INSTITUT PENDIDIKAN GURU KAMPUS

DARULAMAN
06000 JITRA,
KEDAH

JABATAN MATEMATIK TAHUN 2013

Aplikasi Matematik (MTE3114)

APLIKASI MATEMATIK DALAM MODEL DOS DADAH

(Farmakokinetik& Farmakodinamik)

NAMA & K/P PELAJAR

5363)

: AFIQ FIKRIE B MOHMAD

MOHD NOORFAHMI B AZMI

KURSUS

: PISMP MATEMATIK SEM 8

AMBILAN

: JANUARI 2010

NAMA PENSYARAH

(900721-03(911225-03-5923)

: TN HAJI AZMI BIN MAT SAFAR

PN HAJAH SARUVARI BINTI BADRU DUJA KHAN

TARIKH HANTAR

: 31 SEPTEMBER 2013

BIODATA AHLI KUMPULAN

NAMA:
AFIQ FIKRIE B MOHMAD
UMUR:
23 TAHUN
NO. K/P:
900721-03-5363
ALAMAT:
NO 92A, TAMAN MAHSURI, FASA 2A
BANDAR DARULAMAN, 06000,
JITRA, KEDAH
E-MAIL:
fiqkery_08@yahoo.com

BIODATA AHLI KUMPULAN

NAMA:
MOHD NOORFAHMI B AZMI
UMUR:
22 TAHUN
NO. K/P:
911225-03-5923
ALAMAT:
NO 92A, TAMAN MAHSURI, FASA 2A
BANDAR DARULAMAN, 06000,
JITRA, KEDAH
E-MAIL:
axpalela_25@yahoo.ca

PENGHARGAAN

Assalamualaikum w.b.t dan Salam 1 Malaysia

Pertama sekali, bersyukur ke hadrat Illahi kerana dengan limpah kurnia-Nya
kami dapat menyiapkan tugasan MTE 3114 dengan sempurna dalam tempoh masa
yang diberi.
Di kesempatan ini juga, kami ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada
pensyarah pembimbing, Tn Haji Azmi Bin Mat Safar dan Pn Hajah Saruvari Binti
Badru Duja Khankerana banyak memberi tunjuk ajar kepada kami sepanjang proses
menyiapkan tugasan ini. Tidak lupa juga ucapan terima kasih kepada pensyarahpensyarahJabatan Matematik yang memberi maklumat-maklumat yang berguna
kepada kami ketika menyiapkan tugasan ini.
Di sini juga kami ingin merakamkan ucapan terima kasih kepada rakan-rakan
yang memberi pertolongan dan berkongsi maklumat dalam usaha menyiapkan
tugasan yang diberikan ini.
Kami juga berharap tugasan ini menepati garis panduan yang ditetapkan dan
menjadi sumber rujukan dan panduan kepada sesiapa yang berminat mengenai
Aplikasi Matematik.

AFIQ FIKRIE BIN MOHMAD

MOHD NOORFAHMI B AZMI

ISI KANDUNGAN

BIODATA

PENGHARGAAN

iii

ISI KANDUNGAN

iv

1.0 PENGENALAN

2.0 MENENTUKAN MASALAH SEBENAR

3.0 PENYELESAIAN MASALAH MATEMATIK

4.0 MENTAFSIR PENYELESAIAN

5.0 MEMBANDING DENGAN REALITI

RUJUKAN

10

1.0 PENGENALAN
Farmakokinetik merupakan disiplin asas saintifik yang menyokong gunaan
terapeutik. Pesakit telah ditetapkan ubat-ubatan yang sesuai secara klinikal. Ubat
yang dipilih berdasarkan bukti dan pendekatan berasaskan amalan klinikal dan
memberi jaminan untuk menjadi serasi dengan mana-mana ubat-ubatan lain atau
terapi alternatif pesakit mungkin mengambil.
W. M. Keck Foundation (2004) menyatakan farmakokinetik ialah kajian kursus
masa dadah atau metabolit dalam cecair yang berbeza, tisu dan hubungan
matematik yang diperlukan untuk membangunkan model untuk mentafsir apa-apa
data. Manakala Soraya Dhillon and Kiren Gill (2003) memberi maksud penyerapan,
pengedaran, metabolisme dan perkumuhan, regimen dos bagi ubat pada pesakit
tertentu boleh dibangunkan. Ahli farmasi lebih arif mengenai farmakokinetik dimana
mereka perlu memastikan bahawa sukatan yang sesuai ditetapkan bagi mencapai
keberkesanan yang optimum dan toksik yang minimum. Farmasi kemudian
memastikan bahawa pemantauan yang sesuai dijalankan dan bahawa pesakit
menerima maklumat yang sesuai dan arahan yang perlu dipatuhi sewaktu
mengambil ubat. Oleh itu asas pengetahuan asas yang memerlukan ahli farmasi
untuk memastikan amalan yang berkesan penjagaan farmasi.
Farmakokinetik adalah teori matematik fenomena dadah iaitu satu cabang
teori matematik yang melibatkan metabolisma. Namun begitu, farmakokinetik
mempunyai perkaitan dengan farmakodinamik dimana mereka saling bergantungan
bagi memastikan ubat tersebut berkesan. Perkaitan kedua-dua tersebut adalah
seperti rajah 1.

Rajah 1.Perkaitan farmakokinetik dan farmakodinamik

Farmakokidamik adalah bermaksud ilmu yang mempelajari kesan ubat

terhadap fisiologi dan biokimia serta mekanisme kerja ubat. Dimana ianya
menerangkan hubungan antara kepekatan dadah sistemik dan kesannya dengan
masa dan model statistik.Tiga hal yang perlu diperhatikan dalam farmakodinamika
adalah:

Mekanisme kerja ubat

Hubungan antara struktur dan aktiviti,
Hubungan antara dos dengan respon

Joseph T. DiPiroet al (n.d.) menyatakan terdapat perkaitan antara kedua-dua

ini, aplikasi matematik telah digunakan terutamanya dalam membuat persamaan
dan menerbitkan formula bagi mencari kaedah dan sukatan yang terbaik dalam
pengambilan dos.

2.0 MENENTUKAN MASALAH SEBENAR

Pada tahun 1913, Michaelis Menten menerbitkan apa yang kini dikenali sebagai
persamaan

Michaelis-Menten

untuk

menerangkan

kinetik

enzim.

Dalam

farmakokinetik, persamaan yang sama digunakan untuk menggambarkan kinetik

penghapusan etanol, salisilat, phenytoin dan beberapa ubat-ubatan lain.
Penyiasat Sweden, Widmark dan Tandberg, pada tahun 1924 menerbitkan
persamaan yang sesuai dengan apa yang kini dikenali sebagai:
(a)

Model satu ruang yang terbuka dengan suntikan intravena bolus dan
pelbagai dos yang diberikan pada selang masa yang seragam, dan

(b)

Model satu ruang terbuka dengan kadar malar penyerapan intravena

(Widmark dan Tandberg, 1924).

Di Amerika Syarikat , Haggard (1924) , yang menerbitkan artikel klasik

mengenai pengambilan , pengedaran dan penghapusan dietil eter. Beliau
menganggap pengagihan eter atas sebab teorikal dan juga menunjukkan bahawa
dadah di dalam otak mendekati keseimbangan lebih cepat daripada dadah di dalam
badan secara keseluruhan dan ini adalah hasil daripada aliran darah berkadar yang
tinggi kepada otak. Artikel ini telah sentiasa dianggap sebagai sebahagian daripada
kesusasteraan fisiologi asas, tetapi ia adalah jelas bahawa mereka berurusan
dengan hal perkara farmakokinetik juga. Sumbangan lain fisiologi di Amerika
Syarikat pada tahun-tahun awal termasuk orang-orang yang Moller et al. , Di Jolliffee
dan Smith yang memperkenalkan konsep pembersihan buah pinggang dan Hamilton
et al. yang dilaporkan pada kajian pengangkutan intravaskular penunjuk seperti
pewarna. Hamilton et al. yang memperkenalkan persamaan berikut:

Rajah 2.Persamaanyang diperkenalkan oleh Hamilton et al.

Dalam persamaan tersebut, V ialah isipadu sistem, t adalah purata masa

transit, Q adalah aliran darah, dan C ialah kepekatan penunjuk dalam plasma pada
masa t. Pengangka sebelah kanan Persamaan (2) adalah kawasan di bawah saat
pertama kepekatan masa-lengkung manakala penyebut adalah kawasan di bawah
lengkung kepekatan masa. Persamaan 2 telah muncul semula dalam artikel-artikel
yang disiarkan dalam farmakokinetik tahun 1978 dan 1979
Dalam tempoh 1939-1950, Dominquez di Amerika Syarikat membuat
sumbangan dengan menerbitkan artikel mengenai farmakokinetik bagi kreatinin,
mannitol, xylose dan galaktosa. Beliau memperkenalkan konsep jumlah pengedaran
dan ditakrifkan sebagai jumlah cecair badan yang melarutkan bahan pada
kepekatan yang sama seperti yang di plasma. Dominguez juga adalah yang pertama
untuk mendapatkan dan menggunakan Persamaan (3) untuk menganggarkan kadar
penyerapan bahan sebagai fungsi masa. Dalam Persamaan (3), dA / dt adalah kadar

penyerapan pada masa t, V adalah jumlah pengagihan, C adalah kepekatan dadah

plasma pada masa t dan k adalah kadar penghapusan susunan tetap pertama

3.0 PENYELESAIAN MASALAH MATEMATIK

Dalam membina persamaan dan formula untuk kedua model ini, matematik telah
digunakan bagi menyelesaikan masalah ini. Penyelesaian ini bermula dengan cara
bagaimana formula ini telah diterbitkan. Winter M. E. (2003) meyatakan antara
formula yang telah diterbitkan adalah seperti rajah 2 iaitu teori interaksi dadah dan
reseptor. Hail

Formula ini juga telah dipersembahkan dalam bentuk graf untuk

mudah difahami sepertimana ditunjukkan dalam rajah 3.

k1
D+R

DR
k2

Melaluihukumjisim : [D][R]K = [DR]K

1
2
[ D ] [ R]
K2
=
=K d
[ DR ]
Olehitu, K 1

[DR]
RT

[D]
If R

= jumlah # reseptor, maka

= + [D]R
Kd

kesan

KesanMaksi
mun
-[DR]) dansusunsemula:

= [R] + [DR]

T
Rajah 3. Teori interaksi dadah dan reseptor.
Gantikan [R] dengan (R

Rajah 4. Graf teori interaksi dadah dan reseptor.

Hasil formula diatas juga dikenali sebagai Persamaan MichaclisMenten.

Persamaan tersebut adalah seperti rajah 4.

E = E max x ( D)
Kd + (D)

E : Kesan ubat
E max : Kesan ubat maksimum
(D) : Kadar ubat bebas
Kd : k2/ k1 : pemalar kompleks ubat

Rajah 5. Persamaan MichaclisMenten

Namun
begitu,
terdapat

juga

formula yang lebih mudah difahami yang melibatkan pembolehubah yang terdapat
pengiraan farmakokinetik dan farmakodinamik. Formula ini juga telah dibina dalam
bentuk segitiga supaya mudah diguna dan difahami sepetimana dalam rajah 5.

Kepekatan (C) =Jumlah Dadah dalam badan (X)

plasma
Jumlah dadah diagihkan (v)

Rajah 6. Formula kepekatan plasma

Cara penggunaan formula di atas adalah seperti biasa dimana masukkan
maklumat yang telah diberi. Contoh telah ditunjukkan seperti rajah 6.
Jika 3 g dadah ditambah dan diedarkan di seluruh tangki dan tumpuan yang terhasil ialah
0.15 g / L, kira jumlah tangki?
= 3x0.15
= 20 L
Rajah 7. Contoh pengiraan

3.0 MENTAFSIR PENYELESAIAN

Kedua-dua model ini dapat menyelesaikan masalah yang melibatkan dos sesuatu
dadah digunakan. Hasil setiap pengiraan akan dipersembahkan dalam bentuk graf
supaya lebih mudah dfahami dan ditafsir. Terdapat dua contoh tafsiran mengenai
model ini terhadap ubat iaitu ubat paracetamol dan flixilin.
Paracetamol

Kajian ini adalah untuk memastikan dos paracetamol diperlukan bagi orang
dewasa melalui rektum untuk mencapai kepekatan plasma paracetamol
antara 10-20 gml-1.

Kepekatan toksik = 120 g ml1

Rajah 9. Tindak balas paracetamol

Graf menunjukkan kesan yang terhasil daripada dos paracetamol yang
diberikan dan tempoh masa jumlah dos tersebut memberi kesan terhadap manusia.
Pada dos 25 mg kg-1, kesan yang diberikan adalah minimum iaitu 12g ml -1 dan
memberi kesan selama 5 jam sahaja. Manakala pada dos 35 mg kg -1, kesan yang
diberikan hampir maksimum iaitu pada 15g ml-1 dan memberikan kesan selama 6
jam. Pada dos 45 mg kg-1, kesan yang diberikan hampir maksimum iaitu 16g ml -1
dan memberikan kesan selama 8 jam. Jadi, dos yang terbaik ialah pada 35 mg kg -1
kerana ia memberikan kesan yang maksimum dalam jangka masa yang sesuai.

Flunixin (FLU)

Rajah 10. Tindak balas flunixin

Graf menunjukkan hubungan antara kesan dos bagi flunixin (FLU) dan masa
terhadap kuda. FLU ini telah diuji pada sendi capal bagi penyakit artritis. Pada dos
0.5 mg kg-1 kesan terapeutik yang terhasil ialah pada tahap minimum dan hanya
memberi kesan selama 8 jam. Manakala, pada dos sebanyak 1 mg kg-1 kesan
terapeutik yang terhasil hampir maksimum dan memberi kesan selama 12 jam. Pada
dos 2 mg kg-1 kesan yang terhasil juga hampir maksimum dan memberi kesan
selama 24 jam. Oleh yang demikian, dos yang disyorkan ialah 1 mg kg-1 kerana ia
memberi kesan yang maksimum dan memberi kesan pada tempoh masa yang
sesuai. Akan tetapi pada dos 2 mg kg-1 ia tidak meningkatkan kesan intensiti, tetapi
hanya meningkatkan tempoh masa keberkesanan iaitu 24 jam.

5.0 MEMBANDING DENGAN REALITI

Model ini mempunyai kepentingannya tersendiri. Terdapat dua kepentingan yang
dominan iaitu kedua-dua model ini dapat membantu dalam memilih dos yang
bersesuaian untuk disahkan dalam ujian manakala kepentingan yang kedua adalah
dapat melihat keberkesanan terhadap dos dadah yang dipilih. Melalui kepentingan
model ini, dapat disimpulkan model ini bersesuaian dan dapat digunakan dalam
dunia realiti. Hal ini kerana model ini mengambil pelbagai faktor dan pembolehubah
bagi memastikan penggunaan dadah dapat dimaksimunkan disamping dapat
mengurangkan kesan sampingan. Ini telah disokong oleh Zhong Yao Za Zhi (2009)
bahawa setiap manusia mempunyai kadar dan pertumbuhan yang berbeza, dengan
menggunakan model ini, sukatan dan kekerapa pengambilan ubat dapat ditentukan
dengan cara yang betul.
Oleh kerana model ini berseuaian dengan realiti, banyak bidang dan aspek
telah menggunaan model ini. Model ini banyak digunakan di hospital dan klinik-klinik.
Di sini, mereka akan menggunakan model ini utuk percubaan reka bentuk klinikal.
Disamping itu juga, pihak hospital dapat membuat ramalan tindakbalas daripada
pesakit berdasarkan sukatan yang telah dikira menggunakan model ini. Selain di
hospital, pihak universiti juga menggunakan model ini untuk membuat percubaan
reka

bentuk

klinikal

seperti

mencipta

ubat.

Syarikat

Farmaseutikal

juga

menggunakanmodel ini. Mereka menggunakan model ini untuk menetukan

penggunaan dadah yang baru (ubat). Mereka juga menggunakan model ini untuk
menentukan keputusan penyelidikan. Akhir sekali, pengurusan makanan dan
dadahmenggunakan model sebagai panduan tinjauan utuk mendapat kelulusan
dalam penggunaan dadah. Pihak ini juga bertanggunjawab dalam perlabelan dan
regimen dos yang bersesuaian untuk dilabel di setiap ubatan atau barangan tertentu.
Kesimpulannya,

model

farmakokinetik

dan

farmakodinamik

yang

mengaplikasi matematik memang sesuai diguanakan dalam realiti. Namun begitu,

pengiraan hendakah dijalankan dengan betul dan teliti bagi mendapat keputusan
yang tepat dan jitu.

RUJUKAN

Joseph T. DiPiro, Robert L. Talbert, Gary C. Yee, Gary R. Matzke, Barbara G. Wells,
L. Michael Posey .(n.d.). Clinical pharmacokinetics and pharmacodynamics:
introductiondipetik daripada http://accesspharmacy.com/content.aspx?
aID=7966656
Soraya Dhillon and Kiren Gill .(2003). Basic pharmacokinetics. United Kingdom:
Applied Therapeutics
W. M. Keck Foundation .(2004). Pharmacokinetics: Mathematical Analysis of
DrugDistribution in Living Organisms. New York : Dover Publications
Winter M E .(2003). Basic Clinical Pharmacokinetics, 4th edn. Philadelphia:
Lippincott Williams and Wilkins.
Zhong Yao Za Zhi. (2009). Useful model for pharmacodynamics and toxicity
screening of traditional Chinese medicine dipetik daripada
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20209941