Pertemuan 3

LIMIT

Limit Fungsi Aljabar

Misalkan x adalah peubah real dan a adalah konstanta real. Kalau peubah x mendekati nilai,

maka proses pendekatan ke nilai a dapat dipandang dari dua arah, yaitu:

a. x mendekati a dari arah kiri

ditulis x  a-

simbol x  a

b. x mendekati a dari arah kanan

ditulis x  a+

simbol x  a

Pengertian Limit Fungsi Aljabar

Contoh:

lim (x+1) = 3
x2

Dibaca limit dari (x+1) jika x mendekati 2 adalah 3. Berdasarkan contoh, pengertian limit

suatu fungsi dapat didefenisikan sebagai berikut:

Pengertian lim f(x) = L, dapat diartikan:

Bahwa jika x mendekati a (tetapi x  a), maka f(x) mendekati nilai L.

Menentukan Limit Fungsi Aljabar Sederhana

Cara-cara:

1. Pengerjaan limit dengan cara substitusi langsung

2. Pengerjaan limit dengan cara pemaktoran

Limit 1
Contoh:

1) lim (3x-3) = (3(2) - 3) = 6 - 3 = 3

x2

2) lim (2x2+4x) = (2.42 + 4.4) = (2.16+16) = 32+16 = 48

x4

3) lim 10  x  10  4  6
x4

x 2  2 12  2 1  2  1 1
4) lim    
x 1 x  4 1 4 3 3 3

Jika dengan cara substitusi langsung lim f ( x ) diperoleh f  a   0 (disebut tak buru), maka
x a g (x) g a  0

perhitungan limit dilakukan dengan cara memfaktorkan fungsi f(x) dan g(x) diusahakan agar

mempunyai faktor yang sama.

Contoh:

1) lim
x2  4
= lim
x  2x  2
x2 2 x x2 x2

= lim
x  2x  2
x2  x  2

= lim
x  2
x2 1

22 4
=   4
1 1

2) lim
x 2  7 x  12
= lim
x  3x  4
x 3 x3 x  3 x  3
= lim x  4 
x 3

= 3–4

= -1

Limit 2
3) lim
x 2  3 x  10
= lim
x  2x  5
x  2 x2 x  2 x  2
= lim  x  5
x  2

= -2 – 5

= -7

4) lim
1 x
= lim
x  1
x  1 x  6 x  7
2 x  1  x  1 x  7 

1
= lim
x  1  x  7 

1
=
1 7

1
=
8

x3
5) lim
x 3
5  x 2  16

Jawab:

 x3  5  x 2  16 
lim  
 5  x  16  5  x  16 
x 3 2 2

x  35  x 2  16 
lim
x 3 
25  x 2  16 
lim
x  35  x 2  16 
x 3 25  x 2  16
x  35  x2  16 
lim
x 3 9  x 
2

x  35  x 2  16 
lim
x 3  x2  9 

Limit 3
 x  35  x 2  16 
lim
x 3 
 x2  9 
lim
x  35  x 2  16 
x 3   x  3( x  3)
5  x 2  16
lim
x 3   x  3

5  3 2  16
 3  3
=

5  9  16 5 25 5  5 10 5
=    
6 6 6 6 3

13  144  x 2
6) lim
x 5 x5
Jawab:

 13  144  x 2   13  144  x 2 
lim  . 
x  5
 x5   13  144  x 2 
 
169  144  x 2  
lim 
x  5

  x  5  13  144  x 2 

169  144  x 2
lim
x  5

 x  5  13  144  x 2 
25  x 2
lim
x  5
 x  5 13  144  x 2 
 x 2  25
lim
x  5
 x  5 13  144  x 2 

 x 2  25 
 x  5 13  144  x 2 
lim
x  5

  x  5  x  5 
 x  5 13  144  x 2 
lim
x  5

 x  5
lim
x  5
13  144  x 2

Limit 4
   5  5

13  144   5
2

  10 

13  144  25
10

13  169
10

13  13
10

26
5

13

4 x  4 x
7) lim
x 0 x

Jawab:

 4  x  4  x  4  x  4  x 
lim  
 4  x  4  x 
x 0 x

4  x   4  x 
lim
x 0 
x 4 x  4 x 
4 x4 x
lim
x 0 
x 4 x  4 x 
2x
lim
x 0 
x 4 x  4 x 
2
lim
x 0 
4 x  4 x 
2

40  40
2

4 4
2

2 4
1

4
1

2

Limit 5
 x2  7  4
8) lim
x  3 9  x2

Jawab:

 x 2  7  4   x 2  7  4 
lim . 2 
 9  x   x  7  4 
x3 2

 
x 2  7  16  
lim
x3
 
 9  x 2 x 2  7  4 


 x 2  7  16 
lim
x3
 
 9  x 2 x 2  7  4 


 x2  9 
lim
x3
 
 9  x 2 x 2  7  4 


 9  x2 
lim
x3
 
9  x2 x2  7  4 
1
lim
x3
x2  7  4

1

 32  7  4
1

97 4
1 1 1
  
16  4 4  4 8

x  10 x  21
9) lim
x 3 x 2  x  12
Jawab:

lim
x  3x  7 
x 3  x  3 x  4 

x7
lim
x 3 x  4

37 4
 
3 4 7

Limit 6
 x 2  6x  5
10) lim
x  1 x 2  8 x  9

Jawab:

lim
x  1x  5
x  1  x  1 x  9 

x5
lim
x  1 x  9

1 5 4 2
  
 1  9  10 5

Limit Mendekati Tak Hingga

Untuk menyatakan keadaan yang tidak dapat ditentukan besar atau nilainya, digunakan

lambang  (dibaca: tak berhingga) perlu dicatat bahwa lambang  bukan merupakan

lambang bilangan.

Bentuk-bentuk  dikenal sebagai bentuk-bentuk tak tentu. Oleh karena itu, perhitungan limit

fungsi aljabar dengan peubah x mendekati tak berhingga dapat ditentukan dengan cara-cara

sebagai berikut:

1. Membagi dengan Pangkat yang Tertinggi

Hitunglah tiap limit fungsi berikut ini:

4x  1
a. lim
x  8 x  3

Jawab:

4x x  1 x
lim
x  8x x  3 x
4 1 x
lim
x  8  3 x

4 1  4  0 4 1
lim   
x  8  3  80 8 2

Limit 7
 2x 2  x  1
b. lim
x  x 2  4 x  8

Jawab:

2x 2 x 2  x x 2  1 x 2
lim
x  x 2 x 2  4 x x 2  8 x 2

2 1 x 1 x2
lim
x  1  4 x  8 x 2

2 1  1 2
lim
x  1  4   8  2

200

1 0  0
2

1
 2

2x 2  1
c. lim
x  x 3  4

Jawab:

2x 2 x3  1 x3
lim
x  x 3 x 3  4 x 3

2 x  1/ x3
lim
x  1  4 / x 3

2 /   1/ 3
lim
x  1  4 /  3

00

1 0
0

1
0

Limit 8
 4x 2  1
d. lim
x  x  2

Jawab:

4x 2 / x 2  1/ x 2
lim
x  x / x 2  2 / x 2

4  1/ x 2
lim
x  1 / x  2 / x 2

4  1/ 2 40 4
lim   
x  1 /   2 /  2
00 0

2. Mengalikan dengan Faktor Lawan Pembentuk

 f x   g x 
lim f  x   g  x . 
x 
 f x   g x 

Contoh:

Hitunglah tiap limit fungsi berikut ini:

1. lim
x 
 x  2  x 1 
Jawab:

 lim  x2 x 1 .  x2 x 1 

x
 x2 x  1

 lim
 x  2    x  1
x
 x  2  x 1 
x  2  x 1
 lim
x
 x2 x 1 
1
 lim
x
 x2 x 1 
1/ x
 lim
x
 x x2 x  x x 1 x 
1 x
 lim
x
 1 2 x  11 x 
1 
 lim
x
 1 2   11  

Limit 9
 0

1 0  1 0
0

1 1
0 0
  0
11 2

2. lim 2 x 2  4 x  1  2 x 2  7 x  3
x 

Jawab:

  22xx  44xx 11

2

2 x2  7 x  3
2x  7 x  3 
 lim 2x2  4x  1  2x2  7x  3
x  2 2

2x 2
 
 4 x  1  2 x2  7 x  3 
 lim
x 
 2x 4x 1 
2
2x  7 x  3
2

2x  4x  1  2x  7 x  3
2 2
 lim
x 
 2x  4x  1 
2
2 x2  7 x  3 
11x  4
 lim
x 
 2x 2
 4x 1  2x2  7x  3 
11x x  4 x
 lim
x   2 x2 x2  4 x x2  1 x2  2 x2 x2  7 x x2  3 x2 
 
 
11 4 x
 lim
x 
 2  4 x 1 x  2
2  7 x  3 x2 
11 4 
 lim
x 
 2  4  1   2
2  7   3 2 
11 0


200  200 
11 11
 
2 2 2 2

11 2
atau  x
2 2 2

11 2

22
11
 2
4

Limit 10
 3. lim 9 x 2  11x  1  9 x 2  4 x  2
x 

Jawab:

   99xx 1111xx 11 

2

9x2  4x  2
9x  4x  2
 lim 9x2 11x 1  9x2  4x  2 .
x 2 2

9x 11x 1 9x  4x  2

2 2
 lim
x
 9x 11x 1 
2
9x2  4x  2 
9x 11x 1 9x  4x  2
2 2
 lim
 9x 11x 1  9x  4x  2
x 2 2

 7x 1
 lim
 9x 11x 1  9x  4x  2
x 1 2

 7x x 1 x
 lim
 9x x 11x x 1 x  9x x  4x x  2 x 
x 2 2 2 2 2 2 2 2

 7 1 x
 lim
x
 911 x 1 x 2
9  4 x  2 x2 
 7 1 
 lim
x
 011 1   2
9  4   2 2 
7 0

900  900
7 7 7 7
   
9  9 2 9 23 6

Limit Fungsi Trigonometri

Limit trigonometri merupakan limit yang mengandung bentuk trigonometri seperti sinus,

cosinus, dan tangen.

Bentuk umum:

sin ax ax a
1) lim  lim 
x 0 bx x 0 sin bx b

tan ax ax a
2) lim  lim 
x 0 bx x  0 tan bx b

sin ax tan sx a
3) lim  lim 
x 0 sin bx x 0 tan bx b

sin ax tan ax a
4) lim  lim 
x 0 tan bx x 0 sin bx b

Limit 11
Contoh:

sin 5 x 5
1. lim 
x 0 4x 4
tan 10 x 10
2. lim 
x 0 sin 3 x 3
1  cos x
3. lim
x 0 sin 2 x

Jawab:
Dimana: cos x = 1 – 2 sin2 1/2 x

1  cos x
lim
sin 2 x
x 0

 lim

1  1  2 sin 2 1 2 x
x 0 sin 2 x
1  1  2 sin 2 1 2 x
maka:  lim
x 0 sin 2 x
2 sin 2 1 2 x
 lim
x 0 sin 2 x
2. sin 1 2 x. sin 1 2 x
 lim
x 0 sin x. sin x
2.1 2 1 2  1
 
11 2

cos 2 x  1
4. lim
x 0 x2

NB:

cos2x = 1 – 2sin2 x

Jawab:

cos 2 x  1
lim
x 0 x2

1  2 sin 2 x  1
 lim
x 0 x2
 2 sin 2 x
 lim
x 0 x2
 2 sin x. sin x
 lim
x 0 x.x
 211
  2
11

Limit 12