Anda di halaman 1dari 21

ALKADIENA

DR. H. ACHMAD SYAHRANI, MS

PUSTAKA UTAMA :
ORGANIC CHEMISTRY, MORRISON AND BOYD, THIRD
EDITION
DEFINISI :
ALKENA SEDERHANA DENGAN DUA IKATAN
RANGKAP
TATA NAMA DIENA MENURUT IUPAC SEPERTI
ALKENA, DENGAN AKHIRAN DIENA DAN DUA
NOMOR YANG MENGINDIKASIKAN POSISI DARI
KEDUA IKATAN RANGKAP

H2C CHCH CH2


1, 3-BUTADIENA
CH2 CH CH2 CH CH2

1,4 - PENTADIENA

CH2 CH CH CH CH CH2

1,3,5 - HEKSATRIIENA
DIENA DIGOLONGKAN MENJADI :
A. KONYUGASI (CONJUGATED DIENES)
IKATAN RANGKAP YANG DISELINGI DENGAN SATU IKATAN
TUNGGAL

CH2 CH CH CH CH CH2

B. ISOLASI (ISOLATED DIENA)


IKATAN RANGKAP YANG DISELINGI DENGAN LEBIH DARI SATU
IKATAN TUNGGAL

CH2 CH CH2 CH2 CH CH2

C. KUMULASI (CUMULATED DIENA) = ALLENA

CH2 C CH2
PREPARASI DIENA :

1,3 BUTADIENA (BAHAN DASAR KARET SINTETIS) DIBUAT SECARA :

A. PROSES CRACKING

CH3 CH2 CH CH2


1 butena
panas dan katalis
CH3 CH2 CH2 CH3 panas dan katalis
n BUTANA
CH3 CH CH CH3
2 butene

CH2 CH CH CH2
1,3 butadiena
b. DEHIDRASI ALKOHOL DENGAN DUA GUGUS HIDROKSI

pana
CH2 CH2 CH2 CH2 s CH2 CH CH CH2
OH OH asam
1,3-butadiena
1,4-butadiol

DIENA TERKONYUGASI LEBIH STABIL DARIPADA ALKENA

KALOR HIDROGENASI (kcal/mol) :


1-butena 30,3 1,3-butadiena 57,1
1-pentena 30,1 1,4-pentadiena 60,8
3,3-dimetil-1-butena 30,3 1,5-heksadiena 60,5
Cis-2-butena 28,6 1,2-propadiena 71,3

CH2 CH CH CH2
30 + 30 = 60 (teoritis)

57 (empiris)
RESONANSI PADA DIENA TERKONYUGASI

3
3
1 1
2 4
2 4

delokalisasi elektron 

Panjang ikatan C2 – C3 pada 1,3-butadiena = 1,48 A


Bandingkan dengan panjang ikatan tunggal (1,53 A)

Energi resonansi diena terkonyugasi = 2-4 kcal/mol

Dengan demikian ikatan menjadi lebih kuat


ADISI ELEKTROFILIK PADA DIENA TERKONYUGASI

ADISI 1,2 DAN ADISI 1,4

ADISI 1,2 = ADISI PADA ATOM C PERTAMA DAN KEDUA


ADISI 1,4 = ADISI PADA ATOM C PERTAMA DAN KEEMPAT

ADISI 1,2
HBr CH2 CH CH CH2
CH2 CH CH CH2
H Br
3-bromo-1-butena
Cl2
CH3 CH CH CH CH CH3 CH3 CH CH CH CH CH3
Cl Cl
2,4-heksadiena
4,5-dikloro-2-heksena
ADISI 1,4

HBr
CH2 CH CH CH2 CH2 CH CH CH2
H Br
1,3-butadiena
1-bromo-2-butena

Cl2
CH3 CH CH CH CH CH3 CH3 CH CH CH CH CH3
Cl Cl
2,4-heksadiena 2,5-dikloro-3-heksena
PERBEDAAN ADISI 1,2 DAN ADISI 1,4

ADISI 1,2 DIENA BERLANGSUNG DENGAN MEKANISME REAKSI


SEBAGAIMANA IKATAN RANGKAP TERISOLASI (LEWAT KARBO
KATION SEKUNDER)

H+ H
CH2 CH CH CH2 +
CH2 CH CH CH2

1,3-butadiena Karbokation sekunder

Br-
CH2 CH CH CH2
H Br

3-bromo-1-butena
ADISI 1,4 MERUPAKAN PERPANJANGAN LANGSUNG DARI
ADISI 1,2. KARBOKATION ALILIK YANG TERJADI TERSTABILKAN
OLEH RESONANSI
H
H+ +
CH2 CH CH CH2 CH2 CH CH CH2

1,3-butadiena

H Br-
+ CH2 CH CH CH2
CH2 CH CH CH2 H Br
1-bromo-2-butena
CH2 CH CH CH2 CH2 CH CH CH2
H Br H Br

Produk 1,2 (80%) produk 1,4 (20%)

-80°C

CH2 CH CH CH2
1,3-butadiena
40°C

CH2 CH CH CH2 CH2 CH CH CH2


H Br H Br
produk 1,2 (20%) produk 1,4 (80%)
Pada temperatur 40 C dengan sedikit asam , 3-bromo-1-butena
(produk 1,2) akan menghasilkan suatu campuran dengan
produk 1,4
H+, 40°C
CH2 CH CH CH2 CH2 CH CH CH2
H Br H Br

20% 80%

Pada temperatur rendah reaksi lebih banyak menghasilkan


produk 1,2 karena adisi 1,2 mempunyai energi aktivasi yang
lebih rendah (karbon sekunder mengemban muatan positif
yang lebih banyak daripada karbon primer) karenanya reaksi
lebih cepat. Laju relatif reaksi mengendalikan angka banding
produk (kendali kinetik)
Pada temperatur tinggi makin banyak molekul yang mampu men
capai keadaan transisi yang lebih tinggi dan kedua produk ada
dalam kesetimbangan. Produk 1,4 yang lebih stabil (karena me
rupakan alkena yang lebih tersubstitusi) lebih melimpah.

Pada temparatur lebih tinggi kestabilan relatif produk mengenda


likan angka banding produk dan reaksi berada dibawah kendali
kesetimbangan/kendali thermodinamik)
REAKSI DIELS ALDER

OTTO DIELS DAN KURT ALDER (NOBEL KIMIA 1950)

DIENA (SENYAWA TIDAK JENUH PERTAMA) DIPANASI DENGAN


SENYAWA TIDAK JENUH KEDUA (DIENOFIL = PENCINTA DIENA)

CH2 O O
H
C CH CH
+ HC
C
H CH2 CH2
3-sikloheksena-
1,3-butadiena propenal 1-karboksaldehida
(DIENA) (DIENOFIL) (100%)
RUMUS GARIS DAN KONFORMASI

UNTUK MEMUDAHKAN DIGUNAKAN RUMUS GARIS BAGI


SENYAWA RANTAI TERBUKA DAN RUMUS SEGIBANYAK BAGI
SENYAWA RANTAI TERTUTUP (CINCIN)

atau berarti CH2 CH2

atau berarti CH2 CH CH2

atau berarti CH2 CH CH CH2


CH3

BERARTI

CH(CH3)2

Istilah s-cis dan s-trans untuk menggambarkan konformasi


diena konyugasi (huruf s digunakan karena geometri diseki
tar ikatan tunggal (single) pusatlah yang menentukan
Konformasi itu)
s-trans s-cis

s-cis s-trans
CONTOH : Reaksi Diels Alder

O O
+ CH CH

diena dienofil produk

Reaksi Diels Alder adalah adisi cis atau trans yang bersifat
serempak (concerted) dan karena itu bersifat stereospesifik
OHC kalor H
H H
+ OHC
H CHO
CHO
produk cis cis-dienofil

titian

H
H
+ OHC H
H
H
H
endo CHO
(disukai) trans terhadap titian
H
H kalor H
+
H H
CHO CHO
H
ekso
cis terhadap titian

Anda mungkin juga menyukai