang
membentuk bahagian berkayu pokok. Ia bergabung dengan asid hempedu untuk membentuk
sebatian tak larut didalam usus sehingga mencegah penyerapannya

· · Gentian diet memberi beberapa kesan kepada campuran makanan yang diambil dan
nasibnya didalam tubuh. Kesan ini disebabkan oleh ciri-ciri fisiologinya:

· · penyerapan air yang menyumbang kepada kesan julap akibat pembentukan pukal dan ini
mempengaruhi masa persinggahan massa makanan melalui saluran penghadaman dan
seterusnya penyerapan beberapa zat makanan didalam campuran makanan itu

· · kesan pengikatan yang merupakan ciri-ciri gentian tertentu seperti bahan selulos yang
mempengaruhi aras lipid darah melalui kebolehannya mengikat garam hempedu dan kolestrol
dan mencegah penghadamannya

· · hubungan bakteria kolon yang membekalkan substrat fermentasi untuk tindakan bakteria,
menghasilkan asid meruap dan gas. Pengambilan gentian sebanyak 15 hingga 20 g/hari adalah
baik untuk kesihatan

Fungsi Karbohidrat

· · Fungsi utama karbohidrat ialah untuk membekalkan tenaga kepada tubuh, terutamanya
otak, dan sistem saraf (nervous system)

· · Tubuh memecahkan kanji dan gula kepada glukosa yang digunakan untuk membekalkan
tenaga

· · Disarankan 50 ke 60% jumlah kalori kita datangnya dari karbohidrat, sebaik-baiknya dari
karbohidrat kompleks (kanji) dan gula yang terdapat secara semula jadi dan bukan dari gula
terproses atau bertapis

· · Untuk menambahkan karbohidrat kompleks, makanlah

· · banyak buah-buahan dan sayuran

30
 · · banyak bijian, beras, roti dan bijirin penuh (whole)

· · banyak kekacang, kacang dal (lentils), dan kacang pi kering

· · Walaupun banyaknya karbohidrat didalam tubuh adalah rendah, ia penting untuk menjaga
simpanan tenaga. Misalnya pada lelaki dewasa kira-kira 300 hingga 350g "disimpan" didalam
tisu hati dan otot sebagai glikogen dan kira-kira 10g berada dalam gula edaran darah. Jumlah
ini cukup untuk menampung aktiviti sederhana selama separuh hari

· · Selain dari fungsi umum sebagai sumber utama tenaga, karbohidrat juga mempunyai
fungsi khas dalam banyak tisu tubuh:

· · Simpanan glikogen - Simpanan glikogen hati dan otot membekalkan pertukaran

(interchange) yang tetap dengan sistem kesaimbangan tenaga keseluruhan dan melindungi sel
dari mengalami fungsi metabolisme tertekan dan cedera

· · Tindakan Berjimat-Protein (Protein-Sparing Action) - Karbohidrat membantu mengawal

metabolisme protein. Dengan mempunyai bekalan karbohidrat yang cukup untuk keperluan
tenaga tubuh, maka karbohidrat boleh mencegah penyaluran protein yang terlalu banyak untuk
tujuan ini. Tindakan berjimat-protein karbohidrat ini membolehkan sebahagian besar protein
digunakan untuk tujuan binaan asasnya

· · Kesan Antiketogenik - Karbohidrat juga mempunyai kaitan dengan metabolisme lemak.

Banyaknya karbohidrat yang terdapat didalam diet menentukan berapa banyakkah lemak yang
perlu dipecahkan, dengan demikian mempengaruhi pembentukan dan pembuangan keton.
Keton adalah produk perantara metabolisme lemak yang biasanya dihasilkan sedikit semasa
pembakaran lemak. Namun dalam keadaan yang teruk seperti kebuluran atau diabetes yang
tak terkawal, maka karbohidrat tidak cukup atau tiada untuk membekalkan tenaga, lalu
banyaklah lemak dioksidkan. Keton berkumpul dan ini mengakibatkan terjadinya ketoasidosis

· · Jantung - Denyutan jantung penting untuk mengekalkan hidup. Walaupun asid lemak
merupakan bahan bakar biasa untuk otot jantung, namun glikogen didalam otot jantung menjadi
sumber kecemasan yang penting untuk tenaga denyutan. Pada jantung yang rosak, simpanan
glikogen yang sedikit atau pengambilan karbohidrat yang rendah boleh menyebabkan gejala
kardiak dan angina

· · Sistem Saraf Pusat (Central Nervous System) - Jumlah karbohidrat yang tetap perlu untuk
kefungsian sistem saraf pusat (CNS) yang betul. Pusat kawalan CNS iaitu otak, tidak
mempunyai bekalan glukosa yang tersimpan dan justeru itu bergantung kepada bekalan

31
glukosa setiap minit dari darah. Kejutan hipoglisemia yang lama dan bersangatan boleh
menyebabkan kerosakan otak tak berbalik. Dalam semua tisu saraf, karbohidrat tiada gantinya
dalam menjaga keutuhan fungsinya

2. LEMAK

· · Lemak membekalkan bentuk simpanan asas bahan bakar yang padat untuk sistem tenaga
manusia

· · Bahan seperti lemak, minyak dan yang berkaitan dengannya yang berminyak apabila
disentuh dan tak larut air dipanggil lipid

· · Lemak tampak: lemak yang senang dilihat sebagai lemak seperti mentega, marjerin,
minyak, kuah salad, bakon dan krim.

· · Lemak tersemmbunyi: lemak dalam kuning telur, lemak pada daging, zaiton, avokad,
kekeras (nuts) dan biji.

· · Kira-kira 40% dari kalori yang digunakan di Amerika Syarikat adalah dari lemak. Saranan
sekarang untuk kanak-kanak berumur lebih dua tahun adalah mengurangkan pengambilan
lemak sebanyak 30% atau kurang dari jumlah kalori harian

· · Disarankan bahawa pengambilan lemak tepu dihadkan kepada 10% dari jumlah kalori
harian. Bakinya hendaklah jumlah lemak politaktepu dan monotaktepu yang sama banyaknya

· · Bayi dibawah umur dua tahun TIDAK perlu diketatkan diet lemaknya kerana kolesterol dan
lemak difikirkan sebagai zat makanan yang penting untuk pertumbuhan otak

Keperluan Lemak untuk Kesihatan

· · Kita memerlukan lemak didalam makanan dan tubuh untuk menjaga kesihatan

· · Keperluan ini ditunjukkan oleh beberapa fungsi yang dimainkan oleh lemak dalam
pemakanan, baik dalam makanan kita mahupun metabolisme keseluruhannya:

Lemak Makanan

32
 · · Sumber tenaga - Lemak makanan membekalkan sumber asas tenaga yang berterusan
untuk tubuh dan dibakar apabila diperlukan, menghasilkan 9 kcal/g apabila dioksidkan
berbanding karbohidrat sebanyak 4 kcal/g

· · Bekalan zat makanan perlu - Lemak makanan membekalkan asid lemak perlu,
terutamanya asid linoleik, dan kolesterol apabila diperlukan untuk menambah bekalan endogen
tubuh

· · Kekenyangan makanan (food satiety) - Lemak didalam makanan membekalkan perisa

kepada makanan, yang menyumbang kepada rasa puas yang bertahan lama selepas makan
berbanding kepuasan selepas memakan karbohidrat. Kekenyangan ini dipertingkatkan oleh
tekstur dan jasad yang lebih penuh yang lemak berikan kepada campuran makanan dan dan
juga oleh masa pengosongan gastrik yang lebih lama

Lemak Tubuh

· · Tenaga - Fungsi utama lemak dalam pemakanan ialah membekalkan bahan bakar yang
cekap kesemua tisu kecuali sistem saraf pusat dan otak yang bergantung kepada glukosa

· · Penebatan terma (thermal insulation) - Lapisan lemak betul-betul dibawah kulit mengawal
suhu tubuh dalam julat yang perlu untuk kehidupan

· · Perlindungan organ penting - Lapik (padding) lemak adipos yang seperti jaring
mengelilingi organ penting seperti ginjal, memberikan perlindungan dari kejutan mekanikal dan
memberikan struktur penyokong

· · Penghantaran denyutan saraf (nerve impulse transmission) - Lapisan lemak yang

mengelilingi gentian saraf memberikan penebatan elektrik dan menghantarkan denyutan saraf

· · Struktur selaput tisu - Lemak merupakan juzuk penting pada struktur selaput sel,
membantu pengangkutan zat makanan dan metabolit melintasi selaput sel

· · Metabolisme sel - Gabungan lemak dengan protein, lipoprotein membawa lemak dalam
darah ke semua sel

· · Bahan pelopor penting - Lemak membekalkan komponen yang perlu seperti asid lemak
dan kolesterol untuk sintesis beberapa bahan yang diperlukan untuk fungsi metabolisme dan
keutuhan tisu

33
 Jenis Lipid

· · Nama klas untuk lemak dan sebatian yang serupa ialah lipid.

· · Berikut adalah sebatian yang ditakrifkan mengikut kaitan biasanya dengan asid lemak:

· · Asid Lemak

· · Unsur kimia asasnya serupa dengan yang terdapat pada karbohidrat - karbon, hidrogen
dan oksigen

· · Asid lemak juga adalah bentuk bahan bakar lemak yang bersih yang sesetengah sel
seperti otot jantung sukai lebih dari glukosa

· · Ketepuan Asid Lemak - Lemak tepu adalah lebih keras, yang kurang tepu lebih lembut,
manakala yang tak tepu selalunya berbentuk cecair minyak. Tiga istilah ketepuan yang selalu
digunakan:

1. 1. Tepu - Lemak makanan yang terdiri terutamanya asid lemak tepu seumpamanya
dipanggil lemak tepu. Lemak ini adalah dari sumber haiwan

2. 2. Monotaktepu - Lemak makanan yang terdiri terutamanya asid lemak yang kurang satu
atom hidrogen dinamakan lemak monotaktepu

3. 3. Politaktepu - Lemak makanan terdiri terutamanya dari asid lemak yang kurang dua atau
lebih atom hidrogen dinamakan lemak politaktepu. Makanan yang terdiri terutamanya asid
lemak tak tepu adalah dari sumber tumbuhan (kecuali minyak kelapa, kelapa sawit dan koko)

· · Asid Lemak Perlu - Istilah perlu atau tak perlu diberikan kepada zat makanan mengikut
keperluannya didalam diet. Zat makanan itu dikatakan perlu (i) jika ketiadaanya akan
menyebabkan penyakit kurang zat (deficiency disease) dan/atau (ii) sekiranya tubuh tidak boleh
membuatnya dan mesti diperolehi dari diet. Linoleik, linolenik dan arakidonik adalah satu-
satunya asid lemak yang diperlukan bagi pemakanan manusia yang lengkap. Sebenarnya cuma
asid linoleik sahaja yang benar-benar asid lemak perlu (EFA) diet, kerana yang lainnya boleh
disintesis darinya. Asid Linoleik, bersama-sama dengan asid linolenik dan arakidonik,
mempunyai fungsi penting dalam tubuh:

34
 i. i. Mereka memperkuat struktur kapilari dan selaput sel yang membantu mencegah
kenaikan ketelapan kulat dan selaput. Kekurangan asid linoleik mengakibatkan pecahnya
keutuhan kulit dan lain-lain selaput tisu yang menyebabkan ekzema dan lain-lain masalah

ii. ii. Mereka bergabung dengan kolesterol untuk diangkut didalam darah

iii. iii. Mereka membantu merendahkan kolesterol serum. Asid linoleik memainkan peranan
penting dalam pengankutan dan metabolisme kolesterol

iv. iv. Mereka melanjutkan masa pembekuan darah dan meningkatkan aktiviti fibrinolitik

v. v. Mereka membantu membentuk satu kumpulan sebatian yang aktif secara fisiologi dan
farmakologi yang dikenali sebagai prostaglandin. Sebatian ini disintesis didalam tubuh dari asid
lemak perlu terutamanya asid arakidonik dan pelopornya linoleik

· · Prostaglandin - adalah kumpulan asid lemak tak tepu berantai panjang yang tubuh sintesis
dari asid lemak perlu terutamanya arakidonik. Telah banyak penyelidikan dijalankan bagi
mengkaji fungsi fisiologinya. Mula ditemui didalam mani (semen) oleh penyelidik Sweden dan
dinamakan prostaglandin kerana difikirkan berasal dari kelenjar prostat. Sekarang ditemui
hampir didalam semua tisu tubuh termasuk dalam susu ibu dan memberi perlindungan
gastrointestinal kepada bayi. Sebatian ini telah dibuktikan sebagai modulator tona (tone) otot
lembut vaskular dan pengagregatan platelet yang kuat, dan dengan demikian mempunyai
hubungan dengan penyakit kardiovaskular. Secara keseluruhannya, sebatian yang menarik ini
mempengaruhi sel asal dan tetangganya dengan bermacam cara yang menakjubkan dan
bolehlah dianggap sebagai hormon tempatan yang berbagai-bagai fungsinya

· · Panjangnya Rantai Asid Lemak - Satu lagi ciri asid lemak yang penting dari segi
penyerapannya ialah panjangnya rantai karbon dalam strukturnya. Asid lemak yang panjang
rantainya lebih sukar untuk diserap dan memerlukan bantuan pembawa. Asid lemak berantai
sederhana dan pendek adalah lebih larut didalam air dan mudah diserap terus kedalam aliran
darah

Triasilgliserol

· · Struktur - Lemak adalah gliserid yang terdiri dari gliserol dan asid lemak. Apabila gliserol
bergabung dengan satu asid lemak maka ia dinamakan monoasilgliserol, dua asid lemak
dinamakan diasilgliserol dan tiga asid lemak triasilgliserol. Kebanyakan lemak asli sama ada

35
dari haiwan ataupun tumbuhan adalah triasilgliserol. Lemak ini, iaitu triasilgliserol terdapat
didalam tubuh kita dalam bentuk titis (droplets). Mereka beredar didalam serum darah yang
asas-air dalam keadaan diselaputi dengan protein larut air dalam kompleks lipoprotein

· · Lemak Diet - Lemak makanan terdiri dari asid lemak tepu dan tak tepu. Sekiranya
makanan terdiri terutamanya dari asid lemak tak tepu, maka ia dipanggil lemak tak tepu,
demikian sebaliknya. Makanan dari haiwan seperti daging, susu dan telur mengandungi lemak
tepu, sebaliknya makanan dari sumber tumbuhan seperti minyak adalah lemak tak tepu

· · Kolesterol

· · Struktur - Kolesterol kerap dibincangkan dalam lemak diet, tetapi ia sendiri bukanlah lemak
(trisakarid). Ia adalah sebatian yang berkaitan dengan lemak yang dari segi strukturnya agak
berbeza dari trisakarid. Umumnya kolesterol bergerak didalam aliran darah dengan melekat
pada asid lemak berantai panjang membentuk ester kolesterol

· · Fungsi - Kolesterol adalah bahan yang sangat penting dalam metabolisme manusia. Ia
tergulung didalam famili sebatian yang dipanggil steroid atau sterol, dan adalah pelopor kepada
semua hormon steroid. Satu terbitan kolesterol didalam kulit, iaitu 7-dehidrokolesterol apabila
disinari dengan sinaran ultralembayung cahaya matahari menghasilkan vitamin D. Ia juga
penting dalam pembentukan asid hempedu, yang mengemulsi dan menyediakan lemak untuk
penghadaman berenzim disamping membantu penyerapan mereka. Kolesterol terdapat secara
meluas didalam semua sel tubuh dan ditemui dalam jumlah yang banyak didalam otak dan tisu
saraf. Ia merupakan komponen penting selaput sel. Bekalan tetap bagi proses tubuh sebatian
ini adalah dihati. Sekiranya sesaorang itu tak memakan kolesterol sama sekali, tubuh masih
mensintesis bekalan yang diperlukan

· · Sumber Makanan - Kolesterol terdapat secara asli didalam semua makanan dari haiwan
dan tak terdapat didalam makanan dari tumbuhan

· · Kerisauan Kesihatan - Kebanyakan kerisauan terhadap kolesterol adalah hasil dari kajian
empat dekad dahulu yang menunjukkan aras kolesterol darah yang tinggi - tak semestinya
tinggi kolesterol diet - adalah satu dari faktor bahaya yang dikaitkan dengan aterosklerosis. Ini
adalah suatu proses penyakit yang mendasari penyakit kardiovaskular dimana mendakan
lemak atau plak (plaque) yang mengandungi kolesterol terbentuk didalam dan diatas dinding
arteri

36
 Lipoprotein

· · Fungsi - Lipoprotein adalah gabungan lemak dengan protein yang penting dan lain-lain
sebatian berkaitan lemak yang sangat bermakna pada pemakanan manusia. Mereka adalah
komplek lipid dengan apoprotein yang bertindak sebagai kenderaan utama untuk mengangkut
lemak didalam darah

· · Pengangkutan Lemak - Disebabkan lemak tak larut air, maka cara untuk mengangkut
lemak didalam tubuh yang sistem edarannya asas-air, iaitu darah, menimbulkan masalah.
Tubuh telah mengatasi masalah ini melalui pembentukan lipoprotein, bungkusan lemak yang
dibungkus dengan protein larut air. Protein plasma ini terdiri dari triasilgliserol, kolesterol, asid
lemak, fosfolipid dan sedikit sebatian yang berkaitan seperti vitamin larut lemak dan hormon
steroid. Tinggi atau rendahnya ketumpatan komplek pengangkutan lipoprotein adalah
ditentukan oleh muatan relatif lemak dan proteinnya. Semakin tinggi nisbah protein, maka
semakin tinggilah ketumpatannya:

1. 1. Kilomikron (Chylomicrons) mempunyai ketumpatan yang paling rendah dan

kebanyakannya adalah triasilgliserol (90%) dengan sedikit protein, menghantar lemak diet ke
hati

2. 2. Lipoprotein Berketumpatan Sangat Rendah (very low-density liprotein, VLDLP)

menghantar triasilgliserol endogen ke sel tisu

3. 3. Lipoprotein Berketumpatan Sederhana Rendah (intermediate low-density lipoprotein,

ILDL) meneruskan penghantaran triasilgliserol endogen ke sel tisu

4. 4. Lipoprotein Berketumpatan Rendah (Low-density lipoprotein, LDL) menghantar

kolesterol ke sel tisu pinggir (peripheral)

5. 5. Lipoprotein Berketumpatan Tinggi (high-density lipoprotein, HDL) memindahkan

kolesterol dari tisu ke hati untuk katabolisma dan pengkumuhan (excretion)

3. PROTEIN

37
 · · Protein adalah sebatian organik yang kompleks. Struktur asasnya terdiri dari rantai asid
amino yang mengandungi karbon, hidrogen, oksigen dan nitrogen

· · Kehadiran nitrogen membezakan protein dari karbohidrat dan lemak

· · Secara kimianya, asid amino terdiri dari kumpulan karboksil (COOH), satu atom hidrohen
(H), satu kumpulan amino (NH2) dan radikal asid amino (R) terikat pada atom karbon seperti
ditunjukkan dibawah:

Asid Amino Perlu

· · Terdapat kira-kira 22 asid amino yang kesemuanya penting dalam metabolisme tubuh

· · Lapan dari asid amino tersebut adalah penting didalam diet kita dan dinamakan asid
amino perlu kerana tubuh kita tak boleh membuatnya (Jadual 1).

· · Yang selebihnya boleh disintesis didalam tubuh dan dipanggil asid amino tak perlu

Jadual 1. Asid amino yang diperlukan dalam pemakanan manusia, dikelompokkan mengikuy
keperluan pemakanan

Asid Amino Perlu

Asid Amino Semi Perlu

Asid Amino Tak Perlu

Isoleusin Leusin Lisin Metionin Fenilalanin Treonin Triptofan Valin

Arginin Histidin

Alanin Asparagin Asid Aspartik Sistin (sistein) Asid Glutamik Glutamin Glisin Hidroksiprolin
Hidroksilisin Prolin Serin Tirosin

Sifat Protein

· · Unit binaan, iaitu asid amino digunakan oleh tubuh untuk membentuk protein tertentu

38
 · · Proses ini dimungkinkan kerana sifat asid amino yang boleh membentuk ikatan dan
menyusun diri membentuk rantai peptid

Struktur Protein Tisu

· · Sifat kimia duaan asid amino - kehadiran kumpulan amino (bes) yang mengandungi
nitrogen disatu hujung dan kumpulan asid (karboksil) dihujung yang lain - membolehkannya
bergabung membentuk rantai

· · Struktur rantai cirian asid amino dinamakan ikatan peptid

· · Rantai panjang asid amino yang dihubungkan sedemikian dinamakan polipeptid

Jenis Protein

· · Mengikut strukturnya yang berbagai, protein tisu menjalankan peranan penting dalam
struktur dan metabolisme tubuh

· · Diantaranya termasuklah protein struktur seperti kolagen, protein mengecut (contractile)

seperti gentian otot, antibodi seperti g -globulin, protein darah seperti fibrinogin, beberapa
hormon seperti insulin, dan semua enzim

Protein Makanan Lengkap dan Tak Lengkap

· · Mengikut jumlah asid amino perlu yang ada padanya, protein makanan pada umumnya
boleh diklasifikasikan sebagai lengkap dan tak lengkap

· · Protein lengkap adalah protein yang mengandungi kesemua asid amino perlu dalam
kuantiti dan nisbah yang mencukupi bagi memenuhi keperluan tubuh. Protein ini adalah dari
sumber haiwan: telur, susu, keju dan daging

· · Protein tak lengkap adalah protein yang kekurangan satu atau lebih asid amino perlu.
Protein ini terutamanya dari sumber tumbuhan: bijirin, kekacang, kekeras dan biji

Fungsi Protein

· · Sebagai kesimpulannya, protein berfungsi dengan tiga cara: membina tisu, menjalankan
beberapa peranan spesifik fisiologi, dan kadang-kadang menyumbangkan tenaga

Tumbesaran dan Penyenggaraan Binaan Tisu

39
 · · Fungsi utama protein diet ialah tumbesaran dan penyenggaraan tisu tubuh

· · Ini dilaksanakan dengan membekalkan asid amino yang sesuai jumlah dan jenisnya untuk
sintesis protein tisu sel spesifik dengan cekap

· · Protein juga membekalkan asid amino untuk bahan mengandungi nitrogen penting yang
lain seperti enzim dan hormon

Peranan Fisiologi Spesifik

· · Sesetengah asid amino yang dibekalkan oleh protein melakukan peranan fisiologi dan
metabolisme penting

· · Misalnya metionin adalah agen dalam pembentukan kolin, iaitu pelopor asetalkolin (salah
satu neurotransmiter didalam otak)

· · Triptofan adalah pelopor vitamin B niasin dan neurotransmiter serotonin

· · Fenilalanin adalah pelopor asid amino tak perlu tirosin, yang menjurus kepada
pembentukan hormon tiroksin dan epinefrin

· · Selain dari itu antibodi protein menyumbang kepada komponen penting sistem imun tubuh
dan protein plasma yang menjaga kesaimbangan air

Tenaga Tersedia

· · Protein juga menyumbang kepada metabolisme tenaga keseluruhan. Ini berlaku seperti
bila diperlukan apabila sesaorang dalam keadaan berpuasa atau daya fizikal dipanjangkan
seperti dalam larian maraton

· · Selepas bahagian nitrogen asid amino itu disingkirkan, residu asid amino tersebut
bolehlah ditukarkan kepada karbohidrat ataupun lemak

· · Secara puratanya, 58% dari jumlah protein diet boleh disediakan untuk dibakar menjadi
tenaga

· · Kira-kira 20% dari jumlah kalori harian hendaklah datangnya dari protein

Faktor yang Mempengaruhi Keperluan Protein

40
 · · Tumbesaran Tisu: Tujuan utama protein didalam diet adalah untuk membekalkan asid
amino dalam kuantiti dan kualiti yang perlu untuk tumbesaran dan penyelenggaraan tisu. Maka
setiap peringkat tumbesaran memerlukan protein, termasuklah tahun-tahun reproduktif wanita.
Peringkat tumbesaran cepat khususnya semasa tumbesaran bayi dan tisu ibu semasa
mengandung memerlukan tambahan bekalan protein. Ibu mengandung memerlukan sebanyak
70 hingga 100 g protein setiap hari.

· · Diet: Faktor lain termasuklah jenis protein didalam diet dan nisbah atau struktur asid
aminonya. Perlu cukup kilokalori bukan protein didalam diet bagi mendapatkan kesan
penjimatan (sparing effect) protein, dengan ini jumlah protein tidak akan berkurangan untuk
keperluan tenaga. Ketercernaan (digestability) dan penyerapan protein juga dipengaruhi oleh
cara penyediaan dan memasak makanan.

· · Sakit atau Penyakit: Kehadiran sebarang sakit atau penyakit selalunya meningkatkan
keperluan protein. Penyakit yang diiringi dengan demam terutamanya meningkatkan keperluan
protein disebabkan meningkatnya kadar metabolisme basal dan kerosakan umum tisu.
Kecederaan trauma memerlukan pembinaan semula tisu yang ekstensif.

Pengukuran Keperluan Protein

· · Kuantiti Protein: Banyaknya protein yang diperlukan adalah asas yang digunakan untuk
menentukan jumlah keperluan protein. Piawaian RDA untuk orang dewasa ialah 0.8 g/kg berat
badan. Keperluan protein meningkat semasa mengandung dan menyusukan. Keperluan bayi
dan kanak-knak berbeza-beza mengikut umur dan corak tumbesaran.

· · Kualiti Protein: Oleh kerana nilai sesuatu protein bergantung kepada kandungan asid
aminonya, maka dalam analisis akhir mengukur keperluan protein perlulah berdasarkan mutu
asid aminonya (Jadual 2)

· · Perbandingan Kualiti Protein Makanan: Nilai pemakanan sesuatu protein makanan

selalunya dinyatakan sebagai skor kimia, suatu nilai yang diperolehi dari komposisi asid
aminonya. Dengan menggunakan corak asid amino suatu makanan yang tinggi protein seperti
telur dan memberikan nilainya 100, maka makanan lain dibandingkan mengikut nisbah
perbandingan asid amino perlunya. Pengukuran lain juga menentukan kualiti protein:

1. 1. Nilai Biologi (Biologic Value, BV) berdasarkan kesaimbangan nitrogen

41
 2. 2. Penggunaan Protein Bersih (Net Protein Utilization, NPU) berdasarkan nilai biologi dan
ketercernaan (digestability) protein makanan

3. 3. Nisbah Kecekapan Protein (Protein Efficiency Ratio, PER) berdasarkan pertambahan

berat tumbesaran haiwan ujian dibahagi dengan pengambilan proteinnya.

Perbandingan skor beberapa protein makanan ditunjukkan didalam Jadual 2.

Jadual 2. Perbandingan Kualiti Protein Makanan Terpilih

Makanan

Skor Kimia

BV

NPU

PER

Telur Susu lembu Ikan Daging lembu Beras tak ceruh Kacang tanah Ot Beras ceruh Gandum
penuh Jagung Kacang soya Biji bijan (sesame) Pis

100 95 71 69 67 65 57 57 53 49 47 42 37

100 93 76 74 86 55 65 64 65 72 73 62 64

94 82 - 67 59 55 - 57 49 36 61 53 55

3.92 3.09 3.55 2.30 - 1.65 2.19 2.18 1.53 - 2.32 1.77 1.57

4. VITAMIN

· · Perkataan vitamin berpunca dari perkataan vital amin yang diberikan oleh Casimir Funk
1912 ketika sedang mencari bahan didalam dedak (bran) padi yang mempunyai kuasa untuk
merawati beriberi yang dipercayai adalah sebatian bernitrogen (amin)

· · Dua ciri yang digunakan untuk mendefinasikan sebatian itu adalah vitamin:

42
 1. 1. Ia mestilah bahan diet organik yang penting yang bukannya suatu karbohidrat, lemak,
protein atau mineral, dan hanya diperlukan dalam jumlah yang sangat sedikit untuk
menjalankan fungsi metabolisme tertentu atau untuk mencegah penyakit kurang zat yang
berkaitan

2. 2. Ia tidak boleh dibuat oleh tubuh dan oleh itu mestilah dibekalkan didalam makanan

Pengkelasan

· · Vitamin umumnya dikelompok dan dibezakan mengikut kelarutan sama ada didalam
lemak atau air

· · Vitamin larut lemak ialah vitamin A, D, E dan K

· · Vitamin larut air ialah vitamin B kompleks dan C

Vitamin Larut Lemak

1. Vitamin A

· · Sebatian vitamin A termasuklah retinol, retinal dan asid retinoik . Istilah retinoid merujuk
kepada kedua-dua bentuk retinol asli dan analog sintetiknya

· · Oleh kerana larut dalam lemak dan tak larut dalam air, ia agak stabil semasa memasak

· · Terdapat dua bentuk diet asas vitamin A:

1. 1. vitamin A sedia terbentuk iaitu retinol, dan

2. 2. provitamin A (b -karoten). Semasa proses penyerapan di dinding usus, sebahagian dari

b -karoten ditukarkan kepada vitamin A

· · Fungsi Vitamin A:

i. i. Penglihatan: Keupayaan mata untuk menyesuaikan diri terhadap perubahan cahaya

adalah bergantung kepada kehadiran pigmen peka cahaya rodopsin (biasa dikenali sebagai
jingga visual) pada rod di retina. Rodopsin terdiri dari bahan vitamin A iaitu retinal dan protein
opsin. Apabila tubuh kekurangan vitamin A, rod dan kon menjadi terlalu peka terhadap
perubahan cahaya, yang menyebabkan rabun ayam (night blindness).

43
 i. i. Tisu epitelium: Vitamin A adalah mustahak untuk untuk membina dan menyelenggara tisu
epitelium yang sihat yang memberi penghalang utama terhadap jangkitan. Tanpa vitamin A, sel
epitelium menjadi kering dan leper, dan lama kelamaan mengeras membentuk keratin - satu
proses yang dipanggil pengkeratinan (keratinization). Apabila tubuh kekurangan vitamin A,
banyak perubahan tisu epitelium akan berlaku:

· · Mata: Kornia mengering dan mengeras, suatu keadaan yang dipanggil xeropththalmiayang
boleh membawa kebutaan sekiranya kekurangan bersangatan. Salur air mata menjadi kering
dan mata mudah dijangkiti

· · Saluran pernafasan: Epitelium bersilia pada salur hidung menjadi kering dan silia akan
hilang dan ini mendedahkannya kepada jangkitan. Kelenjar air liur juga kering, dan mulut kering
dan pecah-pecah - mudah dimasukki organisma

· · Saluran gastrointestinal: Fungsi rembesan selaput mukos akan berkurangan dan

menyebabkan tisu terkopek (slough off) sehingga boleh menjejaskan penghadaman dan
penyerapan

· · Saluran genitourinari: Ababila tisu epitelium mengurai, masalah seperti jangkitan saluran
kencing, calculi, dan jangkitan vagina kerap berlaku

· · Kulit: Menyebabkan kulit menjadi kering dan bersisik (scaly), jerawat (pustules) kecil atau
letusan papular yang mengeras dan berpigmen berlaku disekeliling folikel rambut, suatu
keadaan yang dinamakan follicular hyperkeratosis

· · Pembentukan gigi: Kekurangan vitamin A akan menyebabkan sel epitelium spesifik yang
mengelilingi kudup gigi pada tisu gusi janin yang nantinya membentuk organ berbentuk cawan
yang dipanggil ameloblast, tidak terbentuk dengan sempurna.

i. i. Tumbesaran: Vitamin A adalah penting untuk pertumbuhan tisu rangka (skeletal) dan tisu
lembut. Kesan ini mungkin disebabkan oleh pengaruhnya keatas sintesis protein, mitosis, atau
kestabilan selaput sel

ii. ii. Reproduksi: Retinoid adalah perlu untuk membantu fungsi normal sistem reproduksi
pada kedua-dua lelaki dan perempuan

· · Keperluan Vitamin A

· · Faktor mempengaruh: Faktor yang mempengaruhi keperluan vitamin A sesaorang ialah i)

jumlah yang disimpan didalam hati, ii) bentuk yang diambil (sebagai karoten atau vitamin A, iii)

44
sakit, dan iv) kecacatan gastrointestinal atau hepatik. Kekurangan vitamin A boleh terjadi
kerana tiga sebab ® i) pengambilan diet yang tak cukup, ii) penyerapan yang tak baik akibat
kekurangan hempedu atau permukaan penyerapan yang cacat, dan iii) penukaran karoten yang
tak sempurna kerana penyakit hati atau usus

· · Unit ukuran: Unit yang digunakan oleh RDA sekarang ialah taraan retinol (retinol
equivalent, RE). Keperluan dewasa lelaki = 1000 m g RE (5000 IU), manakala wanita = 800 m g
RE (4000 IU)

· · Hipervitaminosis A: Pengambilan vitamin A yang berlebihan akan menyebabkan ia banyak

disimpan didalam hati sehingga menyebabkan toksik. Hipervitaminosis A ditunjukkan dengan
sakit sendi, penebalan tulang panjang, kehilangan rambut dan demam kuning (jaundice)

· · Sumber Makanan Vitamin A: Terdapat beberapa sumber sedia terbentuk vitamin A. Ini
termasuklah hati, ginjal, krim, mentega dan kuning telur.. Punca diet utama kita ialah sumber
karoten dari sayuran hijau dan kuning dan buah-buahan seperti lobak merah, keledek, skuasy,
aprikot, semangka (cantalope), bayam, brokoli dan kubis. Sebagai tambahan, produk komersial
mungkin diperkuatkan dengan vitamin A, misalnya marjerin.

2. Vitamin D

· · Vitamin D sebenarnya adalah prohormon, penyelidik terdahulu telah salah

mengkelaskannya sebagai vitamin

· · Dua bentuk sebatian yang mempunyai aktiviti vitamin D ialah ergokalsiferol (vitamin D2)
dan kolekalsiferol (vitamin D3)

· · Vitamin D2 terbentuk dengan menyinari ergosterol (provitamin D2) yang terdapat didalam
ergot dan ragi. Yang lebih penting ialah vitamin D3 yang terbentuk dengan menyinari 7-
dehidrokolesterol (provitamin D3) di kulit. Vitamin D3 juga terdapat didalam minyak hati ikan

· · Fungsi Vitamin D:

i. i. Penyerapan kalsium dan fosforus: Dalam keadaan kesaimbangan dengan hormon

paratiroid dan hormon tiroid kalsitonin, hormon vitamin D merangsang pengangkutan aktif
kalsium dan fosforus didalam usus kecil. Hormon vitamin D telah digunakan untuk merawat
penyakit tulang akibat kegagalan ginjal, dan mengubati osteoporosis

45
 ii. ii. Pemineralan tulang: Selepas ia membantu penyerapan kalsium dan fosforus, hormon
vitamin D ini terus berkerja dengan mineral ini membentuk tulang dengan cara meningkatkan
proses pemendakan dan penyerapan semula. Kekurangan vitamin D menyebabkan rickets,
suatu keadaan yang dicirikan oleh kecacatan tisu tulang pada kanak-kanak yang sedang
membesar

· · Keperluan Vitamin D:

· · Faktor mempengaruh: Keperluan vitamin ini sukar ditentukan dan berbeza mengikut
musim dan cara hidup sesaorang. Namun ia diperlukan lebih diperingkat kanak-kanak, semasa
mengandung dan menyusukan bayi

· · Piawaian RDA: Piawaian RDA ialah 10 m g kolekalsiferol (400 IU) setiap hari untuk kanak-
kanak dan ibu semasa mengandung dan menyusukan. Saranan harian bagi remaja ialah 7.5 m
g dan orang tua 5.0 m g

· · Hipervitaminosis D: Pengambilan vitamin D melebihi 50 m g kolekalsiferol (2000 IU/hari)

dalam tempoh masa yang panjang boleh mengakibatkan hiperkalsemia pada bayi dan
nefrokalsinosis pada bayi dan dewasa. Petanda ketoksikan vitamin D ialah pengkalsitan
(calcification) tisu lembut seperti paru-paru dan ginjal serta kerapuhan (fragility) tulang

· · Sumber Makanan Vitamin D: Sumber asli vitamin D sedikit. Dua bahan yang mempunyai
aktiviti vitamin D2 dan D3 cuma terdapat dalam yis dan minyak hati ikan. Pada masa ini telah
menjadi amalan biasa menambahkan vitamin D kedalam susu (400 IU/qt). Mentega gantian
seperti marjerin selalunya diperkuat dengan vitamin ini.

3. Vitamin E

· · Vitamin E mula ditemui semasa kajian reproduksi tikus, justeru dinamakan tokoferol (tokos
= kelahiran anak, pherein = menyebabkan). Sejak dari itu vitamin E dikenali sebagai vitamin
anti-kemandulan, tetapi kesannya hanya dapat dilihat pada tikus dan bukannya pada manusia.

· · Vitamin E adalah nama generik satu kumpulan vitamin, dimana a -tokoferol adalah yang
paling penting

· · Ia teroksid sangat lambat dan ini menjadikannya berperanan sebagai satu antipengoksida
yang penting

46
 · · Fungsi Vitamin E:

· · Antipengoksida: Vitamin E bertindak sebagai antipengoksida larut lemak semulajadi yang

paling kuat. Asid lemak politaktepu yang terdapat pada selaput lemak struktur tubuh bagitu
terdedah kepada pemecahan oksidatif oleh radikal dalam sel. Tokoferol boleh mengganggu
proses ini lalu mencegah asid lemak pada selaput sel rosak akibat pengoksidaan

· · Metabolisme selenium: Peroksid boleh merosakkan sel walaupun cukup pengambilan

vitamin E. Maka pertahanan kedua perlu diberikan untuk memusnahkannya sebelum ia
merosakkan selaput sel. Agen yang memberikan bantuan ini ialah enzim yang mengandungi
selenium. Oleh yang demikian selenium boleh menjimatkan keperluan vitamin E. Bagitu juga
sebaliknya, vitamin E mengurangkan keperluan selenium

· · Keperluan Vitamin E:

· · Piawaian RDA: Keperluan vitamin E berubah-ubah mengikut banyaknya asid lemak

politaktepu didalam diet. Piawaian RDA untuk orang dewasa dalam taraan a -tokoferol (a -TE)
ialah 10 mg untuk lelaki dan 8 mg untuk wanita. Keperluan semasa tempoh pembesaran kanak-
kanak ialah 3 hingga 10 mg.

· · Sumber Makanan Vitamin E; Sumber terkaya vitamin E ialah minyak sayur. Cukup
menakjubkan juga minyak sayuran adalah sumber terbanyak asid lemak politaktepu yang
vitamin E melindunginya dari pengoksidaan. Lain-lain sumber termasuklah susu, telur, otot
daging, ikan, bijirin dan sayur berdaun

4. Vitamin K

· · Vitamin K telah ditemui oleh seorang ahli biokimia di Universiti Copenhagen semasa
mengkaji penyakit pendarahan anak ayam yang diberi diet bebas lemak. Beliau menentukan
yang ini berlaku kerana kekurangan faktor pembekuan darah yang larut lemak. Oleh kerana
perkataan Denish untuk proses itu dinamakan Koagulation, beliau menamakan vitamin itu
vitamin K

· · Seperti lain-lain vitamin, vitamin K adalah satu kumpulan bahan yang sama aktiviti
biologinya dalam pembekuan darah. Terdapat tiga Vitamin K utama:

i. i. K1, iaitu bentuk utama terdapat dalam tumbuhan

47
 ii. ii. K2, disintesis oleh flora bakteria usus, maka vitamin K tak diperlukan terus dari diet

iii. iii. K3, analog larut air yang tak memerlukan hempedu untuk penyerapan. Bentuk ini
adalah untuk kegunaan klinik

· · Fungsi Vitamin K:

· · Pembekuan darah: Fungsi vitamin K ialah memangkinkan sintesis faktor membeku-darah

oleh hati. Vitamin K mengeluarkan bentuk aktif beberapa pelopor, terutamanya protrombin
(faktor II) yang bergabung dengan kalsium (faktor IV) menghasilkan kesan membeku. Tanpa
tisu hati yang berfungsi, vitamin K tak dapat bertindak.

· · Keperluan Vitamin K: Tiada keperluan yang spesifik. RDA menganggarkan pengambilan

diet harian vitamin ini ialah 70 - 140 m g. Selalunya tiada kekurangan kerana bakteria di usus
mensintesisnya selalu disamping ia terlalu sedikit diperlukan

· · Sumber Makanan Vitamin K: Vitamin K diet diperolehi dari sayuran berdaun hijau seperti
kubis, bayam, kubis daun (kale) dan bunga kubis. Terdapat sedikit dalam tomato, keju, kuning
telur dan hati. Namun sumber utama vitamin ini masih dari sintesis bakteria.

Rumusan Vitamin Larut Lemak

Vitamin

Metabolisme dan Fungsi

Kekurangan atau Keterlebihan

Memenuhi Keperluan Tubuh

Vitamin A Retinol Retinal Asid Retinoik Provitamin A: karoten

Hempedu diperlukan untuk penyerapan Minyak mineral menghalang penyerapan Disimpan

didalam hati Tulang dan struktur tulang Kulit yang sihat dan selaput mukosa Penglihatan dalam
cahaya suram

Rabun malam Rendah keringtangan terhadap penyakit Teruk: kulit kering dan mengelupas;
jangkitan mata; buta Dos berlebihan adalah toksik: perubahan berlaku pada kulit, rambut dan
tulang

48
 RDA:Lelaki, 1000 RE (5000 IU); wanita, 800 RE (4000 IU) Hati, ginjal Kuning telur, mentega,
margarin diperkuat Susu, krim, keju Sayuran berdaun hijau tua dan sayuran kuning tua Buah-
buahan kuning tua

Vitamin D Pelopor: Ergesterol dalam tumbuhan 7-dehidrokolesterol dalam kulit

Sebahagian disimpan di hati Hati mensintesis kalsidiol Ginjal menukarkan kalsidiol menjadi
kalsitriol Berfungsi sebagai hormon dalam penyerapan kalsium dan fosforus; mobilisasi dan
mineralisasi tulang

Rickets Tulang lembut Sendi membengkak Tengkorak membesar Dada cangga (deformed)
Spinal bengkok Kaki pengkar (Bowed leg) Osteomalacia pada orang dewasa Osteodystrophy
pada penyakit ginjal Keterlebihan yang sedikit pun menjadi toksik

RDA: Bayi, kanak-kanak, dewasa, dan wanita mengandung: 10 m g (400 IU) Susu diperkuat
Pekatan : kalsiferol viosterol Minyak hati ikan Pendedahan kepada sinar ultralembayung
matahari

Vitamin E Tokoferol

Mencegah pengoksidaan vitamin A didalam usus Melindungi selaput sel sari pengoksidaan
Melindungi sel darah merah Disimpan dalam jumlah terhad didalam tubuh Pengambilan lemak
politaktepu meningkatkan keperluannya

Kekurangan jarang berlaku Hemolisis sel darah merah pada bayi kekurangan zat Ketoksikan
rendah

RDA: Lelaki, 10 mg a-TE; wanita 8 mg a -TE Minyak salad, lelemak, margarin Bijirin penuh,
kekacang, kekeras, sayuran berdaun hijau tua

Vitamin K

Membentuk protrombin untuk pembekuan darah yang normal Disintesis didalam usus

Pembekuan lambat Pendarahan, terutamanya pada bayi baru lahir, dan didalam saluran
hempedu Jumlah yang banyak menjadi toksik

RDA: Lelaki, 80 m g; wanita, 65 m g Sintesis oleh bakteria usus Sayuran berdaun hijau tua

Vitamin Larut Air

1. Vitamin C

49
 · · Pengecaman vitamin C ada kaitannya dengan kajian yang tak henti-henti terhadap
penyakit pendarahan kuno seriawan atau skurvi (scurvy). Pemerhatian dahulu khususnya oleh
pelayar dan pengembara British menunjukkan bahawa sejenis asid yang terdapat didalam jus
limau boleh mencegah skurvi. Maka ia dinamakan asid askorbik mengambil sempena sifat-sifat
"antiscorbutic atau "antiscurvy"nya.

· · Vitamin C larut air dan tak larut lemak. Ia tak stabil dan mudah dioksidkan, termusnah oleh
oksigen, alkali dan suhu tinggi.

· · Fungsi Vitamin C:

· · Bahan simen intersel: Kita memerlukan vitamin C untuk membina dan menyelenggara tisu
tubuh pada umumnya, termasuklah matriks tulang, rawan, dentin, kolagen dan tisu pengikat
(connective). Apabila vitamin C tiada, bahan asas yang penting tidak akan membentuk kolagen.
Apabila vitamin C ada, pembinaan tisu rawan menyusul segera. Kolagen adalah protein yang
wujud dalam banyak tisu tubuh seperti gentian putih pada tisu pengikat. Tisu saluran darah
terutamanya akan lemah tanpa bahan simen vitamin C untuk membentuk dinding kapilari yang
kukuh. Oleh yang demikian, kekurangan vitamin C dicirikan dengan kapilari yang rapuh, mudah
pecah yang menyebabkan pendarahan tisu yang berselerak. Petanda kekurangan termasuklah
mudah lebam (bruising), pendarahan sebesar hujung jarum pada kulit, pendarahan tulang dan
sendi, tulang mudah rapuh, luka sukar sembuh dan pendarahan gigi sedikit-sedikit yang boleh
menyebabkan gigi longgar (gingivitis).

· · Metabolisme umum tubuh: Vitamin C bagitu banyak terdapat pada tisu yang
metabolismenya aktif seperti kelenjar adrenal, otak, ginjal, hati, pankreas, timus dan limpa
berbanding tisu yang kurang aktif. Juga vitamin C banyak terdapat dalam tisu kanak-kanak
yang aktif membahagi berbanding tisu orang dewasa. Vitamin C juga membantu pembentukan
hemoglobin dan perkembangan sel darah merah melalui dua cara: i) ia membantu penyerapan
besi, dan ii) ia mempengaruhi pembuangan besi dari komplek angkutnya supaya ia tersedia
untuk tisu mengeluarkan hemoglobin.

· · Masalah klinikal: Msalah klinikal yang berkaitan termasuklah:

Kesembuhan luka - peranan penting vitamin C yang menyimen bahan asas tisu sokongan
menjadikannya agen penting untuk kesembuhan luka. Ini terbukti dengan kegunaannya dalam
pembedahan

50
 Demam dan jangkitan - proses jangkitan menyusutkan simpanan tisu vitamin C. Maka
simpanan tisu vitamin C yang mencukupi membantu mengekalkan kerintangan terhadap
jangkitan.

· · Keperluan Vitamin C: Sukar ditentukan kerana keperluan tisu sesaorang berbeza.

Piawaian RDA ialah 60 mg/hari.

· · Sumber Makanan Vitamin C: Punca utama termasuklah buah sitrus dan tomato.. Sumber
yang kurang dipedulikan tetapi sumber tambahan yang baik ialah kubis, keledek, kentang dan
sayuran hijau dan kuning. Sumber lain dari makanan bermusim dan setempat seperti beri,
tembikai, cili, jambu batu, nenas, kubis daun, brokoli dan asparagus.

2. Tiamin

· · Tiamin adalah vitamin larut air dari kumpulan kompleks B, tetapi ia termusnah oleh alkali.

· · Nama "tiamin" berasal dari struktur kimianya yang terdiri dari cincin tiazol (thi(o+vit)amin).

··

· · Fungsi Tiamin:

· · Peranan koenzim asas: Fungsi utama tiamin sebagai agen kawalan metabolisme adalah
berkaitan dengan metabolisme tenaga. Ia bertugas sebagai satu koenzim dalan suatu
tindakbalas penting yang menghasilkan tenaga dari glukosa atau yang menukarkan glukosa
kepada lemak untuk simpanan tisu. Oleh yang demikian, menifestasi beriberi (kelesuan otot,
gangguan gastrousus, dan neuritis) boleh dikaitkan dengan masalah yang berkaitan dengan
fungsi asas tiamin

Þ Masalah klinikal : Kekurangan tiamin yang memberi faktor koenzim penting didalam sel
menyebabkan kesan klinikal yang luas:

1. 1. Sistem gastrousus – Beberapa gejala seperti anoreksia (hilang selera makan),

ketakhadaman, sembelit bersangatan, kelemahan (atony) gastrik, dan kekurangan sekresi asid
hidroklorik adalah akibat dari kekurangan tiamin.

2. 2. Sistem saraf – Sistem saraf pusat bergantung kepada glukosa untuk tenaga bagi
menjalankan fungsinya. Tanpa tiamin yang mencukupi bagi membantu bekalan tenaga yang
malar, aktiviti saraf akan terjejas, keberjagaan (alertness) dan rangsangan refleks mengurang,

51
dan mengakibatkan keadaan tidak peduli (apathy) dan kelesuan (fatique). Sekiranya
kekurangan berterusan, lipogenesis akan terencat menyebabkan kerosakan atau kemerosotan
salut mielin. Ini akan meningkatkan lagi gangguan saraf, kesakitan, dan rasa mencucuk-cucuk
dan kekebasan (deadening). Kalau dibiarkan tanpa rawatan boleh menyebabkan lumpuh

3. 3. Sistem kardiovaskular: Dengan bepanjangannya kekurangan tiamin, otot jantung

menjadi lemah dan lemah jantung (cardiac failure) terjadi

· · Keperluan tiamin: Keperluan tiamin dalam pemakanan manusia selalu dinyatakan sebagai
keperluan karbohidrat dan tenaga metabolisme, seperti sebutan dalam pengambilan kalori.
Keperluan harian orang dewasa tiamin berkisar dari 0.23 ke 0.5 mg/1000 kcal. Piawan RDA
ialah 0.5 mg/1000 kcal. Keperluan khas dikehendakki bagi kes alkoholism, demam dan
jangkitan, dan semasa mengandung, menyusukan dan pembesaran bayi

· · Sumber Makanan Tiamin: Walaupun tersebar luas dalam tisu haiwan dan tumbuhan, akan
tetapi kandungannya selalu sedikit. Pada umumnya sumber tiamin yang baik termasuklah
daging khinzir tak berlemak, daging lembu, hati, bijian penuh atau diperkaya (tepung, roti, bijirin)
dan kekacang. Telur, ikan dan beberapa sayuran merupakan sumber sederhana

3. Ribolflavin:

· · Mula ditemukan pada awal 1897 oleh seorang ahli kimia di London sebagai pigmen larut
air dalam wei susu yang mempunyai pendarflor berwarna hijau kekuningan. Dinamakan flavin
dari perkataan Latin untuk kuning, kemudian ditukar kepada ribolflavin kerana didapati
mengandungi gula ribos.

· · Ribolflavin agak stabil terhadap haba, tetapi mudah termusnah oleh cahaya dan sinaran.
Stabil dalam media asid tanpa dioksidkan tetapi peka terhadap alkali kuat

· · Fungsi Ribolflavin:

· · Peranan koenzim asas - Enzim sel dimana ribolflavin merupakan bahagian penting
dinamakan flavoprotein. Ia berfungsi pada titik penting dalam proses metabolisme tenaga sel
dan dalam penyahaminan (deamination), iaitu tindakbalas penting yang menyingkirkan
kumpulan amino yang mengandungi nitrogen daripada asid amino tertentu. Ribolflavin bertindak
sebagai agen pada kedua-dua pengeluaran tenaga dan pembinaan tisu

· · Masalah klinikal: Masalah klinikal termasuklah:

52
 · · Ariboflavinosis - Kekurangan rivolflavin mengakibatkan suatu kombinasi gejala yang
berpusat kepada inflamasi dan kerosakan tisu dan kesembuhan luka yang lambat. Bibir menjadi
bengkak, mudah pecah, dan rekahan dihujung mulut terbentuk - keadaan yang digelar
cheilosis. Rekahan dan iritasi juga berlaku pada tepi hidung. Lidah menjadi bengkak dan merah
- keadaan yang dipanggil glositis. Salur darah tambahan terbentuk dalam kornea (corneal
vascularization) - mata menjadi pedih, gatal dan berair. Keadaan kulit berminyak dan bersisik
(seborrheic dermatitis) terutama pada lipatan kulit.

· · Kekurangan pada bayi baru lahir:- kerana sensitif terhadap cahaya, maka bayi baru lahir
dengan hiperbilirubinemia yang dirawat dengan fototerapi menunjukkan tanda-tanda
kekurangan ribolflavin

· · Keperluan Ribolflavin: Keperluan tubuh dikaitkan dengan jumlah keperluan tenaga total,
aras senaman, saiz tubuh, kadar metabolisme dan kadar tumbesaran. Piawaian umum RDA
ialah 0.6 mg/1000 kcal untuk semua umur

· · Sumber Makanan Rivolflavin: Sumber ribolflavin yang paling penting ialah susu. Salah
satu pigmen dalam susu, iaitu laktoflavin, adalah ribolflavin berbentuk susu. Setiap quart susu
mengandungi 2 mg rivolflavin. Sumber lain yang baik termasuklah organ daging seperti hati,
ginjal dan jantung, atau bijiran diperkaya, dan sayuran. Disebabkan larut air dan termusnah oleh
cahaya, banyak vitamin ini hilang semasa memasak yang terbuka dan banyak air.

4. Niasin:

· · Niasin dikaitkan dengan penyakit lama pellagra. Ia dicirikan oleh dermatitis tipikal dan
selalunya mempunyai kesan maut pada sistem saraf

··

· · Dua bentuk niasin wujud. Niasin (asid nikotinik) mudah ditukarkan kepada bentuk
amidnya, nikotinamid, iaitu larut air, stabil terhadap asid dan haba

· · Fungsi Niasin:

· · Peranan koenzim asas: Niasin adalah rakan kepada ribolflavin dalam sistem koenzim sel
yang menukarkan protein kepada glukosa dan mengoksidkan glukosa untuk melepaskan
tenaga terkawal

53
 · · Terapi dadah: Dos asid nikotinik dan bukannya nikotinamid, yang tinggi, akan
menyebabkan kulit merah (flushed), kesusahan gastrousus dan gatal. Dos seumpama ini
berjaya merendahkan aras kolesterol serum tetapi mekanismanya tidak jelas

· · Masalah klinikal: Kekurangan niasin pada umumnya dimanifestasikan sebagai keletihan,

kelelahan (lassitude), anoreksia, ketakhadaman dan berbagai kepecahan kulit. Gejala yang
lebih spesifik melibatkan kulit dan sistem saraf. Kawasan kulit yang terdedah kepada cahaya
mataharilah yang paling terjejas dan membentuk dermatitis yang gelap dan bersisik. Sekiranya
kekurangan berterusan, sistem saraf pusat akan terlibat, dan kekeliruan, tidak peduli (apathy),
disorientasi dan neuritis terbentuk.

· · Keperluan Niasin: Keperluan bergantung kepada umur, peringkat tumbesaran,

mengandung dan penyusuan, sakit, trauma tisu, saiz badan dan senaman. Piawaian RDA ialah
6.6 mg/1000 kcal.

· · Sumber Makanan Niasin: Sumber utama ialah daging. Sumber lain yang baik termasuklah
kacang tanah dan pis.

5. Piridoksin (B6)

· · Kajian terhadap vitamin B menyarankan kumpulan vitamin ini mengandungi faktor yang
boleh mengubati dermatitis pada tikus. Dinamakan piridoksin kerana struktur kimianya adalah
cecincin piridin

··

· · Vitamin B6 adalah istilah generik untuk kumpulan vitamin yang serupa fungsinya. Tiga
bentuk terdapat secara asli, iaitu piridoksin, piridoksal dan piridoksamin.

· · Piridoksin adalah larut air, stabil haba tetapi peka terhadap cahaya dan alkali

· · Fungsi Piridoksin:

· · Koenzin didalam metabolisme protein: Dalam bentuk fosfatnya yang aktif (B6-PO4),
piridoksin adalah koenzim dalam banyak tindakbalas berkaitan dengan penggunaan asid amino
didalam tubuh:

1. 1. Neurotransmiter - Membantu menghasilkan asid g -aminobutirik dan serotonin iaitu

bahan penting dalam aktiviti otak

54
 2. 2. Asid amino baru dan tenaga - Memindahkan nitrogen dari asid amino untuk membentuk
yang baru dan membebaskan residu karbon untuk tenaga

3. 3. Pemindahan sulfur - Memindahkan sulfur dari asid amino mengandungi sulfur (metionin)
untuk membentuk asid amino pembawa sulfur lain

4. 4. Niasin - Mengawal pembentukan niasin dari triptofan

5. 5. Hemoglobin - Memasukkan asid amino kedalam hem, iaitu tengah bukan protein penting
pada hemoglobin

· · Koenzim didalam metabolisme karbohidrat dan lemak: Koenzim yang aktif fosfat ini
membekalkan metabolit untuk bahan bakar pengeluar tenaga. Ia juga menukarkan asid lemak
perlu, asid linoleik, kepada asid lemak lain iaitu asid arakidonik

· · Masalah klinikal: Diantara masalah klinikal yang berkaitan dengan piridoksin termasuklah
yang berkaitan dengan anemia, masalah sistem saraf pusat. Disamping itu ia juga ditambah
pada wanita yang mengambil pil pencegah kehamilan esterogen-progesteron untuk mengatasi
metabolisme triptofan yang tak normal. Juga diberikan kepada pesakit tuberkulosis yang
menjalani kimoterapi.

· · Keperluan Piridoksin: Kekurangan jarang berlaku kerana jumlah yang terdapat didalam
makanan adalah banyak. Disebabkan hubungannya dengan metabolisme asid amino, maka
keperluannya berbeza mengikut pengambilan protein. Keperluan minimum orang dewasa ialah
1 mg/hari. Piawaian RDA ialah 2 mg/hari. Kesan toksik berlaku sekiranya pengambilan melebihi
1 g/minggu. Gejala utama ialah kerosakan saraf yang teruk.

· · Sumber Makanan Piridoksin: Piridoksin tersebar luas didalam makanan tetapi sedikit
sahaja. Sumber yang baik termasuklah bijirin, biji, hati dan ginjal dan lain-lain daging. Terdapat
sedikit didalam susu, telur dan sayuran.

5. Asid Pantotenik

· · Asid pantotenik terdapat dalam semua bentuk hidupan, justeru itulah ia dinamakan
sedemikian (Greek: pantothen = "dari semua sudut")

· · Ia bergabung dengan fosforus untuk membentuk koenzim A yang aktif.

· · Fungsi Asid Pantotenik :

55
 · · Peranan koenzim asas: Dalam memainkan peranannya sebagai juzuk penting agen
pengaktifan tubuh, iaitu koenzim A, asid pantotenik adalah penting kepada semua tindakbalas
metabolisme diseluruh tubuh

· · Keperluan Asid Pantotenik: Kekurangan jarang diketahui. RDA menganggarkan julat yang
selamat untuk orang dewasa ialah 4 ke 6 mg

· · Sumber Makanan Asid Pantotenik: Sumbernya tersebar luas. Sumber yang kaya
termasuklah tisu yang aktif metabolismenya seperti hati dan ginjal. Kuning telur dan susujuga
menyumbang. Suber tambahan sederha termasuklah daging, keju, kekacang dan sayuran.

6. Biotin

· · Sedikit sahaja biotin didalam tubuh boleh melaksanakan berbagai tugas metabolisme.

··

· · Fungsi Biotin: Biotin betugas sebagai rakan kepada asetal-KoA dalam tindakbalas yang
memindahkan karbon diosid dari satu sebatian dan mengikatkannya ke sebatian lain. Misalnya
didalam peringkat awal sintesis asid lemak, tindakbalas pertukaran dalam sintesis beberapa
asid amino, dan pengikatan karbon dioksid dalam pembentukan purin

· · Keperluan Biotin: Kerana keperluanya sedikit sahaja, maka tahap keperluan manusia
untuknya belum diwujudkan. RDA menganggarkan orang dewasa memerlukan 100 ke 200 m g
setiap hari. Kebanyakan keperluan tubuh dibekalkan dari sintesis bakteria dalam usus

· · Sumber Makanan Biotin: Biotin tersebar luas didalam makanan asli. Sumber biotin yang
baik termasuklah kuning telur, hati, ginjal dan lain-lain tisu haiwan, serta juga tomato dan yis.

7. Asid Folik

· · Penemuan asid folik ada kaitannya dengan kajian tentang anemia. Vitamin ini dinamakan
asid folik dari perkataan Latin folium yang bermaksud daun kerana sumber utamanya diekstrak
dari daun hijau tua seperti bayam.

· · Fungsi Asid Folik:

56
 · · Peranan koenzim asas: Koenzim asid folik adalah suatu agen penting dalam menjalankan
tugas penting melekatkan karbon tunggal kepada sebatian. Contohnya:

1. 1. Purin - Sebatian mengandungi nitrogen yang penting untuk semua hidupan, dalam
pembahagian sel dan pemindahan baka

2. 2. Timin - Sebatian penting yang membentuk DNA

3. 3. Hemoglobin - Hem adalah bahagian bukan protein yang mengandungi besi pada
hemoglobin

· · Masalah klinikal: Masalah tertentu yang ada kaitan dengan asid folik termasuklah:

1. 1. Anemia - Anemia megaloblastik (dicirikan oleh pembentukan sel darah merah tak
matang yang besar) berlaku akibat makanan kekurangan asid folik. Oleh kerana pertumbuhan
tisu memerlukan tambahan asid folik, anemia ini merbahaya kepada wanita mengandung, bayi
yang sedang membesar dan kanak-kanak

2. 2. Sprue - Asid folik berkesan merawat sprue, iaitu sejenis penyakit gastrousus yang
dicirikan dengan lesi usus, kecacatan penyalahserapan (malabsorption), cirit-birit, anemia
makrositik dan kekurangan zat makanan umum.

3. 3. Terapi kimia - Dadah metotrekat (ametopterin) yang sekarang digunakan untuk rawatan
kanser, bertindak sebagai antagonis asid folik untuk mengurangkan pertumbuhan tumor

4. 4. Pertumbuhan dan stres - Keperluan asid folik perlu ditambah semasa peringkat
pertumbuhan, terutamanya semasa perkembangan janin yang cepat

· · Keperluan Asid Folik: Piawaian RDA ialah 400 mg sehari. Bekalan sebanyak 400 m g/hari
disarankan semasa mengandung

· · Sumber Makanan Asid Folik: Sayuran berdaun hijau, hati, ginjal dan asparagus adalah
kaya dengan asid folik.

8. Kobalamin (B12)

· · Penemuan vitamin B12 berkaitan dengan kajian untuk mencari agen spesifik bagi
mengawal anemia pernisius.

57
 · · Vitamin ini dinamakan kobalamin kerana strukturnya unik dengan satu atom kobal (Co)
ditengah-tengahnya.

· · Ia terdapat dalam bentuk komplek protein, jadi sumber utamanya adalah dari haiwan.
Sedikit di sintesis didalam usus manusia.

· · Fungsi Kobalamin:

· · Peranan koenzim asas: Sebagai sejenis faktor koenzim yang penting, maka vitamin B12
berhubung rapat dengan metabolisme asid amino dan pembentukan bahagian hem pada
hemoglobin. Keperluannya meningkat apabila pengambilan protein meningkat.

· · Masalah klinikal: Keperluan khas vitamin B12 timbul dalam beberapa masalah berkaitan
darah:

1. 1. Anemia pernisius - Ketiadaan faktor intrinsik - iaitu sejenis sebatian yang dikeluarkan
oleh gastrik yang diperlukan untuk penyerapan B12, anemia pernisius terbentuk.Ini disebabkan
vitamin B12 tidak kedapatan untuk menjalankan peranannya dalam pembentukan hem, lantaran
hemoglobin yang mencukupi tidak dapat disintesis

2. 2. Anemia megaloblastik - Disebabkan kobalamin mempunyai perhubungan metabolisme

bersama rapat dengan asid folik, maka anemia megaloblastik terjadi sekiranya vitamin ini
kurang. Kobalamin secara tak langsung terlibat dalam pembentukan darah dengan
membekalkan bentuk foliat terturun teraktif

3. 3. Sprue- Seperti halnya asid folik, vitamin B12 berkesan untuk merawat sindrom usus,
sprue. Tetapi ia lebih berkesan sekira digunakanbersama0sama asid folik.

· · Keperluan Kobalamin: Keperluan yang dikehendakki untuk metabolisme normal manusia

adalah kecil sekali. RDA menyarankan pengambilan harian orang dewasa sebanyak 3 m g

Sumber Makanan Kobalamin: Vitamin ini dibekalkan dari makanan sumber haiwan. Sumber
yang kaya ialah hati dan ginjal, daging tanpa lemak, susu, telur dan keju.

Rumusan Vitamin Larut Air

Vitamin

Metabolisme dan Fungsi

Kekurangan

58
 Memenuhi Keperluan Tubuh

Asid Askorbik Vitamin C

Membentuk kolagen Gigi teguh didalam gusi Sintesis hormon Rintangan terhadap penyakit
Memperbaikki penyerapan zat besi

Luka lambat sembuh Pembentukan tulang dan gigi kurang baik Scurvy: Lebam dan
pendarahan Gusi berdarah Gigi longgar

RDA: Dewasa, 60 mg Buah sitrus Strawberi, semangka Tomato, brokoli Sayuran hijau
mentah

Tiamin Vitamin B1

Koenzim bagi pemecahan glukosa untuk tenaga Saraf yang sihat Penghadaman baik Selera
normal Pemikiran waras

Letih Kurang selera Sembelit Tekanan mental Neuritis pada kaki Beriberi: Polineuritis Edema
Lemah jantung

RDA: 0.5 mg/1000 Kcal Daging khinzir, hati, lain-lain daging, ayam-itik Kacang dan pis
kering, kacang tanah, mentega Roti diperkaya dan bijirin-penuh Susu, telur

Ribolflavin

Vitamin B2

Koenzim untuk metabolisme protein dan glukosa Sintesis asid lemak Kulit yang sihat
Penglihatan yang normal dalam cahaya terang

Cheilosis: Bibir pecah Kulit bersisik Mata pedih, gatal dan sensitif

RDA: 0.6 mg/1000 kcal Susu, keju Daging, ayam-itik, ikan Sayuran berdaun hijau tua Roti
diperkaya dan bijirin-penuh

Niasin Asid Nikotinik Niasinamid

Koenzim untuk metabolisme tenaga Penghadaman normal Sistem saraf yang sihat Kulit sihat
Pelopornya triptofan: 60 mg = 1 mg niasin

Pellagra: Dermatitis Sakit mulut Diarrhea Tekanan mental Disorientasi (keliru) Racauan
(delirium)

59
 RDA: 6.6 mg NE/1000 kcal Daging, yam-itik, ikan Sayuran berdaun hijau tua Roti diperkaya
dan bijirin-penuh Triftofan didalam protein lengkap

Vitamin B6

Piridoksin

Piridoksal

Piridoksamin

Koenzim untuk metabolisme protein

Penukaran triptofan kepada niasin

Pembentukan hem

Gangguan gastrousus

Gaya jalan (gait) longlai

Kerengsaan (irritability)

Debaran (nervousness)

Geleparan (convulsion)

RDA: Wanita, 1.6 mg; lelaki, 2.0 mg

Daging, bijirin penuh, sayuran berdaun hijau tua, kentang

Vitamin B12 Kobalamin

Pembentukan sel darah merah matang Sintesis DNA, RNA Memerlukan faktor intrinsik dari
perut untuk penyerapan

Pernicious anemia: kekurangan faktor intrinsik, atau selepas gastrektomi (pembuangan

perut) Macrocytic anemia: pemerosotan neurologi

RDA: Dewasa, 2.0 mg Makanan dari haiwan sahaja: susu, telur, daging, ayam-itik, ikan

Folat Folasin Asid Folik

Kematangan sel darah merah Sintesis DNA, RNA Bukan gantian untuk vitamin B12

Macrocytic anemia semasa mengandung, sprue

60
 RDA: Dewasa,180 - 200 mg Sayuran berdaun hijau tua, daging, ikan, ayam-itik, telur, bijirin
penuh

Biotin

Komponen koenzim didalam metabolisme tenaga Sebahagiannya disintesis didalam usus

Avidin, iaitu protein didalam putih telur mentah, mengganggu penyerapannya

Cuma berlaku apabila terlalu banyak putih telur mentah dimakan Dermatitis, gugur rambut

RDA: Lelaki, 30 - 100 m g Daging organ, kuning telur, kekacang, kekeras

Asid pantotenik

Komponen koenzim A Sintesis sterol, asid lemak, hem

Jarang berlaku Neuritis pada tangan, kaki; rasa terbakar (burning) di kaki

RDA: Dewasa, 4 - 7 mg Daging, ayam-itik, ikan, kekacang, bijirin penuh Sedikit terdapat
didalam susu, buah-buahan dan sayuran

5. MINERAL

· · Mineral ialah unsur tak organik yang tersebar luas di alam. Mereka menjalankan peranan
penting yang berbagai seperti berbagainya mineral itu sendiri

· · Fungsi metabolisme yang dijalankan termasuklah pembinaan (building), pengaktifan

(activation), pengaturan (regulating), penghantaran(transmitting), dan pengawalan (controlling).

Pengkelasan

· · Mengikut jumlah yang diperlukan, mineral boleh dibahagikan kepada dua kelas:

· · Mineral Utama (major mineral): Tujuh mineral yang terdapat didalam tubuh dalam jumlah
yang besar dinamakan mineral utama. Ini termasuklah kalsium, magnesium, sodium, potasium,
fosforus, sulfur, dan klorin

· · Unsur Surih (trace elements): Mineral yang selebihnya yang terdapat didalam jumlah yang
kecil dinamakan unsur surih.

· · Senarai kumpulan mineral ini ditunjukkan didalam Jadual 3.

61
 Jadual 3. Mineral utama dan unsur surih didalam makanan manusia

Mineral Utama

Unsur Surih

(pengambilan diperlukan lebih 100 mg/hari)

Perlu (pengambilan diperlukan kurang 100 mg/hari)

Keperluan Tak Jelas

Kalsium (Ca) Fosforus (P) Magnesium (Mg) Sodium (Na) Potasium (K) Klorin (Cl) Sulfur (S)

Besi (Fe) Iodin (I) Zink (Zn) Kuprum (Cu) Mangan (Mn) Kromium (Cr) Kobal (Co) Selenium
(Se) Molibdenum (Mo) Fluorin (Fl)

Silikon (Si) Vanadium (V) Nikel (Ni) Timah (Sn) Kadmium (Cd) Arsenik (As) Aluminium (Al)
Boron (B)

Mineral Utama

1. Kalsium

· · Diantara semua mineral yang terdapat didalam tubuh, kalsium adalah yang paling banyak

· · Fungsi Fisiologi Kalsium

· · Pembentukan tulang: Fungsi fisiologi 99% dari kalsium yang terdapat didalam tubuh ialah
untuk membina dan menyelenggara tisu skeletal. Ini dilakukan oleh sel khusus yang berada
dalam keadaan kesaimbangan malar diantara pemendakan dan pengeluaran kalsium tulang

· · Pembentukan gigi: Organ pembentuk gigi yang khusus didalam gusi memendakkan
kalsium untuk membentuk gigi. Pertukaran mineral berterusan seperti halnya dalam tulang.
Pertukaran tisu gigi berlaku terutamanya di dentin dan cementum. Sedikit sekali pemendakan
berlaku di enamel selepas gigi terbentuk

· · Fungsi metabolisme umum: Baki 1% kalsium tubuh melaksanakan beberapa fungsi

fisiologi tang penting:

62
 1. 1. Pembekuan darah - Dalam pembekuan darah, ion kalsium diperlukan untuk memaut
silang (crosslink) fibrin yang memberi kestabilan bebenang fibrin

2. 1. Penghantaran saraf (nerve transmission) - Kalsium diperlukan untuk penghantaran

impuls saraf. Suatu arus ion kalsium merangsang pengaliran isyarat dari satu sel saraf kepada
yang lain dan ke otot sasaran yang menunggu

3. 2. Pengecutan dan pengenduran otot- Kalsium serum yang terion menolong memulakan
pengecutan otot dan mengawal pengenduran berikutnya. Tindakan mengkatalis ion kalsium
keatas filamen protein otot membolehkan pngecutan gelunsur diantara mereka berlaku dan ini
sangat penting pada kitaran pengecutan-pengenduran otot jantung

4. 3. Ketelapan selaput sel - Kalsium terion mengawal laluan bendalir melalui dinding sel
dengan mempengaruhi ketelapan dinding sel. Ia mempengaruhi keutuhan bahan simen intersel

5. 4. Pengaktifan enzim - Ion kalsium merupakan pengaktif penting enzim tertentu, terutama
yang membebaskan tenaga untuk pengecutan otot

· · Masalah klinikal: Beberapa masalah klinikal boleh terjadi akibat ketakseimbangan yang
mengganggu fungsi fisiologi dan metabolisme kalsium:

· · Tetani (tetany): Kekurangan kalsium serum terion menyebabkan tetani, iaitu keadaan
pengecutan otot yang spastik sekejap-sekejap (intermittent spastic contraction) serta kesakitan
otot

· · Riskets: Kekurangan hormon vitamin D menyebabkan rickets. Sekiranya penyerapan

kalsium dan fosforus tidak mencukupi, maka pembentukan tulang tidak sempurna

· · Osteoporosis: Bentuk osteoporosis biasa, yang dicirikan oleh kehilangan mineral tulang,
berlaku kebanyakannya pada wanita berumur terutama yang selepas putus haid
(postmenopause). Sebabnya kurang jelas

· · Resorptive hypercalciuria dan renal calculi: Apabila kesaimbangan pemendakan -

mobilisasi kalsium yang dikawal secukupnya oleh hormon terganggu, maka resorpsi kalsium
dari tulang berlaku yang mengakibatkan a pengkumuhan kalsium dalam urin yang tinggi.
Keadaan ini meningkatkan pembentukan batu karang (renal stone).

· · Keperluan kalsium: Untuk memenuhi fungsi tubuh yang berbagai, maka piawaian RDA
untuk orang dewasa ialah 800 mg setiap hari, dengan peningkatan hingga 1200 mg bagi wanita

63
semasa mengandung dan menyusukan. Saranan untuk bayi kurang dari 1 tahun ialah 360 - 540
mg dan kanak-kanak 800 - 1200 mg.

· · Sumber Makanan Kalsium: Produk tenusu membekalkan kalsium diet. Misalnya 1 quart
susu dan/atau kira-kira 4 oz. keju mengandungi kira-kira 1 g kalsium. Sumber lain bukan tenusu
termasuklah telur, sayuran berdaun hijau, brokoli, kekacang, kekeras dan bijirin penuh.

2. Fosforus

· · Fosforus menjuzuki kira-kira 1% berat badan. Ia berhubung rapat dengan kalsium dalam
pemakanan manusia dan digelarkan "kembar metabolisme". Namun ia mempunyai ciri unik dan
dan fungsi tersendiri

· · Fungsi Fisiologi Fosforus :

· · Pembentukan tulang dan gigi: 80 - 90% fosforus tubuh membantu membuat tulang dan
gigi. Sebagai satu komponen dalam kalsium fosfat, ianya senentiasa dimendak dan diserap
semula semasa proses pembentukan tulang

· · Aktiviti metabolisme biasa: Walaupun jumlah yang tertinggal kecil sahaja, fosforus terlibat
dekat sekali dalam metabolisme keseluruhan manusia disemua sel hidup. Ia mempunyai
beberapa peranan penting:

1. 1. Penyerapan glukosa dan gliserol - Fosforus bergabung dengan glukosa dan gliserol
untuk membantu penyerapan pada usus. Ia juga menggalakkan penyerapan semula glukosa
pada tiub renal bagi mengembalikan gula ini kedalam darah

2. 2. Pengangkutan asid lemak - Fosfolipid menyediakan satu bentuk pengangkutan lemak

3. 3. Metabolisme tenaga - Sebatian yang mengandungi fosforus misalnya adenosin trifosfat

(ATP) adalah bahan sel yang penting dalam metabolisme tenaga

4. 4. Sistem penimbal (buffer) - Sistem penimbal fosfat yang terdiri dari asid fosforik dan
fosfat membantu kesaimbangan asid-bes didalam darah

· · Perubahan fisiologi: Keadaan yang melibatkan perubahan fisiologi dan klinikal pada aras
fosforus serum termasuklah:

64
 1. 1. Pemulihan dari diabetic acidosis - Penyerapan dan metabolisme karbohidrat
menggunakan banyak fosforus, memendakkannya dengan glikogen, dan dengan ini
menyebabkan hipofosfatemia sementara

2. 2. Tumbesaran - Kanak-kanak yang membesar selalunya tinggi aras fosfat serumnya

sebagai akibat dari aras hormon tumbesaran yang tinggi

3. 3. Hipofosfatemia - Aras fosfat yang rendah berlaku dalam penyakit usus seperti sprue dan
celiac yang menghalang penyerapan fosforus; dalam penyakit tulang seperti rickets atau
osteomalacia yang mengganggu nisbah kalsium/fosforus dalam serum. Tanda-tanda
hipofosfatemia termasuklah keletihan otot kerana sel otot kekurangan yang penting untuk
metabolisme tenaga.

4. 4. Hiperfosfatemia- Kedua-dua ketakcekapan renal atau hipoparatiroidisma menyebabkan

pengumpulan podfat serum berlebihan. Akibatnya kalsium dalam nisbah kalsium/fosfat rendah
lalu menyebabkan tetani.

· · Keperluan Fosforus : Semasa tumbesaran, mengandung dan menyusukan, nisbah

fosforus/kalsium yang ideal ialah 1:1. Piawan fosforus RDA adalah serupa dengan kalsium bagi
semua umur (800 - 1200 mg)

· · Sumber Makanan Fosforus: Susu dan produk susu adalah sumber fosforus yang penting
seperti mana kalsium. Tetapi disebabkan fosforus memainkan peranan yang besar dalam
metabolisme sel, maka ia terdapat juga didalam daging.

3. Sodium

· · Sodium adalah salah satu daripada mineral yang banyak terdapat didalam tubuh

· · Kira-kira 120 mg (4 oz) pada tubuh sesaorang dewasa, dengan 1/3 terdapat didalam
rangka (skeleton) sebagai bahan terikat bukan organan

· · Fungsi Fisiologi Sodium:

· · Kesaimbangan air : Sodium terion adalah merupakan penjaga utama jasad air diluar sel.
Variasinya didalam kepekatan bendalir tubuh kebanyakannya menentukan taburan air oleh
osmosis dari satu kawan tubuh ke kawasan yang lain

65
 · · Kesaimbangan asid-bes : Bersama-sama dengan ion klorid dan bikarbonat, sodium terion
menolong mengatur kesaimbangan asid-bes

· · Ketelapan sel : Pengepaman sodium pada selaput sel membantu pertukaran sodium dan
potasium serta lain-lain bahan sel. Bahan utama yang dibawa kedalam sel melalui mekanisma
pengangkutan aktif ini ialah glukosa

· · Tindakan otot: Ion sodium memainkan bahagian yang besar dalam penghantaran impuls
elektrokimia di sepanjang selaput saraf dan otot dan ini membantu menjaga tindakan otot yang
normal. Ion potasium dan sodium menyaimbangkan gerakbalas saraf dengan rangsangan,
perjalanan impuls saraf ke otot, dan pengecutan gentian otot yang terhasil.

· · Keperluan Sodium : Disebabkan tubuh boleh berfungsi dengan julat sodium diet yang luas
melalui mekanisma yang dirancang untuk menyimpan atau mengkumuhkan mineral itu, maka
tiada keperluan spesifik diberikan. Piawaian RDA menganggarkan pengambilan harian yang
mencukupi bagi orang dewasa sebanyak 1100 hingga 3300 mg.

· · Sumber Makanan Sodium : Sumber diet utama sodium ialah garam biasa yang digunakan
yang digunakan dalam masakan dan bahan perasa (seasoning). Tambahan pengambilan juga
datangnya dari memakan makanan yang diproses menggunakan garam. Sumber makanan asli
termasuklah susu, daging, telur dan sayuran tertentu seperti lobak merah, bit, daun hijau dan
seleri.

4. Potasium

· · Potasium dua kali ganda lebih banyak dari sodium didalam tubuh.

· · Tubuh sesaorang dewasa mengandungi kira-kira 270 mg (9 oz., 4000 mEq).

· · Kebanyakannya ditemui didalam sel kerana potasium adalah penjaga utama jasad air
didalam sel

· · Fungsi Fisiologi Potasium :

· · Kesaimbangan air dan asid-bes : Sebagai penjaga utama air sel, potasium menyaimbang
dengan sodium diluar sel untuk menjaga tekanan osmosis dan kesaimbangan air yang normal
untuk melindungi bendalir sel. Potasium juga berkerja bersama-sama sodium dan hidrogen
untuk menjaga kesaimbangan asid-bes

66
 · · Aktiviti otot : Potasium memainkan peranan yang penting dalam aktiviti otot skeletal dan
jantung. Bersama-sama dengan sodium dan kalsium, potasium mengatur rangsangan otot saraf
(neuromascular), penghantaran impuls elektrokimia, dan pengecutan gentian otot. Kesan ini
sangat jelas berlaku pada tindakan otot jantung.

· · Metabolisme karbohidrat : Apabila glukosa darah ditukarkan kepada glikogen untuk

simpanan, 0.36 mmol potasium disimpan bagi setiap 1 g glikogen. Apabila pesakit asidosis
diabetik (diabetic acidosis) diberikan rawatan dengan insulin dan glukosa, Pengeluaran glikogen
yang cepat menarik potasium dari dalam serum. Hipokalemia yang serius boleh berlaku
kecualilah diberikan penggantian potasium yang secukupnya bersama-sama rawatan.

· · Sintesis protein : Potasium diperlukan untuk penyimpanan nitrogen didalam otot dan
protein sel umum. Apabila tisu dihuraikan, potasium turut hilang bersama-sama nitrogen. Maka
terafi penggantian asid amino selalunya memasukkan potasium untuk menjamin pengekalan
nitrogen.

· · Keperluan Potasium : Tiada keperluan diet yang spesifik diberikan untuk potasium. Piawan
RDA menganggarkan pengambilan harian yang selamat untuk orang dewasa sebanyak 1875
hingga 5625 mg. Diet biasa mengandungi 2000 hingga 4000 mg sehari, dan ini lebih dari
mencukupi.

· · Punca Makanan Potasium : Potasium tersebar luas didalam makanan asli. Kekacang,
bijirin penuh, buah-buahan seperti oren dan pisang, sayuran berdaun, brokoli, kentang dan
daging membekalkan jumlah yang banyak.

5. Magnesium

· · Magnesium mempunyai fungsi metabolisme yang luas dan terdapat didalam semua tisu
tubuh

· · Sesaorang dewasa mengandungi kira-kira 25 g magnesium atau kurang sedikit satu auns.
Kira-kira 70% bergabung dengan kalsium dan fosforus didalam tulang. Manakala 30%
selebihnya tersebar didalam beberapa tisu dan bendalir tubuh.

· · Magnesium bertindak sebagai pengaktif enzim untuk penghasilan tenaga dan pembinaan
protein tisu. Ia juga membantu dalam tindakan otot

· · Piawan RDA ialah 350 mg bagi lelaki dan 300 mg untuk wanita

67
 · · Magnesium tersebar luas dialam. Sumber utama ialah kekacang, kekeras, kacang soya,
koko, makanan laut, bijirin penuh, kekacang kering dan pis.

6. Klorin (Klorid)

· · Klorin menjuzuki kira-kira 3% jumlah kandungan mineral tubuh, terutamanya sebagai

sebahagian dari bendalir luar sel dimana ia menolong mengawal kesaimbangan air dan asid-
bes

· · Bendalir spinal mengandungi kepekatan klorid tertinggi

· · Jumlaj klorin terion yang agak besar terdapat didalam rembesan (secretion) gastrousus
terutama sebagai komponen HCl gastrik.

· · Keperluan untuk dewasa 1700-5100 mg, bayi 275-1200 mg, kanak-kanak 500-4200 mg

· · Sumber adalah dari garam

7. Sulfur

· · Sulfur terdapat didalam semua sel tubuh, biasanya sebagai juzuk protein sel.

· · Sulfur sebagai unsur terdapat didalam sebatian dengan sodium, potasium dan magnesium

· · Bentuk organik kebanyakannya dengan sebatian protein:

Asid amino mengandungi sulfur seperti metionin dan sistin

glikoprotein didalam rawan, tendon dan matriks tulang

produk penyahtoksikan yang terbentuk sebahagian oleh aktiviti bakteria dalam usus

lain-lain sebatian organik seperti heparin, insulin, koenzim A, asid lipoik, dan vitamin B tiamin
dan biotin

keratin didalam rambut dan kulit

· · Diet yang cukup proteinnya juga cukup sulfur

· · Sumber makanan ialah daging, telur, susu, keju, kekacang dan kekeras

68
 Unsur Surih

1. Besi

· · Tubuh manusia mengandungi cuma kira-kira 45 mg besi/berat badan

· · Besi ini tersebar didalam tubuh kita dalam empat bentuk yang menunjukkan fungsi
metabolisme asasnya:

1. 1. Besi pengankutan : Sedikit besi iaitu 0.05 - 0.18 mg/dl terdapat didalam plasma terikat
kepada protein pembawanya, transferrin

2. 1. Hemoglobin : Kebanyakan besi tubuh, kira-kira 70%, adalah dalam sel darah merah
sebagai bahagian penting hem didalam hemoglobin. Yang 5% lagi merupakan sebahagian dari
hemoglobin otot - mioglobin

3. 2. Besi simpanan : Kira-kira 20% besi tubuh disimpan sebatian protein-besi ferritin,
terutamanya didalam hati, limpa (spleen) dan somsom tulang

4. 3. Besi tisu sel : Baki 5% besi tubuh disebarkan didalam semua sel sebagai komponen
utama sistem enzim oksidatif untuk mengeluarkan tenaga

· · Fungsi fisiologi besi:

· · Pengangkutan oksigen : Besi adalah tengah-tengah molekul hem, iaitu bahagian bukan
protein hemoglobin asasi hemoglobin didalam sel darah merah. Oleh yang demian, besi
berfungsi sebagai pengangkut oksigen yang penting kepada sel untuk pernafasan dan
metabolisme

· · Pengoksidaan sel : Meskipun besi terdapat sedikit sahaja didalam sel, ia juga berfungsi
sebagai komponen penting dalam sistem enzim pada pengoksidaan glukosa untuk
mengeluarkan tenaga.

· · Keperluan klinikal:

· · Besi menyumbang kepada tumbesaran yang cepat dan pencegahan terhadap anemia.

· · Terdapat empat jenis anemia akibat kekurangan besi:

1. 1. Nutritional anemia atau kekurangan bekalan besi diet

2. 2. Hemorrhagic anemia atau kehilangan besi darah yang berlebihan

69
 3. 3. Postgastrectomy anemia atau kekurangan asid hidroklorik usus yang diperlukan untuk
membebaskan besi untuk penyerapan

4. 4. Malabsorption anemia atau kehadiran agen pengikat besi yang mencegah

penyerapannya atau lesi mukosa yang menjejas permukaan menyerap.

· · Keperluan besi : Piawaian RDA ialah 10 mg/hari untuk lelaki dan 18 mg/hari bagi wanita.
Semasa mengandung bekalan tambahan 30 - 60 mg siperlukan.

· · Sumber makanan besi : Sumber terbaik ialah organ organ terutamanya hati. Lain-lain
sumber makanan termasuklah daging, makanan laut, kuning telur, bijirin penuh, kekacang,
sayuran berdaun hijau dan kekeras.

2. Iodin

· · Tubuh seorang dewasa biasa mengandungi sedikit iodin,iaitu 20 - 50 mg

· · Kira-kira 50% terdapat didalam otot, 20% didalam kelenjar tiroid, 10% pada kulit dan 6%
pada rangka. Yang 14% selebihnya tersebar didalam tisu endokrin, sistem saraf pusat dan
didalam pengankut plasma

· · Fungsi fisiologi iodin:

· · Sintesis hormon tiroid : Iodin terlibat didalam sintesis hormon tiroid, tiroksin, satu-satunya
fungsi metabolisme iodin. Hormon ini merangsang pengoksidaan sel dan mengatur kadar
metabolisme basal dengan meningkatkan pengambilan oksigen dan kadar tindakbalas sistem
enzim yang mengendalikan glukosa

· · Tiroksin plasma: Tiroksin bebas dirembes kedalam aliran darah dan terikat kepada protein
plasma untuk diangkut ke sel tisu yang menghendakkinya. Selepas digunakan untuk
merangsang pengoksidaan di sel, hormon tersebut dihuraikan didalam hati dan iodin
dikumuhkan kedalam hempedu sebagai iodin bukan organik

· · Keperluan Klinikal: Kekurangan iodin boleh menyebabkan beguk (goiter) yang dicirikan
dengan pembengkakan kelenjar titoid. Ababila iodin tak mencukupi didalam diet, kelenjar tiroid
tidak dapat menegluarkan tiroksin dalam jumlah yang normal, dan aras hormon ini didalam
darah rendah. Sebagai respons, kelenjar pituitari terus mengeluarkan TSH (thyroid stimulating
hormon). Jumlah TSH yang banyak iini berterusan merangsang kelenjar tiroid mengeluarkan

70
tiroksin yang diperlukan, tetapi tidak boleh. Respons yang boleh dilakukan oleh kelenjar yang
kurang iodin ini ialah meningkatkan jumlah tisu koloidnya dimana ia diperbuat, dan kelenjar
menjadi bengkak.

· · Keperluan Iodin: Piawaian RDA ialah 140 m g/hari bagi remaja lelaki dan 100 m g/hari
bagi remaja perempuan.

· · Sumber makanan iodin: Makanan laut membekalkan banyak iodin. Garam dapur teriodin
(1 mg/10 g garam) memberikan sumber utama iodin diet

Lain-lain Unsur Surih

1. Zink

· · Kepentingan zink didalam metabolisme tubuh baru sahaja disedari. Taburannya yang
meluas didalam tisu menggambarkan fungsi metabolismenya yang luas sebagai komponen
enzim sel.

· · Ia banyak tersebar di pankreas, hati, ginjal, paru-paru, otot, tulang, mata (kornea, iris,
retina dan kanta), kelenjar endokrin, rembesan prostat dan spermatozoa. Justeru,
kekuranganya boleh menyebabkan beberapa masalah klinikal:

1. 1. Hipogonadisma: Fungsi gonad yang menyusut dan kekerdilan (dwarfism) berlaku akibat
kekurangan zink yang nyata semasa peringkat membesar.

2. 2. Kecacatan rasa dan bau : Hipogeusia dan hiposmia adalah sebilangan keadaan klinikal
yang boleh diperbaikki dengan penambahan zink

3. 3. Kecacatan penyembuhan luka: Selalu berlaku dihospital bagi pesakit yang kekurangan
zik, dan kebanyakan mereka mendapat faedah dari penambahan zink

4. 4. Sakit kronik ketuaan : Pesakit tua yang kurang selera yang bergantung kepada diet
marginal yang menghadapati luka tak sembuh dan kesakitan juga memerlukan penambahan
zink.

5. 5. Penyakit malserapan (malabsorption) : Kekurangan zink boleh berlaku terutamanya

pada penyakit malserapan seeperti penyakit Crohn

71
 · · Piawaian RDA dewasa ialah 15 mg/hari, kanak-kanak 10 mg dan bayi 3-5 mg.

· · Sumber zink diet yang baik ialah makanan laut (terutamanya tiranm (oyster), daging dan
telur.

2. Kuprum (Tembaga)

· · Unsur ini selalu digelat "kembar-besi" kerana cara ia dimetabolismekan dan fungsinya
dalam sistem enzim sel hampir serupa (pengeluaran tenaga dan sintesis hemoglobin)

· · Keperluan harian ialah 2 - 3 mg bagi dewasa, 0.5 -1.0 mg untuk bayi dan 1-3 mg bagi
kanak-kanak

· · Sumber utama termasuklah daging, kerang-kerangan (shellfish), kekeras, bijan, kekacang

dan bijirin penuh.

3. Mangan (Manganese)

· · Jumlah kandungan mangan tubuh orang dewasa ialah kira-kira 20 mg, terdapat
terutamanya didalam hati, tulang, pankreas dan pituitari.

· · Berfungsi deperti unsur surih yang lain, iaitu bahagian penting dalam enzim sel

· · Kekurangan mangan dilaporkan berlaku pada pesakit diabetes dan ketakcekapan

pankreas selain dari pada keadaan makanan tak seimbang (malnutrition) yang dinamakan
kwashiorkor

· · Pengambilan mangan yang berlebihan (sindrom penyakit industri - inhalation toxicity -

pada pelombong dan pekerja yang terdedah lama kepada debu mangan) berkumpul di hati, dan
ini boleh menyebabkan gejala neuromaskular yang teruk menyerupai penyakit Parkinson

· · Piawaian RDA dewasa ialah 2.5 - 5.0 mg dan kanak-kanak 1.0 - 2.0 mg/hari

· · Sumber yang baik ialah dari tumbuhan: bijirin, kekacang, bijian, kekeras, sayuran berdaun,
the dan kopi.

4. Kromium

72
 · · Jumlah sebenar kromium didalam tubuh belum dapat ditentukan kerana sukar dianalisis.
Kandungan dalam badan rendah, iaitru kurang 6 mg .

· · Banyak terdapat pada kulit, kelenjar adrenal, otak, otot dan lemak.

· · Kromium berfungsi sebagai komponen utama didalam kompleks faktor toleransi glukosa
(glucose tolerance factor, GTF) yang merangsang tindakan insulin

· · Anggaran RDA ialah 50 - 200 m g/hari

· · Sumber utama ialah yis bir (brewers’ yeast)

5. Kobalt

· · Kobal cuma terdapat didalam jumlah yang sedikit didalam tisu, dan simpanan utama ialah
hati

· · Sebagai komponen utama vitamin B12, maka fungsi kobal yang diketahui hanyalah yang
berkaitan dengan pembentukan sel darah merah

· · Aras kobal darah ialah 1 m g/dl

· · Kobal dibekalkan didalam diet cuma daripada vitamin B12

· · Keperluan manusia tak diketahui tetapi ternyata sedikit. Misalnya 0.045-0.09 m g

diperlukan untuk menjaga fungsi somsom tulang pada pesakit yang mengidap anemia pernisius

· · Untuk kegunaan kita, kobal diperolehi sebagai vitamin B12 yang disintesis didalam haiwan
oleh bakteria usus

6. Selenium

· · Selinium dimendakkan dodalam semua tisu tubuh kecuali lemak

· · Kepekatan yang tinggi terdapat di hati, ginjal, jantung dan limpa (spleen)

· · Selenium berfungsi sebagai komponen utama enzim antipengoksida yang mengawal sel
selaput lipid dari mengalami kerosakan oksidatif. Dalam hal ini tugasnya dideimbangi oleh
vitamin E

73
 · · Anggaran Piawaian RDA ialah 50 - 200 m g

· · Sumber yang baik termasuklah makanan laut, kekacang, bijian penuh, daging rendah
lemak dan produk tenusu.

7. Molibdenum

· · Kedapatan molebdenum didalam tisu manusia masih dikaji

· · Jumalah didalam tisu haiwan sangatlah sedikit, iaitu 0.1 - 3 ppm

· · Kebanyakannya termendak di hati, ginjal, tulang dan kulit

· · Molebdenum diperlukan sebagai komponen katalitik metaloenzim: xantin oksidase, aldehid

oksidase dan sulfit oksidase

· · Anggaran piawaian RDA ialah 0.15 - 0.5 mg

· · Sumber makanan termasuklah kekacang, bijirin penuh, susu, sayur berdaun dan organ
berdaging (hati, ginjal, jantung)

8. Fluorin

· · Fluorin terkumpul pada tisu dalam badan yang menunjukkan pengkalsitan

· · Ditemui kebanyakkannya pada tulang dan gigi

· · Dalam pemakanan manusia, fluorid berfungsi mencegah kerosakan gigi (dental caries)

· · Kerosakan gigi berlaku akibat pelarutan (dissolution) asid pada enamel gigi

· · Terapi fluorid meningkatkan kebolehan struktur gigi menahan kesan kakis asid yang
dikeluarkan oleh bakteris.

· · Piawian RDA dewasa ialah 1.5 - 4.0 mg/hari.

· · Pemfluorinan (fluoridation) bekalan air sebanyak 1 ppm cukup untuk bekalan harian

Rumusan Beberapa Mineral

74
 Unsur

Fungsi

Penggunaan

Elaun Harian Dewasa Sumber Makanan

Kalsium

99 % didalam tulang Rangsangan saraf Pengecutan otot Pembekuan darah Mengaktifkan

enzim

10 hingga 40% diserap Dibantu oleg vitamin D dan laktos; terhalang oleh asid oksalik
Hormon paratiroid mengatur arasnya dalam darah Kekurangan: tulang rapuh; osteoporosis

RDA: 1200 mg sehingga umur 24; 800 mg pada umur 25 dan selepasnya Susu, keju, ais krim
Biji sawi (mustard) dan turnip hijau Kobis, brokoli Kepah, tiram, ikan salmon

Fosforus

80 - 90% didalam tulang, gigi Kesaimbangan asid-bes Pengangkutan lemak Enzim untuk
metabolisme tenaga; sintesis protein

Vitamin D menggalakkan penyerapan dan penggunaannya oleh tulang Jarang berlaku akibat
kekurangan dalam diet

RDA: 800 mg Susu, keju, ais krim Daging, ayam-itik Bijirin penuh, kekeras, kekacang

Magnesium

60% didalam tulang, gigi Menghantar impuls saraf Pengecutan otot Enzim untuk
metabolisme tenaga

Garamnya relatif tak larut Asid menggalakkan penyerapan Jarang berlaku akibat kekurangan
dalam diet; berlaku kepada penagih alkohol, kegagalan ginjal

RDA: 280 - 350 mg Susu, daging, sayuran berdaun hijau, kekacang, bijirin penuh

Klorin (klorida)

Sebagai penimbal, pengaktif enzim komponen asid hidroklorik dalam jus gasrik

75
 Jarang berlaku kekurangan. Masalah bila berlaku diarhea, muntah, perpeluhan yang
berpanjangan

RDA: 2000 mg Garam, makanan laut, susu, daging dan telur

Sulfur

Berperanan dalam tindakbalas pengoksidaan dan penurunan bagi sintesis metabolit badan

Berkaitan dengan fungsi-fungsi protein

Bergantung kepada keperluan asid amino yg mengandungi sulfur Sumber protein

Sodium

Bendalir ekstrasel Kesaimbangan air Kesaimbangan asid-bes Rangsangan saraf Pengecutan

otot

Hampir kesemuanya siderap Aras didalam tubuh diatur oleh adrenal;kelebihan dikumuhkan
didalam urin dan melalui kulit Kekurangan: jarang, berlaku disebabkan perpeluhan

Minimun: 500 mg Garam dapor Serbuk penaik, soda Susu, daging, ayam-itik, ikan, telur

Potasium

Bendalir intrasel Sintesis protein dan glikogen Kesaimbangan air Menghantar impuls saraf
Pengecutan otot

Hampir kesemuanya siderap Aras didalam tubuh diatur oleh adrenal;kelebihan dikumuhkan
didalam urin Kekurangan: kebuluran, terapi diuretik

Minimum: 2000 mg Banyak terdapat didalam daging, bijirin, buah-buahan, jus buah-buahan,
sayuran

Besi (Ferum)

Kebanyakannya didalam hemoglobin Mioglobin otot Enzim pengoksidaan untuk

membebaskan tenaga

5 - 20% penyerapan Asid dan vitamin C membantu penyerapan Hilang setiap hari didalam
urin dan najis Kehilangan akibat haid Kekurangan: anemia biasa berlaku pada bayi, kanak-
kanak, remaja perempuan

76
 RDA: Lelaki, 10 mg; wanita, 15 mg Daging organ, daging, ikan, ayam-itik Bijirin penuh dan
bijirin diperkaya Sayuran hijau, buah-buahan kering

Iodin

Membentuk tiroksin untuk metabolisme tenaga

Terutamanya didalam kelenjar tiroid Kekurangan: beguk (goiter) endemik

RDA: 150 m g Garam teriodin Kerang, ikan air masin

Fluorid

Mencegah kerosakan gigi

Penyimpanan didalam tulang dan gigi Berlebihan menyebabkan gigi berbintik (mottling)

Selamat, mencukupi: 1.5 - 4.0 mg Air terfluorida

Tembaga (Kuprum)

Penggunaan besi untuk membentuk hemoglobin Pembentukan pigmen Selaput mielin saraf

Didalam darah terdapat dalam bentuk seroplasmin Penyimpanan luar biasa dalam penyakit
Wilson Kekurangan : jarang berlaku

Selamat, mencukupi: 1.5 - 3.0 mg Hati, kerang, daging, kekeras, kekacang, bijirin penuh

Zink

Enzim untuk pemindahan karbon dioksida Cita rasa, sintesis protein

Kekurangan: tumbesaran terbantut; cita rasa berubah

RDA: lelaki, 15 mg; wanita, 12 mg Protein dari tumbuhan dan haiwan

Mangan

Bahagian penting dalam enzim Terdapat terutama di hati, tulang, pankreas dan pituitari

Kekurangan boleh menyebabkan kwashiorkor Berlebihan menyebabkan gejala

neuromaskular

RDA: 2.5-5.0 mg untuk dewasa, kanan-kanak 1.0-2.0mg/hari Bijirin, kekacang, kekeras,

sayuran berdaun, teh dan kopi

77
 Kromium

Terdapat banyak pada kulit, kelenjar adrenal, otak dan otot

Komponen utama merangsang tindakan insulin (factor GTF)

RDA:50-200 m g/hari Sumber utama adalah yis bir

Kobalt

Terdapat di dalam tisu dan simpanan utama di hati

Komponen utama vit. B12 dan berkaitan dengan pembentukan sel darah merah

Sangat sedikit. Disintesis oleh bakteria usus

Selenium

Kepekatan tinggi di hati, ginjal, jantung dan limpa

Komponen utama enzim antipengoksida yang kawal sel selaput lipid dari mengalami
kerosakan oksidatif

RDA: 50-200m g Makanan laut, kekacang, bijian penuh, produk tenusu

Molibdenum

Kebanyakan termendak di hati, ginjal, tulang dan kulit

Komponen katalitik metaloenzim spt. Xantin oksidase, aldehid oksidase dan sulfit oksidase

RDA: 0.15-0.5 mg Kekacang, bijirin penuh, susu, sayur berdaun dan organ dalam haiwan

6. AIR

· · Air menjuzukki 60% jumlah berat badan dewasa, iaitu 50 - 55% pada wanita dan 55 - 60%
pada lelaki

· · Orang dewasa memetabolismekan 2.5 - 3 liter air sehari.dalam kadar tukar ganti (turnover)
tersaimbang diantara masukan (input) dan keluaran (output)

78
 · · Biasanya air memasukki dan meninggalkan tubuh melalui beberapa jalan, dikawal oleh
mekanisma asas seperti haus dan kawalan hormon:

· · Masukan: Air memasukki tubuh dalam tiga bentuk: 1) sebagai air tersedia bentuk dan lain-
lain cecair yang dimakan, 2) sebagai air tersedia bentuk didalam makanan yang dimakan, dan
3) sebagai produk pengoksidaan sel

· · Keluaran: Air meninggalkan tubuh melalui ginjal, kulit, paru-paru dan najis

Fungsi Air

· · Pelarut: Air bertindak sebagai pelarut zat makanan didalam darah, seperti monosakarida,
asid amino, lemak (sebagai lipoprotein), vitamin dan mineral disamping hormon yang
dirembeskan oleh kelenjar. Cecair intravaskular ini juga bertindak sebagai pelarut dan
pengangkut produk buangan metabolisme seperti karbon dioksida, amonia dan elektrolit yang
mesti diangkut dari sel ke paru-paru, kulit atau ginjal untuk dikumuhkan

· · Pembina badan : Didalam sel, air intraselular digunakan sebagai pembina tubuh, sebaik
sahaja ia dimasukkan didalam sintesis bahan baru. Glikogen, iaitu bentuk karbohidrat disimpan,
mengandungi kira-kira 2/3 air. Maka pemendakan lemak melibatkan juga pengumpulan
tambahan 20% air.

· · Katalis : Air juga bertindak sebagai mangkin atau katalis dalam kebanyakan tindakbalas
biologi didalam sel dan didalam perut dan usus dimana penghadaman makanan berlaku. Air
diperlukan untuk menghuraikan zat makanan yang komplek menjadi bentuk ringkas melalui
tindakbalas hidrolisis dimana air ditambahkan.

· · Pelincir (lubricant) : Didalam cecair sinovial yang terdapat disendi, fungsi utama air ialah
sebagai suatu bahan pelincir.

· · Pengatur suhu : Satu lagi fungsi utama air ialah pengaturan suhu tubuh. Walaupun
sesetengah haba hilang melalui radiasi dan konduksi dari kulit, terutamanya pada keadaan
persekitaran yang rendah suhunya, penyejatan air dari permukaan tubuh merupakan kaedah
yang paling berkesan membuang haba tubuh yang berlebihan.

· · Pelancar kerja : Kajian menunjukkan kekurangan air mengurangkan prestasi kerja

sesaorang lebih dari makanan. Misalnya kehilangan 3% air pada ahli sukan boleh menjejaskan
prestasinya

79
 Keperluan air

· · Untuk menjaga kesihatan, keperluan air pada remaja ialah 4-6 gelas/hari, manakala orang
dewasa 6-8 gelas/hari

· · Keperluan harian ialah kira-kira 1 ml/kcal; pengambilan tenaga 2000 kcal memerlukan
pengambilan air kira-kira 2000 ml

· · Kadar kehilangan air padi bayi lebih banyak dan perlu diberi 150 ml air setiap 100 kcal.

Kandungan Air Didalam Makanan:

Makanan

Air (%)

Susu

87

Telur

74

Daging, ayam-itik, ikan dimasak

Cukup masak Sederhana ke tak masak

40 - 50 50 - 70

Keju, keras

35 - 40

Buah-buahan dan sayuran

70 - 95

Roti

35

Bijirin kering, biskut rangup

80
 3-7

Bijirin dimasak, pasta, nasi

60 - 85

Kekeras, lemak, gula-gula

0 - 10

RUJUKAN

1. Williams, S.D. (1986). Essentials of Nutrition and Diet Therapy. 4th. Edition, Times
Mirror/Mosby College Publishing, St. Louis

2. Guthrie H.A. (1983). Introductory Nutrition. 5Th. Edition, The C.V. Mosby . Stl Louis
Company

3. Robinson, C. H.; Weigley, E. S.; and Mueller, D. H. 1993. Basic Nutrition and Diet Therapy.
7th. Edition. Macmillan Publishing Co., New York.

4. Beberapa maklumat melalui INTERNET

Posted 14th April 2009 by Hazim Ikhwan

0 Add a comment

Apr

14

Nota Kesihatan

Topik 1

Definisi Kesihatan

Kesihatan –suatu keadaan yg sempurna dr segi fizikal, mental + sosial dan bukan semata2
ketiadaan penyakit / cacat cedera shj.

81
 Ciri2 Individu Sht

1. kesihatan fizikal

2. kesihatan sosial

3. kesihatan mental

4. ksihatan emosi

5. kesihatan pesekitaran

6. kesihatan rohani

Faktor2 yg mpengaruhi thp kesihatan individu

1. pengaruh individu

2. pengaruh interpersonal, sosial + kerjaya

3. pengaruh psekitaran

4. pengaruh pjagaan kesihatan

5. pengaruh komuniti

Konsep sihat + Pkesihatan (PK)

Faktor biologikal + sosial + budaya + ekonomi + persekitaran

Def. PK

Sebarang pengalaman pembljaran yg dibentuk bg mmudahkan adaptasi /tingkah laku yg

kondusif trhdp kesihatan.

PK sekolah yg komprehensif

1. PnP

82
 2. perkhidmatan sokongan

3. Sokongan Sosial

4. persekitaran yg sihat

matlamat + tujuan PK

1. mpertingkatkan pengetahuan kesihatan diri, keluarga, masy + persekitaran

2. mguasai kemahiran bg menghadapi + mnangani masalah + isu berkaitan dgn kesihatan

3. mbentuk sikap yg positif terhdp kesihatan berasaskan pengetahuan = pengalaman

4. mjadikan gaya hidup sihat sebg rutin harian

5. berperanan aktif dlm meningkatkan kualiti kehidupan masy. Secara keseluruhan.

Topik 2

Kurikulum PK dlm KBSR

Topik 3

3.1 Kepentingan Asas Sains Dlm PK

1. aspek biologi – sains yg mengkaji tenagan + jirim yg bfungsi sbg suatu sistem kehidupan.

2. aspek sosiologi – kajian ttg kump sosial manusia yg meliputi keluarga, kump agama,
organisasi sosial, trend populasi, pendidikan, aspek ekonomi + status kump minoriti.

3. aspek psikologi – bidang ilmu sains t/laku yg mgaji t/laku manusia

4. aspek fisiologi – kajian thdp fungsi sistem2 organik tbh manusia

3.2 Struktur + Fungsi Anggota Bdn

3.2.1 Sistem pergerakan + pelindungan bdn

sistem rangka

83
Fungsi

a. sokongan

b. perlindungan

c. pergerakan

d. penyimpanan mineral

e. penyimpanan sel darah + penghasilan sel-sel

f. penyimpanan tenaga

Kecelaruan

a. Osteoporosis

b. Rikets

c. Penyakit Paget’s

d. Scoliosis

e. Kyphosis

f. Lordosis

Pemulihan

a. Terapi Penggantian Estrogen

b. Pgambilan Kalsium Tambahan

c. Latihan bebanan

d. Rawatan Fisioterapi

e. Berhenti merokok

Sistem otot

Prinsip

84
a. Mudah terangsang

b. Penguncupan

c. Keregangan

d. Elastik

Fungsi

a. pergerakan

b. mengekalkan postur / btk tbh

c. penghasilan haba

Kecelaruan

a. Fibrosis

b. Fibromyalgia

c. Distropi otot

d. Myasthenia Gravis

e. Pengucupan Otot yg tak normal

f. Lumpuh

Pemulihan

a. senaman

b. Latihan Bebanan

Sistem Integumentari – kulit, kuku, rambut, kelenjar

Fungsi Kulit

a. mengregulasikan suhu tbh

b. Perlindungan

c. Penerimaan stimuli / rangsangan

85
d. Perkumuhan

e. Sintesis vitamin D

f. Imuniti

Kecelaruan

a. Terbakar

b. Jerawat

c. Systemic Lupus Erythematosus

d. Psoriasis

e. Ulcer Decubitus

f. Kanser Kulit

Pemulihan

a. senaman

b. melindungi kulit drpd dedahan cahaya matahari

c. pjagaan kesihatan kulit

3.2.2 Sistem membekal tenaga + sistem penghadaman

3.2.2.1 Sistem Tenaga

a. sistem Phosphagen

b. sistem Asid laktik

c. sistem Aerobik

3.2.2.2 Sistem penghadaman

a. Saluran Gastrointestinal

- mulut

86
- faring

- esofagus

- perut

- usus kecil

- usus besar

b. Struktur Aksessori

- gigi

-lidah

-kelenjar savilari

-hempedu

-pundi hempedu

-pankreas

Proses dlm sis penghadaman

a. pengambilan makanan

b. pergerakan makanan

c. penghadaman

d. penyerapan

e. pencernaan

Jenis penghadaman

a. penghadaman kimia

b. penghadaman mekanikal

87
Kecelaruan

a. Karies gigi

b. ulcer peptik

c. Appendicitis

d. Tumor

e. Hepatatitis – A, B,

f. batu karang

g. Anorexia Nerosa

3.2.3 Deria, Koordinasi + Keseimbangan

3.2.3.1 ciri-ciri sensasi

a. projeksi

b. Adaptasi

c. Lepas Imej

d. Modaliti

3.2.3.2 jenis-jenis deria

a. cutaneous

b. Proprioceptive

c. Olfactory

d. Gustatory

88
e. Visual

f. Auditori dan keseimbangan

3.3 Sistem Pembiakan

Organ2 pembiakan

a. Gonads

b. Salur

c. Aksessori Kelenjar Jantina

3.3.1 sistem pembiakan wanita

a. Ovari (gonads)

b. Tiub Uterine/Fallopian

c. Uterus

d. Vagina

e. Vulva

f. Kelenjar Mammary

g. Haid

h. Ovum

3.3.2 sistem pembiakan lelaki

a. zakar

b. Testikel

c. Peranan hormon, testosteron, adrogen + sel sperma

89
3.3.3 Umur kematangan

a. Umur Biologikal

b. Umur Psikologikal

c. Umur Sosial

d. Umur Kronologikal

e. Umur Functional

Proses kematangan umur

1. Aspek fisiologi

2. Aspek Kognitif

Topik 4

Ciri perubahan individu

-perkembangan fizikal

Ketinggian, berat badan, otot

-perkembangan mental

-praoperasi 2-6/7 thn

-operasi konkrit 6/7 – 11/12 thn

- perkembangan sosial

-perkembangan emosi

-pekembangan rohani

Awal Remaja

-konjunktivitis

90
Mata merah –jangkitan mata

Penyakit defissiensi

Kerenah makanan

Topik 5

Kesihatan diri + keluarga

Amalan menjaga kesihatan

1.kebersihan diri

-kepentingan menjaga kesihatan

a. kebersihan tangan

91
 b. kebersihan kaki

c. kebersihan gigi

d. kebersihan pakaian

e. kesihatan kulit

f. kesihatan rambut

- amalan pemakanan

Perawakan diri

1. Imej kendiri

2. Postur – cara seseorg mbawa diri

3. penghargaan diri

4.Imej kendiri psikologi

5. Imej fizikal

5.1.3 pemeriksaan fizikal

Dilaku serta merta / secara berkala utk mengesan sbrg masalah kesihatan

5.2 Kesihatan keluarga

Aspek fizikal – berkenaan dgn sis pembiakan lelaki + ppuan, perubhan fizikal, emosi +
psikologi yg berlaku semasa akhil baligh, serta proses fisiologi persenyawaan manusia

Aspek Sosial – t/laku seksual, seksualiti alam kanak2 + alam remaja, kasih syg, pergaulan +
perhubungan, kehamilan remaja, kesusilaan + kesopanan

Aspek Gender – ekspektasi peranan, peranan jantina

5.3 Penyakit Berjangkit

5.3.1 peyakit kulit dermatitis, kudis buta, puru, jerawat, akne

5.3.2 penyakit bawaan air + makanan – diare, kolera, typus

92
Cara2 mencegah

-pemilihan bhn mentah

-penyimpanan bhn mentah

-memasak makanan

- penyimpanan

-pemanasan semula

-menghidangkan makanan

-air minuman

-kebersihan diri

-kebersihan dapur

5.3.3 penyakit jangkitan sex

-AIDs

-Hepatitis A

-Hepatitis B

-Jangkitan Yis

-ketuat kelamin

-kutu ari-ari

-siflis

-Herpes

-jangkitan saluran kencing

AIDS – sindrom kurang Daya Tahan melawan penyakit

HIV – Human Immunodeficiency Virus merosakkan sel drh putih

93
 Gonoria – gonococcus – tinggal disaluran kencing – sel darah puih ditawan oleh kuman ini.-
nanah

Siplis- spirochetes

Hepaitis B – menyerang hati

Herpes - kudis

Topik 6

Gaya Hidup Sihat

Amalan tabiat yg meningkatkan thp kesihatan dan meninggalkan tabiat yg memudaratkan

kesihatan.

Kompenen

-makanan seimbang

-kebersihan diri

-tidak menyalahgunakan bhn

-rehat yg cukup

-senaman

-berat badan

Mainutrisi

Keadaan yg disebabkan oleh kekurangan zat makanan

Kwashiorkor – kanak2 malnutrisi protein

Vitamin A – pembentukan retina

Kesan – rabun malam

94
Kesan lebihan – muntah, sakit kepala, rambut gugur.

Iodin – hormon tiroid – horman pertumbuhan

Kesan – kelenjar tiroid di bhg leher

Kesan lebihan – beguk, ulser mulut, muntah

Zat besi – hemoglobin + enzim utk proses pengangkutan oksigen

Kesan – Anemia

Kesan lebihan – lesu, sakit sendi

Kalsium – tulang dan gigi – pebekuaan darah, fungsi otot + saraf

Kesan – pereputan tulang, darah lmbt beku, kejang otot

Keasn – saraf terjejas, sakit otot, karang

Dadah

Merokok

Alkohol

Topik 7

Senaman + Rekreasi

7.1.1 Keperluan Senaman

- mguatkan kesihatan jasmani, jantung, paru2 + otot

- mgelakkan penyakit2 spt penyakit jantung koronari, kencing manis, dara tinggi

95
- membantu anda bertenang

- megurangkan lemak, kawal berat badan

- sihat dan lebih cergas

-tidur dgn nyenyak

- meningkatkan kolesterol baik

-menguatkan tulang dan sendi

- membina kekuatan dan daya thn otot

7.1.2 kesan senaman

Fisiologi – fungsi + proses dlm sistem tubuh spt penafasan, sis peredaran darah + sis otot.

faedah senaman

-daya tahan kardiovaskular

-kelenturan

-Koordinasi

-kekuataan

7.1.3 cara bersenam

Dirumah + tmpt kerja

Senaman yg tidak tetap – tidak memberi kesan positif

-senaman memerlukan 3 – 4 dlm seminggu selama 20 – 30 mnit

nasihat perubatan

-lelaki umur 35 keatas + ppuan 40 ke atas

- berat bdn blebihan 7 kg keatas

96
 - tidak jelas dgn ststus kesihatan

- memiliki sejarah perubatan – sakit jantung, asma

- sdg dlm rwatan

-tidak pernah bersenam

Prinsip FITT

F- frequency (kekerapan) 3- 5 kali seminggu

I – Intensity (kekuatan)- berpeluh + dpt menarik nafas dgn selesa

I – Time (masa) – 20 minit setiap kali

T – Type (jenis) – aerobik, bola sepak, badminton

Senaman yg baik

-5 minit memanaskan bdn

-15-60 minit senaman

-5 minit menyejukkan bdn

7.2 Rehat, Istirehat + Senggang

Rehat – tempoh yg diambil utk berhenti drpd mlakukan sesuatu aktiviti fizikal /mental /
mlakukan aktiviti ringan – utk megurangkan keletihan, rasa lapar + dahaga.

Istirehat – satu tempoh masa terulang yg diisi dgn aktiviti ringan dan tidak aktif – berasa amat
tenang dpt melegakan ketegangan + stres. Setiap hari bdn + otak kita mmerlukan istirehat.

Kesenggangan – waktu terluang yg diisi dgn sbrg aktiviti yg digemari yg tidak membebankan
bdn + otak. Memulihkan keadaan bdn + otak yg tlh penat bekerja- cara berehat / tidur – waktu
kesenggangan yg berkualiti pd masa tertentu.

97
 7.2.2 Jenis rehat

a. rht pasif – rht tanpa melakukan pegerakan / tiada regangan otot

1. latihan mental – meditasi iaitu bertafakur/ memikirkan sesuatu dgn mendalam.

2. pembayangan gambaran – berangan-angan / kenangan manis / sesuatu yg tenang

3. istirehat fizikal – tari nafas/gengaman/ mengerutkan muka dll

b. rht aktif – melalui latihan fizikal utk meregangkan otot bdn – membuat senaman ringan.

1. Latihan regangan – bahu, ayunan tgn, dada dll

2. akt. Kesenggangan – memancing, bermain bola sepak, berenang, mdengar muzik,

menyanyi, bmain catur, menonton, membaca buku, menanam bunga, besiar-siar, yoga, menari,
melukis, berbasikal, berbual-bual, bersenam.

Rekreasi

- akt terancang

- sentiasa dlm kumpulan

- memerlukan tenaga yg byk

- memerlukan latihan sistematik

- dijlnkan di tmpt tertentu

-aktivii yg memcabar

-contoh, perkhemahan, abseiling

7.3 Konflik + Stres

98
 Stres – apa saja yg menimbulkan perasaan tegang, takut, marah / kecewa. Jika berlebihan
dan berpanjangan boleh mejejaskan kesihatan mental

Faktor2 yg menyebabkan stres

1. tmpt kerja/belajar

2. kegagalan intitusi keluarga

3. tiada hubungan baik dgn jiran

4. pesekitaran yg tidak selesa

5. masalah sosial

Faktor dalaman

1. Feedback negatif

2. sentiasa dinilai + dikritik

3. Imej kendiri

4. pengurusan diri yg lemah

5. tjadi byk kejadian

6. kurang sokongan

Cara mengatasi stres

- hindari merokok

- senaman + tidur yg cukup

- guna masa dgn efektif, keutamaan kerja / tugas

- mengambil cuti/rehat

- mberikan teguran yg positif

- berkongsi/ luahan perasaan dgn kwn, kluarga yg boleh dipercayai

- berpegang teguh kpd ajaran agama

99
 - rancang masa dpn

- tetapkan malamat yg realistik utk dicapai

- imbangkan antara kerja + rekreasi

- dptkan bantuan kaunseling/nasihat

- teknik rekreasi – teknik penafasan - aromatrapi

Konflik

Perbezaan pedpt, penceraian, perbezaan nilai budaya

Timbul apabila menghadapi masalah sukar + terpaksa mbuat pilihan diantara 2 perkara yg
bertentangan / bercanggah matlamatnya.

Pengurusan konflik

- kenal pasti punca

- rujuk penasihat

- laksanakan cadangan + nasihat

- nilai tindakan yg diambil

Peningkatan penghargaan diri

- kegiatan fizikal senaman, rekreasi

- pemakanan yg seimbang

- pergaulan sosial

- pemikiran serta penaklulan

100
 Topik 8

Kesihatan Persekitaran

Meliputi semua aspek kesihatan manusia termasuklah kualiti hidup yg masa ditentukan oleh
faktor2 kimia, biologi, sosial + psikososial dlm persekitaran

Pencemaran – kesan yg memudaratkan persekitaran drpd hasil atau aktiviti manusia spt
industri dan proses pertanian

Jenis pencemaran

- pencemaran udara

Asap rokok, wap cat, pengilat, asap dapur, debunga, hama, serangga, karbon monoksida,
plumbum

Luaran – sulfur dioksida, nitrogen dioksida, karbon monoksida, plumbum, partikel, ozon +
hidrokarbon, hujan asid

- pencemaran air

Mikrobiologikal, kimia, penrurangan kandungan oksigen, nutrien, penyingkiran jirim.

- pencemaran kimia

Racun makhluk perosak, raksa, arsenik dan florida

- pencemaran radiasi

- pencemaran bunyi

Langkah2 pencegahan

101
- mengenal punca sisa2 buangan + meminimakan

- menggunakan sumber + tenaga secara berkesan

- melibat semua pihak

- menguasai kemahiran, kreativiti

- mereka bentuk semula produk

- mengubahsuai proses pembuatan

- melaksanakan amalan pengurusan harian

- mengurangan pennggunaan tenaga

Hiraki Pencegahan

1 .Pencegahan dan pengurangan

2. Kitar semula dan guna semula

3. Rawatan

4. Pembuangan

Pengajaan alam sekitar

1. Insiatif tempatan

2. Tindakan di Peringkat Kebangsaan

3. Sokongan antaranbangsa

4. Kerjasama serantau

Topik 9

Komunikasi + Kesihatan

102
 Suatu pendekatan yg cuba utk mengubah t/laku para pendengar trhdp masalah kesihatan yg
khusus di dlm jangka masa tertentu

kepentingan

1. mengeratkan hubungan ahli pro kesihatan dgn pesakit

2. mendedahkan proses mdptkan infomasi

3. sokongan terhdp peraturan kesihatan

4. mempromosi maklumat kesihatan

5. menyebar infomasi

6. menonjolkan imej ttg kesihatan

7. mendidik ttg kesihatan

8. mbtk aplikasi telekesihatan

Teori + model

1. Model kepercayaa terhdp kesihatan

2. teori Pembljaran Sosial

3. Teori penyebaran

Ciri2 Komunikasi kesihatan

1. ketepatan

2. ketersediaan

3. keseimbangan

4. konsisten

103
5. kompetensi budaya

6. berdasarkan bukti

7. kesampaian

8. kebolehpercayaan

9. pengulangan

10. tepat pd masanya

11. mudah difahami

Matlamat

1. mempromosi t/laku kesihatan -infomasi

2. polisi + peraturan

3. perbincangan

Saluran

1. Interpersonal

2. Komuniti + organisasi

3. Media massa akhbar, radio, tv + internet

Program Komunikasi Kesihatan

1. merancang dan merangka strategi

2. membentuk + pra penilaian onsep, maklmat + bhn

3. melaksanakan program

4. penilaian program

104
 Topik 10

Profesional Pendidikan Kesihatan

Seseorang yg mgamalkan kemahiran atau pertimbangan / menyediakan perkhidmatan yg

berkaitan dgn

- pegekalan / peningkatan thp kesihatan individu

- perawatan / penjgaan thd individu yg mengalami kecederaan, m3ngidap penyakit, kurang

upaya / keuzuran

Sikap penampilan

-bertanggungjawab

-sentiasa bersikap positif

-mesra

-sentiasa bertenaga

-sedia membantu

-berupaya myesuaikan diri dlm pelbagai situasi

-sedia utk belajar + membaiki diri + kemahiran

Budaya + Kepercayaan

-tjawb thdp masy

-tjwb thd profesion

-tjwb thd majikan

-tjwb dlm menyampaikan + melaksanakan program

Kemahiran

-berfikir dan bertindak dgn cepat + betul

105
 - mgamalkan mutu kerja yg cekap

- berkomunikasi dgn baik

- boleh berintraksi dgn oran ramai

- mampu mjangka dng tepat, menganalisis dan merekod

- mengawal emosi dlm pelbagai situasi

Agensi/Organisasi kesihatan

1. Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO)

2. Pertubuhan Kanak2 Sedunia (UNICEF)

3. Persatuan Bantuan Perubatan Malaysia (MERCY)

Dalam Negara

1. Kementerian Kesihatan Malaysia

2. Bhg Pendidikan Kesihatan, KPM

3. Persatuan Pececahan Tuberculosis Malaysia (MAPTB)

4. Majlis Kanser Nasional (MAKNA)

5. Institut jantung Negara (IJN)

Sekolah

1. Program Doktor Muda

Pendidik Kesihatan - seorg yg bertindak utk mempengaruhi t/laku kesihatan dan gaya hidup
individu dan masy

106
 Tugas umum

1- melaksanakan penilaian kesihatan komuniti

2. mengenal pasti keperluan kesihatan komuniti

3. mencetus + merancang program2 kesihatan yg berkesan

4. merangka + mlaksanakan kurikulum kesihatan

5. membina bhn2 program kesihatan

6. mengurus perkongsian pintar antara komuniti dgn agensi2 kesihatan

7. menjalankan penyelidikan

8. menjalakan pemasaran sosial + komunikasi kesihatan

9. merancang + melaksana kempen media

Posted 14th April 2009 by Hazim Ikhwan

0 Add a comment

Aug

12

Cikgu Nor Sila Kesihatan

Mental Terjamin

Posted 12th August 2008 by Hazim Ikhwan

0 Add a comment

Loading

107