Anda di halaman 1dari 59

Laboratorium Anatomi

Fakultas Kedokteran
Unissula
2010
Komposisi Columna Vertebralis

Columna Vertebralis terdiri dr 33 vertebra,yi :


• 7 Vertebra Cervical
• 12 Vertebra Thoracal
• 5 Vertebra Lumbal
• 5 Vertebral Sacral berfusi mjd 1 os.
Sacrum
• 4 Vertebra Coccygeal berfusi mjd 1 os.
Coccygis

• Bantalan Fibrocartilago diantara ruas-ruas


vertebra  DISCUS INTERVERTEBRALIS
Lengkung Cervicalis
Dari apex dens axis
- pertengahan VT II
Lordose Cervical
Lengkung Thoracalis
Dari pertengahan VT
II – Pertengahan VT
XII
Kyphose Thoracalis

Lengkung Lumbal
Dari pertengahan
Lengkung Sacralis
VT XII – art.
sacrovertebralis Dari art.
Sacrovertebralis –
Lordose Lumbal
ujung os. coccygis
Kyphose Sacro
coccygealis
Columna Vertebralis
• Terletak : di linea mediana
posterior
• Ciri-ciri umum vertebra : 7
6
• {1} CORPUS VERTEBRA
(anterior) 2 4
• {2} ARCUS VERTEBRA
(posterior), t.d :
• {3} PEDICULUS
• {4} LAMINA 5
• Processus :{5} PROC.
ARTICULARIS, {6} 3
PROC. 1
TRANSVERSUS,{7} 8
PROC. SPINOSUS
• {8} FORAMEN VERTEBRALIS 9
 Canalis vertebralis berisi
medulla spinalis & LCS
• {9} Facies intervertebralis
Ciri – ciri Vertebra Cervicalis
1. Proc. Transversus mempunyai foramen
transversarium u/ lewat vasa vertebralis
2. Proc. Spinosus kecil & BIFIDA
3. Corpus kecil & lebar
4. Foramen vertebralis besar & berbentuk
segitiga
Vertebra Cervicalis I atau Atlas
3
• Tidak mempunyai corpus
(berfusi mjd dens axis)
• Tidak mempunyai proc.
Spinosus
• Berbentuk seperti cincin
• Mempunyai arcus anterior &
posterior
• Dataran luar arcus
anterior{1}
TUBERCULUM
ANTERIUS, Dataran
dalam{2} FOVEA 2
DENTIS u/ bersendi dg 1
Foramen
dens axis
Transversarium
• Dataran luar arcus
posterior{3} ART. ATLANTOOCCIPITAL : ATLAS
TUBERCULUM DG CONDYLUS OCCIPITALIS
POSTERIUS
Vertebra Cervicalis II atau Axis
2

• Axis : sumbu dari VC I


dlm gerakan rotasi 1

• Mempunyai {1} DENS 3


AXIS/DENS
EPISTROPHEI
• {2} APEX DENTIS
• {3} Facies articularis
posterior

ART. ATLANTOAXIAL : DENS AXIS


DG FOVEA DENTIS
Vertebra Cervicalis VII atau Prominens

• Vertebra prominens
karena PROC.
SPINOSUS YG PALING
MENONJOL
• Proc. Spinosus paling
panjang & TDK BIFIDA
• Foramen transversarium
kecil
Ciri – ciri Vertebra Thoracal
• Corpus berbentuk sedang Fovea Fovea
& berbentuk jantung costalis costalis
• Foramen vertebralis kecil superior proc.
& bulat transversii
• {1} Proc. Spinosus
menghadap ke
CAUDODORSAL
• {2} FOVEA COSTALIS
terdapat pada sisi-sisi Fovea
corpus u/ bersendi dgn costalis
CAPUT COSTAE inferior
Proc. spinosus
• {3} FOVEA COSTALIS
PROC. TRANSVERSII
bersendi dgn
TUBERCULUM COSTAE
Caput Costae

Tuberculum
Costae
Ciri – ciri Vertebra Lumbal

• CORPUS PALING
BESAR & bentuknya
seperti GINJAL
• Proc. Spinosus
bentuknya SEGIEMPAT,
PIPIH & RATA
• Proc. Transversus
panjang & langsing
• Terdapat PROC.
MAMILLARIS & PROC.
ACCESSORIUS
Os. Sternum
2 1
1. Incisura Jugularis
3 2. Incisura Clavicularis
6
3. Incisura Costalis I
4
4. Incisura Costalis II
5. ANGULUS
5 STERNALIS/ANGULUS
7 LUDOVICI (pada dinding
Thorax anterior daerah
yg paling menonjol, u/
identifikasi costa II)
6. Manubrium sterni
8 7. Corpus Sterni
8. Proc. Xiphoideus
COSTA

Terdiri dari 12 pasang


Terbagi menjadi:
1. 7 psg costa vera ( sejati )
2. 3 psg costa spuria ( palsu )
3. 2 psg costa fluctuantes ( melayang )
Ciri Costa:
- CAPUT, bersendi dgn fovea costa pada vertebra
- TUBERCULUM, bersendi dgn processus
transversus vertebra
- SULCUS SUBCOSTAL (INTERCOSTALIS)
Ossa Membri Superior
• Cingulum membri superior
terdiri atas :
• Clavicula
• Scapula
• Pars libera membri superior
terdiri atas :
• Humerus
• Radius
• Ulna
• Ossa carpi (ossa
carpalia)
• Ossa metacarpi (ossa
metacarpalia)
• Ossa digitorum manus
(phalanges)
Os. Clavicula
• Mempunyai 2 ujung :
• EKSTREMITAS STERNALIS (MEDIAL) bentuknya
BULAT bersendi dg incisura clavicularis manubrium
sterni  ART.STERNOCLAVICULARIS
Dekat Ekstremitas sternalis tdpt TUBEROSITAS
COSTALIS (u/ melekat lig. Costoclaviculare)
• EKSTREMITAS ACROMIALIS (LATERAL) bentuknya
PIPIH bersendi dg Facies Articularis Acromialis os.
Scapula  ART. ACROMIOCLAVICULARIS
Dekat Ekstremitas acromialis tdpt TUBERCULUM
CONOIDEUM (u/ melekat lig. conoideum), LINEA
TRAPEZOIDEA (u/ melekat lig. Trapezoideum)
• Mempunyai 2 dataran sendi :
• Facies superior (licin)
• Facies inferior (kasar)
• Tdpt SULCUS MUSCULI SUBCLAVII (u/ melekat
M. subclavii), di dekat sulcus tdpt FORAMEN
NUTRICIUM
Membedakan Clavicula kanan & kiri :
Facies superior halus/licin
Facies inferior kasar
2/3 bag. Cembung ke depan / terletak di medial
1/3 bag. Cekung / terletak di lateral
Os. Scapula
• Tulang pipih terletak di laterodorsal thorax, SETINGGI
COSTA II-VII
• Bentuk segitiga. Mempunyai 3 sisi/margo :
• MARGO VERTEBRALIS / MEDIAL (u/ melekat M.
serratus anterior pd labium anterius & M. levator
scapulae, M. rhomboideus minor et major pd
labium posterius)
• Margo vertebralis / medial
• MARGO AXILLARIS / LATERAL (u/ melekat otot M.
Teres minor et major)
• Pertemuan dari ke-3 sisi membentuk sudut/angulus :
• Angulus superior
• Angulus inferior
• Angulus lateral
• Tdpt CAVITAS GLENOIDALIS (TUBEROSITAS
SUPRAGLENOIDALIS  dilekati tendo caput
longum M. Biceps brachii, TUBEROSITAS
INFRAGLENOIDALIS  dilekati tendo caput
longum M. Triceps brachii)
• Mempunyai 2 dataran/facies :
• Facies Dorsalis
dibagi 2 oleh SPINA SCAPULA mjd FOSSA
SUPRASPINATA (dilekati m.supraspinatus) & fossa
infraspinata (dilekati m.infraspinatus)
dari spina scapula di medial terdpt TRIGONUM
SPINA SCAPULA dan berakhir di lateral melanjut
sebagai ACROMION
spina scapula dilekati : M. trapezius &
M. deltoideus akan melanjut
ke acromion
• Facies Costalis
Terdpt LINEA MUSCULARIS (dilekati m.
subscapularis)
PROC. CORACOIDEUS (dilekati oleh M. Pectoralis
minor, M. Coracobrachialis, M. Biceps Brachii caput
breve, lig. Coracoclavicularis, lig. Coracoacromialis)
Os. Humerus
1. Epiphysis Proximal
• CAPUT HUMERI bersendi dg CAVITAS GLENOIDALIS
scapula  ART. HUMERI
• Caput humeri ke lateral menyempit  COLLUM
ANATOMICUM
• COLLUM CHIRURGICUM (sering terjadi fraktur)
• Terdpt 2 tonjolan :
• TUBERCULUM MAJUS (DI LATERAL) insersio dari
M. Supraspinatus, M. infraspinatus, M. Teres minor
• TUBERCULUM MINUS (DI MEDIAL) dilekati M.
subscapularis
• Antara 2 tonjolan tsb terdpt SULCUS
INTERTUBERCULARIS (SULCUS MUSCULUS
BICAPITIS) dilalui o/ tendo m. biceps brachii caput
longum & cab. a. circumflexa humeri anterior
• Tuberculum majus ke distal melanjut sebagai CRISTA
TUBERCULI MAJOR (insersio M. Pectoralis major)
• Tuberculum Minus ke distal melanjut sbg CRISTA
TUBERCULI MINOR (dilekati M. Latissimus dorsi & M.
teres major)
2. Diaphysis
disebut jg corpus humeri
3 Facies :
Facies anteromedial
Facies anterolateral
Facies posterior
3 Margo :
Margo medial
Margo lateral
Margo anterior
Terdpt tonjolan kasar dsbut TUBEROSITAS
DELTOIDEA (dilekati M. Deltoideus)
Terdpt SULCUS NERVI RADIALIS/SULCUS
SPIRALIS HUMERI dilewati oleh N. Radialis
& vasa profunda brachii
3. Epiphysis Distal
# Punya 2 dataran sendi (condylus):
• Capitulum Humeri (BERSENDI DG FOVEA CAPITULI
RADII  ART. HUMERORADIALIS)
• Trochlea Humeri (BERSENDI DG INCISURA
TROCHLEARIS  ART. HUMEROULNARIS)
Pada facies ventralis terdapat :
• Fossa radialis (MENAMPUNG SEGI DEPAN CAPUT
RADII SAAT FLEXI MAKSIMAL LENGAN BAWAH)
• Fossa coronoidea (MENAMPUNG PROC.
CORONOIDEUS SAAT FLEKSI MAKSIMAL LENGAN
BAWAH)
# pada bagian dorsal
• Fossa Olecrani (MENAMPUNG OLECRANON SAAT
EKSTENSI MAKSIMAL LENGAN BAWAH)
• Epicondilus lateral (LANJUTAN DR MARGO
LATERALIS) dan Epicondylus medial (LANJUTAN DR
MARGO MEDIALIS)
• Sulcus nervi ulnaris (DILALUI N. ULNARIS)
Art. Cubiti dibentuk oleh……..
1. Art. Humeroradialis
• Capitulum Humeri (BERSENDI DG
FOVEA CAPITULI RADII  ART.
HUMERORADIALIS)
2. Art. Humeroulnaris
• Trochlea Humeri (BERSENDI DG
INCISURA TROCHLEARIS  ART.
HUMEROULNARIS)
3. Art. Radioulnaris proximal
• Circumferentia articularis radii (bersendi
dg incisura radialis os ulna  Art.
Radioulnaris proximal)
Os. Radius
1. Epiphysis proximal
- CAPITULUM RADII, terdiri dari:
FOVEA CAPITULI RADII &
CIRCUMFERENTIA ARTICULARIS RADII
(bersendi dg INCISURA RADIALIS OS ULNA  ART.
RADIOULNARIS PROXIMAL)
- collum radii
2. Diaphysis/Corpus Radii
- TUBEROSITAS RADII (dilekati tendo M. biceps
brachii)
- foramen nutricium
3. Epiphysis Distal
- INCISURA ULNARIS, dg circumferentisa articularis
ulnaris  ART. RADIOULNARIS DISTAL
- Facies articularis carpea , dgn tulang pergelangan
tangan  ART. RADIOCARPEA
- Processus styloideus
Os. Ulna
Bagian: epiphisis proximal, corpus dan epiphisis distal
1. Epiphysis Proximal
- Incisura trochlearis ulna, bersendi dgn trochlea
humeriART. HUMEROULNARIS
- OLECRANON
- PROCESSUS CORONOIDEUS ULNA
- Incisura radialis, bersendi dg circumferentia articularis
radii ART. RADIOULNARIS PROXIMAL.
2. Diaphysis / Corpus
- crista interossea
- 2 margo: margo volaris dan dorsalis
- CRISTA MUSCULI SUPINATOR (u/ melekat M. supinator)
- TUBEROSITAS ULNA
3. Epiphysis Distal
- CAPITULUM ULNA
- circumferentia articularis, bersendi dgn incisura ulnaris
radius  ART.. RADIOULNARIS DISTAL
- Processus styloideus
Ossa Manus
Terdiri dari : OSSA CARPALIA
OSSA METACARPAL
OSSA PHALANGES

1. Ossa Carpalia
• Deretan Proximal dari jari pertama sampai jari ke lima:
• Os Scaphoideum
• Os Lunatum
• Os Triquetrum
• Os Pisiforme
• Os Trapezium
• Os Trapezoideum
• Os Capitatum
• Os Hamatum
• Ossa metacarpal
• Os metacarpal I-V
• Ossa digitorum manus
• phalanx proximal I-V, medial II - V, distal I-V
• Pollex (Digiti I)
• Index (Digiti II)
• Digiti medius (Digiti III)
• Digiti anularis (Digiti IV)
• Digiti minimi (Digiti V)
Anatomi Klinis : Fraktur

FRAKTUR COLLES FRAKTUR SMITH


•Fraktur Radius 1/3 distal dgn •Fraktur Radius 1/3 distal dgn fragmen
fragmen bag. distal radius tjd bag. distal radius tjd dislokasi ke arah
dislokasi ke arah posterior anterior
FRAKTUR MONTEGGIA FRAKTUR GALEAZZI
•Fraktur Ulna 1/3 proksimal dg •Fraktur Radius 1/3 distal dg dislokasi
dislokasi caput radii radioulnar joint (ulna distal)
Ossa Membri inferior
Cinguli Membri inferior :
• Os. Coxae dextra et sinistra
• Os. Sacrum
Pars Libera Membri inferior :
• Os. Femur
• Patella
• Os.Tibia
• Os. Fibula
• Ossa Tarsal
• Ossis Metatarsal
• Phalanx
Os. Coxae
• Terdiri atas : OS ILII, OS ISCHII DAN OS
PUBIS, yang ketiganya saling bertemu di
ACETABULUM
• Acetabulum
• LIMBUS ACETABULI (tulang tebal
disekeliling acetabulum)
• FOSSA ACETABULI(dasar acetabulum
bag. Kasar)
• FACIES LUNATA (dasar acetabulum
bag. yg halus berbentuk tapal kuda)
• INCISURA ACETABULI (celah pd
caudal limbus acetabuli)
• ART. COXAE : ACETABULUM (FACIES
LUNATA) DG CAPUT FEMORIS
Os. Ilii
• Os. Ilii terdiri: CORPUS OSSIS ILII & ALA OSSIS ILII
dipisahkan oleh LINEA ARCUATA/LINEA
TERMINALIS pada facies interna dan limbus
acetabuli pada facies eksterna
• CRISTA ILIACA (Labium externum, labium internum,
labium intermedia)
• Crista iliaca, berakhir di depan sebagai SIAS dan di
belakang sebagai SIPS
• SIAI & SIPI
• Crista iliaca ke arah pubis  EMINENTIO
ILIOPECTINEA
• INCISURA ISCHIADICA MAJOR (caudal dari SIPI)
• FOSSA ILIACA (sebelah medial os ilii)
• Tuberositas iliaca facies auricularis os. Ilii dg facies
auricularis os. Sacrum  ART. SACROILIACA
• Permukaan DORSAL/FACIES EKSTERNA : Linea
Glutea Inferior, Linea Glutea anterior, Linea Glutea
posterior
Os. Ischii
• Os ischii berbentuk huruf L, mempunyai
bagian atas yang lebih tebal disebut
CORPUS dan bagian bawah yang lebih
tipis, disebut RAMUS
• INCISURA ISCHIADICA MAYOR :
cekungan di sebelah atas dan belakang
dari acetabulum
• INCISURA ISCHIADICA MINOR :
cekungan di bawah incisura ischiadica
mayor
• SPINA ISCHIADICA : penonjolan di antara
incisura ischiadica mayor dan minor
• TUBER ISCHIADICUM
• Incisura ischiadica mayor  FORAMEN
ISCHIADICA MAYOR (dengan adanya LIG
SACROSPINOSUM)
• FORAMEN ISCHIADICA MAYOR dibagi oleh
M. PYRIFORMIS menjadi FORAMEN
SUPRAPYRIFORMIS (dilewati oleh v.a.n.
gluteus superior) dan FORAMEN
INFRAPYRIFORMIS (dilewati oleh v.a.n.
gluteus inferior, n. ischiadicus, n. pudendus)
• Incisura ischiadica minor  foramen ischiadica
minor (dengan adanya lig sacrotuberosum)
• Os pubis dapat dibagi menjadi 3, yaitu :
CORPUS, RAMUS SUPERIOR DAN
RAMUS INFERIOR
• Corpus ossis pubis & corpus ossis ilii
membentuk  EMINENTIO ILIOPECTINEA
• PECTEN OSSIS PUBIS (bag. Tajam dari
Ramus superior) berakhir sbg
TUBERCULUM PUBICUM
• Kedua corpus os pubis bertemu membentuk
SYMPHISIS PUBIS
• FORAMEN OBTURATORIUM, pada orang
yang masih hidup ditutupi oleh membrana
obturatoria
Os. Sacrum
• PROMONTORIUM : pinggir anterior dan atas dari v.
sacral I menonjol ke depan sebagai margo posterior
apertura pelvis superior
• BASIS
• APEX
• CANALIS SACRALIS : bentukan dari foramen
vertebralis
• HIATUS SACRALIS : bentukan dari lamina v. sacralis
V dan kadang – kadang v. sacralis IV yang tidak
mencapai garis tengah
• FORAMEN SACRALIS : lubang yang terdapat pada
sisi anterior maupun posterior os sacrum sebagai
tempat lewat dari n sacralis
• CRISTA SACRALIS MEDIANA : berasal dari proc.
spinosus
• CRISTA SACRALIS INTERMEDIA : berasal dari
proc.articularis
• CRISTA SACRALIS LATERALIS : berasal dari
proc.transversus
Os. Femur
1. Epiphysis proximal
• CAPUT FEMORIS
• FOVEA CAPITIS FEMORIS (dilekati lig. Teres
femoris)
• Collum Femoris
• TROCHANTER MAJOR
• TROCHANTER MINOR
• Fossa intertrochanterica, crista intertrochanterica
(posterior), linea intertrochanterica (anterior)
2. Diaphysis / Corpus Femoris
• Bagian Ventral : licin, bagian DORSAL : terdapat
LINEA ASPERA
• Linea aspera (mempunyai labium lateral et medial)
• Margo : medial, lateral, posterior
• Facies : medial, lateral, anterior
3. Epiphysis Distal
• CONDYLUS MEDIALIS (lebih BESAR)
• CONDYLUS LATERAL
• Epicondylus medial (dilekati lig. Collateral
tibiale)
• Epicondylus lateral (dilekati lig. Collateral
fibulare)
• FACIES PATELLA (ANTERIOR)
• FOSSA INTERCONDYLOIDEA
(POSTERIOR)
• Linea intercondyloidea
• TUBERCULUM ADDUCTORIUM (dilekati M.
Adductor Magnus)
Patella

Basis
Facies Articularis

Medial Lateral
Facies Anterior (kecil) (besar)

Apex
Art. Genue dibentuk oleh……..
1. Art. Femoro patellaris
2. Art. Menisco femoralis
3. Art. Menisco tibialis
Os. Tibia
• CONDYLUS LATERALIS DAN MEDIALIS
• Tuberculum intercondylaris lateral dan
medial
• TUBEROSITAS TIBIA
• LINEA MUSCULI SOLEI
• Facies articularis fibula: ART.
TIBIOFIBULARIS
• Incisura fibularis, bersendi dgn fibula:
sindesmosis tibiofibularis
• MALLEOLUS MEDIAL
Os. Fibula
• Caput fibula
• Collum fibula
• Corpus fibula
• Proc. Styloideus
• MALEOLUS LATERALIS
Ossa Pedis
1. Tulang TARSAL terdiri dari:
• talus,
• calcaneus,
• cuboid,
• navicular,
• cuneiformis
• Ossa metacarpal
• Os metacarpal I-V
• Ossa digitorum pedis
• phalanx proximal I-V, medial II - V,
distal I-V
• Digiti I (Hallux)
• Digiti II
• Digiti III
• Digiti IV
• Digiti V (minimus)

Anda mungkin juga menyukai