e-mail: {widiastika25@gmail.com1,
wayan_wendra@yahoo.com1, sap.sriasih@yahoo.com2}@undiksha.ac.id
KUUB
ABSTRACT
This research have function for describe (1) cognitivism (2) validity and
reliability (3) construction option objective test in last odd semester Balinese
language twelve class in SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016. The method
used in this research is quantitative describe. The subject of research is
objective test in last odd semester Balinese language twelve class in SMA
Negeri 2 Singaraja 2015/2016. The object is: cognitivism, validity and
reliability, and construction option. This research used samples the take from
random number table with 60 samples. Therefore data collection do used
documentation method with data card instrument. Analisys data used describe
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)
santukan akeh daging soal sane kaluihan taler kakirangan tes UAS
nenten anut sareng daging peplajahan kelas XII sakadi modal dasar
miwah tetujon pangajahan. Nanging, ngamecikang tes inucap. Majeng ring
wangun soal-soal inucap sampun anut sekolah pamekasnyane SMA Negeri 2
ring uger-uger. Singaraja sakadi feed back sajeroning
Jakti tetilikan puniki mabinayang nincapang Standar Penilaian
sareng tetilikan ring ajeng, santukan Pendidikan miwah pamargin pemastika
pikobet sane katilikin wantah nganenin utamanipun sajeroning ngamargiang
sebaran kognitif, validitas lan UAS. Majeng ring panilik siosan
reliabilitas, miwah konstruksi option. prasida sakadi jalaran, sesuluh,
Duaning asapunika, tetilikan puniki rerawatan, miwah pasaihang ri kala
mabuat pisan kalaksanayang. ngamargiang tetilikan sane osoroh.
Malarapan saking dadalan
pikobet sane sampun katlarang ring
KRAMANING TETILIK
ajeng, prasida kacutetang pikobet
Palihan tetilik sane kaanggen
tetilikan puniki inggih punika (1)
sajeroning tetilikan puniki inggih punika
sapunapi sebaran kognitif tes objektif
deskriptif kuantitatif. Santukan tetilikan
akhir semester ganjil basa Bali kelas
puniki matetujon ngargarang tur
XII SMA Negeri 2 Singaraja
nlatarang kawentenan sane sujati
2015/2016? (2) Sapunapi validitas lan
saking tes akhir semester ganjil sane
reliabilitas tes objektif akhir semester
salanturnyane kawastanin tes UAS
ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
Singaraja 2015/2016? (3) Sapunapi
Singaraja 2015/2016. Jejering tetilik
konstruksi option tes objektif akhir
puniki inggih punika tes UAS basa Bali
semester ganjil basa Bali kelas XII
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016?
2015/2016, lan panandangnyane
Manut saking pikobet tetilikan
minakadi sebaran kognitif, validitas lan
ring ajeng, tetujon tetilikan puniki inggih
reliabilitas, miwah konstruksi option.
punika (1) nlatarang sebaran kognitif
Tetilikan puniki nganggen sampel sane
tes objektif akhir semester ganjil basa
kaambil nganggen tabel bilangan
Bali kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
random. Kawentenan data sane
2015/2016, (2) nlatarang validitas lan
marupa pikolih tes sane akehnyane
reliabilitas tes objektif akhir semester
198 nenten homogen. Parindikan
ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
puniki kasinahang saking pikolih uji
Singaraja 2015/2016, miwah (3)
homogenitas ngamolihang koefisien
nlatarang konstruksi option tes objektif
0.956 (F0<Ft = 0.956<1.840). Punika
akhir semester basa Bali ganjil kelas
mawinan akehnyane sampel sane
XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016.
kaanggen inggih punika 60. Parindikan
Wenten kalih kawigunan sane
puniki kaawinan sampel sane pinih
prasida kapolihang ring sajeroning
akehang pacang nyihnayang
tetilikan puniki. Kapertama, kawigunan
kawentenan data sane sujati (Sudjana
pamucuk inggih punika nglimbakang
lan Ibrahim, 1989:96). Punika taler,
sarwa aji ring wewidangan evaluasi
Sudjana (2005:73) maosang yening
utamannyane nganenin indik paiketan
populasi kirang saking 1000 prasida
sebaran kognitif sajeroning piranti tes
kaambil 20-50% utawi 30 sampel.
sane kaanggen ring SMA sane
Data-data sane kabuatang
salanturnyane ngwetuang studi
inggih punika data (1) sebaran kognitif,
perbandingan. Kaping kalih, kawigunan
(2) validitas (logis lan empiris) lan
panglimbak luiripun majeng ring guru
reliabilitas, miwah (3) konstruksi option
basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
sane mawit saking saking tes UAS
Singaraja inggih punika prasida ngicen
basa Bali miwah lembar jawaban sisia.
gatra nganenin indik kautaman miwah
Duaning asapunika, data-data inucap
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)
Tabel 1. Sebaran Kognitif Tes Akhir Semester Ganjil Basa Bali Kelas XII SMA Neger
2 Singaraja 2015/2016
Akeh
Indikator Nomer Soal Persentase
Soal
C1 (Ingatan) 7, 18, 23, 24, 28, 33, 34 7 soal 17,5%
C2(Pemahaman) 1, 3, 6, 9, 10, 16, 17, 19, 21, 30, 32, 35 12 soal 30%
C3 (Aplikasi) 2, 11, 12, 15, 20, 25, 26, 27, 31, 36 10 soal 25%
C4 (Analisis) 4, 14, 37 3 soal 7,5%
C5 (Sintesis) 13, 40 2 soal 5%
C6 (Evaluasi) 5, 8, 22, 29, 38, 39 6 soal 15%
Tabel 2. Pikolih Panureksaan Validitas Logis Tes Akhir Semester Ganjil Basa Bali
Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
Soal Nenten
Indikator Jumlah Soal Patut Jumlah Kategori
Patut
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,
11, 12, 13, 14, 15, 16, 17,
Validitas 38 Becik
30, 35 2 (5%) 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24,
Isi (95%) Pisan
25, 26, 27, 28, 29, 31, 32,
33, 34, 36, 37, 38, 29, 40.
2, 5, 7, 8, 11, 13,
1, 3, 4, 6, 9, 10, 12, 16, 17,
Validitas 14, 15, 18, 20, 23, 19 21
19, 21, 22, 24, 27, 31, 32, Kaon
Konstruk 25, 26, 28, 29, 30, (47,5%) (52,5%)
33, 36, 37, 38, 39
34, 35, 40
Soal Invalid 26,25% Soal Valid 73,75% Sedeng
Tabel 3. Pikolih Panureksaan Validitas Empiris Butir Soal Tes Akhir Semester Ganjil
Basa Bali Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
Indikator Nomer Soal Jumlah
1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 16, 17, 19, 22, 24,
Soal Valid 25 soal (62,5%)
26, 28, 29, 30, 33, 34, 35, 36, 38, 39,40
3, 9, 11, 13, 14, 15, 18, 20, 21, 23, 25, 27,
Soal Invalid 15 soal (37,5%)
31, 32, 37
Saking pikolih panureksan kalih inucap anut inggih punika ngranjing ring
soroh validitas tes inucap inggih punika kategori sedeng.
validitas logis miwah empiris, prasida Sakewanten nganenin indik
katingkes tes UAS basa Bali kelas XII reliabilitas. Tes UAS inucap taler
SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016 madue kautaman sane sedeng antuk
madue validitas sane sedeng. pikolih uji reliabilitas ngamolihang
Parindikan puniki kacihnayang saking 0,603.
pikolih panureksan kalih soroh validitas Kaping tiga, malarapan saking
pikolih panureksaan konstruksi option
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)
butir soal tes UAS basa Bali kelas XII ring tetiga kategori inggih punika becik
SMA Negeri 2 Singaraja, kapolihang pisan, becik, miwah sedeng. Pikolih
kautaman konstruksi option soal-soal sajangkepnyane kasinahang sakadi
sane ngwangun tes inucap ngranjing tabel ring sor.
Tabel 4. Pikolih Panureksaan Konstruksi Option Butir Soal Tes Akhir Semester Ganjil
Basa Bali Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
No. No. No.
Nilai Kategori Nilai Kategori Nilai Kategori
Soal Soal Soal
1. 83,33 Sedeng 15. 100 Becik Pisan 29. 100 Becik Pisan
2. 100 Becik Pisan 16. 91,67 Becik 30. 100 Becik Pisan
3. 100 Becik Pisan 17. 100 Becik Pisan 31. 100 Becik Pisan
4. 100 Becik Pisan 18. 100 Becik Pisan 32. 91,67 Becik
5. 75 Sedeng 19. 100 Becik Pisan 33. 100 Becik Pisan
6. 100 Becik Pisan 20. 100 Becik Pisan 34. 83,33 Sedeng
7. 100 Becik Pisan 21. 100 Becik Pisan 35. 91,67 Becik
8. 100 Becik Pisan 22. 100 Becik Pisan 36. 100 Becik Pisan
9. 100 Becik Pisan 23. 100 Becik Pisan 37. 91,67 Becik
10. 91,67 Becik 24. 100 Becik Pisan 38. 100 Becik Pisan
11. 100 Becik Pisan 25. 100 Becik Pisan 39. 100 Becik Pisan
12. 83,33 Sedeng 26. 100 Becik Pisan 40. 100 Becik Pisan
13. 100 Becik Pisan 27. 91,67 Becik - - -
14. 100 Becik Pisan 28. 100 Becik Pisan - - -
Jumlah Nilai 3875 Rata-Rata 96,88 Kategori Becik Pisan
Manut tabel 4 ring ajeng 7,5% C4, 5% C5, miwah 15% C6.
kasinahang pikolih panureksan Parindikan puniki prasida kaawinan
konstruksi option tes UAS basa Bali guru nenten urati kapining kawagedan
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja mapineh sane sapatutnyane kaukur.
2015/2016 ngamolihang rereta 96,88 Punika taler kaawinan guru nenten
sane nyihnayang tes inucap madue nureksain malih konstruk soal,
kautaman konstruksi option sane becik dadosnyane kawagedan sane kaukur
pisan. Parindikan puniki kaawinan wantah ngatuju ring sinalih tunggil
saking 40 soal akehang soal-soalnyane kawagedan mapineh kemanten.
madue kautaman konstruksi option Parindikan puniki anut sareng
sane pinih becik inggih punika 75% panampen Mardapi (2012) sane
soal, 15% madue kautaman sane becik maosang kakirangan sane sering
minakadi soal nomer 10, 16, 27, 32, 35, kapanggihin inggih punika soal tes
lan 37, miwah 10% sane madue akehang ngukur C1 utawi C2 kemanten
kautaman sedeng minakadi soal nomer miwah soal sane kakaryanin taler
1, 5, 12, lan 34. Saking pikolihipun, nenten becik, duaning kawatesin olih
nenten wenten soal sane madue galah. Tetilikan sane siosan
kautaman konstruksi option kirang nyihnayang kawentenan sebaran
becik utawi kaon. kognitif sane nenten maimbang
kaawinan sang sinurat soal nenten
uning kawagedan sane sapatutnyane
TETEPASAN
kaukur manut ring undagan pendidikan/
Pikolih tetilik puniki nyinahang
kelas (Sofiana, 2010:62).
sebaran kognitif tes UAS basa Bali
Tes sane becik kabaosang
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
madue sebaran kognitif sane anut
2015/2016 nenten maimbang inggih
sareng undagan pendidikan utawi
punika 17,5% C1, 30% C2, 25% C3,
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)
pasaurnyane. Ring soal nomer 1 taler 17,5% (7 soal), C2 akehnyane 30% (12
wangun option A ngantos E kantun soal), C3 akehnyane 25% (10 soal), C4
ngulang kruna sane nenten sakadi akehnyane 7,5% (3 soal), C5
teges sane jangkep. Parindikan puniki akehnyane 5% (2 soal), miwah C6
ngawinang option inucap nenten efektif, akehnyane 15% (6 soal). Kaping kalih,
santukan sang sane ngamiletin tes tes akhir semester ganjil basa Bali
pacang ngwacen kruna inucap kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
maulang-ulang (Pramono, 2014:92). madue validitas lan reliabilitas sane
Sane kaping untat, option sane sedeng. Kacihnayang saking pikolih
kaanggen kaaptiang pisan mawit panureksaan validitas logis
saking daging peplajahan sane asoroh. ngamolihang persentase 73,75% lan
Budhyani (2012:73) maosang yening validitas empiris ngamolihang rxy 0.599
option nenten mawit saking daging sane ngranjing ring kategori sedeng.
peplajahan sane asoroh pastika nenten Punika taler, pikolih uji reliabilitas
mawiguna. Duaning asapunika, ri ngamolihang r11 0,603 sane taler
kalaning ngwangun option patut setata ngranjing ring kategori sedeng. Kaping
nguratiang uger-uger, santukan tiga, konstruksi option tes akhir
kautaman option taler ngiusin semester ganjil basa Bali kelas XII SMA
kautaman butir soal sane kasusun. Negeri 2 Singaraja madue kautaman
Duaning asapunika, tes UAS basa Bali pinih becik, sane kacihnayang saking
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja pikolih panureksaan ngamolihang
2015/2016 patut pisan kaanggen ri kala rerata 96,88.
nglaksanayang pemastika . Malarapan saking pikolih tetilik
Yadiastun sampun prasida kawedar tetiga piteket inggih
kautsahayang paripurna, tetilikan puniki punika (1) majeng ring guru basa Bali
kantun madue kakiranganipun inggih kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
punika mapaiketan sareng pikobet pinaka sang sinurat soal sumangdena
tetilik wantah prasida nilikin piranti tes ngamecikang malih soal-soal tes UAS
saking parindikan sebaran kognitif, basa Bali kelas XII mangda sayan-
validitas lan reliabilitas, miwah sayan ngaluihan. (2) Sekolah mangda
konstruksi option. Punika taler anggen setata nureksain soal-soal tes sane
ngukuhang tur ngrajegan pikolihnyane, kakaryanin guru utamannyane soal tes
tetilikan puniki durung prasida UAS, miwah ngicen motivasi utawi
nyangkepin antuk ngwentenang sadu fasilitas antuk ngwentenang tindak
wicara. Duaning asapunika, panilik lanjut saking pikolih pamargin
siosan patut pisan yening ngwentenang pemastika. (3) Panilik siosan kaaptiang
tetilikan salanturnyane nganenin indik mangda ngwentenang tetilikan asoroh
pikobet-pikobet sane pinih jimbar majeng ring tes UAS puniki saking
minakadi wangun soal, pikobet-pikobet parindikan sane siosan minakadi daya
sane kapanggihin guru ri kala beda, kesukaran, distrakror,
ngwangun soal, daya beda, kesukaran, kepraktisan, konstruksi pokok soal
utawi distraktor. utawi pikobet sane kapanggihin guru ri
kala ngwangun tes.
PAMUPUT
Saking pikolih tetilik majeng ring KAPUSTAKAAN
tes akhir semester ganjil basa Bali Arifin, Zainal. 2014. Evaluasi
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja Pembelajaran: Prinsip Teknik
prasida katingkes tetiga parindikan. Prosedur. Bandung: PT Remaja
Kapertama, sebaran kognitif tes akhir Rosdakarya.
semester ganjil basa Bali kelas XII SMA
Arikunto, Suharsini. 2015. Dasar-Dasar
Negeri 2 Singaraja 2015/2016 nenten
Evaluasi Pendidikan. Jakarta:
maimbang inggih punika C1 akehnyane
Bumi Aksara.
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)