29-Dec-19 3
ELEKTROKARDIOGRAFI
29-Dec-19 4
EKG HANYALAH SALAH SATU
PEMERIKSAAN YANG MERUPAKAN ALAT
BANTU DALAM MENEGAKKAN DIAGNOSA
PENYAKIT JANTUNG.
29-Dec-19 5
EKG MEMPUNYAI NILAI DIAGNOSTIK
PADA KEADAAN BERIKUT
Gangguan irama
Hipertrofi
Kelainan miokard
Gangguan keseimbangan elektrolit
Efek obat obatan
29-Dec-19 6
KESIMPULAN
EKG : Rekaman aktivitas listrik jantung.
Tidak mengukur fungsi mekanik
29-Dec-19 7
SEL JANTUNG
29-Dec-19 8
SEL JANTUNG
TERDIRI ATAS 3 JENIS SEL
SEL PACU JANTUNG (PACE MAKER CELL)
SEL KONDUKSI LISTRIK
SEL MIOKARDIUM
29-Dec-19 9
29-Dec-19 10
Sifat sistem sel pacu dan konduksi
jantung
Otomatisasi
Ritmisitas
Dipengaruhi oleh sistem saraf simpatis dan
parasimpatis (melalui nerves vagus)
Keseimbangan elektrolit
Tipe-tipe sel Otot Jantung
Autoritmik
autoritmik – mampu berdepolarisasi spontan
menyalurkan aksi potensial ( impulses ) melewati
myocardium
tidak berkontraksi
Kontraktil
Potensial aksi menimbulkan kontraksi
Aliran darah ditimbulkan oleh pergantian dari kontraksi
( SISTOLIK ) dan Relaksasi ( DIASTOLIK )
29-Dec-19 13
29-Dec-19 14
“Pacemaker” Jantung
SA NODE : 60 - 100
x/m
AV NODE : 40 – 60
x/m
PURKINYE : 20 – 40
x/m
IRAMA
Sistim konduksi jantung yang normal
29-Dec-19 18
AV NODE
TERLETAK DI DINDING SEPTUM ATRIUM
90 % KEBUTUHAN NUTRISI DIPASOK OLEH RCA
10 % KEBUTUHAN NUTRISI DIPASOK OLEH LEFT CIRCUMFLEX
SEL-SEL PADA AV NODE MENGHASILKAN IMPULS 40-60 kali/menit
MENUNDA IMPULS SEHINGGA MEMUNGKINKAN TERSEDIANYA WAKTU
BAGI VENTRIKEL UNTUK TERISI PENUH DENGAN DARAH SEBELUM
MELAKUKAN KONTRAKSI
HANYA MEMULAI IMPULS BILA TIDAK MENERIMA IMPULS DARI
ATRIUM DI ATASNYA
29-Dec-19 19
SERABUT PURKINJE
BERPERAN JUGA SEBAGAI ALAT PACU JANTUNG
MAMPU MELEPASKAN IMPULS DENGAN KECEPATAN
20-40 KALI/MENIT
SERAT PURKINJE MELEPAS IMPULS HANYA BILA TIDAK
MENERIMA IMPULS DARI SUMBER PACU JANTUNG
YANG LEBIH TINGGI DARI SERAT PURKINJE ITU
SENDIRI
29-Dec-19 20
SADAPAN (LEAD)
Memberikan gambaran mengenai aktivitas listrik
jantung antara satu kutub positif dan satu kutub
negatif
Diantara 2 kutub terdapat garis imajiner yang
mewakili sumbu sadapan (arah dimana arus bergerak
mewakili jantung)
Arus yang bergerak ke arah kutub positif
menghasilkan gelombang defleksi positif ke atas
Arus yang menjauhi kutub positif menghasilkan
bentuk gelombang yang melengkung ke bawah
29-Dec-19 22
Proses Aktivasi Jantung
Arah Defleksi
Arah impuls Arah defleksi
Menuju Elektroda (positif) Ke atas (positif)
++++++++
++
+
_ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _
+
++++++++
PEMBAGIAN SADAPAN
1. BIPOLAR
MEMERLUKAN ELEKTRODA POSITIF DAN
NEGATIF UNTUK PEMANTAUANNYA
29-Dec-19 26
2. SADAPAN UNIPOLAR
HANYA MENGGUNAKAN ELEKTRODA POSITIF
MENGGUNAKAN BAGIAN PUSAT JANTUNG
SEBAGAI PUSAT NEGATIF
MELIPUTI SADAPAN EKSTREMITAS aVr, aVL,
aVf SERTA SADAPAN PREKORDIAL V1-V6
29-Dec-19 27
SANDAPAN EKG (ECG LEADS)
Untuk rekaman rutin, terdapat 12 sandapan,
yaitu :
a. Tiga buah sandapan bipolar standar (I, II dan
III)
b. Tiga buah sandapan unipolar ekstremitas
(aVR, aVL dan aVF)
c. Enam buah sandapan unipolar prekordial (VI
sampai dengan V6)
SANDAPAN BAKU BIPOLAR
(BIPOLAR STANDARD LEAD EINTHOVEN)
29-Dec-19 42
SADAPAN V1
MENGHASILKAN DEFLEKSI NEGATIF
TERLETAK PADA SELA IGA KE 4 SISI KANAN
MEMBERIKAN PANDANGAN MENGENAI DINDING
ANTEROSEPTAL JANTUNG
29-Dec-19 43
v1
29-Dec-19 44
SADAPAN V2
MENGHASILKAN DEFLEKSI POSITIF
MEMERLUKAN PENEMPATAN ELEKTRODA PADA
INTERCOSTA 4 KIRI
MEMBERIKAN PANDANGAN MENGENAI DINDING
ANTEROSEPTAL JANTUNG
29-Dec-19 45
v2
29-Dec-19 46
SADAPAN V3
MENGHASILKAN DEFLEKSI BIFASIK
MEMERLUKAN PENEMPATAN ELEKTRODA PADA
SELA IGA KE 5 ANTARA V2 DAN V4
MEMBERIKAN PANDANGAN MENGENAI DINDING
ANTERIOR JANTUNG
29-Dec-19 47
V3
29-Dec-19 48
SADAPAN V4
MENGHASILKAN DEFLEKSI POSITIF
MEMERLUKAN PENEMPATAN ELEKTRODA PADA
SELA IGA KE 5 PADA GARIS MID KLAVIKULA
MEMBERIKAN PANDANGAN MENGENAI DINDING
ANTERIOR JANTUNG
29-Dec-19 49
V4
29-Dec-19 50
SADAPAN V5
MENGHASILKAN DEFLEKSI POSITIF
MEMERLUKAN PENEMPATAN ELEKTRODA PADA
SELA IGA KE 5 PADA GARIS AKSILA ANTERIOR
MEMBERIKAN PANDANGAN KEPADA DINDING
LATERAL JANTUNG
29-Dec-19 51
V5
29-Dec-19 52
SADAPAN V6
MENGHASILKAN DEFLEKSI POSITIF
MEMERLUKAN PENEMPATAN ELEKTRODA PADA
SELA IGA KE 5 GARIS MID AKSILA
MEMBERIKAN PANDANGAN MENGENAI DINDING
LATERAL JANTUNG
29-Dec-19 53
V6
29-Dec-19 54
RA (-) LA (+)
I
(-)
(-)
aVr aVl
III V6
II
aVf V5
V1 V2 V3 V4
(+) LF (+)
29-Dec-19 55
29-Dec-19 58
KERTAS EKG
29-Dec-19 59
KERTAS EKG
29-Dec-19 60
GARIS VERTIKAL MENGGAMBARKAN V O L T A S E
29-Dec-19 61
KURVA EKG
KURVA EKG MENGGAMBARKAN PROSES LISTRIK
YANG TERJADI PADA ATRIUM DAN VENTRIKEL.
1.DEPOLARISASI ATRIUM.
2.REPOLARISASI ATRIUM.
3.DEPOLARISASI VENTRIKEL.
4REPOLARISASI VENTRIKEL.
29-Dec-19 62
GELOMBANG ELEKTROKARDIOGRAM
29-Dec-19 63
AKTIVITAS LISTRIK JANTUNG
P wave : Atrial depolarization
QRS complex : Ventricular
depolarization
T wave : Ventricular
repolarization
GELOMBANG P
Gambaran yang ditimbulkan oleh depolarisasi atrium
Normal
Tinggi : < 0,3 mvolt
Lebar : < 0,12 detik
Selalu positif di L II
Selalu negatif di aVR
Diikuti QRS dan T ,
1:1
Kepentingan
Mengetahui kelainan
di Atrium
29-Dec-19 66
Cardiac Action Potentials
29-Dec-19 68
GELOMBANG QRS
29-Dec-19 69
Cardiac Action Potentials
GELOMBANG Q ADALAH DEFLEKSI NEGATIF
PERTAMA PADA GELOMBANG QRS.
29-Dec-19 71
GELOMBANG R
29-Dec-19 72
GELOMBANG R DAN S DI LEAD PREKORDIAL
V1 V2 V3 V4 V5 V6
Terminologi morfologi QRS
R
qRs Rs rS
QR Q/QS rSr’
RsR’
Gelombang T
Nilai normal :
* 1 MV di lead dada
* 0,5 MV di lead
ekstrimitas
* Minimal ada 0,1 MV
Kepentingan :
* Mengetahui adanya
iskemia/infark
* Kelainan elektrolit
29-Dec-19 75
29-Dec-19 76
Interval PR
Diukur dari permulaan P s/d permulaan QRS
Kepentingan :
Kelainan sistem konduksi
MENYATAKAN
REKAMAN IMPULS DARI ATRIUM
MELEWATI AV NODES, BERKAS HIS,
CABANG KANAN DAN KIRI
29-Dec-19 77
Cardiac Action Potentials
Segmen ST
Diukur dari akhir QRS s/d awal gel T
Normal : Isoelektris
29-Dec-19 79
Cardiac Action Potentials
INTEVAL QT
29-Dec-19 81
Cardiac Action Potentials
CARA MENILAI EKG
TENTUKAN REGULARITAS
29-Dec-19 83
MENENTUKAN
REGULARITAS
29-Dec-19 84
Reguler/ Irreguler ?
R R R R
HR/Frekuensi
29-Dec-19 85
MENENTUKAN FREKUENSI
ADA 3 CARA MENENTUKAN FREKUENSI YAITU
A. 300
JUMLAH KOTAK BESAR ANTARA R - R
R R
300/3,6 = 83
29-Dec-19 87
B. 1500
R R
1500/18=83
29-Dec-19 89
C. AMBIL EKG 6 DETIK HITNG JUMLAH QRS LALU
KALIKAN DENGAN 10 ATAU AMBIL EKG 12 DETIK
LALU KALIKAN DENGAN 5.
29-Dec-19 90
ANDA BENAR
6X10 = 60XMENIT
29-Dec-19 91
2. MENENTUKAN IRAMA JANTUNG
Tentukan teratur/tidak
? Interpretasi
29-Dec-19 92
Gelombang P
PR interval
Memendek/memanjang ?
Gelombang QRS
Sempit/ lebar ?
29-Dec-19 93
Irama normal IRAMA SINUS
Kriteria irama sinus = Normal Sinus rhythm
Irama teratur
HR : 60 - 100 X/menit
Gelombang P normal ( P : QRS dan T = 1 : 1 )
Interval PR normal ( 0,12 - 0,20 detik )
Gelombang QRS normal ( 0,06 - 0,12 detik )
29-Dec-19 94
29-Dec-19 95
AKSIS
MENYATAKAN ARAH VEKTOR LISTRIK RATA-RATA
DAN MENGGAMBARKAN ARAH ALIRAN LISTRIK
RATA-RATA DAN DINILAI DARI BIDANG FRONTAL
29-Dec-19 96
AXIS
Aksis pada Bidang Frontal
Penelitian menunjukkan : letak sumbu-sumbu
sebagai berikut :
0 = pusat jantung
I = garis mendatar 0 derajat
II = membuat sudut 60 dengan I, searah
jarum jam yaitu + 60 derajat
III = + 120 derajat
aVR = - 150 derajat
aVL = - 30 derajat
aVF = + 90 derajat
Sumbu Listrik Vektor QRS
Menentukan aksis QRS pada bidang
horizontal :
1. Pilih 2 sandapan : yang termudah yang
saling tegak lurus : I dan aVF
Tentukan jumlah aljabar pada masing-
masing sandapan dan gambarkan sebagai
vektor pada masing-masing sumbu
Buat resultante yang meggambarkan aksis
QRS
29-Dec-19 106