Pengertian Barisan aritmatika adalah baris yang nilai setiap sukunya didapatkan dari suku
sebelumnya melalui penjumlahan atau pengurangan dengan suatu bilangan.
Untuk mengetahui nilai suku ke-n dari suatu barisan arimatika dapat dihitung dengan rumus
berikut.
Un = a + ( n – 1 ) b
Ket :
a = Suku pertama
n = suku ke –n
b = selisih antar suku berdekatan
Sedangkan untuk pengertian dari deret aritmatika adalah penjumlahan suku-suku dari
barisan aritmatika.
Penjumlahan dari suku-suku pertama sampai suku ke-n barisan aritmatika dapat dihitung
dengan rumus berikut :
n
Sn = 2 ( a + Un )
Contoh Soal :
Suku ke-40 dari barisan 7, 5, 3, 1, … adalah
Dik :
a=7
b = -2
Un = a + ( n – 1 ) b
U40 = 7 + ( 40 – 1 ) -2
U40 = 7 + 39 x -2
U40 = 7 + (-78)
U40 = -71
Diketahui deret aritmatika dengan suku ke-3 adalah 24 dan suku ke-6
adalah 36. Jumlah 15 suku pertama deret tersebut adalah …
Dik :
U3 = 24
U6 = 36
Un = a + ( n – 1 ) b
U3 = 24
24 = a + ( 3 – 1 ) b (pers. 1)
24 = a + 2b
U6 = 36
36 = a + (6 – 1) b
36 = a + 5b
Eliminasi
a + 2b = 24
a + 5b = 36
-3b = - 12
−12
b= −3 => b = 4
a + 2b = 24
a + 2(4) = 24
a + 8 = 24 => a = 24 – 8 => a = 16
Un = a + ( n – 1 ) b
U15 = 16 + ( 15 – 1 ) 4
U15 = 16 + 14 x 4
U15 = 16 + 56 = 72
n
Sn = 2 ( a + Un )
15
S15 = 2 ( 16 + 72)
15
S15 = 2 x 88
S15 = 660
Soal Latihan
1. Tentukan suku ke-20 dari barisan 2, 6, 10, 14,...,....
Jawaban :
Dik a = 2
b=4
Un = a + ( n – 1 ) b
U20 = 2 + ( 20 – 1 ) 4
U20 = 2 + 19 x 4
U20 = 78
2. Tentukan jumlah sampai suku ke -20 dari deret aritmetika
2 + 5 + 8 + 11 + ….
Jawaban :
Dik a = 2
b=3
Un = a + ( n – 1 ) b
U20 = 2 + ( 20 – 1 ) 3
U20 = 2 + 19 x 3 => U20 = 59
n
Sn = 2 ( a + Un )
20
S20 = 2 ( 2 + 59 )
Dik a = 3
b=4
Un = a + ( n – 1 ) b
U10 = 3 + ( 10 – 1 ) 4
U10 = 3 + 9 x 4
U10 = 39
Jawaban :
Dik a = 3
b=5
Dit n= ??
Un = a + ( n – 1 ) b
198 = 3 + ( n – 1 ) 5
198 = 3 + 5n – 5
198 = -2 + 5n
-2 + 5n = 198
5n = 198 + 2
5n = 200
n = 200/ 5 => 40
Un = 15 – 3n
U15 = 15 – 3 (15)
U15 = 15 – 45
U15 = - 30
6. Diketahui suku ke-5 dan suku ke-9 dari suatu barisan bilangan
aritmetika adalah 18 dan 6. Suku ke-3 barisan tersebut adalah ⋯⋅
Jawaban :
Dik : U5 = 18
U9 = 6
Dit : U3 = ... ?
U5 = 18
Un = a + ( n – 1 ) b
18 = a + ( 5 – 1 ) b
18 = a + 4b
a + 4b = 18 ...... Pers. 1
U9 = 6
Un = a + ( n – 1 ) b
U9 = a + ( 9 – 1 ) b
6 = a + 8b
a + 8b = 6 ..... Pers. 2
Eliminasi
a + 4b = 18
a + 8b = 6 –
-4b = 12
12
b = −4 => b = -3
Substitusi
a + 4b = 18
a + 4 (-3) = 18
a -12 = 18
a = 18 + 12
a = 30
Un = a + ( n – 1 ) b
U3 = 30 + ( 3 – 1 ) -3
U3 = 30 + 2 x -3
U3 = 30 + (-6)
U3 = 30 – 6 => U3 = 24
7. Diketahui suku ke-3 dan suku ke-5 dari barisan aritmetika secara
berturut-turut adalah −5 dan −9. Suku ke-10 dari barisan tersebut
adalah ⋯⋅
Jawaban :
Dik : U3 = -5
U5 = -9
U3 = -5
Un = a + ( n – 1 ) b
U3 = a + ( 3 – 1 ) b
-5 = a + 2b
a + 2b = -5 ..... Pers. 1
U5 = -9
Un = a + ( n – 1 ) b
U5 = a + ( 5 – 1 ) b
-9 = a + 4b
a + 4b = -9 ..... Pers. 2
Eliminasi
a + 2b = -5
a + 4b = -9 _
-2b = 4
4
b = −2 => b = -2
Substitusi
a + 2b = -5
a + 2 (-2) = -5
a + (-4) = -5
a -4 = -5 => a = -5 + 4 => a = -1
Un = a + ( n – 1 ) b
U10 = -1 + ( 10 – 1 ) -2
U10 = -1 + 9 x -2
U10 = -1 + (-18)
U10 = -1 – 18 => U10 = -19
Jawaban :
Dik : a = 3
U5 = 11
Un = a + ( n – 1 ) b
U5 = 3 + ( 5 – 1 ) b
11 = 3 + 4b
3 + 4b = 11
4b = 11 – 3
4b = 8
8
b= 4 => b = 2
Un = a + ( n – 1 ) b
U25 = 3 + ( 25 – 1 ) 2
U25 = 3 + 24 x 2
U25 = 51
Dik : a = 20
U6 = 40
Un = a + ( n – 1 ) b
U6 = 20 + ( 6 – 1 ) b
40 = 20 + 5b
20 + 5b = 40
5b = 40 – 20
20
5b = 20 => b = 5 => b = 4
Un = a + ( n – 1 ) b
U10 = 20 + ( 10 – 1 ) 4
U10 = 20 + 9 x 4 => U10 = 56
n
Sn = 2 ( a + Un )
10
S10 = 2 ( 20 + U10 )
10
S10 = 2 ( 20 + 56)
10. Suku ketiga suatu deret aritmetika adalah 11. Jumlah suku
keenam hingga suku kesembilan ialah 134. Suku pertama dan
beda deret itu berturut-turut adalah ⋯⋅
Jawaban :
Dik
U3 = 11
U3 = a + ( 3 – 1 ) b
11 = a + 2b => a + 2b = 11 ..... Pers. 1
U6 + U7 + U8 + U9 = 134
( a + 5b ) + ( a + 6b ) + ( a + 7b ) + ( a + 8b ) = 134
Eliminasi
Substitusi
a + 2b = 11
a + 2(5) = 11
a + 10 = 11
a = 11 – 10 => a = 1
Jawaban :
U1-U3 = a-(a+2b)
= a –a – 2b = -2b
U2-U3 = (a+b)-(a+2b)
= a + b –a – 2b
= a – a + b – 2b = -b
U4-U3 = (a+3b)-(a+2b)
= a + 3b – a – 2b
= a – a + 3b – 2b = b
U5-U3 = (a+4b)-(a+2b)
= a + 4b – a – 2b
= a – a + 4b – 2b = 2b
(-2b)(-b)(b)(2b)=4b⁴=324
b⁴=324/4
b⁴=81
b=⁴√81
b=3
n
Sn = 2 ( a + Un )
n
Sn = 2 ( a + (a + (n-1)b )
5
S5 = 2 ( a + ( a + (5 -1) 3 )
5
20 = 2 (a + a + 12)
5
20 = 2 (2a + 12)
20= 5 (a + 6)
20 =5a + 30
5a + 30 = 20
5a = 20 - 30
5a = -10
a = -10/5 => -2
Un = a + ( n – 1 ) b
U8 = -2 + ( 8 – 1 ) 3
U8 = -2 + 21 => U8 = 19
n
Sn = 2 ( a + Un )
8
S8= 2 ( -2 + 19 )
Suku kedua suatu deret aritmatika adalah 5 dan jumlah suku ke-4
dan ke-6 adalah 28, maka suku pertama dari deret tersebut adalah
Jawaban :
U2 = 5
Un = a + ( n – 1 ) b
5 = a + ( 2 – 1 ) b => 5 = a +b
a + b = 5..... Pers. 1
U4 + U6 = 28
a + 3b + a + 5b = 28
2a + 8b = 28 / a + 4b = 14 .... Pers. 2
a + 4b = 14
a + b = 5___ -
3b = 9 => b = 3
a+b=5
a+3=5
a = 5 – 3 => a =2
1. Apabila suatu deret memiliki nilai a=3, sedangkan U9=768, hitunglah U7 nya.
Penyelesaian :
a=3
U9=768
Un = arⁿ⁻¹
U9= 3r9⁻¹
768 = 3r8
768
r8=
3
r8 =256
r=2
U7 = 3 x 27⁻¹
U7= 3 x 26
U7= 3 x 64
U7= 192
- Seorang anak menabung di suatu bank dengan selisih kenaikan tabungan antar bulan tetap.
Pada bulan pertama sebesar Rp. 50.000,00, bulan keduaRp.55.000,00, bulan ketiga
Rp.60.000,00, dan seterusnya. Besar tabungan anak tersebut selama dua tahun adalah
Penyelesaian :
a = 50.000
b = 5.000
S24.... ?
Un = a + ( n – 1 ) b n
Sn = ( a + Un )
2
U24 = 50.000 + ( 24 – 1 ) 5.000
24
S24 = ( 50.000 + U24)
U24 = 50.000 + 23 x 5000 2
24
U24 = 50.000 + 115.000 S24 = ( 50.000 + 165.000)
2
U24 = 165.000 24
S24 = x 215.000
2
S24 = 24 X 107.500 S24 = 2.580.000
- Dari suatu deret aritmatika diketahui U 3 = 13 dan U7 = 29. Jumlah dua puluh lima suku pertama
deret tersebut adalah
Penyelesaian :
U3 = 13
U7 = 29
S25 = ... ?
U3 = a + 2b
13 = a + 2b -> a + 2b = 13 .......... (1)
U7 = a + 6b
29 = a + 6b -> a + 6b = 29 ...........(2)
a + 6b = 29
a + 2b = 13 _ _
4b = 16 -> b = 4
a + 2b = 13
a + 2(4) = 13
a + 8 = 13
a = 13 – 8
a=5
Un = a + ( n – 1 ) b n
Sn = ( 5 + Un )
2
U25 = 5 + ( 25 – 1 ) 4
25
S25 = ( 5 + U25 )
U25 = 5 + 24 x 4 2
U25 = 5 + 96 25
S25 = ( 5 + 101)
U25 = 101 2
25
S25 = x 106
2
S25 = 1325
- Jumlah n buah suku pertama deret aritmatika dinyatakan oleh S n = (5n – 19). Beda deret
tersebut adalah
Penyelesaian :
Sn = (5n – 19) = U1
n
Sn = (Un )
2
1
S1 = (5.1 – 19)
2
1
S1 = (-14) = -7
2
2
S2 = (5.2 – 19)
2
S2 = -9
S2 = U1 + U2
S2 = a +( a + b)
-9 = -7 +( -7 + b)
-9 = -7 – 7 + b
-9 = -14 + b
-14 + b = -9
b = -9 + 14
b=5