Anda di halaman 1dari 9

‫ﻛﺎنَ واﺧوأ ُﺗﮭﺎ‬

‫وﻟﯾس وﻣﺎ زا َل وﻣﺎ‬


‫َ‬ ‫وﺻﺎر‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫وﺑﺎت‬ ‫ﻛﺎن واﺧوأ ُﺗﮭﺎ ھﻲ ‪)) :‬ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺻﺑ َﺢ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل‬ ‫َ‬
‫ك وﻣﺎ ﻓ َﺗﻰء وﻣﺎ َﺑ ِر َح وﻣﺎ َدا َم((‪.‬‬
‫اﻧﻔ ﱠ‬
‫ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺻﺑﺢَ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎتَ وﺻﺎرَ وﻟﯾسَ ‪Fiil naqis dan sesamanya atau kawan kawannya‬‬
‫وﻣﺎ زا َل وﻣﺎ اﻧﻔكﱠ وﻣﺎ ﻓ َﺗﻰء وﻣﺎ َﺑ ِر َح وﻣﺎ دَ ام َ◌‬
‫وﺗﺣول وﻏدا ورا َح واﻧﻘﻠب وﺗﺑ ﱠدل((‬
‫ﱠ‬ ‫وﺣﺎر وارﺗ ﱠد‬
‫َ‬ ‫ﺟﻊ واﺳﺗﺣﺎل وﻋﺎ َد‬
‫ور َ‬
‫وﻗد ﺗﻛونُ ))آض َ‬
‫))ﺻﺎر((‪ ,‬ﻓﺈن أﺗت ﺑﻣﻌﻧﺎھﺎ ﻓﻠﮭﺎ ﺣُﻛﻣُﮭﺎ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ﺑﻣﻌﻧﻰ‬
‫ﺻﺎر ‪Dan ada beberapa lafal yang memakai artinya lafal‬‬ ‫َ‬ ‫‪dan bisa sekaligus beramal seperti‬‬
‫ﺻﺎر‬
‫َ‬ ‫وراح واﻧﻘﻠب وﺗﺑدﱠل ‪pula, yakni lafal‬‬
‫َ‬ ‫وﺣﺎر وارﺗ ﱠد وﺗﺣوﱠ ل وﻏدا‬
‫َ‬ ‫ﺟﻊ واﺳﺗﺣﺎل وﻋﺎدَ‬
‫ور َ‬
‫آض َ‬

‫ﻣﻌﻧﻰ ))ﻛﺎن(( ‪ :‬اﺗﺻﺎفُ اﻟﻣُﺳ َﻧ ِد إﻟﯾﮫ ﺑﺎﻟﻣُﺳ َﻧ ِد ﻓﻲ اﻟﻣﺎﺿﻲ‪ .‬وﻗد ﯾﻛون اﺗﺻﺎﻓ ُﮫ ﺑﮫ ﻋﻠﻰ وﺟﺟﮫ‬
‫ﺎن آ ﱠ ُ َﻋﻠِ ْﯾﻣًﺎ َﺣﻛِﯾ ْﯾﻣًﺎ(‬
‫)و َﻛ َ‬ ‫ٌ‬
‫ﻗرﯾﻧﺔ‪ ,‬ﻛﻣﺎ ﻓﻲ ﻗوﻟﮫ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪َ :‬‬ ‫اﻟ ﱠدوام‪ ,‬إن ﻛﺎن ھﻧﺎك‬
‫‪ menunjukkan waktu yang sudah lampau (madhi) dan kadang-kadang menunjukkan terus‬ﻛﺎن‬
‫َو َﻛﺎنَ آ ﱠ ُ ﻋَ ِﻠ ْﯾﻣًﺎ ﺣَ ﻛِﯾ ْﯾﻣًﺎ ‪menerus apabila ada tanda-tanda . seperti :‬‬

‫‪masuk waktu sore‬‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))أﻣﺳﻰ(( ‪ :‬اﺗﺻﺎﻓ ُﮫ ﺑﮫ ﻓﻰ اﻟﻣﺳﺎء‪.‬‬


‫‪masuk waktu shubuh‬‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))أﺻﺑ َﺢ(( ‪ :‬اﺗﺻﺎﻓُ ُﮫ ﺑﮫ ﻓﻰ اﻟﺻﺑﺎح‪.‬‬
‫‪masuk waktu dhuha‬‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))أﺿﺣﻰ(( ‪ :‬اﺗﺻﺎﻓ ُﮫ ﺑﮫ ﻓﻰ اﻟﺿﺣﻰ‪.‬‬
‫ل ‪masuk waktu tergelincirnya matahari‬‬
‫اﻟظ ﱢ‬ ‫َ‬
‫وﻗت‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))ظلﱠ(( ‪ :‬اﺗﺻﺎﻓ ُﮫ ﺑﮫ‬
‫ً‬
‫ﻟﯾﻼ‪bermalam‬‬ ‫َ‬
‫وﻗت اﻟ َﻣﺑﯾت‪ ,‬وذﻟك ﯾﻛون‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))ﺑﺎت(( ‪ :‬اﺗﺻﺎﻓﮫ ﺑﮫ‬
‫وﻣﻌﻧﻰ ))ﺻﺎر(( ‪ :‬اﻟ ّﺗﺣوﱡ ل‪ ,‬وﻛذﻟك ﻣﺎ ﺑﻣﻌﻧﺎھﺎ‬
‫ٌ‬
‫ﻣﺧﺗﺻﺔ ﺑﻧﻔﻲ اﻟﺣﺎل‪ ,‬ﱠإﻻ إذا ﻗُﯾّدت ﺑﻣﺎ ُﯾ ِﻔ ْﯾ ُد‬ ‫وﻣﻌﻧﻰ ))ﻟﯾس(( اﻟﻧﻔﻲ ﻓﻲ ااﻟﺣﺎل‪ ,‬ﻓﮭﻲ‬
‫أﻣس أو ً‬
‫ﻏدا((‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﻣُﺿﻲﱠ أو اﻻﺳﺗﻘﺑﺎل‪ ,‬ﻓﺗﻛون ﻟِ َﻣﺎ ﻗُﯾ ْ‬
‫ّدت ﺑﮫ‪ ,‬ﻧﺣو ‪)) :‬ﻟﯾس ﻋﻠﻲﱞ ﻣﺳﺎﻓرً ا‬
‫‪Artinya tidak, maksudnya meniadakan pada zaman hal (sekarang). Dia khusus untuk‬‬
‫‪meniadakan pada zaman hal, kecuali apabila ada qoyidsesuatu yang menunjukkan untuk‬‬
‫)‪menafikan zaman madhi (lampau) atau zaman iistiqbal (yang akan datang‬‬
‫اﻟﺣرف‪.‬‬
‫َ‬ ‫ﻣﺎض ﻟﻠﻧﻔﻲ‪ ,‬ﻣﺧﺗصﱞ ﺑﺎﻻﺳﻣﺎ ِء‪ .‬وھﻲ ﻓﻌ ٌل ﯾُﺷﺑ ُﮫ‬
‫و ))ﻟﯾس(( ‪ :‬ﻓﻌ ٌل ٍ‬
‫ْ‬
‫))ﻟﯾﺳت وﻟﯾﺳﺎ وﻟﯾﺳوا وﻟﺳﻧﺎ وﻟﺳن((‪ ,‬ﻟﺣﻛﻣﻧﺎ ﺑﺣرﻓﯾّﺗﮭﺎ‪.‬‬ ‫اﻟﻔﻌل‪ .‬ﻧﺣو ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫وﻟوﻻ َﻗﺑوﻟﮭﺎ ﻋﻼﻣ َﺔ‬
‫‪Adalag fiil madhi untuk menaiadakan, dia tertentu untuk itu. Dia adalah fiil yang menyerupai‬‬
‫‪huruf. Andaikata saja dia tidak menerima tanda fiil maka dikatakan/dikategorikan huruf,‬‬
‫ْ‬
‫ﻟﯾﺳت وﻟﯾﺳﺎ وﻟﯾﺳوا وﻟﺳﻧﺎ وﻟﺳن ‪seperti :‬‬

‫ك وﻣﺎ ﻓ َﺗﻰء وﻣﺎ ﺑر َح(( ‪ :‬ﻣُﻼزﻣﺔ اﻟﻣُﺳ َﻧد إﻟﯾﮫ‪ ,‬ﻓﺈذا ﻗﻠت ))ﻣﺎ‬
‫وﻣﻌﻧﻰ ))ﻣﺎ زال وﻣﺎ اﻧﻔ ّ‬
‫زال ﺧﻠﯾ ٌل وﻗ ًﻔﺎ(( ﻓﺎﻟﻣﻌﻧﻰ أﻧﮫ ﻣﻼز ٌم ﻟﻠوﻗوف ﻓﻲ اﻟﻣﺎﺿﻲ‪.‬‬
‫ك وﻣﺎ ﻓ َﺗﻰء وﻣﺎ ﺑرحَ ‪Lafal‬‬
‫ﻣﺎ زال ﺧﻠﯾ ٌل ‪ maknanya tetap musnad pada musnad ilaih. Lafal‬ﻣﺎ زال وﻣﺎ اﻧﻔ ّ‬
‫‪ maknanya : kholil senantiasa berdiri pada masa lampau.‬وﻗﻔﺎً‬

‫وﻣﻌﻧﻰ ))ﻣﺎ دام(( اﺳﺗﻣرا ُر اﺗﺻﺎفِ اﻟﻣﺳﻧ ِد إﻟﯾﮫ ﺑﺎﻟﻣﺳﻧدِ‪ .‬ﻓﻣﻌﻧﻰ ﻗوﻟ ِﮫ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪:‬‬
‫ﻣْت َﺣﯾﱠﺎ( ‪ :‬أوﺻﺄﻧﻲ ﺑﮭﻣﺎ ﻣد َة ﺣﯾﺎﺗﻲ‪.‬‬ ‫ﺻﻠَو ِة َو ﱠ‬
‫اﻟز َﻛ ِﺔ َﻣﺎ ُد ُ‬ ‫)وأَ ْو َ‬
‫ﺻﻧِﻰ ِﺑﺂﻟ ﱠ‬ ‫َ‬
‫‪ maknanya persifatannya musnad ilaih untuk musnad secara terus menerus. Maka‬ﻣﺎ دام‬
‫اﻟز َﻛ ِﺔ َﻣﺎ ُدﻣ ُ‬
‫ْت َﺣﯾﱠﺎ ‪dalam‬‬ ‫‪َ Alloh menyuruh aku untuk sholat dan zakat selama aku‬وأَ ْو َ‬
‫ﺻﻧِﻰ ِﺑﺂﻟﺻﱠ ﻠَو ِة َو ﱠ‬
‫‪masih hidup.‬‬

‫وﻗد ﺗﻛون ))ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺻﺑﺢ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎت(( ﺑﻣﻌﻧﻰ ))ﺻﺎر((‪ ,‬إن ﻛﺎن‬
‫اﺗﺻﺎف اﻟﻣﺳ َﻧد ﻓﻲ وﻗت ﻣﺧﺻوص‪ ,‬ﻣﻣﺎ ﺗد ﱡل ﻋﻠﯾﮫ‬ ‫َ‬ ‫ﻟﯾس ﺑﺎﻟﻣرا ُد‬ ‫ﻗر ٌ‬
‫ﯾﻧﺔ ﺗد ﱡل ﻋﻠﻰ أﻧﮫ َ‬ ‫ھﻧﺎك ِ‬
‫ﺎن ﻣ َِن ْاﻟﻣ ُْﻐ َر ِﻗﯾ َْن( ‪ :‬ﺻﺎر‪ .‬ﻗوﻟﮫ ‪َ ) :‬ﻓﺄَﺻْ َﺑﺣْ ُﺗ ْم ِﺑﻧِﻌْ َﻣ ِﺗ ِﮫ‬
‫ھذه اﻷﻓﻌﺎل‪ ,‬وﻣﻧﮫ ﻗوﻟﮫ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪َ ) :‬ﻓ َﻛ َ‬
‫ت أَﻋْ َﻧﻘُ ُﮭ ْم ﻟَ َﮭﺎ َﺧﺿِ ِﻌﯾ َْن( أي ﺻﺎرت‪ .‬ﻗوﻟﮫ ‪َ ) :‬ظ ﱠل َوﺟْ ُﮭ ُﮫ‬ ‫إِ ْﺧ َو َﻧﺄ( أي ﺻرﺗم‪ .‬ﻗوﻟﮫ ‪َ ) :‬ﻓ َظﻠﱠ ْ‬
‫ﻣُﺳْ َو ًّدا(‬
‫‪ apabila ada tanda-‬ﺻﺎر ‪ memakai arti‬ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺻﺑﺢ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎت ‪Kadang-kadang lafal‬‬
‫‪tanda yang menunjukkan. Seperti :‬‬

‫‪َ ) :,‬ﻓﺄَﺻْ َﺑﺣْ ُﺗ ْم ِﺑﻧِﻌْ َﻣﺗِ ِﮫ إِ ْﺧ َو َﻧﺄ( أي ﺻرﺗم ‪َ ),‬ﻓ َﻛﺎنَ ﻣِنَ ْاﻟﻣ ُْﻐرَ ﻗِ ْﯾنَ ( ‪ :‬ﺻﺎر‬

‫ت أَﻋْ َﻧﻘُ ُﮭ ْم ﻟَ َﮭﺎ َﺧﺿِ ِﻌﯾ َْن( أي ﺻﺎرت‬


‫)ظ ﱠل َوﺟْ ُﮭ ُﮫ ﻣُﺳْ َو ًّدا( ‪ :‬ﺻﺎر ‪َ ),‬ﻓ َظﻠﱠ ْ‬
‫َ‬

‫ﺷروط ﺑﻌض أﺧوط ))ﻛﺎن((‬


‫ﻛﺎن ‪Syarat-syarat sebagai sahabatnya‬‬

‫ك وﻓﺗﻰ َء وﺑر َح(( أن ﯾﺗﻘ ﱠد َﻣﮭﺎ ‪:‬‬ ‫ُﺷﺗر ٌ‬


‫ط ﻓﻲ ))زا َل واﻧﻔ ﱠ‬ ‫ﯾ َ‬
(‫)و َﻻ َﯾ َزﻟ ُ ْو َن ﻣ ُْﺧ َﺗﻠِ ِﻔﯾ َْن( و )ﻟَنْ ﱠﻧﺑ َْر َح َﻋﻠَ ْﯾ ِﮫ َﻋ ِﻛ ِﻔﯾ َْن‬
َ : ‫ﻧﺣو‬, ‫ ﻧﻔ ٌﻲ‬
ُ‫ﺿ َﻼ ٌل ﻣ ُِﺑﯾْن‬ ِ ‫ َو َﻻ َﺗ َز ْل َذاﻛ َِر ْاﻟ َﻣ ْو‬, ْ‫ﺎح َﺷﻣﱢر‬
َ ‫ت َﻓ ِﻧﺳْ َﯾﺎ ُﻧ ُﮫ‬ ِ ‫ﺻ‬َ : ‫ ﻛﻘول اﻟﺷﺎﻋر‬,ٌ‫ ﻧﮭﻲ‬
((‫ﺑﺧﯾر‬
ٍ َ ‫ )))ﻻ ِز‬: ‫ ﻧﺣو‬,ٌ‫ دَﻋﺎء‬
‫ﻟت‬
‫وﺑرح‬
َ ‫ زا َل واﻧﻔكﱠ وﻓﺗﻰ َء‬disyaratkan didahului oleh

a. Nafi, contohnya ‫َو َﻻ َﯾ َزﻟ ُ ْو َن ﻣ ُْﺧ َﺗﻠِﻔِﯾ َْن( و )ﻟَنْ ﱠﻧﺑ َْر َح َﻋﻠَ ْﯾ ِﮫ َﻋ ِﻛﻔِﯾ َْن‬
b. Nahi, contohnya
c. Do’a, contohmya

‫ﺻﻠَو ِة‬‫ﺻﻧِﻰ ِﺑﺂﻟ ﱠ‬َ ‫)وأَ ْو‬ ٌ ‫ُﺷﺗر‬


َ : ‫ ﻧﺣو‬,‫ط ﻓﻲ ))دام(( ان ﯾﺗﻘ ﱠدﻣﮭﺎ ))ﻣﺎ(( اﻟﻣﺻدرﯾ ُﱠﺔ اﻟظرﻓﯾ ُّﺔ‬ َ ‫ﯾ‬
‫َو ﱠ‬
ُ ‫اﻟز َﻛ ِﺔ َﻣﺎ ُد ْﻣ‬
(‫ت َﺣﯾﱠﺎ‬
Lafal ‫ دام‬disyaratkan didahului oleh ‫ ﻣﺎ‬mashdariyah zhorfiyah, contohnya :
Lafal ‫ ﻣﺎ‬dinamai mashdariyah, karena lafal sesudah ‫( ﻣﺎ‬ditakwil mashdar dan ‫ ﻣﺎ‬disebut
zhorfiyah larena dia menetapi dhorof (waktu) yang takdirnya ‫ ﻣدة دوا ﻣﻰ ﺣﯾﺎ‬selama
waktu hidupku)
,‫ ﻋﻧد وﺟو ِد ﻗرﯾﻧ ٍﺔ داﻟ ٍﺔ ﻋﻠﻰ ذﻟك‬,‫ وﯾُﺣذفُ ﺧﺑ ُرھﺎ‬,‫وﻗد ﯾُﺿ َﻣ ُر اﺳ ُم ))ﻛﺎن(( وأﺧواﺗﮭﺎ‬
‫ ))أﺻﺑﺢ ھو‬: ‫ واﻟﺗﻘدﯾر‬,((‫ ))أﺻﺑﺢ‬: ‫ ))ھل أﺻﺑﺢ اﻟﱠﻛب ﻣﺳﺎﻓرً ا؟(( ﻓﺗﻘو ُل‬: ‫ﯾﻘُﻘﺎ ُل‬
((‫ﻣﺳﺎﻓرً ا‬
Kadang-kadang isim ‫ ﻛﺎن‬dan saudaranya itu disimpan dan khobarnya dibuang yaitu
ketika ada tanda-tanda yang menujukkannya. ‫( ھل أﺻﺑﺢ اﻟﱠﻛب ﻣﺳﺎﻓرً ا؟‬apakah rombongan
itu pergi pada waktu pagi) lalu dijawab ‫( أﺻﺑﺢ‬pagi-pagi), yang taqdirnya ‫أﺻﺑﺢ ھو ﻣﺳﺎﻓرً ا‬
(pagi-pagi dia pergi)
‫أﻗﺳﺎم ﻛﺎن وأﺧواﺗﮭﺎ‬
Pembagian ‫ ﻛﺎن‬dan saudaranya

‫ ﻛﺎن‬dan sesamanya dibagi menjadi 3 yaitu :


‫))ﻟﯾس ودام(( ﻓﻼ ﯾﺄﺗﻲ ﻣﻧﮭﻣﺎ اﻟﻣﺿﺎر ُع وﻻ‬
َ : ‫ وھو‬,‫ﺑﺟﺎل‬
ٍ ُ‫ ﻣﺎﻻ ﯾﺗﺻرف‬: َ ‫○ اﻷول‬
. ُ‫اﻷﻣر‬
Pertama : yang tidak dapat ditashrif/dirubah sama sekali, yaitu ‫ﻟﯾسَ ودام‬. Kedua lafal
tersebut tidak punya fiil mudhori’ ataupun fiil amr
ُ
‫ ))ﻛﺎن‬: ‫ وھو‬,‫اﻟﺛﻼﺛﺔ‬ ‫ ﺑﻣﻌﻧﻰ أﻧﮫ ﺗﺄﺗﻲ ﻣﻧﮫ اﻷﻓﻌﺄل‬,‫ ﻣﺎ ﯾﺗﺻرﱠ فُ ﺗﺻرﱡ ًﻓﺎ ﺗﺎﻣًﺎ‬: ‫○ اﻟﺛﺎﻧﻲ‬
((‫وﺻﺎر‬
َ َ
‫وﺑﺎت‬ ‫وأﺻ َﺑ َﺢ وأﻣﺳﻰ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل‬
Kedua : yang bisa ditashrif secara sempurna, artinya mempunyai 3 macam fiil, yakni
fiil madhi, fiil mudhori’ dan diil amr, yaitu lafal َ‫ﻛﺎن وأﺻﺑَﺢَ وأﻣﺳﻰ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎتَ وﺻﺎر‬
ُ‫ ﺑﻣﻌﻧﻰ أﻧﮫ ﺗﺄﺗﻰ ﻣﻧﮫ اﻟﻣﺎﺿﻲ واﻟﻣﺿﺎرع ﻻ ﻏﯾر‬,‫ﺻﺎ‬ً ‫ ﻣﺎ ﯾﺗﺻرﱠ فُ ﺗﺻرﱡ ًﻓﺎ ﻧﺎﻗ‬: ‫○ اﻟﺛﺎﻟث‬
((‫ك وﻣﺎ ﻓﺗﻰ َء وﻣﺎ ﺑر َح‬‫ ))ﻣﺎ زا َل وﻣﺎ اﻧﻔ ﱠ‬: ‫ وھو‬,
Ketiga : yang dapat ditashrif tetapi tidak sempurna, maksudnya hanya mempunyai fiil
madhi dan fiil mudhori’ dan tidak mempunyai fiil amr, misalnya ‫ﻣﺎ زا َل وﻣﺎ اﻧﻔكﱠ وﻣﺎ ﻓﺗﻰ َء‬
‫ﺑرح‬
َ ‫وﻣﺎ‬

ً ,‫اﻟﺧﺑر‬
‫ﻓﻌﻼ‬ َ ُ‫ ﻓﯾرﻓﻊ اﻻﺳم وﯾﻧﺻب‬,‫واﻋﻠم أن ﻣﺎ ﺗﺻرﱠ ف ﻣن ھذه اﻷﻓﻌﺎل ﯾﻌﻣ ُل ﻋﻣﻠ َﮭﺎ‬
ً
‫ أو ﻣﺻدرً ا‬,‫ﺻﻔﺔ‬ ‫ﻛﺎن أو‬
Lafal atau kata-kata yang dari tashrifnya ‫ ﻛﺎن وأﺧواﺗﮭﺎ‬bisa amal seperti yang asli, bisa
merofa’ isim dan menashobkan khobar sama juga seperti tado berupa fiil. Shifat atau
berupa mashdar.

‫ﺗﻣﺎم ﻛﺎن واﺧواﺗﮭﺎ‬


‫ وات ﺗﺣﺗﺎ ُج‬,‫ ﻓﺗﻛﺗﻔﻲ ﺑرﻓﻊ اﻟﻣُﺳْ َﻧ ِد إﻟﯾﮫ ﻋﻠﻰ أﻧ ُﮫ ﻓﺎﻋ ٌل ﻟﮭﺎ‬,‫ﻗد ﺗﻛونُ ھذه اﻷﻓﻌﺎل ﺗﺎﻣ ُﱠﺔ‬
‫ ))ﻣﺎ ﻓﺗﻰ َء‬: ‫ وھﻲ‬,‫ ﻓﻠم َﺗ ِرد َﺗﺎﻣ ًﱠﺔ‬,‫ﻘص‬ ْ ‫أﻓﻌﺎل ﻣﻧﮭﺎ ﻗد ﻟَ ِز َﻣ‬
َ ‫ت اﻟ ّﻧ‬ ٍ ‫ ﱠإﻻ ﺛﻼﺛ َﺔ‬,‫إﻟﻰ اﻟﺧﺑر‬
((‫وﻣﺎ زال وﻟﯾس‬
Fiil ‫ ﻛﺎن‬dan saudaranya kadang-kadang berlaku tam, kemudian hanya memerlukan
musnad ilaih sebagai fail dan tidak memerlukan khobar, yaitu yang selain 3 buah,
karena yang 3 ini itu selalu naqis dan nggak pernah tam. 3 fiil yang dimaksud
tersebut adalah ‫ﻣﺎ ﻓﺗﻰ َء وﻣﺎ زال وﻟﯾس‬. (apabila fiil pada jalur 1 memakai artinya
pada lafal yang ada pada jalur kedua maka fiil tersebut berlaku sebagai tam, artinya
cukup dengan isim yang dibaca marfu’ sebagai failnya)
‫ﻓﺈذا ﻛﺎﻧت‬ ‫ﻓﺈذا ﻛﺎﻧت‬
‫ﻛﺎن ← ‪hasil‬‬ ‫ﻛﺎن ← ﺣﺻل‬
‫أﻣﺳﻰ ← ‪masuk waktu sore‬‬ ‫أﻣﺳﻰ ← دﺧل ﻓﻲ اﻟﻣﺳﺎء‬
‫أﺻﺑﺢ ← ‪masuk waktu pagi‬‬ ‫أﺻﺑﺢ ← دﺧل ﻓﻲ اﻟﺻﺑﺎح‬
‫أﺿﺣﻰ ← ‪masuk waktu dhuha‬‬ ‫أﺿﺣﻰ ← دﺧل ﻓﻲ اﻟﺿﺣﻰ‬
‫ظ ﱠل ← ‪terus menerus‬‬ ‫ظ ﱠل ← دام واﺳﺗﻣر‬
‫ﺑﺎت ← ‪singgah pada waktu malam‬‬ ‫ﺑﺎت ← ﻧزل ً‬
‫ﻟﯾﻼ‬
‫ﺻﺎر ← ‪beralih, berubah‬‬ ‫ﺻﺎر ← اﻧﺗﻘل‬
‫دام ← ‪tetap‬‬ ‫دام ← ﺑﻘﻰ اﺳﺗﻣرﱠ‬
‫اﻧﻔك ← ‪pisah‬‬ ‫اﻧﻔك ← اﻧﻔﺻل‬
‫ﺑرح ← ‪pergi atau berpisah‬‬ ‫ﺑرح ← ذھب أو ﻓﺎرق‬

‫وﻣن ﺗﻣﺎم ھذه اﻷﻓﻌﺎل ﻗوﻟﮫ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪) :‬إِ ﱠﻧ َﻣﺎ أ ْﻣ ُرهُ أ َذآ أَ َرا َد َﺷﯾْﻌً ﺎ‬
‫أَنْ َﯾﻘُ ْو َل ﻟَ ُﮫ ُﻛنْ َﻓ َﯾ ُﻛ ْو َن(‬
‫‪Contoh fiil tam‬‬

‫أﺣﻛﺎ ُم اﺳم ))ﻛﺎن(( َ‬


‫وﺧ َﺑرھﺎ‬
‫‪ dan khobarnya‬ﻛﺎن ‪Hukumnya isim‬‬

‫اﻟﻔﺎﻋل وأﻗﺳﺎﻣﮫ‪ ,‬ﯾُﻌطﻰ ﻟﺳم ))ﻛﺎن(( وأﺧواﺗﮭﺎ‪ ,‬ﻷنﱠ ﻟ ُﮫ ﺣُﻛ َﻣﮫُ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫أﺣﻛم‬
‫ِ‬ ‫ﻛل ﻣﺎ َﺗﻘ ﱠد َم ﻣن‬
‫واﻷﻗﺳﺎم‪ ,‬ﯾُﻌطﻰ ﻟﺧﺑر ))ﻛﺎن(( وأﺧواﺗﮭﺎ‪ ,‬ﻷنﱠ‬
‫ِ‬ ‫وﻛ ُل ﻣﺎ ﺳﺑقَ ﻟﺧﺑر اﻟﻣﺑﺗدأ ﻣن اﻷﺣﻛم‬
‫ﻏﯾر أﻧﮫ ﯾﺟبُ ﻧﺻْ ُﺑﮫُ‪ ,‬ﻷﻧ ُﮫ َﺷﺑﯾ ٌﮫ ﺑﺎﻟﻣﻔﻌول ﺑﮫ‪.‬‬
‫ﻟ ُﮫ ﺣُﻛ َﻣﮫُ‪َ ,‬‬
‫ﻛﺎن ‪Semua ketentuan yang ada pada fiil termasuk macamnya itu ada pula pada isim‬‬
‫‪dan sesamanya. Begitu pula semua ketentuan yang ada pada khobar termasuk‬‬
‫‪ yangwajib‬ﻛﺎن ‪ dan sesamanya. Hanya khobar‬ﻛﺎن ‪macamnya itu ada pula pada khobar‬‬
‫‪manshub karena menyerupai maf’ul biih.‬‬
‫ﯾﻛون ﻓﻌﻠُﮭﺎ ﻣﺿﺎر ًﻋﺎ‪ ,‬وﻗد‬
‫َ‬ ‫ً‬
‫ﻓﻌﻠﯾﺔ‪ ,‬ﻓﺎﻷﻛﺛ ُر أن‬ ‫ً‬
‫ﺟﻣﻠﺔ‬ ‫وإذا وﻗﻊ ﺧﺑرُ ))ﻛﺎن((وأﺧواﺗﮭﺎ‬
‫ﯾﺟﻲ ُء ﻣﺎﺿﯾًﺎ‪ ,‬ﺑﻌد ))ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎت وﺻﺎر((‪ .‬واﻷﻛﺛ ُر ﻓﯾﮫ‪ ,‬إن‬
‫ﻛﺎن ﻣﺎﺿﯾًﺎ‪ ,‬أن ﯾﻘﺗرن ِﺑ َﻘ ْد‪.‬‬
‫‪ dan sesamanya itu apabila beruoa jumlah maka kebanyakan adalah fiil‬ﻛﺎن ‪Khobar‬‬
‫ﻛﺎن وأﻣﺳﻰ وأﺿﺣﻰ وظ ﱠل وﺑﺎت ‪mudhori’. Dan terkadang berupa fiil madhi jika sesudah‬‬
‫َﻗ ْد ‪ dan kebanyakan disertai dengan‬وﺻﺎر‬
‫ﺎن َﻛﺑ َُر‬
‫وﻗﻊ ﻣ َُﺟرﱠ ًدا ﻣﻧﮭﺎ‪ ,‬وﻛﺛر ذﻟك ﻓﻲ اﻟواﻗﻊ ﺧﺑرً ا ﻋن ﻓﻌل ﺷرطٍ ‪ ,‬ﻧﺣو ‪) :‬إِنْ َﻛ َ‬ ‫وﻗد َ‬
‫َﻋﻠَ ْﯾ ُﻛ ْم ﱠﻣ ًﻘﺎ ِﻣﻲْ (‬
Dan kadang* tidak dipasang ْ‫ َﻗد‬karena kebanyakan yang seperti itu banyak menjadi
khobar dari fiil syarat. Contohnya : ْ‫ﺎن َﻛﺑ َُر َﻋﻠَ ْﯾ ُﻛ ْم ﱠﻣ ًﻘﺎﻣِﻲ‬
َ ‫إِنْ َﻛ‬

‫أَﺣﻛﺎم اﺳﻣِﮭﺎ َو َﺧ َﺑ ِرھﺎ ﻓﻲ اﻟ ﱠﺗﻘدﯾم واﻟﺗﺄﺧﯾر‬


Hukum mendahulukan atau mengakhirkan isim atau khobar ‫ﻛﺎن‬

,ُ‫ وﻗد ﯾُﻌ َﻛسُ اﻷﻣر‬.‫ ﺛم ﯾﺟﻲء ﺑﻌدَه اﻟﺧﺑ ُر‬,‫ﺎﻗص‬ َ ‫ﻠﻲ اﻟﻔﻌ َل اﻟ َﻧ‬
َ ‫اﻷﺻ ُل ﻓﻲ اﻷﺳم أن َﯾ‬
.(‫ﺎن َﺣ ًﻘّﺎ َﻋﻠَ ْﯾ َﻧﺎ َﻧﺻْ ُر ْاﻟﻣ ُْؤ ِﻣ ِﻧﯾ َْن‬
َ ‫)و َﻛ‬
َ : ‫ ﻧﺣو‬,‫اﻷﺳم‬
ِ ‫َﻓ ُﯾ َﻘ ﱠد ُم اﻟﺧﺑ ُر ﻋﻠﻰ‬
Pada dasarnya isimnya fiil naqis itu berada sesudah diil naqis tersebut, baru
kemudian khobarnya. Tetapi kadang-kadang di balik, jadi khobarnya yang
didahulukan lalu isimnya diakhirkan, seperti ‫ﺎن َﺣ ًّﻘﺎ َﻋﻠَ ْﯾ َﻧﺎ َﻧﺻْ رُ ْاﻟﻣ ُْؤ ِﻣ ِﻧﯾ َْن‬
َ ‫َو َﻛ‬
((‫ إﻻ ))ﻟﯾس(( وﻣﺎ ﻛﺎن ﻓﻲ ﱠأوﻟ ِﮫ ))ﻣﺎ‬,‫وﯾﺟوز أن ﯾﺗﻘ ﱠدم اﻟﺧﺑ ُر ﻋﻠﯾﮭﺎ وﻋﻠﻰ اﺳﻣﮭﺎ ﻣ ًﻌﺎ‬ ُ
‫ ﻏزﯾرً ا أﻣﺳﻰ اﻟﻣط ُر‬,ُ‫ت اﻟﻣﺳﺎء‬ ً ‫ ﻣُﺻﺣ‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫اﻟﻧﺎﻓﯾ ُﺔ أو ))ﻣﺎ(( اﻟﻣﺻدرﯾ ُﱠﺔ‬
ِ ‫ِﯾﺔ ﻛﺎﻧ‬
‫ ) َواَ ْﻧﻔُ َﺳ ُﮭ ْم‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫ ﻛﺎم ﯾﺟو ُز ﺗﻘ ﱡد ُم اﻟﺧﺑر‬,‫ﺿﺎ‬ً ‫ﺧﺑرھﺄ ﻋﻠﯾﮭﺎ ﻓﺟﺎﺋ ٌز أﯾ‬
ِ ‫ﻣﻌﻣول‬
ِ ‫أﻣّﺎ ﺗﻘ ﱡد ُم‬
(‫َﻛﺎ ُﻧ ْو ْا َﯾ ْظﻠِﻣ ُْو َن‬
Khobarnya fiil naqis boleh didahului atas fiil naqis dan isimnya kecuali ‫ ﻟﯾس‬dan fiil
naqis yang didahului oleh ‫ ﻣﺎ‬nafiyah atau ‫ ﻣﺎ‬mashdariyah. contohnya ‫ت اﻟﻣﺳﺎ ُء‬ ً ‫ﻣُﺻﺣ‬
ِ ‫ِﯾﺔ ﻛﺎﻧ‬
adalah cerah langit itu, ‫ ﻏزﯾرً ا أﻣﺳﻰ اﻟﻣط ُر‬diwaktu sore hujan turun lebat. Adapun
mendahulukan makmulnya (‫ﻣﻌﻣول‬ ِ = yang diamalkan) khobar dari fiil naqis yang
diperbolehkan seperti mendahulukan khobar.
,‫ ﻛﺣﻛم اﻟﻣﺑﺗدأ وﺧﺑره‬,‫ وﺧﺑرھﺎ ﻓﻲ اﻟﺗﻘدﯾم واﻟﺗﺄﺧﯾر‬,‫اﻷﻓﻌﺎل‬
ِ ‫واﻋﻠ ْم أن أﺣﻛ َم اﺳم ھذه‬
.ٌ‫ﻷأﻧﮭﻣﺎ ﻓﻲ اﻷﺻل ﻣﺑﺗدأ ُ وﺧﺑر‬
Tegasnya kalau mendahulukan dan mengakhirkan isim maupun khobar fiil naqis
ada;ah sperti hukum mendahulukan dan mengakhirkan mubtada’ dan khobar.
Karena isim dan khobarnya fiil naqis berasal dari mubtada dan khobar.

((‫ِص ))ﻛﺎن‬
ُ ‫ﺻﺎﺋ‬
َ ‫ﺧ‬
Beberapa hal yang menjadi kekhususan

: ‫ﺳﺎﺋر ﺑﺳ ﱠﺗ ِﺔ أﺷﯾﺎ َء‬


ِ ‫ﺑﯾن‬
ِ ‫ﺗﺧﺗصﱡ ))ﻛﺎن(( ﻣن‬

‫ ﻛﺎن‬berbeda dengan kawan-kawannya dalam 6 hal, yakni :


: ‫( أﻧﮭﺎ ﻗد ُﺗ َزا ُد ﺑﺷرطﯾن‬1
‫ وﺷذت‬.((‫ ))ﻣﺎ)ﻛﺎن( أﺻ ﱠﺢ َﻋﻠِ َم ﻣن َﺗ َﻘ ﱠد َم؟‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫ أﺣدھﻣﺎ أن ﺗﻛون ﺑﻠﻔظ اﻟﻣﺎﺿﻲ‬
.‫زﯾﺎدﺗﮭﺎ ﺑﻠﻔظ اﻟﻣﺿﺎرع‬
.‫وﺷذت زﯾﺎد ُﺗﮭﺎ ﺑﯾﻧﮭﻣﺎ‬ ‫ ﻟﯾﺳﺎ ﺟﺎرً ا وﻣﺟرورً ا ﱠ‬,‫ واﻵﺧر أن ﺗﻛون ﺑﯾن ﺷﯾﺋﯾن ﻣﺗﻼزﻣﯾن‬
1. ‫ ﻛﺎن‬kadang* bisa menjadi ‫( زاﺋدة‬tambahan). Namun setelah memenuhi 2 syarat :
 Dia berbentuk fiil madhi, contohnya : ‫ﻣﺎ)ﻛﺎن( أﺻ ﱠﺢ َﻋﻠِ َم ﻣن َﺗ َﻘ ﱠد َم؟‬
Oleh sebab itu dihukumkan syadz jika ‫ ﻛﺎن‬dibuat ‫ زاﺋدة‬dengan bentuk fiil
mudhori’
 Jika ‫ ﻛﺎن‬berada di antara 2 hal yang selalu terkait, tetapi buka jer majrur.
Apabila ‫ ﻛﺎن‬dibuat ‫ زاﺋدة‬diantara jer majrur, maka syadz hukumnya.
‫ ﻓﻣﺛﺎل‬.‫وﻛﺛر ذﻟك ﺑﻌ َد ))إنْ وﻟو(( اﻟﺷرطﯾﱠﺗﯾن‬
َ ,‫( أﻧﮭﺎ ُﺗﺣ َذفُ ھﻲ واﺳﻣﮭﺎ وﯾﺑﻘﻰ ﺧﺑرھﺎ‬2
((ً‫ وإن ﻣﺎ ﺷﯾﺄ‬,‫ إن راﻛﺑًﺎ‬,‫ ))ﺳِ رْ ﻣُﺳرﻋً ﺎ‬: (( ْ‫)))إن‬
‫ ﻛﺎن‬bersama ‫ اﺳم‬nya dapat dibuang dan yang masih tetap hanyalah khobarnya. Hal ini
sering terjadi ketika ‫ ﻛﺎن‬berada sesudah ْ‫ إن‬dan ‫ وﻟو‬yang keduanya berlaku sebagai
huruf syarat. Contoh : ً ‫ وإن ﻣﺎ ﺷﯾﺄ‬,‫ إن راﻛﺑًﺎ‬,‫ﺳِ رْ ﻣُﺳرﻋً ﺎ‬
‫ وذﻟك ﺑﻌ َد‬,‫وﯾﻌوﺿُﻣﻧﮭﺎ ))ﻣﺎ(( اﻟزاﺋدة‬
‫ﱠ‬ ,‫ وﺧﺑرُ ھﺎ‬,‫ وﯾﺑﻘﻰ اﺳﻣُﮭﺎ‬,‫( أﻧﮭﺎ ﻗد ُﺗﺣذفُ وﺣد َھﺎ‬3
‫ﻣﺎل‬ َ ‫أﻧت ذا ﻣﺎل ﺗﻔﺗﺧرُ !(( واﻷﺻ ُل ))ﻷَن‬
ٍ ‫ﻛﻧت ذا‬ َ ‫ ))أَﻣﱠﺎ‬: ‫ ﻧﺣو‬,ِ‫))أن(( اﻟﻣﺻدر ﱠﯾﺔ‬
(((!ُ‫ﺗﻔﺗﺧر‬
‫ ﻛﺎن‬kadang* dibuang dengan ‫ اﺳم‬dan khobarnya masih tetap tidak dibuang. Kemudian
‫ ﻛﺎن‬diganti dengan ‫ﻣﺎ‬, ‫ اﻟزاﺋدة‬yang berada sesudah ‫ أن‬mashdariyah. Contohnya : diatase
‫ وذﻟك‬,‫ و َﯾ َﻌوﱢ ضُ ﻣن اﻟﺟﻣﯾﻊ ))ﻣﺎ(( اﻟزاﺋدة‬,ً‫( أﻧﮭﺎ ﻗد ُﺗﺣذفُ ھﻲ واﺳﻣﮭﺎ وﺧﺑرُ ھﺎ ﻣﻌﺎ‬4
((‫ )))اﻓﻌ ْل ھذا إﻣﺎﻻ‬: ‫ ﻧﺣو‬,ِ‫ﺑﻌ َد ))إن(( اﻟﺷرطﯾﺔ‬
‫ ﻛﺎن‬bersama ‫ اﺳم‬dan khobarnya dibuang semua dan digantikan oleh ‫ ﻣﺎ‬azzaidah. Hal
ini terjadi apabila berada sesudah ‫ إن‬syarat. Contohnya : diatase
‫ ﻓﺈﻧﮫ ﻓﺎﺳ ُد‬,‫ ))ﻻ ﺗﻌﺎﺷر ﻓﻼ ًﻧﺎ‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫اض‬ َ ‫( أﻧﮭﺎ ﻗد ُﺗﺣذفُ ھﻲ واﺳﻣﮭﺎ وﺧﺑرُ ھﺎ ﺑﻼ‬5
ٍ ‫ﻋِو‬
((‫ ))إﻧﻲ أُﻋﺎﺷِ ُرهُ وإن(( أي )) وإن ﻛﺎن ﻓﺎﺳدَ ھﺎ‬: ‫اﻷﺧﻼق((ﻓﯾﻘو ُل اﻟﺟﺎھ ُل‬
‫ ﻛﺎن‬bersama ‫ اﺳم‬dan khobarnya kadang* dibuang tanpa digantikan dengan lafal lain.
Misalnya engkau melarang suatu pervuatan dengan ucapan. ‫ ﻓﺈﻧﮫ ﻓﺎﺳ ُد‬,‫ﻻ ﺗﻌﺎﺷر ﻓﻼ ًﻧﺎ‬
‫ اﻷﺧﻼق‬kemudian dijawab oleh orang bodoh seperti ini :
‫ إﻧﻲ أُﻋﺎﺷِ ُرهُ وإن‬saya tetap bergaul dengannya walaupun, taqdirnya ‫ وإن ﻛﺎن ﻓﺎﺳدَ ھﺎ‬saya
(tetap) bergaul dengannya walaupun dia rusak mentalnya.
: ‫ﻧون اﻟﻣﺿﺎرع ﻣﻧﮭﺎ ﺑﺷرط‬ ِ ُ‫( أﻧﮭﺎ ﯾﺟو ُز ﺣذف‬6
‫ أن ﯾﻛون ﻣﺟزوﻣًﺎ ﺑﺎﻟﺳﻛون‬
ٌ‫ أن ﻻ ﯾﻛو َﻧﺑﻌده ﺳﺎﻛن‬
‫ ﻻﺿﻣﯾرُ ﻣﺗﺻ ٌل‬
ُ َ‫)وﻟَ ْم أ‬
(‫ك َﺑ ِﻐﯾﱠﺎ‬ ُ
َ : ‫ ﻧﺣو‬,‫اﻟﺷروط‬ ‫وﻣﺛﺎل ﻣﺎ اﺟﺗﻣﻌت ﻓﯾﮫ‬
Huruf nun dari fiil mudhori’ ‫ ﯾﻛون‬boleh dibuang dengan syarat :
 Apabila fiil mudhori’ ‫ ﯾﻛون‬tersebut majzum dengan sukun
 Huruf sesudahnya tidak berupa huruf yang mati
 Lafal sesudahnya tidak berupa dhomir muttashil
ُ َ‫َوﻟَ ْم أ‬
Contoh yang sudah memenuhi ketiga syarat tersebut adalah ‫ك َﺑ ِﻐﯾﱠﺎ‬
((‫ﺧﺻوﺻ ﱠﯾ ُﺔ ))ﻛﺎن وﻟﯾس‬
Hal* yang menjadi kekhususan ‫ ﻛﺎن‬dan ‫وﻟﯾس‬

(‫ْس ﷲ ِﺑﺄَﺣْ َﻛ ِم ْاﻟ َﺣ ِﻛ ِﻣﯾ َْن‬


َ ‫ )اَﻟَﯾ‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫ﺑﺟواز زﯾﺎدة اﻟﺑﺎء ﻓﻲ ﺧﺑرﯾﮭﻣﺎ‬
ِ (‫ﺗﺧﺗصﱡ )ﻟﯾس ﻛﺎن‬
َ ‫اَﻟَﯾ‬
Khusus bagi ‫ ﻛﺎن‬dan ‫وﻟﯾس‬, khobarnya boleh dipasang ba’ tambahan. Misalnya : ‫ْس ﷲ‬
ْ َ
‫ِﺑﺄﺣْ َﻛ ِم اﻟ َﺣ ِﻛ ِﻣﯾ َْن‬
Adapun perbedaan antara ‫ ﻛﺎن‬dan ‫ وﻟﯾس‬adalah :
‫ﺑﺣﺎﺿر( و‬
ٍ ُ
‫ﻛﻧت‬ ‫ )ﻣﺎ‬: ‫ ﻧﺣو‬,‫أﻣﺎ )ﻛﺎن( ﻓﻼ ﺗزا ُد اﻟﺑﺎ ُء ﻓﻲ ﺧﺑرھﺎ ﱠإﻻ إذا ﺳﺑﻘﮭﺎ ﻧﻔ ٌﻲ‬
(‫ )ﻻ ﺗﻛنْ ﺑﻐﺎﺋب‬: ‫ ﻧﺣو‬,ٌ‫ﻧﮭﻲ‬
Khobar ‫ ﻛﺎن‬tidak dapat dipasang huruf ba’ tambahan kecuali jika didahului oleh ‫ﻲ‬ ٌ ‫ﻧﻔ‬
yang contohnya ‫ﺑﺣﺎﺿر‬
ٍ ُ
‫ ﻣﺎ ﻛﻧت‬saya tidak hadir, dan ‫ ﻧﮭﻲ‬yang contohnya ‫ﺑﻐﺎﺋب‬
ٌ ْ‫ﺗﻛن‬ ‫ﻻ‬
janganlah kamu ghaib(absen)
ٌ
.‫ ﻓﮭﻲ ﻛﺛﯾرة ﺷﺎﺋﻌﺔ‬,(‫ ﺑﺧﻼفِ )ﻟﯾس‬,‫ﻗﻠﯾﻠﺔ‬ ‫ﻋﻠﻰ أنﱠ زﯾﺎد َة اﻟﺑﺎء ﻓﻲ ﺧﺑرھﺎ‬
Pemasangan huruf ba’ tambahan pada khobarnya ‫ ﻛﺎن‬lebih sedikit dibandingkan
penambahan ba’ pada khobarnya ‫ وﻟﯾس‬yang cukup banyak dan merata.

Anda mungkin juga menyukai