Anda di halaman 1dari 40

MATEMATIKA TEKNIK 2

TEKNIK MESIN A DAN B


TOPIK HARI INI

INTEGRAL
Integral Tak Tentu

Substitusi, Parsial

Integral Tentu
PENGERTIAN INTEGRAL
Integraladalah lawan diferensiasi.
Penulisan simbol integral:

 f ( x)dx  F ( x)  C

∫: notasi integral (diperkenalkan oleh


Leibniz, seorang matematikawan Jerman)
C : konstanta pengintegralan
PENGERTIAN INTEGRAL
Rumus – rumus dasar integrasi

n 1
ax
    
n
ax dx C , n 1
n 1
INTEGRAL TAK TENTU

 af ( x)dx a  f ( x)dx
 [ f ( x)  g ( x)]dx   f ( x)dx   g ( x)dx
 [af ( x)  bg ( x)]dx  a  f ( x)dx  b  g ( x)dx
CONTOH
6 x11 6 x 2
1.     2
6 xdx 3 x
11 2
31 4
12 x 12 x
2.  12 x3dx    3x 4
3 1 4
1 3
1 1 3
6x 2
6x 2
3.  6 xdx   6 x dx  1  3  4 x 2
2

1
2 2
11 0 1
4. (2 x  3)dx  2 x 3 x
  x2  3x
11 0 1
1 5 1
2  2 72 1
5.  x ( x  )dx   x ( x  2 x )dx   x  2 x dx  x  4 x 2
2

x
2 2  1 2 2
7
LATIHAN 1
Tentukanlah nilai
integral dari: (1  2 x) 2
1.  9x dx
2
6.  x dx
 (3x  4 x)
2

2. dx 1
 ( x  1) 2 dx
1 1
 (3 x  2 x )dx
3.  1 2
2 2
7.
x

4. 2
x 2 ( x  3)dx
( x  3)
5.  x dx
Contoh:
1. Tentukan dari
 xdx 2. Integralkanlah (5x – 1)2

Penyelesaian Penyelesaian

x n 1
 xdx     12 x  x  1)dx
2 2 2
= n 1  c ( 6 x 1) dx = ( 36 x

x2 36 3 12 2
= c = x  x xc
2 3 2
1 12x
= 3 – 6x2 + x + c
= xc
2

1
3. Tentukan ( 2 ox 4
 4 x  10  5 x ) dx

Penyelesaian
20 3 4 2
 (2ox x  x  10 x  5 ln x  c
1
4
 4 x  10  5x )dx =
5 2
= 4x3 + 2x2 + 10x – 5lnx + c
1
4. Tentukan ( X
 X ) dx
Penyelesaian
1 1

 (x
1
(  X ) dx = 2
 x ) dx
2
X
1 3
2
2x  x 2  c
2
= 3
2
= 2 x  x x c
3
INTEGRAL DENGAN SUBSTITUSI
Jika g adalah suatu fungsi yang dapat
didiferensialkan dan r suatu bilangan
rasional tak nol maka
1
 g ( x) g '  x  dx 
dimana
r
 g ( x )  c
r 1

r  1 dan r ≠ -1
c adalah konstanta

Aturan ini digunakan untuk menyelesaikan


integral yang berkaitan dengan aturan
rantai
CONTOH
1. 2 x ( x 2  4)5 dx  ...
Jawab : du
u = x2 + 4  du = 2x dx  dx 
2x
du 1 6 1 2
 
5
u 2x  u du  u  c  ( x  4) 6  c
5
2x 6 6

2 x 2 dx
2. ...( buat latihan )
x3  1
CONTOH
1 4x
2. dx
1 x  2x 2

Jawab : du
u = 1+ x + 2x2  du = (1+4x) dx  dx 
(1  4 x)
1 4x du 1  1 1
 1 x  2x2
dx   
u 1 1
u 2 C
2
 2 u  C  2 1 x  2x2  C
CONTOH
3. x 3 cos( x 4  2)dx
Jawab : 1
u = x4+2  du = 4x3 dx  x 3 dx  du
4

1 1 1
 x cos( x  2)dx   4 cos udu  4  cos udu  4 sin u  C
3 4

1
 sin( x 4  2)  C
4
LATIHAN 2
Carilah integral dari f(x) sbb.

1. ( x 4  3x)30 (4 x 3  3) dx

2. sin x cos x dx


30

x
3. dx
1 4x 2

4. sin 3 x dx

5. x 2 sin x dx
INTEGRAL TRIGONOMETRI
 cos xdx  sin x  c
 sin xdx   cos x  c
1
 cos 2 x dx   sec xdx  tan x  c
2

1
 sin 2 x  xdx   cot x  c
 2
dx csc

 sec x tan xdx  sec x  c


 csc x cot xdx   csc x  c
INTEGRAL PARSIAL
Jika u dan v fungsi-fungsi yang dapat
didiferensialkan, maka

 udv  uv   vdu

Aturan ini digunakan untuk menyelesaikan


integral yang berkaitan dengan aturan hasil
kali turunan
INTEGRAL PARSIAL

d
u.v  u ' v  uv'   u ' v  uv'  u.v
dx
  uv'  u.v   u ' v

  udv  uv   vdu

Yang perlu diperhatikan pada metode ini adalah :


(1). Bagian yang terpilih sebagai dv harus mudah diintegral.
(2). ∫ v du harus lebih mudah dari ∫ u dv
INTEGRAL PARSIAL
Contoh :
 udv  uv   vdu
 ln x dx =  u.dv
Jawab :

u  ln x dv = dx
1 v=x
du  dx
x
1
 ln x dx  (ln x)( x)   ( x) x dx
 ln x dx  x ln x   dx
 ln x dx  x ln x  x  C
INTEGRAL PARSIAL
Contoh :
 udv  uv   vdu
 x sin xdx
Jawab :
ux dv  sin xdx
du  dx v   cos x

 x sin xdx  ( x)( cos x)    cos xdx


 x sin xdx   x cos x  sin x  C
INTEGRAL PARSIAL
Seringkali ditemui pengintegralan parsial berulang
beberapa kali

 sin xdx
2
x

Misal : u = x2 dv = sin x dx
du = 2x dx v = -cos x
Maka :

x sin xdx   x cos x  2 x cos xdx


2 2

- Tampak bahwa pangkat pada x berkurang


- Perlu pengintegralan parsial lagi
INTEGRAL PARSIAL


x
e sin xdx
Misal : u = ex dan dv = sinx dx
du = exdx dan v = - cosx
Maka :

e sin xdx  e cos x   e cos xdx


x x x

Perlu penerapan integral parsial dalam integral kedua

 e cos xdx   
x
u = ex dv = cos x dx
du = exdx v = sin x
INTEGRAL PARSIAL
e cos xdx  e sin x   e sin xdx
x x x

Bila hasil ini disubstitusikan pada hasil pertama

e sin xdx  e cos x  e sin x   e sin xdx


x x x x

2  e sin xdx  e cos x  e sin x  C


x x x

1 x
   
x
e sin xdx e (cos x sin x ) C
2
LATIHAN 3
1.  x cos x dx
 x cos x dx
2
2.

 x ( x  6 ) dx
2
3.

 x ln x dx
2
4.

 xe dx
2x
5.

6.  x sin x . cos x dx
 x sin 3x dx
2
7.
23
INTEGRAL TENTU
 Integral tertentu adalah integral dari suatu fungsi yang nilai-
nilai variabel bebasnya (memiliki batas-batas) tertentu.
 Jika fungsi terdefinisi pada interval tertutup [a,b] , maka
integral tertentu dari a ke b dinyatakan oleh :
b


a
f ( x ) dx
 Dimana :
f(x) : integran
a : batas bawah
b : batas atas
INTEGRAL TENTU

Konsep Integral Tentu pertama kali dikenalkan


oleh Newton dan Leibniz. Namun, pengertian
secaralebih modern dikenalkan oleh Riemann.
Konsep ini diperkenalkan sebagai limit dari
jumlah Riemann sebagai perumuman dari
proses perhitungan luas daerah tertutup pada
bidang datar.
Dalam geometri, Integral Tentu digunakan
untuk menghitung luas daerah, volume benda,
panjang busur, dan luas permukaan benda putar
INTEGRAL TENTU
Bentuk umum integral tertentu

 f ( x)dx   F ( x)
b
b
 f (b)  f (a)
a
a

a disebut batas bawah

b disebut batas bawah

F(x) : fungsi hasil integral dari f(x)

F(b) : Nilai fungsi F(x) untuk x = b

F(a) : Nilai fungsi F(x) untuk x = a


INTEGRAL TENTU
5
x 
 
5
 
b 5
b
1 55 1 5
 f ( x)dx   F ( x) 2    
4 5
 F (b)  F (a) x dx   x 2 5 2
a a  5 2 5 5
1
  3125  32   618,6
5
2
x 
 
2
 
5
1 52 1 5
2
a
x dx 
4
   x  2  2 5

a
f ( x ) dx  0
 5 2 5
2
5
1
  32  32   0
5
2
x 
 
b a 2
  x dx       x 5    25  55 
5
1 52 1
 f ( x ) dx    f ( x ) dx 4

a b 5  5 5 5 5
1
   32  3125  618,6
5
INTEGRAL TENTU
5
x 
 
5 5
b b
1 55
 kf ( x)dx  k  f ( x)dx 2 5 x dx  5  5   5. 5 x 2
4

a a
2

 3125  32  3093

5 5 5

x  5 x 4  dx   x 4 dx   5 x 4 dx
b b b

  f ( x)  g ( x) dx   f ( x)dx   g ( x)dx


4

a a a 2 2 2

 618,6  3093  3.7111 ,6

c b b 3 5 5

   dx   dx  618,6
4 4 4

a
f ( x)dx   f ( x)dx   f ( x)dx
c a
x dx x x
2 3 2
dx
 x  3  a x  3  c, maka nilai a adalah.....
A. - 2
B. -1
1
C.
2
D. 1
E. 2
29
1
 5 - 6x dx  9 f(x) 5 - 6x  c,
maka f(x) sama dengan.....
2
A. (5 - 6x)
2
B. (6x - 5)
C. (6x - 5)
D. (5 - 6x)
1
E. (6x - 5)
3 30
4
 (7  3x) dx  ...
1
A. - (7  3 x) 5  c
12
1
B. - (7  3x)  c 5

15
1
C. - (7  3 x)  c 5

21
1
D. (7  3 x ) 5  c
15
1
E. (7  3 x )  c
5

12
31
1
 a sin( ax  b) dx  .....
A. - asin(ax  b)  c; a  0
1
B. - cos(ax  b)  c; a  0
a
1
C. - 2 cos(ax  b)  c; a  0
a
1
D. cos(ax  b)  c; a  0
a
1
E. cos(ax  b)  c; a  0
a
32
 acos(ax  b) dx  .....
A. - acos(ax  b); a  0
B. - asin(ax  b); a  0
1
C. cos(ax  b); a  0
a
D. sin(ax  b); a  0
E. cos(ax  b); a  0 33
1
 cos(4x  3 π) dx  ...
1
A. 4sin(4x  π)  c
3
1
B. 2sin(4x  π)  c
3
1 1
C. sin(4x  π)  c
2 3
1 1
D. sin(4x  π)  c
3 3
1 1
E. sin(4x  π)  c
4 3 34
1

x 1  3x dx  ...
2

10
A.
9
7
B.
9
9
C.
7
10
D.
7
7
E.
10 35
1

 x  x dx  ...
2 4

A. -3
1
B. -
3
1
C.
4
D. 1
E. 4 36
 x  5 dx  .....
2 3
9x

A. 10(x  5) x  5  c
3 3

B. 8(x  5) x  5  c
3 3

C. 6(x  5) x  5  c
3 3

D. 4(x  5) x  5  c
3 3

E. 2(x  5) x  5  c
3 3
37
2
6x
 x 1
3
dx  ...

A. 6(x  1) x  5  c
3 3

B. 3(x  1) x  5  c
3 3

C. 4 x 1  c 3

D. 6 x 1  c 3

E. 18 x  1  c 3
38

4

 5cos x sin x dx  ...


4

1
A. (16  2 )
16
1
B. (8  2 )
8
1
C. (4  2 )
4
1
D. ( 2  8)
8
1
E. ( 2  16)
16 39
 (6x - 21) x  7 x  41 dx  ...
2

A. (2x  14 x  82) x  7 x  41  c
2 2

B. (x  7 x  41) x  7 x  41  c
2 2

1 2
C. (x  7 x  41) x  7 x  41  c
2

2
1 2
D. (x  7 x  41) x  7 x  41  c
2

3
1 2
E. (x  7 x  41) x  7 x  41  c
2

4 40

Anda mungkin juga menyukai