INTEGRAL
Integral Tak Tentu
Substitusi, Parsial
Integral Tentu
PENGERTIAN INTEGRAL
Integraladalah lawan diferensiasi.
Penulisan simbol integral:
f ( x)dx F ( x) C
n 1
ax
n
ax dx C , n 1
n 1
INTEGRAL TAK TENTU
af ( x)dx a f ( x)dx
[ f ( x) g ( x)]dx f ( x)dx g ( x)dx
[af ( x) bg ( x)]dx a f ( x)dx b g ( x)dx
CONTOH
6 x11 6 x 2
1. 2
6 xdx 3 x
11 2
31 4
12 x 12 x
2. 12 x3dx 3x 4
3 1 4
1 3
1 1 3
6x 2
6x 2
3. 6 xdx 6 x dx 1 3 4 x 2
2
1
2 2
11 0 1
4. (2 x 3)dx 2 x 3 x
x2 3x
11 0 1
1 5 1
2 2 72 1
5. x ( x )dx x ( x 2 x )dx x 2 x dx x 4 x 2
2
x
2 2 1 2 2
7
LATIHAN 1
Tentukanlah nilai
integral dari: (1 2 x) 2
1. 9x dx
2
6. x dx
(3x 4 x)
2
2. dx 1
( x 1) 2 dx
1 1
(3 x 2 x )dx
3. 1 2
2 2
7.
x
4. 2
x 2 ( x 3)dx
( x 3)
5. x dx
Contoh:
1. Tentukan dari
xdx 2. Integralkanlah (5x – 1)2
Penyelesaian Penyelesaian
x n 1
xdx 12 x x 1)dx
2 2 2
= n 1 c ( 6 x 1) dx = ( 36 x
x2 36 3 12 2
= c = x x xc
2 3 2
1 12x
= 3 – 6x2 + x + c
= xc
2
1
3. Tentukan ( 2 ox 4
4 x 10 5 x ) dx
Penyelesaian
20 3 4 2
(2ox x x 10 x 5 ln x c
1
4
4 x 10 5x )dx =
5 2
= 4x3 + 2x2 + 10x – 5lnx + c
1
4. Tentukan ( X
X ) dx
Penyelesaian
1 1
(x
1
( X ) dx = 2
x ) dx
2
X
1 3
2
2x x 2 c
2
= 3
2
= 2 x x x c
3
INTEGRAL DENGAN SUBSTITUSI
Jika g adalah suatu fungsi yang dapat
didiferensialkan dan r suatu bilangan
rasional tak nol maka
1
g ( x) g ' x dx
dimana
r
g ( x ) c
r 1
r 1 dan r ≠ -1
c adalah konstanta
2 x 2 dx
2. ...( buat latihan )
x3 1
CONTOH
1 4x
2. dx
1 x 2x 2
Jawab : du
u = 1+ x + 2x2 du = (1+4x) dx dx
(1 4 x)
1 4x du 1 1 1
1 x 2x2
dx
u 1 1
u 2 C
2
2 u C 2 1 x 2x2 C
CONTOH
3. x 3 cos( x 4 2)dx
Jawab : 1
u = x4+2 du = 4x3 dx x 3 dx du
4
1 1 1
x cos( x 2)dx 4 cos udu 4 cos udu 4 sin u C
3 4
1
sin( x 4 2) C
4
LATIHAN 2
Carilah integral dari f(x) sbb.
1. ( x 4 3x)30 (4 x 3 3) dx
x
3. dx
1 4x 2
4. sin 3 x dx
5. x 2 sin x dx
INTEGRAL TRIGONOMETRI
cos xdx sin x c
sin xdx cos x c
1
cos 2 x dx sec xdx tan x c
2
1
sin 2 x xdx cot x c
2
dx csc
udv uv vdu
d
u.v u ' v uv' u ' v uv' u.v
dx
uv' u.v u ' v
udv uv vdu
u ln x dv = dx
1 v=x
du dx
x
1
ln x dx (ln x)( x) ( x) x dx
ln x dx x ln x dx
ln x dx x ln x x C
INTEGRAL PARSIAL
Contoh :
udv uv vdu
x sin xdx
Jawab :
ux dv sin xdx
du dx v cos x
sin xdx
2
x
Misal : u = x2 dv = sin x dx
du = 2x dx v = -cos x
Maka :
x
e sin xdx
Misal : u = ex dan dv = sinx dx
du = exdx dan v = - cosx
Maka :
e cos xdx
x
u = ex dv = cos x dx
du = exdx v = sin x
INTEGRAL PARSIAL
e cos xdx e sin x e sin xdx
x x x
1 x
x
e sin xdx e (cos x sin x ) C
2
LATIHAN 3
1. x cos x dx
x cos x dx
2
2.
x ( x 6 ) dx
2
3.
x ln x dx
2
4.
xe dx
2x
5.
6. x sin x . cos x dx
x sin 3x dx
2
7.
23
INTEGRAL TENTU
Integral tertentu adalah integral dari suatu fungsi yang nilai-
nilai variabel bebasnya (memiliki batas-batas) tertentu.
Jika fungsi terdefinisi pada interval tertutup [a,b] , maka
integral tertentu dari a ke b dinyatakan oleh :
b
a
f ( x ) dx
Dimana :
f(x) : integran
a : batas bawah
b : batas atas
INTEGRAL TENTU
f ( x)dx F ( x)
b
b
f (b) f (a)
a
a
a b 5 5 5 5 5
1
32 3125 618,6
5
INTEGRAL TENTU
5
x
5 5
b b
1 55
kf ( x)dx k f ( x)dx 2 5 x dx 5 5 5. 5 x 2
4
a a
2
3125 32 3093
5 5 5
x 5 x 4 dx x 4 dx 5 x 4 dx
b b b
a a a 2 2 2
c b b 3 5 5
dx dx 618,6
4 4 4
a
f ( x)dx f ( x)dx f ( x)dx
c a
x dx x x
2 3 2
dx
x 3 a x 3 c, maka nilai a adalah.....
A. - 2
B. -1
1
C.
2
D. 1
E. 2
29
1
5 - 6x dx 9 f(x) 5 - 6x c,
maka f(x) sama dengan.....
2
A. (5 - 6x)
2
B. (6x - 5)
C. (6x - 5)
D. (5 - 6x)
1
E. (6x - 5)
3 30
4
(7 3x) dx ...
1
A. - (7 3 x) 5 c
12
1
B. - (7 3x) c 5
15
1
C. - (7 3 x) c 5
21
1
D. (7 3 x ) 5 c
15
1
E. (7 3 x ) c
5
12
31
1
a sin( ax b) dx .....
A. - asin(ax b) c; a 0
1
B. - cos(ax b) c; a 0
a
1
C. - 2 cos(ax b) c; a 0
a
1
D. cos(ax b) c; a 0
a
1
E. cos(ax b) c; a 0
a
32
acos(ax b) dx .....
A. - acos(ax b); a 0
B. - asin(ax b); a 0
1
C. cos(ax b); a 0
a
D. sin(ax b); a 0
E. cos(ax b); a 0 33
1
cos(4x 3 π) dx ...
1
A. 4sin(4x π) c
3
1
B. 2sin(4x π) c
3
1 1
C. sin(4x π) c
2 3
1 1
D. sin(4x π) c
3 3
1 1
E. sin(4x π) c
4 3 34
1
x 1 3x dx ...
2
10
A.
9
7
B.
9
9
C.
7
10
D.
7
7
E.
10 35
1
x x dx ...
2 4
A. -3
1
B. -
3
1
C.
4
D. 1
E. 4 36
x 5 dx .....
2 3
9x
A. 10(x 5) x 5 c
3 3
B. 8(x 5) x 5 c
3 3
C. 6(x 5) x 5 c
3 3
D. 4(x 5) x 5 c
3 3
E. 2(x 5) x 5 c
3 3
37
2
6x
x 1
3
dx ...
A. 6(x 1) x 5 c
3 3
B. 3(x 1) x 5 c
3 3
C. 4 x 1 c 3
D. 6 x 1 c 3
E. 18 x 1 c 3
38
4
1
A. (16 2 )
16
1
B. (8 2 )
8
1
C. (4 2 )
4
1
D. ( 2 8)
8
1
E. ( 2 16)
16 39
(6x - 21) x 7 x 41 dx ...
2
A. (2x 14 x 82) x 7 x 41 c
2 2
B. (x 7 x 41) x 7 x 41 c
2 2
1 2
C. (x 7 x 41) x 7 x 41 c
2
2
1 2
D. (x 7 x 41) x 7 x 41 c
2
3
1 2
E. (x 7 x 41) x 7 x 41 c
2
4 40