Anda di halaman 1dari 12

e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

SESELEH TES OBJEKTIF AKHIR SEMESTER GANJIL BASA BALI


KELAS XII SMA NEGERI 2 SINGARAJA 2015/2016 SAKING
PARINDIKAN SEBARAN KOGNITIF, VALIDITAS LAN RELIABILITAS,
MIWAH KONSTRUKSI OPTION

I Putu Widhi Astika1


I Wayan Wendra1, Sang Ayu Putu Sriasih2

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali


Universitas Pendidikan Ganesha
Singaraja, Indonesia

e-mail: {widiastika25@gmail.com1,
wayan_wendra@yahoo.com1, sap.sriasih@yahoo.com2}@undiksha.ac.id

KUUB

Tetilikan puniki matetujon nlatarang indik (1) sebaran kognitif, (2)


validitas lan reliabilitas, miwah (3) konstruksi option tes objektif akhir semester
ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016. Palihan tetilik
sane kaanggen inggih punika deskriptif kuantitatif. Jejering tetilik puniki marupa
tes objektif akhir semester ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
2015/2016. Panandangnyane inggih punika sebaran kognitif, validitas,
reliabilitas, miwah kontruksi option. Tetilikan puniki nganggen sampel sane
kaambil nganggen tabel bilangan random antuk akehnyane sampel 60.
Duaning asapunika, data sane kabuatang kapupulang nganggen kramaning
dokumentasi miwah piranti kartu data. Data-data inucap raris katureksa
nganggen statistik deskriptif miwah inferensial. Pikolih tetilik nyinahang
sebaran kognitif tes akhir semester ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
Singaraja 2015/2016 nenten maimbang (proporsional) inggih punika 17,5% C1,
30% C2, 25% C3, 7,5% C4, 5% C5, miwah 15% C6. Validitas lan reliabilitas
tes inucap madue kautaman sedeng sane kacihnayang saking pikolih
pawilangan ngamolihang koefisien validitas 0,599 miwah koefisien reliabilitas
0,603. Sakewanten saking parindikan konstruksi option, tes inucap madue
kautaman sane pinih becik antuk rerata 96,88. Malarapan saking pikolih tetilik
punika nyihnayang tes akhir semester ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
Singaraja 2015/2016 kautamannyane patut katincapang antuk ngamecikang
malih tes inucap.

Kruna jejaton: seseleh tes objektif basa Bali

ABSTRACT

This research have function for describe (1) cognitivism (2) validity and
reliability (3) construction option objective test in last odd semester Balinese
language twelve class in SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016. The method
used in this research is quantitative describe. The subject of research is
objective test in last odd semester Balinese language twelve class in SMA
Negeri 2 Singaraja 2015/2016. The object is: cognitivism, validity and
reliability, and construction option. This research used samples the take from
random number table with 60 samples. Therefore data collection do used
documentation method with data card instrument. Analisys data used describe
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

statistic and inferential. Result of research show that distribution cognitivism


last semester test Balinese language twelve class in SMA Negeri 2 Singaraja
2015/2016 not balanced there are: 17,5% C1, 30% C2, 25% C3,7,5% C4, 5%
C5, and 15% C6. That validity and realibity have good quality the show from
result calculation get validity coefficient 0,599 and realibity coefficient 0,603.
But terms contruction option, that test has better quality with score average
96,88. Based of that research show the last test in odd semester Balinese
language twelve class in SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016 has quality thea
must upgraded with method doing revision of that test.

Key word : analisys objective test Balinese language

PURWAKA sane kapolihang wiakti patut tur


Mabuatnyane pikenoh mawiguna pinaka dasar tetimbangan
pemastika (evaluasi) ring sajeroning sajeroning ngambil putusan.
nincapang tur nglimbakang kautaman Sinalih tunggil parindikan sane
pamargin pangajah-ajahan ngawinang patut kauratiang inggih punika piranti
kawentenannyane patut kauratiang. pemastika. Santukan piranti pemastika
Ring Permendikbud No. 65/2013 kabaosang pinaka komponen utama
kabaosang pemastika pinaka pahan sane ngiusin kautaman pamargin
saking lelintihan pangajah-ajahan pemastika sajeroning mupulang data
siosan ring tetujon, daging peplajahan, pikolih peplajahan para sisia.
miwah media. Yening karuntutan Santukan, mabuatnyane piranti
pepalihannyane, tetujon lan pemastika pemastika utamanipun tes pinaka
pinaka pangawit lan panguntat piranti sane kaanggen nguningin
pamargin pangajahan. Tetujon pikolih peplajahan ngawinang
pangajahan pinaka pangiring tur kawentenanipun patut kauratiang. Tes
sesuluh ring sajeroning ngamargiang inggih punika piranti sistematis sane
pangajah-ajahan, nanging pemastika madaging sakancan pitaken utawi
pinaka parikrama sane kalaksanayang tugas sane patut kakaryanin (Budhyani,
anggen nguningin pikolih saking tetujon 2010:30). Duaning asapunika,
pangajahan inucap (Jihad lan Haris, kawagedan sisia ring peplajahan
2013:56). Duaning asapunika, prasida kauningin sane salanturnyane
pemastika madue paiketan sane kajantaneng nganggen kategori utawi
nenten prasida kapalasang sareng skala numerik.
tetujon miwah lelintihan pangajah- Tes pilihan ganda inggih punika
ajahan, sane ngawinang tetiga wangun tes sane ketah kaanggen ri
parindikan punika ngwetuang paiketan kala ngamargiang pemastika
sane kawastanin triangulasi. sajeroning peplajahan basa Bali ring
Para guru dahat kaaptiang SMA Negeri 2 Singaraja
pisan resep kapining widia nganenin pamekasnyane ring sajeroning
indik pemastika pamekasnyane ring ngamargiang UAS. Soroh tes puniki
pemastika pangajah-ajahan. Santukan ketah kaanggen santukan madue
parindikan puniki sane ngawinang sakancan kaluihan sane nenten
pamargian pemastika ring sekolah kadruenang soroh tes sane siosan
prasida becik tur pikolihnyane madue minakadi (1) saol tes prasida
kautaman sane luih. Parindikan puniki nglingkubin daging peplajahan sane
madue teges pamargin pemastika jimbar, (2) madue objektivitas sane
pacang prasida ngukur napi sane becik, (3) elah ri kala ngicen nilai,
sapatutnyane kaukur, punika taler miwah (4) prasida ngukur samian
pikolihnyane prasida nyihnayang kawagedan mapineh.
kawentenan kaweruhan sisia sane Tes akhir semester sane ketah
sujati. Duaning asapunika, data-data kawastanin tes UAS inggih punika tes
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

sane kalaksanayang ring untatin Seseleh tes prasida kalaksanayang


semester anggen nguningin pikolih ring kalih parindikan luirpun kualitatif
peplajahan para sisia ring nem sasih. lan kuantitatif (Sukiman, 2012:185).
Jakti daging soalnyane nglingkubin Prasida taler kabaosang, seseleh tes
samian KD sane sampun naenin prasida kalaksanayang majeng ring
kamargiang ring semester inucap. teori sane nasarin kawentenanipun
Pikolihnyane pacang kadadosang miwah pikolih tes pinaka data statistik.
dasar anggen nglimbakang rerincikan Duaning asapunika, ring tetilikan puniki
pangajah-ajahan ring semester seseleh tes kalaksanayang majeng ring
salanturnyane. Duaning asapunika, tiga parindikan sane dahat sinah ring
soroh tes puniki nenten sios marupa piranti tes inggih punika sebaran
soroh tes sumatif (Arikunto, 2015:56) kognitif, validitas, reliabilitas, miwah
Sakewanten, ring sajeroning konstruksi option.
maupaya ngwangun tes UAS sane Sebaran kognitif inggih punika
ketah marupa tes pilihan ganda sane panyacarang soang-soang pepalihan
becik tur luih wiakti meweh pisan. aspek kognitif ring piranti tes. Tes
Kabuatang sakancan utsaha anggen kabaosang pinaka piranti utama sane
ngamolihang soal tes sane madue kaanggen nguningin pikolih tur tetujon
kautaman luih sinalih tunggilnyane pangajahan sane mapaiketan sareng
antuk ngwentenang seseleh tes. kapradnyanan (Sudaryono, 2012:122).
Nanging, sakadi mangkin upaya Punika mawinan kawentenan aspek
nureksaian utawi nyelehin piranti tes kognitif sane maendahan dahat
sane kaanggen arang pisan mabuat, santukan pacang ngiusin
kalaksanayang. Santukan pemargin kautaman tes inucap. Aspek kognitif
pemastika wantah kacingak sakadi ring tes sane kaanggen kaaptiang
rutinitas akademik sane nenten madue akeh sane pateh tur anut ring
mapikenoh becik ring sajeroning undagan pendidikan utawi kelas.
nincapang kautaman pamargin Mardapi (2012:183) maosang ring
pangajah-ajahan (Badriah, 2009:3). sajeroning piranti tes sane kaanggen
Siosan punika, manut sadu wicara ring SMA kaaptiang akehang madaging
sareng guru basa Bali kelas XII SMA soroh soal C2, C3, lan C4. Punika taler,
Negeri 2 Singaraja Bapak I Gede Herry Arikunto (2015:134) maosang soroh
Mahendrawan kapolihang tes sane soal C4 lan C5 patut katincapang
kaanggen nglaksanayang pemastika akehnyane sajeroning piranti tes sane
utamannyane tes UAS nenten naenin kaanggen ring SMA. Yadiastun kalih
kaselehin. Punika taler akeh pikolih tes panampen inucap mabinayang,
para sisia sane nenten anut ring KKM. nanging prasida katingkes tes sane
Parindikan puniki sinalih tunggilnyane kaanggen patut madue aspek kognitif
prasida kaawinan olih kautaman tes sane maimbang tur anut majeng ring
sane kaanggen, santukan kautaman undagan pendidikan utawi kelas.
tes taler prasida ngiusin pikolih tes. Sakewanten, sakadi mangkin
Duaning asapunika, dahat kabuatang ketah kapanggihin soal tes sane
pisan kalaksanayang seseleh tes. kawangun nenten nglingkubin samian
Sukardi (ring Rosadi, 2014:2) kawagedan mapineh. Sering soal sane
maosang seseleh tes inggih punika kawangun wantah ngukur C1 utawi C2
utsaha identifikasi soal-soal tes anggen kemanten utawi kawagedan sane
nyantenang soal sane becik, kirang kaukur nenten maimbang (Mardapi,
becik, utawi kaon. Duaning asapunika, 2012). Parindikan puniki nyihnayang
pacang kauningin kautaman soal-soal guru kirang urati kapining soal-soal
sane ngwangun tes, sane sane kakaryanin. Duaning asapunika,
salanturnyane prasida kauningin tes sane pacang kaanggen mabuat
kautaman makasamian tes inucap. pisan katureksa malih.
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

Selanturnyane, tes sane becik pastika madue daya beda utawi


kaanggen dahat kaaptiang madue kesukaran sane becik.
validitas sane becik. Validitas inggih Tes sane kaanggen reliabel
punika kapatutan piranti sajeroning utawi nenten, prasida kauningin antuk
ngukur daging peplajahan lan ngwentenang tes ulang nganggen siki
kawagedan mapineh sane utawi kalih tes sane masiosan miwah
sapatutnyane kaukur (Budhyani, nganggen metode belah-dua.
2010:102). Nenten arang guru ri kala Salanturnyane, pikolih tes inucap
ngwangun tes lempas sareng kapaiketang nganggen uji korelasi.
kurikulum. Parindikan puniki prasida Malarapan saking napi sane sampun
ngawinang akeh sisia sane nenten katlatarang ring ajeng, tes sane
prasida nyawis soal-soal inucap. kaanggen patut madue validitas lan
Punika taler kawagedan sane kaukur reliabilitas sane becik.
sering nenten anut sareng kawagedan Siosan punika, anggen
mapineh sane kajantenang ring tetujon ngamolihang soal tes pilihan ganda
pangajah-ajahan. Sajeroning sane mautaman, konstruksi option
ngwangun tes, sering pisan guru inggih punika sinalih tunggil parindikan
wantah nguratiang daging tes manten. sane patut kauratiang. Sajeroning
Punika ngawinang kawagedan sane ngwangun option wenten 4 uger-uger
katelebang ri kala nglaksanayang sane patut kauratiang inggih punika (1)
pangajahan sios sareng kawagedan wangun option mangda mawit saking
sane kaukur ring tes, sane prasida daging peplajahan sane asoroh, (2)
ngawinang akeh sisia iwang ri kala option sane marupa wilangan mangda
nyawis soal. kasusun maruntutan, (3) panjangnyane
Tes sane madue validitas luih option mangda pateh, miwah (4)
pastika pikolih tesnyane nyihnayang nenten ngulang kruna utawi pupulan
kawentenan kaweruhan sisia sane kruna yening nenten sakadi teges sane
sujati. Duaning asapunika, Azwar jangkep (Pramono, 2014). Yening
(2015:41) maosang validitas nenten wangun option nenten anut ring uger-
wantah mapaiketang sareng piranti uger pacang ngicen selah antuk narka
sane kaanggen, nanging mapaiketang cawisan sane patut. Duaning
taler sareng pikolih tes. Punika asapunika, kautaman wangun option
mawinan, ri kala nguningin validitas mangda kauratiang.
tes, patut kauningin validitas logis (isi Saking makudang-kudang
lan konstruk) miwah validitas empiris pikobet sane sampun katlatarang
tes inucap. nyihnayang mabuat pisan tes UAS
Siosan valid, tes sane basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
kaanggen taler kaaptiang reliabel. Singaraja katilikin. Parindikan puniki
Tegesnyane, tes inucap mangda kalaksanayang anggen ngrereh
prasida kaprecayaan. Parindikan puniki sakancan gatra nganenin indik tes
prasida kapolihang yening pikolih tes inucap.
rajeg. Duaning asapunika, reliabilitas Sampun naenin kalaksanayang
tes inggih punika kaajegan pikolih sane tetilikan sane asoroh inggih punika olih
kapolihang sang sane ngamiletin tes ri Komang Sujana ring warsa 2013.
kala kauji malih nganggen tes sane Tetilikan puniki nyelehin kaanutan
pateh yadiastun galah miwah daging soal UAS basa Bali kelas VII lan
kahanannyane masiosan (Arifin, VIII sareng (1) daging peplajahan, (2)
2014:258). Arikunto (2015) maosang tetujon pangajahan, miwah (3)
reliabilitas tes taler kaiusin olih daya kaanutang soal-soal sareng uger-uger
beda utawi kesukaran. Punika ngwangun soal pilihan ganda. Pikolih
mawinan, tes sane madue reliabilitas tetilik nyihnayang kalih tes UAS inucap
nenten madue kautaman sane becik,
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

santukan akeh daging soal sane kaluihan taler kakirangan tes UAS
nenten anut sareng daging peplajahan kelas XII sakadi modal dasar
miwah tetujon pangajahan. Nanging, ngamecikang tes inucap. Majeng ring
wangun soal-soal inucap sampun anut sekolah pamekasnyane SMA Negeri 2
ring uger-uger. Singaraja sakadi feed back sajeroning
Jakti tetilikan puniki mabinayang nincapang Standar Penilaian
sareng tetilikan ring ajeng, santukan Pendidikan miwah pamargin pemastika
pikobet sane katilikin wantah nganenin utamanipun sajeroning ngamargiang
sebaran kognitif, validitas lan UAS. Majeng ring panilik siosan
reliabilitas, miwah konstruksi option. prasida sakadi jalaran, sesuluh,
Duaning asapunika, tetilikan puniki rerawatan, miwah pasaihang ri kala
mabuat pisan kalaksanayang. ngamargiang tetilikan sane osoroh.
Malarapan saking dadalan
pikobet sane sampun katlarang ring
KRAMANING TETILIK
ajeng, prasida kacutetang pikobet
Palihan tetilik sane kaanggen
tetilikan puniki inggih punika (1)
sajeroning tetilikan puniki inggih punika
sapunapi sebaran kognitif tes objektif
deskriptif kuantitatif. Santukan tetilikan
akhir semester ganjil basa Bali kelas
puniki matetujon ngargarang tur
XII SMA Negeri 2 Singaraja
nlatarang kawentenan sane sujati
2015/2016? (2) Sapunapi validitas lan
saking tes akhir semester ganjil sane
reliabilitas tes objektif akhir semester
salanturnyane kawastanin tes UAS
ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
Singaraja 2015/2016? (3) Sapunapi
Singaraja 2015/2016. Jejering tetilik
konstruksi option tes objektif akhir
puniki inggih punika tes UAS basa Bali
semester ganjil basa Bali kelas XII
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016?
2015/2016, lan panandangnyane
Manut saking pikobet tetilikan
minakadi sebaran kognitif, validitas lan
ring ajeng, tetujon tetilikan puniki inggih
reliabilitas, miwah konstruksi option.
punika (1) nlatarang sebaran kognitif
Tetilikan puniki nganggen sampel sane
tes objektif akhir semester ganjil basa
kaambil nganggen tabel bilangan
Bali kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
random. Kawentenan data sane
2015/2016, (2) nlatarang validitas lan
marupa pikolih tes sane akehnyane
reliabilitas tes objektif akhir semester
198 nenten homogen. Parindikan
ganjil basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
puniki kasinahang saking pikolih uji
Singaraja 2015/2016, miwah (3)
homogenitas ngamolihang koefisien
nlatarang konstruksi option tes objektif
0.956 (F0<Ft = 0.956<1.840). Punika
akhir semester basa Bali ganjil kelas
mawinan akehnyane sampel sane
XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016.
kaanggen inggih punika 60. Parindikan
Wenten kalih kawigunan sane
puniki kaawinan sampel sane pinih
prasida kapolihang ring sajeroning
akehang pacang nyihnayang
tetilikan puniki. Kapertama, kawigunan
kawentenan data sane sujati (Sudjana
pamucuk inggih punika nglimbakang
lan Ibrahim, 1989:96). Punika taler,
sarwa aji ring wewidangan evaluasi
Sudjana (2005:73) maosang yening
utamannyane nganenin indik paiketan
populasi kirang saking 1000 prasida
sebaran kognitif sajeroning piranti tes
kaambil 20-50% utawi 30 sampel.
sane kaanggen ring SMA sane
Data-data sane kabuatang
salanturnyane ngwetuang studi
inggih punika data (1) sebaran kognitif,
perbandingan. Kaping kalih, kawigunan
(2) validitas (logis lan empiris) lan
panglimbak luiripun majeng ring guru
reliabilitas, miwah (3) konstruksi option
basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
sane mawit saking saking tes UAS
Singaraja inggih punika prasida ngicen
basa Bali miwah lembar jawaban sisia.
gatra nganenin indik kautaman miwah
Duaning asapunika, data-data inucap
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

kapupulang nganggen kramaning 2. Spearman Brown


dokumentasi antuk piranti kartu data. r11 = (2.rxy) (1+ rxy) (2)
Ring tetilikan puniki ri kala mupulang 3. Korelasi Product Moment
data taler kawantu olih kalih sujana rxy = (Ʃxy) (N.SDx.SDy) (3)
pinaka sang sane wikan ring basa Bali 4. Arithmetic Mean
lan evaluasi antuk mupulang data Mean = ƩX : N (4)
sebaran kognitif, validitas logis, miwah Keterangan:
konstruksi option. ƩX = jumlah skor
Data sane kapupulang ngraris rxy = koefisien korelasi/validitas
katureksa nganggen statistik deskriptif r11 = koefisien reliabilitas
miwah inferensial, santukan data-data SDx/y = simpangan variabel X/Y
inucap marupa wilangan utawi angka. xy = hasil kali simpangan X/Y
Statistik deskriptif kaanggen nureksain SMI/N = jumlah skor/data maksimal
data (1) sebaran kognitif nganggen Salanturnyane PK validitas
teknik persen, (2) validitas logis taler utawi reliabilitas tes inggih punika
nganggen teknik persen sane koefisien ≥0,81 pinih becik; 0,61-0,80
salanturnyane kasaihang sareng becik; 0,41-0,60 sedeng; 0,21-040
pedoman konversi (PK) skala 5, (3) kirang; lan ≤0,20 kaon (Sukiman,
validitas empiris nganggen korekasi 2012:171). PK skala 5 inggih punika
product moment ngraris kasaihang ≥95 pinih becik; 85-94 becik; 65-84
sareng PK validitas tes, (4) reliabilitas sedeng; 55-64 kirang; lan ≤54 kaon
nganggen teknik belah dua sane (Budhyani:2010:121).
salanturnyane kasaihang sareng PK
reliabilitas tes, miwah (5) konstruksi
PIKOLIH TETILIK
option nganggen teknik arithmetic
Pikolih tetilik puniki nglingkubin
mean sane salanturnyane kasaihang
tetiga parindikan. Kapertama, pikolih
sareng PK skala 5. Rumus-rumus sane
panureksaan sebaran kognitif tes UAS
kaanggen inggih punika sakadi ring
basa Bali kelas XII SMA Negeri 2
sor.
Singaraja 2015/2016 prasida kacingak
1. Persen
sakadi tabel ring sor.
P (%) = (ƩX :SMI) .100 (1)

Tabel 1. Sebaran Kognitif Tes Akhir Semester Ganjil Basa Bali Kelas XII SMA Neger
2 Singaraja 2015/2016
Akeh
Indikator Nomer Soal Persentase
Soal
C1 (Ingatan) 7, 18, 23, 24, 28, 33, 34 7 soal 17,5%
C2(Pemahaman) 1, 3, 6, 9, 10, 16, 17, 19, 21, 30, 32, 35 12 soal 30%
C3 (Aplikasi) 2, 11, 12, 15, 20, 25, 26, 27, 31, 36 10 soal 25%
C4 (Analisis) 4, 14, 37 3 soal 7,5%
C5 (Sintesis) 13, 40 2 soal 5%
C6 (Evaluasi) 5, 8, 22, 29, 38, 39 6 soal 15%

Saking tabel 1 ring ajeng Parindikan puniki nyihnayang sebaran


prasida kasinahang tes UAS basa Bali kognitif tes inucap nenten maimbang
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja (proporsional). Sakewanten, saking
2015/2016 akehang madaging soroh pikolih inucap taler nyinahang tes UAS
soal C2 inggih punika 30% soal, basa Bali kelas XII sampun prasida
salanturnyane soal C3 akehnyane 25%, ngukur samian kawagedan mapineh
soal C1 akehnyane 17,5%, soal C6 ring domain kognitif.
akehnyane 15%, soal C4 akehnyane Kaping kalih, saking pikolih
7,5%, miwah soal C5 akehnyane 5%. panureksaan validitas logis (isi lan
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

konstruk) kapolihang pikolihnyane sakadi tabel ring sor.

Tabel 2. Pikolih Panureksaan Validitas Logis Tes Akhir Semester Ganjil Basa Bali
Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
Soal Nenten
Indikator Jumlah Soal Patut Jumlah Kategori
Patut
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,
11, 12, 13, 14, 15, 16, 17,
Validitas 38 Becik
30, 35 2 (5%) 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24,
Isi (95%) Pisan
25, 26, 27, 28, 29, 31, 32,
33, 34, 36, 37, 38, 29, 40.
2, 5, 7, 8, 11, 13,
1, 3, 4, 6, 9, 10, 12, 16, 17,
Validitas 14, 15, 18, 20, 23, 19 21
19, 21, 22, 24, 27, 31, 32, Kaon
Konstruk 25, 26, 28, 29, 30, (47,5%) (52,5%)
33, 36, 37, 38, 39
34, 35, 40
Soal Invalid 26,25% Soal Valid 73,75% Sedeng

Saking tabel 2 inucap pangajahan. Duaning asapunika,


nyinahang wenten 5% soal sane prasida katingkes persentase validitas
nenten madue vaditas isi sane logis tes inucap inggih punika 73,75%
nyihnayang wenten 5% soal sane sane ngranjing ring kategori sedeng.
nenten anut ring kurikulum. Punika taler Punika taler, saking pikolih uji
wenten 47,5% soal sane nenten validitas empiris kapolihang koefisien
nganutin validitas konstruk, sane validitasnyane wantah 0,599.
nyihnayang 47,5% soal nenten ngukur Parindikan puniki nyihnayang tes
kawagedan mapineh sane kajantenang inucap madue validitas empiris sane
ring tetujon pangajahan. Yening sedeng. Parindikan puniki kaawinan
kacingak saking soal-soal sane anut saking pikolih uji validitas empiris ring
kajantenang 95% soal sampun prasida soang-soang soal kapolihang 37,5%
ngukur daging peplajahan manut ring soal sane nenten valid tur wantah
kurikulum. Salanturnyane wantah 62,5% soal sane valid. Pikolih uji
52,5% soal sane prasida ngukur validitas empiris ring soang-soang soal
kawagedan mapineh manut ring tetujon kasinahang sakadi tabel ring sor.

Tabel 3. Pikolih Panureksaan Validitas Empiris Butir Soal Tes Akhir Semester Ganjil
Basa Bali Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
Indikator Nomer Soal Jumlah
1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 16, 17, 19, 22, 24,
Soal Valid 25 soal (62,5%)
26, 28, 29, 30, 33, 34, 35, 36, 38, 39,40
3, 9, 11, 13, 14, 15, 18, 20, 21, 23, 25, 27,
Soal Invalid 15 soal (37,5%)
31, 32, 37

Saking pikolih panureksan kalih inucap anut inggih punika ngranjing ring
soroh validitas tes inucap inggih punika kategori sedeng.
validitas logis miwah empiris, prasida Sakewanten nganenin indik
katingkes tes UAS basa Bali kelas XII reliabilitas. Tes UAS inucap taler
SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016 madue kautaman sane sedeng antuk
madue validitas sane sedeng. pikolih uji reliabilitas ngamolihang
Parindikan puniki kacihnayang saking 0,603.
pikolih panureksan kalih soroh validitas Kaping tiga, malarapan saking
pikolih panureksaan konstruksi option
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

butir soal tes UAS basa Bali kelas XII ring tetiga kategori inggih punika becik
SMA Negeri 2 Singaraja, kapolihang pisan, becik, miwah sedeng. Pikolih
kautaman konstruksi option soal-soal sajangkepnyane kasinahang sakadi
sane ngwangun tes inucap ngranjing tabel ring sor.

Tabel 4. Pikolih Panureksaan Konstruksi Option Butir Soal Tes Akhir Semester Ganjil
Basa Bali Kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja 2015/2016
No. No. No.
Nilai Kategori Nilai Kategori Nilai Kategori
Soal Soal Soal
1. 83,33 Sedeng 15. 100 Becik Pisan 29. 100 Becik Pisan
2. 100 Becik Pisan 16. 91,67 Becik 30. 100 Becik Pisan
3. 100 Becik Pisan 17. 100 Becik Pisan 31. 100 Becik Pisan
4. 100 Becik Pisan 18. 100 Becik Pisan 32. 91,67 Becik
5. 75 Sedeng 19. 100 Becik Pisan 33. 100 Becik Pisan
6. 100 Becik Pisan 20. 100 Becik Pisan 34. 83,33 Sedeng
7. 100 Becik Pisan 21. 100 Becik Pisan 35. 91,67 Becik
8. 100 Becik Pisan 22. 100 Becik Pisan 36. 100 Becik Pisan
9. 100 Becik Pisan 23. 100 Becik Pisan 37. 91,67 Becik
10. 91,67 Becik 24. 100 Becik Pisan 38. 100 Becik Pisan
11. 100 Becik Pisan 25. 100 Becik Pisan 39. 100 Becik Pisan
12. 83,33 Sedeng 26. 100 Becik Pisan 40. 100 Becik Pisan
13. 100 Becik Pisan 27. 91,67 Becik - - -
14. 100 Becik Pisan 28. 100 Becik Pisan - - -
Jumlah Nilai 3875 Rata-Rata 96,88 Kategori Becik Pisan

Manut tabel 4 ring ajeng 7,5% C4, 5% C5, miwah 15% C6.
kasinahang pikolih panureksan Parindikan puniki prasida kaawinan
konstruksi option tes UAS basa Bali guru nenten urati kapining kawagedan
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja mapineh sane sapatutnyane kaukur.
2015/2016 ngamolihang rereta 96,88 Punika taler kaawinan guru nenten
sane nyihnayang tes inucap madue nureksain malih konstruk soal,
kautaman konstruksi option sane becik dadosnyane kawagedan sane kaukur
pisan. Parindikan puniki kaawinan wantah ngatuju ring sinalih tunggil
saking 40 soal akehang soal-soalnyane kawagedan mapineh kemanten.
madue kautaman konstruksi option Parindikan puniki anut sareng
sane pinih becik inggih punika 75% panampen Mardapi (2012) sane
soal, 15% madue kautaman sane becik maosang kakirangan sane sering
minakadi soal nomer 10, 16, 27, 32, 35, kapanggihin inggih punika soal tes
lan 37, miwah 10% sane madue akehang ngukur C1 utawi C2 kemanten
kautaman sedeng minakadi soal nomer miwah soal sane kakaryanin taler
1, 5, 12, lan 34. Saking pikolihipun, nenten becik, duaning kawatesin olih
nenten wenten soal sane madue galah. Tetilikan sane siosan
kautaman konstruksi option kirang nyihnayang kawentenan sebaran
becik utawi kaon. kognitif sane nenten maimbang
kaawinan sang sinurat soal nenten
uning kawagedan sane sapatutnyane
TETEPASAN
kaukur manut ring undagan pendidikan/
Pikolih tetilik puniki nyinahang
kelas (Sofiana, 2010:62).
sebaran kognitif tes UAS basa Bali
Tes sane becik kabaosang
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
madue sebaran kognitif sane anut
2015/2016 nenten maimbang inggih
sareng undagan pendidikan utawi
punika 17,5% C1, 30% C2, 25% C3,
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

kelas. Ring SMA, kawagedan sane Negeri 2 Singaraja 2015/2016 madue


katincapang pinih ngutamayang validitas sane sedeng. Saking pikolih
kawagedan mapineh saking C2-C5. panureksaan validitas logis kapolihang
Tegesnyane, ring sajeroning wantah 73,75% soal sane valid.
nglaksanayang pemastika, piranti tes Parindikan puniki kaawinan wenten 5%
sane kaanggen kaaptiang akehang soal sane nenten anut sareng
madaging soroh soal C2-C5. kurikulum, miwah 47,5% soal sane
Parindikan puniki anut sareng nenten ngukur kawagedan mapineh
panampen Mardapi (2012:183) sane sane kajantenang ring tetujon
maosang soroh soal C2, C3, lan C4 pangajah-ajahan. Punika sane
pinaka soroh soal sane patut ngawinang validitas logis tes inucap
katincapang akehnyane sajeroning sedeng. Punika taler saking uji validitas
piranti tes sane kaanggen ring SMA. empiris kapolihang koefisien
Punika taler Arikunto (2015) maosang validitasnyane (rxy) 0,599 tur ngranjing
soroh soal C4 lan C5 patut katincapang ring kategori sedeng, sane kaawinan
akehnyane ring piranti tes sane 37,5% soal nenten nganutin validitas
kaanggen. Duaning asapunika, soroh empiris.
soal C2, C3, C4, lan C5 akehnyane Kawentenan soal-soal sane
patut maimbang tur pinih akehang nenten madue validitas empiris
saking soroh soal sane siosan minakadi kabaosang soal punika nenten anut
C1 utawi C6. Prasida kabaosang sareng kriteria utawi gegulak sane
pasaihangnyane ±3:3:2:1. kaanggen pasaih, yadiastun soal-soal
Saking pikolih tetilik puniki inucap sampun prasida ngukur daging
nyinahang soroh soal C4 lan C5 patut peplajahan miwah kawagedan mapineh
katincapang malih, sumangdena sane kajantenang ring tetujon
prasida anut sareng soal C2 lan C3. pangajah-ajahan. Sekadi pretiwimba
Parindikan puniki anut sareng soal nomer 3, 9, 21, 27, 31, 32, 37,
panampen Utari (2011:3) sane miwah sane siosan. Kawentenan puniki
maosang ring SMA, higher older nyihnayang soal-soal inucap nenten
thinking skill pamekasnyane C4 lan C5 madue daya beda utawi tingkat
patut kaaptiang pisan katincapang tur kesukaran sane becik (Sudaryono,
kalimbakang. Duaning asapunika, soal- 2012:148). Parindikan puniki anut
soal inucap ring piranti tes patut madue sareng panampen Azwar (2015:41)
porsi sane anut. Lempas saking sane maosang validitas manut
kakiranganipun, tes UAS basa Bali kasujatiannyane nenten wantah
kelas XII sampun prasida ngukur mapaiketan sareng piranti, nangin pinih
samian kawagedan mapineh sane mapaiketan sareng pikolih tes sane
wenten ring domain kognitif taksonomi nyihnayang kawentenan kaweruhan
Bloom. sisia sane sujati. Duaning asapunika,
Pikolih ring tetilik puniki anut yadiastun piranti tes kajantenang valid
sareng tetilikan Sofiana (2010) sane saking parindikan dagingnnyane,
nyinahang soroh soal C2 pinih akehang sakewanten tes inucap durung prasida
sareng soroh soal sane siosan ring tes kabaosang madue validitas sane becik.
UKK Kimia kelas X. Parindikan puniki Santukan sesampune kalaksanayang
nyihnayang sang sinurat tes pinih uji validitas manut data statistiknyane
ngutamayang kawagedan sajeroning prasida kapolihang kautaman validitas
ngresepin indik parindikan. Nanging, tes inucap maobah. Puniki kaawinan
pabinayanipun ring tes UKK inucap makudang-kudang parindikan sane
nenten prasida ngukur samian ngiusin inggih punika daya beda,
kawagedan mapineh, santukan soal kesukaran, ambiguitas, kautaman soal-
C4, C4, miwah C6 akehnyane 0%. soal sane kaanggen, susunan soal
Pikolih tetilik siosan nyinahang sane nenten becik, kautaman option,
tes UAS basa Bali kelas XII SMA
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

miwah administrasi tes (Gronlund ring Pikolih tetilikan puniki anut


Budhyani, 2010). sareng pikolih tetilikan Dwipayani
Pikolih tetilikan puniki anut (2013) sane nyinahang tes UAS basa
sareng pikolih tetilikan Dwipayani Indonesia kelas X SMA 1 Bangli taler
(2013) sane nyinahang saking ngranjing ring kategori sedeng.
paridikan dagingnyane tes UAS basa Parindikan puniki kacihnayang saking
Indonesia kelas X SMA 1 Bangli madue pikolih pawilanganipun ngamolihang
kautaman sane luih. Sakewanten “r11” 0,464. Yadiastun pateh ngranjing
pabinayanipun, sajeroning tetilikan ring kategori sedeng, nanging “r11” ring
punika wantah nilikin validitas isi tetilikan sane kamargiang puniki pinih
kemanten. Anggen nyantenang langkungan saking “r11” ring tetilikan
validitas tes nenten prasida wantah Dwipayani inggih punika 0,603>0,464.
kacingak saking dagingnyane, nanging Duaning asapunika, prasida kabaosang
patut kacingak taler saking konstruk tes UAS basa Bali kelas XII SMA
miwah pikolih tes inucap. Negeri 2 Singaraja 2015/2016 madue
Tes UAS basa Bali kelas XII kautaman reliabilitas sane pinih
SMA Negeri 2 Singaraja madue luihang.
reliabilitas sedeng, sane kacihnayang Saking parindikan konstruksi
saking pikolih pawilangan ngamolihang option, kajantenang tes UAS basa Bali
koefisien reliabilitas (r11) 0,603. Tes kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
kabaosang madue reliabilitas sane luih madue kautaman sane pinih becik
yening tes inucap prasida ngicen pikolih antuk pikolih panureksaan ngamolihang
sane ajeg inggih puniki akidiknyane rerata 96,88. Parindikan puniki
madue kategori becik. Parindikan puniki nyihnayang konstruksi option soal-soal
anut sareng panampen Widoyoko tes inucap sampun kasusun nganutin
(2015:155) sane maosang yening tes uger-uger sane nasarin kawentennyane
sane madue reliabilitas becik pastika inggih punika (1) panjangnyane option
madue “r11” ≥0,70 pinaka standar kaaptiang mangda pateh, (2) wangun
reliabilitas. Duaning asapunika, tes option mangda mawit saking daging
UAS basa Bali kelas XII SMA Negeri 2 peplajahan sane asoroh, (3) option
Singaraja 2015/2016 durung prasida nenten ngulang kruna utawi pupulan
kabaosang sakadi tes sane madue kruna yening nenten pinaka teges sane
reliabilitas luih, santukan “r11” sane jangkep, miwah (5) wangun option sane
kapolihang wantah 0,60. marupa wilangan patut kasurat
Pikolih tetilikan puniki anut maruntutan.
sareng panampen Sukiman (2012) Nanging, kantun wenten soal-
sane maosang reliabilitas tes taler soal sane madue wangun option kirang
kaiusin olih validitas tes. Tes sane patut sareng sinalih tunggil uger-uger
madue validitas becik, ketahnyane taler inucap. Sakadi pretiwimba wangun
madue reliabilitas becik. Santukan option ring soal nomer 1, 5, 12, miwah
validitas tes puniki madue kautaman 34. Ring soal nomer 12, wangun option
sedeng, punika mawinan sane marupa wilangan nenten kasusun
reliabilitasnyane taler sedeng. maruntutan. Pramono (2014:87)
Parindikan siosan sane ngiusin maosang wangun option sane kasusun
reliabilitas tes inggih punika daya beda maruntutan matetujon mangda sisia
tes. Arikunto (2015:222) maosang elah ri kala nyingakin tur mamilih
yening tes sane madue reliabilitas becik pasaur sane patut. Punika taler
ketahnyane madue daya beda sane nganenin indik panjangnyane option
luih. Parindikan puniki ngawinang ring soal nomer 5. Wangun option sane
pikolih tes para sisia pacang prasida madue panjang nenten pateh pacang
ajeg yening tes inucap prasida ngicen selah para sisia antuk narka
minayang sisia-sisia sane jati wikan pasaur sane patut, riantukan option
sareng sisia sane nambet. sane pinih panjangan sering pinaka
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

pasaurnyane. Ring soal nomer 1 taler 17,5% (7 soal), C2 akehnyane 30% (12
wangun option A ngantos E kantun soal), C3 akehnyane 25% (10 soal), C4
ngulang kruna sane nenten sakadi akehnyane 7,5% (3 soal), C5
teges sane jangkep. Parindikan puniki akehnyane 5% (2 soal), miwah C6
ngawinang option inucap nenten efektif, akehnyane 15% (6 soal). Kaping kalih,
santukan sang sane ngamiletin tes tes akhir semester ganjil basa Bali
pacang ngwacen kruna inucap kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
maulang-ulang (Pramono, 2014:92). madue validitas lan reliabilitas sane
Sane kaping untat, option sane sedeng. Kacihnayang saking pikolih
kaanggen kaaptiang pisan mawit panureksaan validitas logis
saking daging peplajahan sane asoroh. ngamolihang persentase 73,75% lan
Budhyani (2012:73) maosang yening validitas empiris ngamolihang rxy 0.599
option nenten mawit saking daging sane ngranjing ring kategori sedeng.
peplajahan sane asoroh pastika nenten Punika taler, pikolih uji reliabilitas
mawiguna. Duaning asapunika, ri ngamolihang r11 0,603 sane taler
kalaning ngwangun option patut setata ngranjing ring kategori sedeng. Kaping
nguratiang uger-uger, santukan tiga, konstruksi option tes akhir
kautaman option taler ngiusin semester ganjil basa Bali kelas XII SMA
kautaman butir soal sane kasusun. Negeri 2 Singaraja madue kautaman
Duaning asapunika, tes UAS basa Bali pinih becik, sane kacihnayang saking
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja pikolih panureksaan ngamolihang
2015/2016 patut pisan kaanggen ri kala rerata 96,88.
nglaksanayang pemastika . Malarapan saking pikolih tetilik
Yadiastun sampun prasida kawedar tetiga piteket inggih
kautsahayang paripurna, tetilikan puniki punika (1) majeng ring guru basa Bali
kantun madue kakiranganipun inggih kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja
punika mapaiketan sareng pikobet pinaka sang sinurat soal sumangdena
tetilik wantah prasida nilikin piranti tes ngamecikang malih soal-soal tes UAS
saking parindikan sebaran kognitif, basa Bali kelas XII mangda sayan-
validitas lan reliabilitas, miwah sayan ngaluihan. (2) Sekolah mangda
konstruksi option. Punika taler anggen setata nureksain soal-soal tes sane
ngukuhang tur ngrajegan pikolihnyane, kakaryanin guru utamannyane soal tes
tetilikan puniki durung prasida UAS, miwah ngicen motivasi utawi
nyangkepin antuk ngwentenang sadu fasilitas antuk ngwentenang tindak
wicara. Duaning asapunika, panilik lanjut saking pikolih pamargin
siosan patut pisan yening ngwentenang pemastika. (3) Panilik siosan kaaptiang
tetilikan salanturnyane nganenin indik mangda ngwentenang tetilikan asoroh
pikobet-pikobet sane pinih jimbar majeng ring tes UAS puniki saking
minakadi wangun soal, pikobet-pikobet parindikan sane siosan minakadi daya
sane kapanggihin guru ri kala beda, kesukaran, distrakror,
ngwangun soal, daya beda, kesukaran, kepraktisan, konstruksi pokok soal
utawi distraktor. utawi pikobet sane kapanggihin guru ri
kala ngwangun tes.
PAMUPUT
Saking pikolih tetilik majeng ring KAPUSTAKAAN
tes akhir semester ganjil basa Bali Arifin, Zainal. 2014. Evaluasi
kelas XII SMA Negeri 2 Singaraja Pembelajaran: Prinsip Teknik
prasida katingkes tetiga parindikan. Prosedur. Bandung: PT Remaja
Kapertama, sebaran kognitif tes akhir Rosdakarya.
semester ganjil basa Bali kelas XII SMA
Arikunto, Suharsini. 2015. Dasar-Dasar
Negeri 2 Singaraja 2015/2016 nenten
Evaluasi Pendidikan. Jakarta:
maimbang inggih punika C1 akehnyane
Bumi Aksara.
e-Journal JPBB Universitas Pendidikan Ganesha
Jurusan Pendidikan Bahasa Bali (Vol. 3 No. 1 Tahun 2016)

Azwar, Saifuddin. 2015. Reliabilitas dan Pramono, Sigit. 2014. Panduan


Validitas. Yogyakarta: Pustaka Evaluasi Kegiatan Belajar-
Pelajar. Mengajar. Yogyakarta: Diva
Press.
Badriah, Ana Fajriyatul. 2009. “Analisis
Validitas dan Reliabilitas Butir Sofiana, Siskha. 2010. “Analisis Butir
Soal Pendidikan Agama Islam di Soal Ulangan Kenaikan Kelas
SLTPN 13 Surabaya”. Skripsi Mata Pelajaran Kimia Kelas X
(tidak diterbitkan). Jurusan SMA Negeri 8 Surakarta Tahun
Pendidikan Agama Islam, IAI Ajaran 2009/2010”. Skripsi
Sunan Ampel. (tidak diterbitkan). FKIP
Universitas Sebelas Maret.
Budhyani, I Dewa Ayu Made dkk. 2010.
Evaluasi dan Asesmen Hasil Sudaryono. 2012. Dasar-Dasar
Belajar. Singaraja: Universitas Evaluasi Pembelajaran.
Pendidikan Ganesha. Yogyakarta: Graha Ilmu.
Dwipayani, Anak Agung Sri. 2013. Sudjana, Nana dan Ibrahim. 1989.
“Analisis Validitas dan Penelitian dan Penilaian
Reliabilitas Butir Soal Ulangan Pendidikan. Bandung: Sinar
Akhir Semester Bidang Studi Baru Bandung.
Bahasa Indonesia Kelas X.D
Sudjana, Nana. 2005. Tuntunan
SMA Negeri 1 Bangli Terhadap
Penyusunan Karya Ilmiah.
Pencapaian Kompetensi”.
Bandung: Sinar Baru Algesindo.
Skripsi (tidak diterbitkan). PBSI,
UNDIKSHA. Sukardi. 2012. Evaluasi Pendidikan:
Prinsip dan Operasionalnya.
Jihad, Asep dan Abdul Haris. 2013.
Yogyakarta: Bumi Aksara.
Evaluasi Pembelajaran.
Yogyakarta: Multi Pressindo. Sukiman. 2012. Pengembangan Sistem
Evaluasi. Yogyakarta: Insan
Mardapi, Djemari. 2012. Pengukuran
Madani.
Penilaian dan Evaluasi
Pendidikan. Yogyakarta: Nuha Utari, Retno. 2011. Taksonomi Bloom:
Medika. Apa dan Bagaimana
Menggunakannya? Jakarta:
Peraturan Menteri Pendidikan dan
Pusdiklat. KNPK.
Kebudayaan No. 65 Tahun 2013
tentang Standar Proses Widoyoko, S. Eko Putro. 2015. Evaluasi
Pendidikan Dasar dan Program Pembelajaran.
Menengah. Jakarta: Kemdikbud. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Anda mungkin juga menyukai