Seperti yang telah diuraikan di atas, bahwa setiap matriks persegi mempunyai identitas
perkalian (dilambangkan dengan I ) dan invers perkalian, sehingga berlaku :
Jika A 1 adalah invers dari matriks A, maka A 1 x A = A x A 1 = I
Selanjutnya akan dibahas tentang matriks identitas dan invers perkalian matriks persegi
ordo (3 x 3).
1 0 0
Matriks identitas perkalian ordo (3 x 3) adalah I = 0 1 0 Sedangkan untuk
0 0 1
menentukan invers perkalian matriks (3 x 3) dapat dilakukan dengan dua cara, yaitu :
v w x
Terdapat beberapa aturan dalam reduksi elemen baris, yaitu :
(1) Setiap elemen baris dapat dikali (atau dibagi) dengan bilangan real
(2) Setiap elemen baris dapat ditambah (atau dikurang) dengan elemen baris yang
lain
(3) Setiap elemen baris dapat ditukar posisi dengan baris lain
Matriks 1
1 2 1
01. Tentukanlah invers matriks A = 2 3 2
0 5 1
Jawab
1 –2 1 1 0 0 b1 x 2
2 –3 2 0 1 0
0 –5 1 0 0 1
2 –4 2 2 0 0
2 –3 2 0 1 0 b 2 – b1
0 –5 1 0 0 1
2 –4 2 2 0 0
0 1 0 –2 1 0 b2 x 5
0 –5 1 0 0 1
2 –4 2 2 0 0
0 5 0 –10 5 0 b2 x 5
0 –5 1 0 0 1
2 –4 2 2 0 0
0 5 0 –10 5 0
0 0 1 –10 5 1 b3 + b2
1 –2 1 1 0 0 b1 : 2
0 1 0 –2 1 0 b2 : 5
0 0 1 –10 5 1
1 –2 0 11 –5 –1 b 1 – b 3
0 1 0 –2 1 0
0 0 1 –10 5 1
Matriks 2
1 –2 0 11 –5 –1
0 2 0 –4 2 0 b2 x 2
0 0 1 –10 5 1
1 0 0 7 –3 –1 b1 + b 2
0 2 0 –4 2 0
0 0 1 –10 5 1
1 0 0 7 –3 –1
0 1 0 –2 1 0 b2 : 2
0 0 1 –10 5 1
a 3 b 7 3 1
maka A 1
= c
d 0 = 2 1 0
10 e f 10 5 1
1 2 3
02. Tentukanlah invers matriks A = 2 1 0
4 2 5
Jawab
–1 2 –3 1 0 0 b1 x 5
2 1 0 0 1 0
4 –2 5 0 0 1 b3 x 3
–5 10 –15 5 0 0 b1 + b 3
2 1 0 0 1 0
12 –6 15 0 0 3
7 4 0 5 0 3
8 4 0 0 4 0 b2 x 4
12 –6 15 0 0 3
Matriks 3
–1 0 0 5 –4 3 b1 – b 2
8 4 0 0 4 0
12 –6 15 0 0 3
–4 0 0 20 –16 12 b1 x 4
8 4 0 0 4 0
4 –2 5 0 0 1 b3 : 3
–4 0 0 20 –16 12
8 4 0 0 4 0
0 –2 5 20 –16 13 b 3 + b1
–2 0 0 10 –8 6 b1 : 2
2 1 0 0 1 0 b2 : 4
0 –2 5 20 –16 13
–2 0 0 10 –8 6
0 1 0 10 –7 6 b 2 + b1
0 –2 5 20 –16 13
–2 0 0 10 –8 6
0 2 0 20 –14 12 b2 x 2
0 –2 5 20 –16 13
–2 0 0 10 –8 6
0 2 0 20 –14 12
0 0 5 40 –30 25 b3 + b2
1 0 0 –5 4 –3 b1 : (–2)
0 1 0 10 –7 6 b2 : 2
0 0 1 8 –6 5 b3 : 5
Matriks 4
a 4 b 5 4 3
maka A 1
= c d 6 = 10 7 6
8 e f 8 6 5
a1 b1 c1
Misalkan A = a 2 b2 c 2 maka langkah-langkah menentukan invers matriks
a 3 b3 c3
dengan metoda ini adalah sebagai berikut :
1. Menentukan minor matriks A untuk baris p dan kolom q (Mpq)
b2 c2 a2 c2
M11 = = b2c3 – c2b3 M12 = = a2c3 – c2a3
b3 c3 a3 c3
a2 b2 b1 c1
M13 = = a2b3 – b2a3 M21 = = b1c3 – c1b3
a3 b3 b3 c3
a1 c1 a1 b1
M22 = = a1c3 – c1a3 M23 = = a1b3 – b1a3
a3 c3 a3 b3
b1 c1 a1 c1
M31 = = b1c2 – c1b2 M32 = = a1c2 – c1a2
b c a2 c2
2 2
a1 b1
M33 = = a1b2 – b1a2
a2 b2
Matriks 5
3. Menentukan determinan matriks A
Determinan matriks A ditulis det(A) atau │A│ ditentukan dengan rumus:
a1 b1 c1
det(A) = a 2 b2 c 2 = a1.b2.c3 + b1.c2.a3 + c1.a2.b3 – c1.b2.a3 – a1.c2.b3 – b1.a2.c3
a3 b3 c3
atau dengan menggunakan kofaktor C pq dengan rumus :
det(A) = a1 C11 – b1 C12 + c1 C13
det(A) = a2 C 21 – b2 C 22 + c2 C 23
det(A) = a3 C 31 – b3 C 32 + c3 C 33
Jawab
2 1 –2 2 1
–1 2 3 –1 2
0 3 1 0 3
3 5 0
04. Dengan menggunakan kofaktor, tentukanlah invers matriks A = 2 3 1
1 2 2
Jawab
Langkah 1 (menentukan minor matriks)
Matriks 6
3 1
M11 = = (–3)(2) – (1)(2) = –6 – 2 = –8
2 2
2 1
M12 = = (2)(2) – (1)( –1) = 4 + 1 = 5
1 2
2 3
M13 = = (2)( 2) – (–3)( –1) = 4 – 3 = 1
1 2
5 0
M 21 = = (–5)(2) – (0)(2) = –10 – 0 = –10
2 2
3 0
M 22 = = (3)(2) – (0)( –1) = 6 – 0 = 6
1 2
3 5
M 23 = = (3)(2) – (–5)( –1) = 6 – 5 = 1
1 2
5 0
M 31 = = (–5)(1) – (0)( –3) = –5 – 0 = –5
3 1
3 0
M 32 = = (3)(1) – (0)(2) = 3 – 0 = 3
2 1
3 5
M 33 = = (3)( –3) – (–5)(2) = –9 + 10 = 1
2 3
C 22 = (1) 2 2 M 22 = (1)(6) = 6
C 32 = (1) 3 2 M 32 = (–1)(3) = –3
Matriks 7
8 5 1
Matriks kofaktornya : C = 10 6 1
1 3 1
8 10 1
1
A 1
= 5 6 3
1
1 1 1
8 10 1
A 1
= 5 6 3
1 1 1
3 5 0
05. Dengan menggunakan kofaktor, tentukanlah invers matriks A = 2 3 1
1 2 2
Jawab
1 1
M12 = = (1)(1) – (1)( 1) = 1 – 1 = 0
1 1
Matriks 8
1 2
M13 = = (1)( 3) – (2)(1) = 3 – 2 = 1
1 3
3 3
M 21 = = (3)(1) – (3)(3) = 3 – 9 = –6
3 1
1 3
M 22 = = (1)(1) – (3)(1) = 1 – 3 = –2
1 1
1 3
M 23 = = (1)(3) – (1)(3) = 3 – 3 = 0
1 3
3 3
M 31 = = (3)(1) – (3)(2) = 3 – 6 = –3
2 1
1 3
M 32 = = (1)(1) – (3)(1) = 1 – 3 = –2
1 1
1 3
M 33 = = (1)(2) – (3)(1) = 2 – 3 = –1
1 2
C 22 = (1) 2 2 M 22 = (1)(2) = 2
C 32 = (1) 3 2 M 32 = (–1)(–2) = 2
1 0 1
Matriks kofaktornya : C = 6 2 0
3 2 1
Matriks 9
Langkah 3 (menentukan Determinan matriks)
Menggunakan ekspansi baris pertama
det(A) = a 11 C11 + a 12 C12 + a 13 C13 = (1)(–1) + (3)(0) + (3)(1) = –1 + 0 + 3 = 2
1 6 3
1
A 1
= 0 2 2
2
1 0 1
1 / 2 3 3 / 2
A 1
= 0 1 1
1 / 2 0 1 / 2
Matriks 10