2. Lemari 3 pintu
Lemari 3 pintu terbuat dari bahan baku kayu dan triplek. Ukuran lemari 3
pintu yaitu 131 cm x 40 cm x 185 cm per unit dengan harga jual Rp
225.000.Gambar lemari 3 pintu dapat dilihat pada gambar 4.3 sebagai berikut:
IV-2
Lemari 2 pintu kecil terbuat dari bahan baku kayu dan triplek dengan ukuran
120 cm x 80 cm x 38 cm. Harga jual lemari 2 pintu kecil yaitu Rp 87.500.
Gambar lemari 2 pintu kecil dapat dilihat pada gambar 4.4 sebagai berikut:
IV-3
Meja setengah biro terbuat dari bahan baku kayu dan triplek dengan ukuran
120 cm x 60 cm x 75 cm. Meja setengah biro di jual dengan harga Rp.
100.000. Gambar meja setengah biro dapat dilihat pada gambar 4.6 sebagai
berikut:
6. Bofet karoeke
Bofet karoeke terbuat dari bahan baku kayu dan triplek dengan ukuran 100
cm x 40 cm x 60 cm dan dengan harga Rp. 185.000. Gambar bofet karoeke
dapat dilihat pada gambar 4.7 sebagai berikut:
IV-4
Berikut rekapitulasi data yang diperoleh setelah melakukan wawancara
adalah sebagai berikut:
Tabel 4.1 Rekapitulasi Data
Produ Jenis Produk Ketersediaan
k
Lemari 2 Lemari 3 Lemari 2 Meja Meja Bofet
Pintu Pintu Pintu Sekolah Setengah Karoeke
Uraian Besar Kecil dan Kursi Biro
Sekolah
Kebutuhan Kayu 4 4 3 3 3 2 20
(batang)
Proses 12 15 10 10 12 15 100
Pemotongan
(menit)
Proses Perakitan 150 180 120 120 80 200 420
(menit)
Proses 30 45 30 25 15 45 180
Pengamplasan
(menit)
Proses 120 120 120 80 60 120 420
Pengecatan
(menit)
Target Produksi 4 3 8 5 2 2 20
Keuntungan (Rp) Rp Rp Rp Rp 87500 Rp 100000 Rp
150000 225000 87500 187500
(Sumber: Perabot Saudara, 2019)
IV-5
Z = 150.000X1 + 225.000X2 + 87.500X3 + 87.500X4+ 100.000X5+
187.500X6
Kendala :
4X1 + 4X2 + 3X3 + 3X4 +3X5 + 2X6 ≤20
3
3X1 + 4X2 + X3 + 2X4 +X5 + 3/2X6 ≤16
2
12X1 + 15X2 + 10X3 + 10X4 +12X5 + 15X6 ≤100
150X1 + 180X2 + 120X3 + 120X4 + 80X5 + 200X6 ≤420
30X1 + 45X2 + 30X3 + 25X4 +15X5 + 45X6 ≤180
120X1 + 120X2 + 120X3 + 80X4 + 60X5 + 120X6 ≤420
4X1 + 3X2 + 8X3 + 5X4 +2X5 + 2X6 ≥20
X1, X2, X3, X4, X5, X6 ≥ 0
Bentuk Kanonik :
Ft Maksimasi :
Z = 150.000X1 + 225.000X2 + 87.500X3 + 87.500X4+ 100.000X5+
187.500X6 + 0S1+ 0S2 + 0S3 + 0S4 + 0S5 + 0S6 – MR7
Kendala :
4X1 + 4X2 + 3X3 + 3X4 + 3X5 + 2X6 + S1 =20
3
3X1 + 4X2 + X3 + 2X4 + X5 + 3/2X6 + S2 =16
2
12X1 + 15X2 + 10X3 + 10X4 + 12X5 + 15X6 + S3 =00
150X1 + 180X2 + 120X3 + 120X4 + 80X5 + 200X6 + S4 =20
30X1 + 45X2 + 30X3 + 25X4 + 15X5 + 45X6 + S5 =180
120X1 + 120X2 + 120X3 + 80X4 + 60X5 + 120X6 + S6 =420
4X1 + 3X2 + 8X3 + 5X4 + 2X5 + 2X6 – S7 + R7 =20
X1, X2, X3, X4, X5, X6, S1, S2, S3, S4, S5, S6, S7, R7 ≥ 0
IV-6
Adapun langkah-langkah dalam perhitungan manual adalah sebagai
berikut :
Fase 1
Ft Minimasi :
r = R7
Kendala :
r 1 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 0 20
2 0 0 0 0 20
S1 0 4 4 3 3 3 1 0 0 0 20
3
3 3 1 0 0 0 32
S2 0 3 4 2 1 0 0 0 0 16
2 2 3
S3 0 12 15 10 10 12 15 0 0 1 0 0 0 0 0 100 10
IV-7
200 0 0 0 0 420
S4 0 150 180 120 120 80 0 0 1 0 420
120
S5 0 30 45 30 25 15 45 0 0 0 0 1 0 0 0 180 6
120 0 0 1 0 420
S6 0 120 120 120 80 60 0 0 0 0 420
120
3 8 5 2 2 0 0 0 -1 20 LV
R7 0 4 0 0 0 1 20
8
(Sumber : Pengolahan Data, 2019)
Iterasi 1
Baris 0 (r)
r 1 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 0 20
(1) x R7 0 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 1 20
0 0 0 0 -1 0
r 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Baris 1 (S1)
0 0 0 0 0 20
S1 0 4 4 3 3 3 2 1 0 0
( 38 ) x R7 0 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 1 20
0 0 0 0 0 20
S1 0 4 4 3 3 3 2 1 0 0
3 9 15 3 3
R7 0 3 0 0 0 0 0 0 3 3 60
2 8 8 4 4 -
8 8 8
5 23 9 9 5 0 0 0 3 3 100
S1 0 0 1 0 0 -
2 8 8 4 4 8 8 8
Baris 2 (S2)
3 3 0 0 0 0 0 16
S2 0 3 4 2 1 0 1 0
2 2
( 163 ) x R7 0 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 1 20
3 3 0 0 0 0 0 16
S2 0 3 4 2 1 0 1 0
2 2
3 9 3 15 3 3 0 0 0 3 3 60
R7 0 0 0 0 -
4 16 2 16 8 8 16 16 16
IV-8
9 55 17 5 9 0 0 0 3 3 196
S2 0 0 0 1 0 -
4 16 16 8 8 16 16 16
Baris 3 (S3)
0 0 0 0 0 100
S3 0 12 15 10 10 12 15 0 0 1
(
3 8 5 2 2 0 0 0 -1
R7 0 4 0 0 0 1 20
10
x)
8
0 0 0 0 0 100
S3 0 12 15 10 10 12 15 0 0 1
10 30 50 10 10 0 0 0 10 10 200
R7 0 10 0 0 0 -
2 8 8 4 4 8 8 8
90 30 38 50 0 0 0 10 10 75
S3 0 7 0 0 0 1 -
8 8 4 4 8 8
Baris 4 (S4)
1 0 0 0 0 420
S4 0 150 180 120 120 80 200 0 0 0
(
3 8 5 2 2 0 0 0 -1
R7 0 4 0 0 0 1 20
120
)
8
1 0 0 0 0 420
S4 0 150 180 120 120 80 200 0 0 0
0 0 0 -15 15 300
R7 0 60 45 120 75 30 30 0 0 0
1 0 0 15 -15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
Baris 5 (S5)
0 1 0 0 0 180
S5 0 30 45 30 25 15 45 0 0 0
30
( 3 8 5 2 2 0 0 0 -1
8 R7 0 4 0 0 0 1 20
x)
0 1 0 0 0 180
S5 0 30 45 30 25 15 45 0 0 0
0 0 0 - 30 75
90 150 30 30 8
R7 0 15 30 0 0 0
30
8 8 4 4
8
IV-9
270 50 30 150 0 1 0 30 30 105
S5 0 15 0 0 0 0 -
8 8 4 4 8 8
Baris 6 (S6)
0 0 1 0 0 420
S6 0 120 120 120 80 60 120 0 0 0
( 15 ) x R7 0 4 3 8 5 2 2 0 0 0 0 0 0 -1 1 20
0 0 1 0 0 420
S6 0 120 120 120 80 60 120 0 0 0
0 0 0 -15 15 300
R7 0 60 45 120 75 30 30 0 0 0
0 0 1 15 -15 120
S6 0 60 75 0 5 30 90 0 0 0
Baris 7 (S7)
( : 8) R7 0 4 3
8 5 2 2
0
0
0 0
0 0 -1
1 20
20
1 3 5 1 1 1 1 8
X1 0 1 0 0 0 0 0 0 -
2 8 8 4 4 8 8
0 0 0 0 -1 0
r 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
5 23 9 9 5
0 0 0 3 3 100
S1 0 0 1 0 0 -
2 8 8 4 4 8 8 8
9 55 17 5 9
0 0 0 3 3 196
S2 0 0 0 1 0 -
4 16 16 8 8 16 16 16
90 30 38 50 10 10
S3 0 7 0 0 0 1 0 0 0 - 75
8 8 4 4 8 8
270 50 30 150 30 30
S5 0 15 0 0 0 0 0 1 0 - 105
8 8 4 4 8 8
S6 0 60 75 0 5 30 90 0 0 0 0 0 1 15 -15 120
IV-10
- 20
1 3 5 1 1 1 8
X3 0 1 0 0 0 0 0 0
2 8 8 4 4 1 8
8
Kesimpulan :
Persoalan diatas memiliki solusi fisibel.
Fase 2
Dari tabel optimum pada fase 1 diatas dapat dituliskan persamaan-persamaan
sebagai berikut :
5 23 9 9 5 3 100
X1 + X2 + X4 + X5 + X6 + S1+ S7 = …(1)
2 8 8 4 4 8 8
9 55 17 5 9 3 196
X1 + X2+ X4 + X5 + X6 + S2+ S7 =
4 16 16 8 8 16 16
…(2)
90 30 38 50 10
7X1 + X + X4 + X + X + S3+ S7 = 75 …(3)
8 2 8 4 5 4 6 8
90X1 + 135X2 + 45X4 + 50X5 + 170X6 + S4+15 S7 =120 …(4)
270 50 30 150 30
15X1 + X + X + X + X + S5+ S7 =105 …(5)
8 2 8 4 4 5 4 6 8
60X1 + 75X2 + 5X4 + 30X5 + 90X6 + S6 +15 S7 =120 …(6)
1 3 5 1 1 1 20
X1 + X2+ X3 + X4 + X5 + X6 – S7 =
2 8 8 4 4 8 8
…(7)
Melakukan substitusi sehingga diperoleh :
1 3 5 1 1 1 20
X1 + X2+ X3 + X4 + X5 + X6 – S7 =
2 8 8 4 4 8 8
20 1 3 5 1 1 1
X3 = - X1 - X2 - X4 - X5 - X6 + S7
8 2 8 8 4 4 8
…(8)
Dengan melakukan substitusi persoalan diatas, maka akan didapatkan :
Ft Maksimasi :
IV-11
Z = 150.000X1 + 225.000X2 + 87.500X3 + 87.500X4+ 100.000X5+
187.500X6
20 1 3 5 1 1
Z = 150.000X1 + 225.000X2 + 87.500( - X1 - X2- X4 - X5 -
8 2 8 8 4 4
1
X6 + S7) + 87.500X4+ 100.000X5+ 187.500X6
8
Z = 150.000X1 + 225.000X2 + 218.750 - 43.750X1 – 32.812,5X2 –
54.687,5X4 – 21.875X5 -21.875X6 – 10.937,5S7 + 87.500X4+
100.000X5+ 187.500X6
Z = 106.250X1 + 192.187,5X2 + 32.812,5X4+ 78.125X5+ 165.625X6
– 10.937,5S7
Z - 106.250X1 - 192.187,5X2 - 32.812,5X4- 78.125X5- 165.625X6
+ 10.937,5S7 = 218.750
Kendala :
5 23 9 9 5 3 100
X1 + X2 + X4 + X5 + X6 + S1+ S7 =
2 8 8 4 4 8 8
9 55 17 5 9 3 196
X1 + X2+ X4 + X5 + X6 + S2+ S7 =
4 16 16 8 8 16 16
90 30 38 50 10
7X1 + X2 + X4 + X5 + X6 + S3+ S7 = 75
8 8 4 4 8
90X1 + 135X2 + 45X4 + 50X5 + 170X6 + S4+15 S7 = 120
270 50 30 150 30
15X1 + X2 + X4 + X5 + X6 + S5+ S7 = 105
8 8 4 4 8
60X1 + 75X2 + 5X4 + 30X5 + 90X6 + S6 +15 S7 = 120
1 3 5 1 1 1 20
X1 + X2+ X3 + X4 + X5 + X6 – S7 =
2 8 8 4 4 8 8
Tabel 4.4 Tabel Simpleks Iterasi 0
EV
Ras
Basi X6 S2 S S5 S6 S7 Sol io
z x1 x2 x3 x4 x5 S1 S3
s 4 usi
- - 0 0 0 10.9 218.
- - -
10 192. 37,5 750
Z 1 0 32.8 78. 165.62 0 0 0
6.2 187,
12,5 125 5
50 5
IV-12
5 23 9 9 5
0 0 0 3 100 100
S1 0 0 1 0 0
2 8 8 4 4 8 8 23
9 55 17 5 9
0 0 0 3 196 196
S2 0 0 0 1 0
4 16 16 8 8 16 16 55
0 0 0 10 75 60
8 9
30 38 50
S3 0 7 90/8 0 0 0 1
8 4 4
1 0 0 15 120 120 L
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
135 V
270 50 30 150
0 1 0 30 105 840
S5 0 15 0 0 0 0
8 8 4 4 8 270
0 0 1 15 120 120
S6 0 60 75 0 5 30 90 0 0 0
75
20 20
1 3 5 1 1 1 8 3
X3 0 1 0 0 0 0 0 0 -
2 8 8 4 4 8
Iterasi 1
Baris 0 (Z)
-
Z 1 -106.250 192.18 0 -32.812,5 -78.125 -165.625 0 0 0 0 0 0 10.937,5 218.750
7,5
-(
135
x)
- -
Z 1 106.2 192.18 0 -32.812,5 -78.125 -165.625 0 0 0 0 0 0 10.937,5 218.750
50 7,5
- - -
−8648437,5
−9609375
−32671875 −192187,5 −23062500
S4 0 17.29 192187 0 0 0 0 0 0 2882812,
6.875 ,5
135 135 135 135 5
135
21.87 −93750010312500 192187,5 1406250 52593750
Z 0 0 0 31250 0 0 0 0 0
5 135 135 135 135 135
Baris 1 (S1)
IV-13
5 23 9 9 5 0 0 0 3 100
S1 0 0 1 0 0
2 8 8 4 4 8 8
(23)x 1 0 0 15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
1080
5 23 9 9 5 0 0 0 3 100
S1 0 0 1 0 0
2 8 8 4 4 8 8
23 23 23 1150 3910 23 0 0 23 23
S4 0 0 0 0 0
12 8 24 1080 1080 1080 72 9
7 4 1280 2560 0 −23 0 0 4 716
S1 0 0 0 1 0
12 24 1080 1080 1080 72 72
Baris 2 (S2)
9 55 17 5 9 0 0 0 3 196
S2 0 0 0 1 0
4 16 16 8 8 16 16
( 55) 1 0 0 15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
2160
9 55 17 5 9 0 0 0 3 196
S2 0 0 0 1 0
4 16 16 8 8 16 16
55 55 55 275 9350 55 0 0 825 55
S4 0 0 0 0 0
24 16 48 216 2160 2160 2160 18
−1 −1 −140 −6920 0 −55 0 0 −420 2648
S2 0 0 0 0 1
24 12 216 2160 2160 2160 288
Baris 3 (S3)
30 38 50 0 0 0 10 75
S3 0 7 90/8 0 0 0 1
8 4 4 8
(1) x 1 0 0 15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
12
30 38 50 0 0 0 10 75
S3 0 7 90/8 0 0 0 1
8 4 4 8
90 135 45 50 170 1 0 0 15 10
S4 0 0 0 0 0
12 12 12 12 12 12 12
−1 64 −20 −1 0 0 0 65
S3 0 0 0 0 0 0 1
2 12 12 12
Baris 4 (S4)
1 0 0 15 120
:(135) S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
90 45 50 170 0 1 0 0 15 120
X2 0 1 0 0 0
135 135 135 135 135 135 135
IV-14
Baris 5 (S5)
Baris 6 (S6)
0 0 1 15 120
S6 0 60 75 0 5 30 90 0 0 0
(75)x 1 0 0 15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
135
0 0 1 15 120
S6 0 60 75 0 5 30 90 0 0 0
Baris 7 (X3)
20
1 3 5 1 1 −1 8
X3 0 1 0 0 0 0 0 0
2 8 8 4 4 8
(3) 1 0 0 15 120
S4 0 90 135 0 45 50 170 0 0 0
1080
20
1 3 5 1 1 −1 8
X3 0 1 0 0 0 0 0 0
2 8 8 4 4 8
3 3 3 15 51 3 0 0 3 1
S4 0 0 0 0 0
12 8 24 108 108 1080 72 3
1 12 12 −24 −3 0 0 −12 52
X3 0 0 1 0 0 0
4 24 108 108 1080 72 24
IV-15
Tabel 4.4 Tabel Simpleks Iterasi 1
EV
Ratio
Ba x x X6 S S S S S S7
z x1 x4 x5 S4 Solusi
sis 2 3 1 2 3 5 6
192187,5
0 0 1406250
52593750
218 312 937500
10312500 135 135 135
Z 0 0 0 0 0 0
75 50 135 135
7 4 1280 2560
0 −23 0 0 4 716 10740
S1 0 0 0 1 0
12 24 1080 1080 1080 72 72 128
−1 −1 −140−6920
0 −55 0 0 −420 2648 571968
S2 0 0 0 0 1
24 12 216 2160 2160 2160 288 40320
−1 0 0 0 65 780
12 64
−1 64 −20
S3 0 0 0 0 0 0 1
2 12 12
90 45 50 170
0 1 0 0 15 120 120 L
X2 0 1 0 0 0
135 135 135 135 135 135 135 50 V
0 −1 1 0 0 75 -15
−30 −40
S5 0 0 0 -5 -5 0 0
4 8 4
300 −600
0 −75 0 1 900 7200 24
S6 0 10 0 0 -20 0 0
135 135 135 135 135
Iterasi 2
Baris 0 (z)
−93750010312500 192187,50 0 1406250 52593750
z 0 21875 0 0 31250 0 0 0
135 135 135 135 135
90 45 50 170 0 1 0 0 15 120
(-18750)x X2 0 1 0 0 0
135 135 135 135 135 135 135
−93750010312500 192187,50 0 140625052593750
z 0 21875 0 0 31250 0 0 0
135 135 135 135 135
IV-16
0 −18750 0 0 −281250−2250000
−9375000
−637500
X2 0 -12500 -18750 0 -6250 0 0
135 27 135 135 135
0 1562,5 0 0 12500 406250
z 0 34375 18750 0 37500 0 100000 0 0
Baris 1 (S1)
Baris 2 (S2)
Baris 3 (S3)
−1 64 −20 −1 0 0 0 65
S3 0 0 0 0 0 0 1
2 12 12 12
( 8640 ) x ¿X ¿ 90 45 50 170 0 1 0 0 15 120
0 1 0 0 0
600
2
135 135 135 135 135 135 135
IV-17
−1 0 0 0 65
−1 64 −20
S3 0 0 0 0 0 0 1 12
2 12 12
7776 864 3888 64 14688 0 64 0 0 96 768
X2 0 0 0 0
810 60 810 12 810 600 60 60
−8181−864 −3888 −192456 1 −1368 0 0 −96 3132
S3 0 0 0 0 0
810 60 810 9720 7200 60 60
Baris 4 (X2)
Baris 5 (S5)
−30 −40 0 −1 1 0 0 75
S5 0 0 0 -5 -5 0 0
4 8 4
x−675 90 45 50 170 0 1 0 0 15 120
X2 0 1 0 0 0
50 135 135 135 135 135 135 135
−30 −40 0 −1 1 0 0 75
S5 0 0 0 -5 -5 0 0
4 8 4
675 −9 −1 0 0 3
X2 0 -9 0 -5 -17 0 0 0 -12
50 2 10 2
6 −675 −2 −3 1 0 −3 87
S5 0 0 0 12 0 0 0
4 50 4 20 2
Baris 6 (S6)
IV-18
Baris 7 (X3)
1 12 12 −24 −3 0 0 −12 52
X3 0 0 1 0 0 0
4 24 108 108 1080 72 24
x 1620 40500 300 5100 30 0 0 2 3600
X2 0 4 0 2 0 0 0
5400 6750 135 675 675 3 675
1 12 12 −24 −3 0 0 −12 52
X3 0 0 1 0 0 0
4 24 108 108 1080 72 24
1 1620 1 12 170 1 0 0 1 12
X2 0 0 0 0 0
5 5400 10 108 450 450 30 45
1 −1620 48 −1620 −135 0 0 −72 684
X3 0 1 0 0 0 0
20 5400 120 2700 27000 360 360
243 189 1
0 0 0
−393660 0 334368
S2 0 0 0 -1 0 1
216 108 2 31492800 31104
1 −1368 0 0 −96 3132
7200 60 60
−8181−864 −3888 −192456
S3 0 0 0 0 0
810 60 810 9720
90 135 45 170
0 0 1 0 0 15 120 L
X5 0 0 1 0
50 50 50 50 50 50 50 V
−3 1 0 −3 87
6 −675 −2
S5 0 0 0 12 0 0 0
4 50 4 20 2
−405 0 1 6 48
6 −40500 −2
S6 0 0 0 -12 0 0 0
4 6750 4 675
IV-19
−135 0 0 −72 684
27000 360 360
1 −1620 48 −1620
X3 0 1 0 0 0 0
20 5400 120 2700
IV-20